Συγγραφέας: Θόδωρος Ντρίνιας
Τα γεγονότα στα Ίμια και στην Κύπρο καθώς και οι προοπτικές για μια επιδείνωση της πολιτικής λιτότητας μέσα στο 1997, αποτέλεσαν το φόντο μέσα στο οποίο στήθηκε το προεκλογικό σκηνικό αυτόν το Σεπτέμβρη του ‘96.
Θα λέγαμε ότι με βάση τις λογικές που τέθηκαν για την αντιμετώπιση των εθνικών κι οικονομικών προβλημάτων, δημιουργήθηκαν τρία μπλοκ κατά την προεκλογική περίοδο.
Οι εκσυγχρονιστές…
Το πρώτο και πιο «δεμένο» από τα τρία μπλοκ ΠΑΣΟΚ-ΣΥΝ. Ο Σημίτης παρέμεινε πιστός στη φιλελεύθερη αντίληψή του και την ειρηνοκάπηλη τακτική του. Παίζοντας κατάλληλα με το ψευτοδίλημμα «ειρήνη ή πόλεμος», εκμεταλλευόμενος τη φιλειρηνική κουλτούρα του λαού μας και τον τρόμο των μεσαίων και ανώτερων στρωμάτων, δεν δίστασε να δηλώσει έτοιμος να ξαναϋποχωρήσει στην τουρκική επιθετικότητα στο Αιγαίο και να ζητήσει πάλι τις «καλές υπηρεσίες» των Αμερικανών για την «λύση» των ελληνοτουρκικών προβλημάτων. Παράλληλα διαβεβαίωσε τους επιχειρηματίες ότι θα συνεχίσει τη λιτότητα και τις μειωμένες παροχές και θα επιδιώξει την ειρήνη στην Ανατολή (Αιγαίο) για να μπορέσουν να επενδύσουν στο Βορρά (Βαλκάνια). Χονδρικά το πολιτικό σχέδιο των «σημιτικών» μεταφράζεται σε σκληρή προσπάθεια για βελτίωση των οικονομικών δεικτών ώστε να μπούμε στην μετα-Μάαστριχτ Ενωμένη Ευρώπη (έστω και σαν αποπαίδι) ακόμα κι αν αυτό σημαίνει εξόντωση των ασθενέστερων τάξεων και παράλληλα παίξιμο του αμερικάνικου πολιτικού και οικονομικού παιχνιδιού στα Βαλκάνια ώστε να έχουμε δεδομένη την αμερικανική στήριξη και να καρπωθούμε κι ένα κομμάτι απ’ τις νέες αγορές στην περιοχή. Έτσι ελπίζουν οι εκσυγχρονιστές ότι θα ξορκιστεί η τουρκική επεκτατικότητα και θα διασφαλιστεί τουλάχιστον η εδαφική ακεραιότητα του ελλαδικού κράτους.
Ο ΣΕΒ, οι εκδότες-εργολάβοι, τραπεζίτες και χρηματιστές, η διανόηση, Ευρωπαίοι και Αμερικάνοι συμπαρατάχτηκαν μ’ αυτή την προοπτική. Οι πανηγυρισμοί για τη νίκη του Σημίτη απ’ τον Χόλμπρουκ και τον Κολ ως την Τσιλέρ και …το Σύνδεσμό Ελλήνων Εξαγωγέων είναι ενδεικτικοί!
Συνοδοιπόρος του νέου ΠΑΣΟΚ και σε ρόλο «δεξαμενής στέψης» του σημιτικού εκσυγχρονισμού ο ΣΥΝ ή τουλάχιστον η ηγετική μερίδα του. Ο άκριτος φιλευρωπαϊσμός, η διακηρυγμένη άποψη για ενιαία Κεντροαριστερά (δηλαδή για μερίδιο στην πίτα της εξουσίας) και ο πολιτικός στόχος του «να εκσυγχρονίσουμε τους εκσυγχρονιστές» οδήγησε τον ΣΥΝ στο να είναι ο πιο πιστός υποστηρικτής της εξωτερικής πολιτικής του Σημίτη και σε χλιαρή τυπική αντίθεση με την οικονομική του πολιτική. Ο μετεκλογικός σκοπός αυτής της πολιτικής γραμμής δεν μπορεί να είναι άλλος παρά του εγγυητή κι ελεγκτή της πορείας του «εκσυγχρονισμού»! Έτσι μπόρεσε ο ΣΥΝ να μετατραπεί σε πολυσυλλεκτικό πολιτικό σχηματισμό που συσπείρωσε από αστικά στρώματα ως την ευρωδίαιτη ιδεολογικά και οικονομικά ελληνική διανόηση και διάφορους «εκπροσώπους» της οικολογίας και των κοινωνικών κινημάτων.
…οι χαμένοι
Το δεύτερο μπλοκ, ΝΔ και ΠΟΛ.ΑΝ ήταν το μπλοκ των μεγάλων χαμένων.
Ο Έβερτ, χωρίς οικονομικά στηρίγματα καθώς παραδοσιακά αστικά στρώματα αλληθώρισαν προς τον Σημίτη, εγκαταλειμμένος από ΗΠΑ και Ε.Ε. και με την μητσοτακική αντιπολίτευση να συμφωνεί πρακτικά με την πολιτική του Σημίτη στην οικονομία και στα εθνικά, επιχείρησε μια εντυπωσιακή πολιτική στροφή. Εμφανίστηκε αδιάλλακτος στα εθνικά ζητήματα, προειδοποίησε την Τουρκία και όσους τη στηρίζουν, μίλησε κατά κόρον για τα «πεπρωμένα της ελληνικής φυλής» και τα «εθνικά ιδεώδη» και παράλληλα «μοίρασε» αφειδώς δισεκατομμύρια στους κοινωνικά αδύνατους, απείλησε τον ΣΕΒ και τα διαπλεκόμενα και ζήτησε το διωγμό των ξένων εργατών γιατί παίρνουν τις δουλειές των Ελλήνων! Ο λόγος του ήταν ένα μίγμα χονδροειδούς πατριδοκαπηλίας και παπανδρεϊκού λαϊκισμού που στόχευε κυρίως στις ανασφάλειες των μικρομεσαίων και στην υποβαθμιζόμενη αγροτιά. Η αποτυχία ήταν παταγώδης. Από τη μια έγινε εύκολος στόχος γελοιοποίησης και κινδυνολογίας από την μεριά της «λαλιώτικης» δημοσιογραφίας και από την άλλη δεν έγινε αποδεκτός ούτε από την εκσυγχρονιστική πτέρυγα της ΝΔ, αλλά ούτε κι απ’ τα λαϊκά στρώματα του ΠΑΣΟΚ, που προσπάθησε μάταια να διεμβολήσει, τα οποία φαίνεται ότι ακόμα «δεν ξεχνούν τι σημαίνει Δεξιά»! Έτσι, η ΝΔ φάνηκε να έχει διαρροές προς ΣΥΝ, ΔΗΚΚΙ ακόμα και ΚΚΕ.
Αντίστοιχα, ο Σαμαράς κατάλαβε πολύ πριν τις εκλογές ότι ο μονοδιάστατος πολιτικός λόγος έπαψε να συγκινεί και προσπάθησε άρον-άρον ν’ αναπτύξει φιλολαϊκές ακόμα και «αντιιμπεριαλιστικές» θέσεις. Ο νέος του λόγος δεν έφτασε ποτέ στα λαϊκά στρώματα γιατί ο Τσοβόλας μπόρεσε να παίξει καλύτερα αυτό το ρόλο ενώ παράλληλα η δεξιά μήτρα της ΠΟΛ.ΑΝ κι ο «ηθικολογικός» χαρακτήρας της πολιτικής της επέτρεψαν λεηλασία των ψήφων της από ΝΔ και ΣΥΝ αντίστοιχα.
Γενικά, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η ΝΔ παρά την «Ιμιοποίηση» του προεκλογικού της λόγου και η ΠΟΛ.ΑΝ παρά την επί μια τετραετία «εθνικά» προσανατολισμένη πολιτική της έχασαν δυνάμεις, υποχώρησαν ή έμειναν στάσιμες ακόμα και σ’ ευαίσθητες περιοχές στις οποίες ανέμεναν πλήρη πολιτική κυριαρχία (π.χ. Έβρος, Δωδεκάνησα, κ.λπ.).
…και οι αντισυναινετικοί
Το τρίτο μπλοκ καλύφθηκε απ’ το ΔΗΚΚΙ και το ΚΚΕ που κινήθηκαν σε παραπλήσιους δρόμους. Καταγγελία των πολιτικών λιτότητας, επίθεση στην Ευρώπη του Μάαστριχτ και των πολυεθνικών καθώς και στην αμερικανική Νέα Τάξη Πραγμάτων. Κατηγορίες για ενδοτισμό του Σημίτη στα εθνικά θέματα από το ΔΗΚΚΙ, αντιιμπεριαλιστική ρητορεία και υπεράσπιση της εθνικής ανεξαρτησία από το ΚΚΕ. Απέναντί τους είχαν ν’ αντιμετωπίσουν την επιχείρηση γραφικοποίησής τους από το εκδοτικό κατεστημένο και τον κυβερνητικό μηχανισμό, αλλά και… τις αδυναμίες τους! Το ΔΗΚΚΙ, την απουσία σοβαρών θέσεων σε πολλά ζητήματα και την ύπαρξη τυχοδιωκτικών στοιχείων στις γραμμές του. Το ΚΚΕ, την απωθητική ιδεολογική ακαμψία-αδυναμία του και την έλλειψη στοιχειώδους αυτοκριτικής για πλήθος αμαρτιών του παρελθόντος. Παρ’ όλα αυτά ΔΗΚΚΙ και ΚΚΕ θεωρούνται από τους κερδισμένους των εκλογών, καθώς συσπείρωσαν έστω και προσωρινά ένα γνήσια αριστερό και πατριωτικό λαϊκό στοιχείο που αρνείται την εγκαθίδρυση της εκσυγχρονιστικής συντήρησης.
Συμπεράσματα
Τα μηνύματα λοιπόν, απ’ αυτήν την εκλογική αναμέτρηση έχουν βαρύνουσα πολιτική σημασία καθώς για πρώτη φορά από το 1974 και μετά εθνικά, οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα βρέθηκαν με την ίδια ένταση στην πρώτη γραμμή της πολιτικής επικαιρότητας. Έτσι:
α. Είναι πια καθαρό ότι οι αυταπάτες για μια πολιτική πορεία που θα φέρει τη χώρα πιο κοντά στα «ήρεμα» νερά του Σηκουάνα και του Ρήνου και όχι στα «φουρτουνιασμένα» του Αιγαίου, ξορκίζοντας τη βαλκανική της μοίρα, έχουν γερές βάσεις στην κοινωνία μας και τρέφονται από τα ιδεολογήματα του ευρωπαϊσμού, του εκσυγχρονισμού αλλά και του «περιούσιου, καταφερτζή λαού».
β. Έγινε φανερό ότι μια μονοδιάστατη ενασχόληση με το «εθνικό» ξεχνάει ότι στην Ελλάδα «εθνικό» και «κοινωνικό» πάνε μαζί από το 1821 μέχρι σήμερα, δεν μπορείνα συγκινεί συνέχει έναν λαό που ανησυχεί εξίσου για το οικονομικό του μέλλον ή για μια πιθανή περιθωριοποίηση κομματιών του (π.χ. άνεργοι, νεολαία). Ένας τέτοιος ετεροβαρής πολιτικός λόγος μπορεί είτε να οδηγήσει τις δυνάμεις που τον εκφέρουν στην περιθωριοποίηση (π.χ. ΠΟΛ.ΑΝ), είτε να προκαλέσει την εμφάνιση ενός Λεπενικού φαινομένου, προοπτική που είναι δυνατόν να ευνοηθεί από μια διάσπαση της Δεξιάς σε συντηρητική – Εβερτική κι εκσυγχρονιστική – Μητσοτακική.
γ. Όσο δεν υπάρχει πολιτική δύναμη που να κάνει ξεκάθαρο το γεγονός ότι είναι ο υπάρχων εσωτερικός συσχετισμός δυνάμεων στην ελληνική κοινωνία εκείνος που επιτρέπει την παράλληλη ανάπτυξη μιας αντιλαϊκής εκμεταλλευτικής πολιτικής στο εσωτερικό και μιας ενδοτικής και εξαρτημένης από ΗΠΑ και Ε.Ε. πολιτικής στα εθνικά θέματα, τόσο οι «Σημίτιδες» θ’ αποτελούν την πιο αξιόπιστη λύση διαμαρτυρίας.
δ. Επιταχύνεται η διαδικασία ρήξης-διάσπασης των παλιών πόλων του πολιτικού μας συστήματος, όπως διαμορφώθηκαν μετά τον Εμφύλιο και τη μεταπολίτευση και στους οποίους είχαν εγκλωβιστεί ετερόκλητες κοινωνικές δυνάμεις (φτωχά στρώματα στη Δεξιά, αστικά στην Αριστερά, κ.λπ.). Αν το 1989 αριστεροί διανοούμενοι συγκινήθηκαν από τη μητσοτακική «ειλικρίνεια», σήμερα δεξιοί αγρότες συγκινούνται, ακόμα και ψηφίζουν τον Τσοβόλα ή την Παπαρήγα!
Μπαίνουμε σε μια επίπονη φάση δημιουργίας των νέων πόλων που θα εκφράσουν αυθεντικότερα την αντίθεση Αριστεράς-Δεξιάς. Ο νέος συντηρητικός πόλος έχει κάνει τα περισσότερα βήματα σ’ αυτή την κατεύθυνση με την ουσιαστική σύγκλιση του σημιτικού ΠΑΣΟΚ και ΣΥΝ κι αναμένει το ρεύμα Σουφλιά-Μάνου-Ντόρας για να ολοκληρώσει τη φυσιογνωμία του. Αντίθετα ο πόλος της αντίστασης, αναμένει την πλήρη απαγκίστρωση πλατιών λαϊκών στρωμάτων από το ΠΑΣΟΚ ακόμα κι από τη Δεξιά. Μόνο τότε θα που οι όροι για πολιτικές-ιδεολογικές εξελίξεις που θα ωθήσουν στο ξεπέρασμα των σημερινών ανεπαρκών πολιτικών σχηματισμών αριστερής διαμαρτυρίας.
ε. Σήμερα, αυτή την περίοδο υπόγειων διεργασιών και ζυμώσεων στην ελληνική κοινωνία, γίνεται εντονότερη η ανάγκη για την άρθρωση ενός νέου πολιτικού λόγου που θα προβάλει επίμονα την αξεδιάλυτη πλοκή μεταξύ κοινωνικής ανατροπής κι εθνικής χειραφέτησης. Ενός λόγου που είναι απαραίτητο να συνοδευτεί από την ανάπτυξη ενός πολύπλευρου και ταυτόχρονου αγώνα. Κατ’ αρχήν και κυρίως, απέναντι στη νεοφιλελεύθερη, κοσμοπολίτικη και ραγιάδικη πολιτική που προωθεί η νέα κεντροαριστερή συντήρηση και παράλληλα: Αντιμετώπιση των σοβινιστικών και ρατσιστικών εκτροπών. Περιθωριοποίηση και χλευασμός όσων εκμεταλλεύονται τα εθνικά θέματα από μόδα ή για προβολή και κυρίως επιφυλακτικότητα απέναντι σε μέλη της παλιάς κομματικής γραφειοκρατίες ή του κρατικού εκτροφείου.
Ο πατριωτισμός δεν είναι «κολυμβήθρα» για να εξαγνίζεται κάθε καρυδιάς καρύδι.
Οι κοινωνικοί αγώνες δεν είναι κτήμα κανενός άκαπνου τιμητή για να χαρίζεται.
Ο συνδυασμός τους είναι το νέο καθήκον.
