Σε αυτό το τεύχος συνεχίζεται το αφιέρωμα στον Ρήγα Φεραίο, που εγκαινιάσαμε στο τεύχος 79 του Άρδην, με την παράθεση τριών εκτενών κειμένων του Γιώργου Καραμπελιά, μέρος της εργασίας του για την σχέση του ελληνικού διαφωτισμού με την παλιγγενεσία και την Επανάσταση του ’21. Έτσι δημοσιεύονται τρία κείμενα του σχετικά με τον Ρήγα, Η απόρριψη της επαναστατικής ιδέας, Μιχαήλ Περδικάρης, ο νεο-οθωμανός «εκσυγχρονιστής» και Ο Ρήγας και η χρησμολογία. Τέλος δημοσιεύεται και μια σχετική ανταλλαγή επιστολών μεταξύ του Δημήτρη Ράπτη και του Γιώργου Καραμπελιά.
Το Ρήγα Φεραίο τον πρόδωσε ο έμπορος της Τεργέστης Δημήτρης Οικονόμου, και όλοι σήμερα τον αναθεματίζουν ως τον υπεύθυνο της δολοφονίας του ήρωα . Ωστόσο οι επικρίσεις στον Ρήγα και το έργο του την εποχή της δράσης του και στα αμέσως μεταγενέστερα χρόνια υπήρξαν πολύ περισσότερες από όσο μπορούμε να φανταστούμε, αρχίζοντας από τον νεο-οθωμανό λόγιο Μιχαήλ Περδικάρη και φθάνοντας στον Μεσοπόλεμο στον… Γιάννη Κορδάτο, που έβλεπε στον Ρήγα έναν εκφραστή του «ελληνικού ιμπεριαλισμού» στα Βαλκάνια! Και βέβαια ο Αθανάσιος Πάριος και το Πατριαρχείο θα τον καταδικάσουν ως «αντίθεο», ενώ ο Πάριος και ο Περδικάρης θα φτάσουν να επιχαίρουν και για τον μαρτυρικό θάνατό του.
Πολλοί ακόμα τον επέκριναν, είτε ως προσδεδεμένο στα γαλλικά συμφέροντα όπως ο Κύριλλος Λαυριώτης, είτε ο Φιλήμων ως μάλλον ανεδαφικό.
Ιδιαίτερης σημασίας είναι η μάλλον άγνωστη και αποσιωπημένη κριτική του Περδικάρη στον Ρήγα, όπου ισχυρίζεται –ήδη από τότε– πως οι Έλληνες μόνο να κερδίσουν είχαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και πως δεν έχουν την δυνατότητα να αυτοκυβερνόνται.
Τέλος θίγεται το ζήτημα της συνθετικότητας των ιδεολογικών αναφορών του Ρήγα, από την Γαλλική Επανάσταση και τον Διαφωτισμό, έως την αναφορά του στον Μέγα Αλέξανδρο, τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο και τους Χρησμούς του Αγαθάγγελου, για την απελευθέρωση του γένους.
Η πολιορκητική μηχανή του Ρήγα
443
