του Νίκου Ντάσιου από την Ρήξη φ. 148
Κάποτε στα σπίτια οι γιαγιάδες και μανάδες μας δεν άφηναν να πάει τίποτα χαμένο. Ένα ύφασμα είχε πολλαπλές χρήσεις, τα πάντα ξαναχρησιμοποιούνταν, το φαγητό δεν πετιόταν, κάθε τι γινόταν αντικείμενο με αξία χρήσης. Με τον αστικοποιημένο τρόπο ζωής και τα παρασιτικά πρότυπα αυτά όχι μόνο ξεχάστηκαν, αλλά έγιναν παράδειγμα προς αποφυγή. Η ευμάρεια, ο εύκολος πλουτισμός και η καταναλωτική έκρηξη εξοβέλισαν τις συνήθειες των «παλιών», οι οποίες χαρακτηρίζονταν πλέον αναχρονιστικές.
Σήμερα, πολλές χώρες που αντιμετωπίζουν με σοβαρότητα τη σπανιότητα των φυσικών πόρων την ενεργειακή εξάρτηση και το πεπερασμένο της αξιοποίησης του πετρελαίου, αναζητούν νέα μοντέλα που προσιδιάζουν σ’ αυτές τις παλιές συνήθειες των νοικοκυριών μας, προσδιοριζόμενα με το όρο «κυκλική οικονομία». Το κυρίαρχο αναπτυξιακό πρότυπο στη μεταπολεμική περίοδο είχε γραμμικό χαρακτήρα: παράγουμε, καταναλώνουμε και δημιουργούμε απορρίμματα, τα οποία κάποτε πρέπει να τα διαχειριστούμε με το ανάλογο κόστος. Στο μοντέλο της κυκλικής οικονομίας, αφού καταναλώσουμε, επαναχρησιμοποιούμε, ανακυκλώνουμε, επιδιορθώνουμε. Άρα παρέχεται η δυνατότητα σε χώρες με υψηλή εξάρτηση –όπως η χώρα μας, στην οποία παροξύνθηκαν τα παρασιτικά χαρακτηριστικά και η εξάρτηση κατά την περίοδο της κρίσης – να διαμορφώσουν βαθμούς ελευθερίας για την προώθηση ενός αναπτυξιακού προτύπου με ενδογενή και βιώσιμα χαρακτηριστικά.
Η Φινλανδία είναι μια χώρα που πρωτοστατεί σε αναπτυξιακές πολιτικές που συνάδουν με την κυκλική οικονομία, παρ’ ότι κατέχει την παγκόσμια πρωτιά στις εξορυκτικές δραστηριότητες. Δημιούργησε έναν εθνικό οδικό χάρτη για το παραγωγικό της μοντέλο, περιγράφοντας τον δρόμο για ένα βιώσιμο μέλλον, ενώ πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Παγκόσμιου Φόρουμ για την Κυκλική Οικονομία, WCEF, το πρώτο συνέδριο του οποίου πραγματοποιήθηκε στο Ελσίνκι το 2017.
Ενδεικτικά, η Vantaa Energy, μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες ενέργειας της Φινλανδίας, παράγει και πουλάει ηλεκτρική ενέργεια από τα σκουπίδια. Το 80% αυτών γίνεται ηλεκτρισμός, καλύπτοντας ανάγκες δημόσιων κτηρίων, οδικών αρτηριών, ακόμα και αεροδρομίων. Η μεγαλύτερη γαλακτοβιομηχανία, η Valio, έχει ως πυρήνα της φιλοσοφίας της τη διατήρηση των φυσικών οικοσυστημάτων και την παραγωγή με μεθόδους φιλικούς στο περιβάλλον. Η μη χρήση αντιβιοτικών και η φυσική επεξεργασία του γάλακτος έχουν συντελέσει στη συγκράτηση της τιμής σε χαμηλά επίπεδα, που κυμαίνονται στα 65 λεπτά το λίτρο. Ένα κεντρικό ζήτημα που απασχολεί τα τελευταία χρόνια την πολιτική της εταιρείας είναι η κλιματική αλλαγή και η συμβολή σ’ αυτή της κτηνοτροφίας. Ως γνωστόν, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την παραγωγή κρέατος και γάλακτος είναι μεγάλες, καθώς οι αγελάδες αποβάλλουν μεθάνιο, συμβάλλοντας στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Στόχος της Valio είναι οι αγρότες να αναπτύξουν πρακτικές που θα έχουν ως αποτέλεσμα ο άνθρακας να εγκλωβίζεται στο έδαφος και να μην αποβάλλεται στην ατμόσφαιρα. Επιπλέον, δημιουργεί το λεγόμενο οικοσύστημα ProManure, θέλοντας να διαχωρίσει το άζωτο και τον φώσφορο που περιέχονται στην κοπριά, ώστε να επαναχρησιμοποιηθούν ως φυσικά λιπάσματα.
Στη χώρα μας, μόνο η αύξηση των τελών μείωσης των εκπομπών αερίων ρύπων θα αυξήσει το κόστος από τα 180 εκατ. ευρώ σήμερα στα 700 εκατ. ευρώ τον χρόνο τα αμέσως επόμενα χρόνια. Με μια κυνική δήλωση, ο αρμόδιος «αριστερός» υπουργός κος Σταθάκης, υιοθέτησε την πάγια τακτική των κυβερνώντων μας: τη μετακύληση του κόστους στους καταναλωτές, δηλαδή στους λογαριασμούς της ΔΕΗ και στα τέλη κυκλοφορίας. Στους καταναλωτές που, πέρα από τους εξοντωτικούς φόρους και τα ανύπαρκτα εισοδήματα για τη μεγάλη πλειοψηφία, έχουν ν’ αντιμετωπίσουν και τη σημαντική αύξηση της τιμής του μπρεντ από 0,29 στα 0,43€/λίτρα μέσα σ’ ένα χρόνο, εκτινάσσοντας το κόστος του πετρελαίου θέρμανσης, αλλά και των τιμών των ειδών πρώτης ανάγκης.
Το έλλειμμα μιας πολιτικής στρατηγικής για ένα μοντέλο οικονομίας που θα λαμβάνει υπόψη τα χαρακτηριστικά και τη γεωγραφία της χώρας δεν οφείλεται στην ανυπαρξία επιστημονικών γνώσεων, ή στα θεωρητικά μοντέλα της πολιτικής φιλοσοφίας των εκάστοτε κρατούντων. Η κυρίαρχη ελίτ και η πολιτική τάξη που την εκπροσωπεί έμαθε όλα τα τελευταία χρόνια να βγάζει λεφτά από τα εξοπλιστικά, το ΚΕΛΠΝΟ και, αισίως, από τα ξεπουλήματα του δημόσιου πλούτου, από τον Σόρος, εκχωρώντας κυριαρχικά δικαιώματα ή με τις «μπίζνες» του μεταναστευτικού –ζητήματα που θα μας ταλανίσουν με την ποινική τους διάσταση στην προεκλογική περίοδο που ξεκίνησε-.
Ίσως η τοπική και η περιφερειακή διοίκηση να μπορούσε να παίξει έναν αντισταθμιστικό ρόλο σ’ αυτό το τραγικό έλλειμμα, ανοίγοντας μια συζήτηση για τις πραγματικές δυνατότητες θεσμικής και οικονομικής παρέμβασης στην παραγωγική ανασυγκρότηση των περιφερειών.
Για παράδειγμα, στον Βελβεντό της Κοζάνης τέθηκε σε λειτουργία ο πρώτος αυτο-διαχειριζόμενος υδροηλεκτρικός σταθμός ισχύος 1,9 MW μέσω του Τοπικού Οργανισμού Εγγείων Βελτιώσεων. Ο υδροηλεκτρικός σταθμός θα χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος τον χειμώνα και την άρδευση των χωραφιών το καλοκαίρι, με το κόστος λειτουργίας των αντλιοστασίων να υπολογίζεται στις 200 με 280χιλ € ετησίως. Η εξάλειψη του κόστους της άρδευσης θα μειώσει κατά 10% το κόστος της αγροτικής παραγωγής, ελαφρύνοντας τον αγροτικό οικογενειακό προϋπολογισμό, όπως επισήμανε ο πρόεδρος του ΑΣΕΠΟΠ (Αγροτικού Συνεταιρισμός Επεξεργασίας και Πώλησης Οπωροκηπευτικών Προϊόντων) Νίκος Κουτλιάμπας. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, η κατασκευή του εργοστασίου ήταν επένδυση της τάξεως του ενός εκατ. ευρώ, με περίοδο δημοπράτησης το 2012. Το 2015, ο περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας, Θόδωρος Καρυπίδης, διέθεσε χρήματα από τον τοπικό πόρο ανάπτυξης για την προμήθεια του μηχανολογικού εξοπλισμού, προκειμένου να ολοκληρωθεί το έργο και να τεθεί σε λειτουργία το 2018 -έξι χρόνια αργότερα- .
Στον χώρο της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, το ΡΟΚΑΝΙ είναι μια συνεταιριστική ομάδα που ξεκίνησε το 2016. Αποτελείται από νέους ανθρώπους, τεχνίτες από διάφορες ειδικότητες όπως: ξυλουργοί, σιδεράδες, ηλεκτρολόγοι, σχεδιαστές, που ξαναζωντανεύουν χρησιμοποιημένα και φθαρμένα υλικά, δημιουργώντας νέα προϊόντα στη βάση των αρχών της κυκλικής οικονομίας. Τα προϊόντα τους είναι κατά παραγγελία, αποσπώμενα και πολυμορφικά, εξατομικευμένα για τις ανάγκες του χρήστη από το σχέδιο μέχρι τη βαφή και την κατασκευή.
Σημειακές εξαιρέσεις σε μια χώρα που παρακμάζει με κίνδυνο εξαφάνισης ή πρότυπα για μια ανορθωτική πορεία που θα διαμορφώσουν νέα κοινωνικά και πολιτικά υποκείμενα στο άμεσο μέλλον;
