Συγγραφέας: Μιχαήλο Μάρκοβιτς
Ένας διεθνής αποκλεισμός της Σερβίας και του Μαυροβουνίου, που όμοιό του δεν έχουν αντιμετωπίσει ακόμα στη σύγχρονη Ευρώπη, ανεστάλη μετά την υπογραφή της συμφωνίας του Ντέυτον. Ωστόσο, μια διαρκής απειλή επανάληψής του παραμένει, στο βαθμό που δεν τηρηθούν ορισμένοι όροι. Κανένας δεν μπορεί να προβλέψει τι θα συμβεί μετά τις αμερικάνικες εκλογές του Νοεμβρίου 1996. Οι διεθνείς στρατιωτικές δυνάμεις πρόκειται να αποχωρήσουν τότε και η τύχη του Μπρσκο (του μοναδικού περάσματος ανάμεσα στα δύο τμήματα της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας) θα αποφασιστεί από μια επιτροπή διαιτησίας (στην οποία οι Σέρβοι θα είναι μειοψηφία)* και βέβαια πλησιάζει η στιγμή κατά την οποία οι Σέρβοι της Ανατολικής Σλαβονίας θα πρέπει να αποφασίσουν εάν θα μείνουν να ζήσουν υπό Κροατική εξουσία ή θα συνεχίζουν να υποστηρίζουν το δικαίωμά τους στην Αυτοδιάθεση ή τέλος εάν θα εγκαταλείψουν ολόκληρη την περιοχή και θα καταφύγουν στη Γιουγκοσλαβία. Κάθε μια από αυτές τις εκδοχές θα μπορούσε να πυροδοτήσει νέες ένοπλες συγκρούσεις. Η αληθινή ειρήνη μπορεί να αρχίσει μόνον όταν θα ξεπεράσουμε αυτά τα προβλήματα χωρίς επιπλέον αιματοχυσίες και καταστροφές.
Στο μεταξύ η Γιουγκοσλαβία συνεχίζει να ζει με ορισμένες από τις παλιές αλυσσίδες της. Παραμένει ακόμα απομονωμένη από τον υπόλοιπο κόσμο με το λεγόμενο «εξωτερικό τείχος των κυρώσεων». Τα νομισματικά της αποθέματα (δύο δισ. δολλάρια περίπου) εξακολουθούν να είναι δεσμευμένα σε ξένες τράπεζες. Ούτε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ούτε η Παγκόσμια Τράπεζα ούτε οποιαδήποτε άλλη ξένη τράπεζα δέχεται να της παραχωρήσει κάποιο δάνειο για την οικονομική της ανάκαμψη. Παρά την εντυπωσιακή της ζωτικότητα, η γιουγκοσλαβική οικονομία είναι εξαιρετικά εξαντλημένη από τις κυρώσεις και την τεράστια φροντίδα για τους 700.000 πρόσφυγες από την Κροατία και τη Βοσνία. Είναι αλήθεια πως η Γιουγκοσλαβία κατόρθωσε να διαφυλάξει τις υποδομές της, και τις μεγάλες παραγωγικές μονάδες, το ειδικευμένο εργατικό της δυναμικό, τους ικανούς διευθυντές της, τους επιστημονικούς, πολιτιστικούς και εκπαιδευτικούς θεσμούς της. Δεν ακολούθησε νεοσυντηρητικές συνταγές «θεραπείας σοκ» και πλήρους υποχρεωτικής ιδιωτικοποίησης -όπως οι περισσότερες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις του 1989 δημιούργησαν μια μεικτή κοινωνία με μια ρυθμιζόμενη οικονομία της αγοράς, στην οποία κάθε μορφή ιδιοκτησίας είναι ισότιμη απέναντι στο νόμο. Ωστόσο η γιουγκοσλαβική οικονομία αντιμετωπίζει σήμερα ένα δύσκολο πρόβλημα δραματικών ελλείψεων χρηματικών πόρων, απαραίτητων για επενδύσεις σε νέους παραγωγικούς τομείς και για την προώθηση των εξαγωγών. Επιπροσθέτως, παλιές αγορές χάθηκαν στη διάρκεια του τετραετούς αποκλεισμού.
Ένας πληθυσμός, κουρασμένος από τη μακρόχρονη στέρηση και απογοητευμένος τόσο με την παρούσα πραγματιστική εθνική πολιτική της ηγεσίας του όσο και με την έλλειψη ορατής οικονομικής βελτίωσης στην μετά-Ντέυτον περίοδο, απειλεί με απεργίες. Εκλογές για την Ομοσπονδιακή Βουλή θα διεξαχθούν πριν το τέλος του χρόνου και μια νέα νίκη των κυβερνώντων σοσιαλιστών είναι λιγότερο πιθανή από ό,τι προηγουμένως. Πάντως είναι μάλλον πιθανότερο να επαναληφθεί μια τέτοια νίκη εξ αιτίας της αδυναμίας της αντιπολίτευσης, της διάσπασής της και της έλλειψης αξιόπιστων ηγετών.
Παρά την αυχμηρότητα της πολιτικής σκηνής, η πολιτιστική δημιουργία προσφέρει μια σημαντική διέξοδο. Τα θέατρα είναι ξέχειλα από κόσμο, η λογοτεχνία είναι πλούσια και καινοτόμα, νέα ταλέντα ανθούν. Φεστιβάλ μουσικής και δράματος, εκθέσεις, φιλοσοφικές συζητήσεις, ακαδημαϊκά σεμινάρια, πραγματοποιούνται όχι μόνο σε πολιτιστικά κέντρα αλλά και σε μικρές επαρχιακές πόλεις. Μια νέα μορφή πολιτιστικής συνεργασίας μόλις αναδύεται μεταξύ των βαλκανικών χωρών.
Σαν συνέπεια της βίαιης διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας, Σέρβοι και Μαυροβούνιοι έχασαν κάθε αυταπάτη για τους βορειοδυτικούς συγγενείς τους που κατά λάθος είχαν θεωρήσει αδελφούς. Νιώθουν επίσης μεγάλη πικρία για τους πρώην μεγάλους συμμάχους τους στη Δύση οι οποίοι για πραγματιστικούς λόγους τους κατέκριναν και τους κακομεταχειρίστηκαν τρομερά τα τελευταία χρόνια. Από την άλλη πλευρά επιβεβαιώθηκε η παραδοσιακή φιλία τους με τον ελληνικό λαό και ανοίχτηκε και πάλι η δυνατότητα σχέσεων καλής γειτονίας με τους Βουλγάρους και τους Ρουμάνους . Υπάρχει πάλι ελπίδα και ρεαλιστική προοπτική να οικοδομηθούν γέφυρες και να αναπτυχθεί πολιτιστική και οικονομική επικοινωνία ανάμεσα στα βαλκανικά έθνη, τα οποία, τόσο συχνά στο παρελθόν, υπήρξαν θύματα της επέμβασης των ξένων δυνάμεων.
O Μιχαήλο Μάρκοβιτς γεννήθηκε το 1923 στο Βελιγράδι. Είναι ένας από τους σημαντικότερους γιουγκοσλάβους φιλοσόφους. Μετά την έκδοση του βιβλίου του Διαλεκτική Θεωρία του νοήματος εξελέγη το 1963 μέλος της Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών. Ήταν μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού Πράξις και αποτέλεσε τον μέντορα της εξέγερσης των Γιουγκοσλάβων φοιτητών το 1968. Διεγράφη από την «Ένωση των Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών» και το 1975 διώχτηκε από το Πανεπιστήμιο.
Το 1994 εκδόθηκαν 8 τόμοι των Εκλεκτών Έργων του και υπό έκδοσιν βρίσκεται το τελευταίο του βιβλίο Ελευθερία και Πρακτική. Το 1995 διεγράφη από το πρώην Κομμουνιστικό Κόμμα παρ’ όλο που παραμένει αντιπρόεδρος της Ακαδημίας Επιστημών.
Είναι θερμός οπαδός και ενεργός ακτιβιστής της ιδέας της βαλκανικής ενότητας.
