Το εισαγωγικό κείμενο του αφιερώματος
Το αφιέρωμα του «Άρδην» στα 80 χρόνια από τ η Μικρασιατική Καταστροφή δεν θέλει να είναι μόνον ή κυρίως ένα εγχείρημα εθνικής μνήμης. Επικεντρώνεται σε τρία ζητήματα που θεωρούμε κεφαλαιώδη:
Α. Στον τονισμό και την ανάδειξη του εθνικοαπελευθερωτικού χαρακτήρα των αιτημάτων των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης και της Μικράς Ασίας:
Μετ ά την έναρξ η των διωγμών των Νεοτούρκων κατά των εθνοτήτων της Οθω-μανικής Αυτοκρατορίας, το 1910 και εφεξής , και την κορύφωσή τους κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, μετά την γενοκτονία των Αρμενίων, η συμβίωση των εθνοτήτων στη Μικρά Ασία καθίσταται ανέφικτη χωρίς την δημιουργία εθνικών οντοτήτων στα πλαίσια είτ ε ενός ομοσπόνδου κράτους είτε διακριτών εθνικών κρατών. Το γεγονό ς ότι η βενιζελική Ελλάδα, μετά το 1917, συνέπραξε με την Αντάν η οποία εποφθαλμιούσε τα πετρέλαια της οθωμανικής ακόμα Αραβίας δεν αναιρεί αυτό το γεγονός. Εξάλλου, ήδη μετά το 1921 οι δυτικές δυνάμεις θα έρθουν και πάλι σε συμβιβασμό με την Τουρκία και εγκαταλείψουν τους Έλληνες, τους Κούρδους και τους Αρμένιους στην τύχη τους. Η ανάγκη της αποκατάστασης αυτής της αλήθειας η οποία συσκοτίστηκε -ιδιαίτερα από την Αριστερά- εξ αιτίας της πρόσκαιρης συμμαχίας των μπολσεβίκων με τον Κεμάλ, και της γενικότερης υποτίμησης του εθνικού ζητήματος, δεν αφορά κάποια αφηρημένη ιστορική αλήθεια.
Αφορά στην ίδια την αυτογνωσία μας και την κατανόηση των αιτίων και των μηχανισμών, που ως συνέχεια του ’22 σφραγίζουν την σημερινή μας πραγματικότητα. Δυστυχώς το ’22 συνεχίστηκε το 1974 στην Κύπρο, συνεχίζεται το 200 2 και πάλι στην Κύπρο και θα ακολουθήσει το Αιγαίο και η Θράκη.
Ο Νεοκλής Σαρρής γράφει για τον ρόλο του ελλαδικού εθνικού κράτους στη συρρίκνωση του ελληνισμού ο Παναγιώτης Κουνάδης αναφέρεται στη σημασία και το ρόλο της Σμύρνης πριν την Καταστροφή και το συνακόλουθο μέγεθο ς τηςσυμφοράς’ ο Κώστας Χατζηαντωνίου περιγράφει τη Μικρασιατική εκστρατεία,ενώ ο Βλάσης Αγτζίδης πραγματοποιεί μια ακτινογραφία των πολιτικών
δυνάμεων και του ρόλου τους στην Καταστροφή με τρία άρθρα για την Δεξιά, το Βενιζέλο και την Αριστερά ο Νίκος Ψυρρούκης αναφέρεται στα, πετρελαϊκά κυρίως, συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων και ο Γιώργος Λεονταρίτης αποκαλύπτε ι την άγνωστη σφαγή των Ελλήνων κομμουνιστών από τους Κεμαλικούς στη Σμύρνη. Παρατίθεται επί πλέον η ιστορική επιστολή της 25″1ζ Αυγούστου του 1922, του Χρυσοστόμου Σμύρνης στο Βενιζέλο, καθώς και μαρτυρίες για την καταστροφή.
Β. Το δεύτερο ζήτημα είναι η σημασία που προσλαμβάνει για τον ελληνισμό ο περιορισμός του στα ελλαδικά πλαίσια, για πρώτη φορά στην μακραίωνη ιστορική του διαδρομή. Η παλιά Ελλάδα ανέλαβε μετά τη συρρίκνωση του ευρύτερο υ ελληνισμού πο υ συνεχίζεται μέχρι σήμερα με τους Βορειοηπειρώτες και τους Ποντίους από την πρώην Σοβιετική Ένωση να ενσωματώσει το σύνολο του ελληνισμού. Και αυτή η ενσωμάτωση δύο παραδόσεων εδαφικότητα ς και οικουμενισμού δεν έχε ι ακόμα πραγματοποιηθεί οργανικά μέσα στο ελληνικό κράτος, παρά την ενσωμάτωση των προσφύγων: παραμένει ζητούμενη. Ο ευρύτερο ς ελλη νισμός της καθ’ ημάς Ανατολής -εκτό ς από την Κύπρο – έχε ι αφανιστεί, θα μπορέσουμε άραγε να τον «χωρέσουμε» μέσα στα ελλαδικά πλαίσια:
Για την εποποιία της εγκατάστασης των προσφύγων γράφουν οι Νίκος Βικέτος, ο Δημήτρης Λιβιεράτος και ο Φάνης Μαλκίδης για τη Θράκη, η Μαρία Βεϊνόγλου αναφέρεται στην Μικρασιατική λογοτεχνία πριν και μετά την καταστροφή, ενώ ο Δημήτρη ς Κοσμόπουλος στην λογοτεχνία των προσφύγων επικεντρώνοντας στον Κοσμά Πολίτη και το μυθιστόρημα του «Στου Χατζηφράγκου». Ο Αρχιμανδρίτης Δοσίθεος πραγματοποιεί έν α ταξίδ ι στην Καππαδοκία που είναι ταυτόχρονα και έν α «Ταξίδι στην Ιστορία». Ο Μάνος Στεφανίδης αναφέρεται στα ζωγραφικά έργα που απεικόνισαν την Μεγάλη Ιδέα και την Καταστροφή, ο Κωνσταντίνος Μπλάθρας στα Μικρασιατικά Επίκαιρα και τα κινηματογραφικά έργα που είχαν ως πηγή επνευσης τ ο 1922. Ο Γρηγόρης Σουλιώτης παρουσιάζει την μικρασιατική μουσική και την επίδραση τη ς στην ελλαδική μελετώντας ιδιαίτερα τη Μαγνησία και τη Νέα Ιωνία του Βόλου. η Μ. Ζωγράφου γράφει για τον μικρασιατικό χορό και τις επιρροές του στη σύγχρονη Ελλάδα και ο Μάκης Διόγος για τον Πανιώνιο, το «αθλητικό παιδί» τη ς Σμύρνης.
Γ. Αν όμως η Μικρασιατική Καταστροφή αποτέλεσε μια γενοκτο νία ενός ιστορικού λαού με τουλάχιστον τρει ς χιλιάδες χρόνια παρουσία στη Μικρά Ασία, αυτή η γενοκτονία συνεχίζεται στο σύγχρονο ελλαδικό κράτος με την γενοκτονία τη ς μνήμης μας. Όχι μόνο με την υποβάθμιση κάθε αναφοράς στην Καταστροφή και πιο δραματική σημασία της για τον ελληνισμό, αλλά και την συστηματική αποσιώπηση και διαστρέβλωση. Το έργο του Νίκου Κούνδουρου «1922» θα απαγορευτεί από την κυβέρνηση Καραμανλή, ενώη ομόφωνη απόφαση της ελληνικής Βουλής του 1998 για την αναγνώριση της Καταστροφής ως Γενοκτονίας, θα μείνει ανενεργός και δε ν θα υπογραφεί το σχετικό προεδρικό διάταγμα! Εν τω μεταξύ, το 2002, η Πολιτεία τη ς Νέας Υόρκης θα αναγνωρίσει την Μικρασιατική Καταστροφή ως Γενοκτονία και θα ορίσει την 6η Οκτωβρίου ως ημέρα μνήμης γι’ αυτήν! Η γενοκτονία τη ς μνήμης δεν είναι αθώα ιστορικά και δεν αφορά μόνο τις «ελληνοτουρκικές σχέσεις», αφορά στην εξαφάνιση τη ς μνήμης συνολικά, για να μπορούμε απρόσκοπτα να ενσωματωθούμε στο νέ ο παγκοσμιοποιητικό χυλό. Για την αποσαφήνιση της ιστορικής διάστασης της Καταστροφής ως γενοκτονίας,
γράφει ο Γιώργος Καραμπελιάς, ενώ ο Βάσος Φτωχόπουλος αναφέρεται στο «χαμένο μυθιστόρημα» του ελληνισμού, μετά τον ακρωτηριασμό της κεφαλής, δηλαδή της Κωνσταντινούπολης και της καρδιάς, δηλαδή της Σμύρνης.
Υ.Γ.Τα κείμενα της Μαριάνθης Καπλόνογλου για την προφορική παράδοση των προσφύγων και την επιβίωση της στη σημερινή Ελλάδα, καθώς και του Γιώργου Κροτόπουλου για τους Καραμανλήδες και το “ρωμαίικο” θα δημοσιευτούν στο επόμενο τεύχος του περιοδικού.
