Του Σπύρου Βαζούρα*
Η μνημονιακή εμπειρία της χώρας αποτελεί μια εξαιρετική αφορμή προσωπικού και συλλογικού αναστοχασμού. Σταχυολογώντας μια κριτική προσέγγιση του μεταπολιτευτικού κύκλου με έμφαση στην ύστερη φάση του, επισημαίνονται δύο αλληλένδετες εκδοχές, οι όψεις του ίδιου νομίσματος της ελληνικής κρίσης: Η δημιουργία του δημόσιου χρέους και το μορφωτικό έλλειμμα της πολιτικής ελίτ της χώρας.
Από τη μια πλευρά, το ερώτημα για τη δημιουργία του δημόσιου χρέους βρίσκει, αναλυτικά, την απάντησή του.
Το δημιούργησε η άμεση και έμμεση ιδιοποίηση του δημόσιου πλούτου από μια ιδιότυπη συμμαχία. Η πολιτική, οικονομική και κοινωνική ανθρωπογεωγραφία της συμμαχίας αυτής είναι γνωστή. Τραπεζίτες και χρηματιστές, κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες και φοροφυγάδες, μεγαλοεργολάβοι και ιδιοκτήτες ΜΜΕ, επιδοτούμενες ΜΚΟ, golden boys, διεφθαρμένο κομματικό σύστημα και πολιτικό προσωπικό.
Το δημιούργησε ένας παρακμιακός τρόπος αντίληψης της πολιτικής και της διακυβέρνησης, η συνάντηση «αιτημάτων» και «προσφορών» πολιτών και πολιτικών, επιχειρηματιών και κυβερνήσεων, το πελατειακό σύστημα της κεντρικής και περιφερειακής εξουσίας, η μυωπική στρατηγική διανομής των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων που αντικατέστησε κάθε πολιτικό σχέδιο.
Το δημιούργησε ο τρόπος, δηλαδή, που κυβερνήθηκε -στην ακυβερνησία του- ο τόπος κατά τον μεταπολιτευτικό κύκλο.
Αυτό το δημόσιο χρέος της χώρας μεταφράστηκε, τελικά, σε χρέος των εργαζομένων, των συνταξιούχων, των ανέργων, της λαϊκής οικογένειας, ενώ η μεταπρατική οικονομική εγχώρια ελίτ έμεινε ανέγγιχτη, χωρίς να καταβάλλει το ισοδύναμο μερίδιό της για την υπέρβαση της κρίσης. Ανέγγιχτη και η κυριαρχία των καρτέλ στη λειτουργία της εθνικής οικονομίας, η οποία ακολουθεί δρόμο αποικιοποίησής της.
Από την άλλη πλευρά, το μορφωτικό έλλειμμα του πολιτικού προσωπικού αντικατοπτρίζεται στο μέγεθος του οικονομικού ελλείμματος της χώρας. Η πολιτική ελίτ κατάφερε να απολέσει για την πατρίδα σημαντικές γεωπολιτικές προκλήσεις και γεωοικονομικές ευκαιρίες που η Ιστορία προσέφερε απλόχερα. Περιορίστηκε σε μια στρεβλή διαχείριση των κονδυλίων των ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Υιοθέτησε την εκχώρηση ασύμμετρων εξουσιών σε συστήματα οικονομικών και επιχειρηματικών συμφερόντων. Απομακρύνθηκε από την αληθινή Πολιτική, αφού ποτέ δεν την κατανόησε ως μνήμη, γνώση, αξία, σχέδιο, πρόβλεψη. Τα πολιτικά κόμματα, αδρά χρηματοδοτούμενα από τον κρατικό προϋπολογισμό, αναπαρήγαγαν μόνο τις εσωτερικές δομές τους χωρίς να παράγουν, όπως όφειλαν, σοβαρά πολιτικά προγράμματα και λύσεις.
Η ίδια η Κοινωνία, σχεδόν μηχανιστικά, αποδέχθηκε έναν κώδικα πολιτικής συμπεριφοράς με κοινό τόπο την αντι-αξία της ιδιοτέλειας, την ιδεολογία του άκρατου ατομικισμού, του νεοπλουτισμού, του καταναλωτισμού, του εθνομηδενισμού, τη μετεξέλιξη της Δημοκρατίας μας από συμμετοχική σε τηλεοπτική.
Σήμερα, βρισκόμαστε σε ένα αμήχανο πολιτικό τοπίο, στο οποίο φαίνεται να υπάρχουν σκιές και φαντάσματα πολιτικών κομμάτων και, βέβαια, να απουσιάζει και πάλι η Πολιτική. Οι νέες κοινωνικές αποτυπώσεις εμφανίζονται να υπερβαίνουν τα ιδεολογικά οχυρώματα του παρελθόντος και την παραδοσιακή πολιτική γεωγραφία, αναζητώντας σύγχρονο και αληθινό περιεχόμενο στις έννοιες: αριστερά, δεξιά, κοινωνική δικαιοσύνη, ανάπτυξη, πατριωτισμός κ.α.
Σήμερα, συγκροτούνται και εξελίσσονται νέες κοινωνικές συμμαχίες που μοιάζουν, ίσως, ετερόκλητες και διαπερνούν οριζόντια το σύνολο των παλαιών πολιτικών επιρροών. Σε όλο το φάσμα του πολιτικού στίβου πραγματοποιούνται διεργασίες, ανακατατάξεις και διαφοροποιήσεις. Το παλαιό αργοπεθαίνει, το νέο κυοφορείται, αλλά δεν έχει γεννηθεί ακόμα. Η γέννα απαιτεί χρόνο, δείχνει να είναι επώδυνη και απροσδιόριστη.
Η ρήξη με τις γενεσιουργούς αιτίες που οδήγησαν τη χώρα στην πολυδιάστατη πολιτική, οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική και ηθική κρίση, αποτελεί τον ελάχιστο όρο εθνικής επιβίωσης, την ελάχιστη προϋπόθεση για το νέο ξεκίνημα.
Τα βήματα της χώρας στο μέλλον απαιτούν νέες συνθέσεις και ενσωματώσεις πολιτικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δυνάμεων του τόπου, στην κατεύθυνση ενός δημοκρατικού πατριωτικού Σχεδίου – Κινήματος εθνικής ανασυγκρότησης, με τις σημερινές αντιστοιχίες του, όμοιο του 1909. Σε αντίθετη περίπτωση, η μετατροπή της χώρας σε Αποικία Χρέους δείχνει ως μη αντιστρέψιμη για το άμεσο μέλλον.
*Εκπαιδευτικός, ΕΛΜΕ Βοιωτίας
