Μια προσωπική εμπειρία στην αμυντική βιομηχανία

743

Του Αλέξανδρου Οικονομίδη από το αφιέρωμα του Άρδην τ. 96 με θέμα την παραγωγική ανασυγκρότηση

H περίφημη ανάπτυξη των δεκαετιών 50, 60 και 70

Η εταιρεία όπου δραστηριοποιήθηκα μετά τις σπουδές μου τη δημιούργησε ο πατέρας μου, Χρήστος Οικονομίδης, στις αρχές τις δεκαετίας του ’50. Ο Χρήστος Οικονομίδης είχε μαθητεύσει και εργαστεί στο Καλυκοποιείο του Μποδοσάκη κατά τη διάρκεια της κατοχής. Διδάχθηκε από τους καλύτερους μαστόρους της εποχής εκείνης. Έφηβος ακόμη συμμετέχει στο περίφημο σαμποτάζ των κινητήρων για τα Στούκας, κάτω από την καθοδήγηση του συμμαχικού πράκτορα Ιβάνωφ. Τα σαμποταρισμένα αεροπλάνα, κατά τη διάρκεια της κάθετης εφόρμησής τους, έπεφταν λόγω βλάβης κινητήρα.
Οι απώλειες αυτές των Γερμανών θα μέναν κρυφές, αν δεν ανακάλυπταν σε έκτακτο έλεγχο στις τσέπες ενός τεχνικού, ένα μπλοκάκι που είχε σημειώσει δίπλα στους αριθμούς των σαμποταρισμένων κινητήρων, μια τελεία. Η αντιπαραβολή των αριθμών αυτών έδειξε ότι αντιστοιχούσε με αεροπλάνα που είχαν πέσει στη μάχη της Κρήτης. Το λάθος αυτό κατέληξε στην άμεση εκτέλεση έξι παλικαριών τεχνικών μέσα στον εργοστασιακό χώρο, o δε πατέρας μου, ο οποίος κατά τύχη δεν ήταν εκεί, κατέφυγε στην παρανομία και την ενεργό πλέον συμμετοχή στον εφεδρικό ΕΛΑΣ του Παλαιού Φαλήρου.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’50, αμέσως μετά την επιστροφή του από την εξορία, δημιουργεί ένα μικρό μηχανουργείο, με μοναδικό εργαλείο έναν τόρνο, στο πατρικό του σπίτι κοντά στην πλατεία Ψυρρή. Άλλωστε, ήταν και η μοναδική δυνατότητα επιβίωσης, αυτού και της οικογένειάς του, ενός ήδη χαρακτηρισμένου αριστερού.
Η μετέπειτα βιοτεχνική ανάπτυξη της περιοχής, χαρακτηριστικό της οποίας ήταν η πολυμορφία και συνύπαρξη τόσων διαφορετικών μεταποιητικών μονάδων σε πολύ μικρή περιοχή, όπως μηχανουργεία, νικελωτήρια, τσαγκάρικα, χυτήρια, ξυλουργεία, γαζωτήρια, τσαντάδικα, ραφτάδικα και τόσα άλλα, δημιούργησε μια απίστευτη συνέργεια όλων αυτών μεταξύ τους, για την τελική δημιουργία ενός προϊόντος που απευθυνόταν κατεξοχήν στην εγχώρια αγορά.
Όλοι αυτοί είχαν αναπτυγμένο το αίσθημα αλληλεγγύης και αλληλοεκτίμησης μεταξύ τους, άλλωστε όλοι εξαρτόντουσαν από τον συνεργάτη τους. Αν δεν είχαν ένα εργαλείο, δεν υπήρχε ανάγκη να το αγοράσουν, το δανείζονταν από τον «ανταγωνιστή» τους.
Το προσωπικό τους δεν αποτελούνταν από βιομηχανικούς εργάτες, αλλά νέους, που τους εκπαίδευαν για να γίνουν και αυτοί μάστοροι τεχνίτες.
Οι πιο άξιοι άνοιγαν δικό τους μαγαζί παίρνοντας σαν μοναδικό προικιό, τις περισσότερες φορές, βοήθεια από τα ίδια τα πρώην αφεντικά τους.
Κι αυτό δεν είναι καμιά απώλεια ταξικής συνείδησης, όπως λένε στη Δύση, αλλά σε αυτόν τον τόπο το λένε προκοπή. Γι’ αυτούς τους τεχνίτες δεν υπήρχε κάτι το μη κατασκευάσιμο. Δώσε μου την παραγγελία και εγώ θα βρω τον τρόπο να σ’ το κατασκευάσω.

Η αναδιοργάνωση του ελληνικού στρατού μετά τη δικτατορία

Στα μέσα της δεκαετίας του ’70, ο πατέρας μου μεταφέρει τη βιοτεχνία στον Ελαιώνα και εγκαθιστά ένα πλήρως εξοπλισμένο μηχανουργείο.
Η γύμνια του ελληνικού στρατού, που διαπιστώθηκε στην Κύπρο, είναι ακόμα νωπή. Βέβαια, έχει ήδη δημιουργήσει τα εργοστάσια υποστήριξης οχημάτων και αρμάτων στην Αττική, στον Βόλο και στη Θεσσαλονίκη. Παράλληλα και οι κρατικές βιομηχανίες, Πυρκάλ, ΕΒΟ, ΕΛΒΟ και ΕΑΒ εκσυγχρονίζονται.
Σε όλους τους κλάδους του ελληνικού στρατού δημιουργείται η απαίτηση και το πρόταγμα για ανεξαρτησία των αμυντικών προμηθειών.
Η κινητοποίηση του στρατού και της ελληνικής κοινωνίας, έχει σαν πρώτο αποτέλεσμα τη δημιουργία της Υπηρεσίας Πολεμικής Βιομηχανίας ΥΠΟΒΙ με προϊστάμενο τον υπουργό Άμυνας και σε αυτή συμμετέχουν:
1) Τα τρία σώματα Στρατού, αεροπορία, πεζικό, ναυτικό.
2) Ο Σύνδεσμος Ελλήνων Βιομηχάνων, ΣΕΒ.
3) Ο Σύνδεσμος Κατασκευαστών Αμυντικού Υλικού, ΣΕΚΠΥ.
4) Ο ΕΟΜΜΕΧ.
5) Το υπουργείο Βιομηχανίας.
Η ΥΠΟΒΙ σκοπό είχε:
Να συγκεντρώσει-καταγράψει τις επιχειρησιακές ανάγκες των ένοπλων δυνάμεων.
Να εξετάσει τις δυνατότητες κατασκευής στην Ελλάδα.
Να προτείνει τον ξένο οίκο που δίνει το μεγαλύτερο μέρος για ελληνική κατασκευή.
Να καταγράψει και να πιστοποιήσει τις ελληνικές εταιρείες στο σύστημα ποιοτικής εξασφάλισης, σύμφωνα με τα κατά ΝΑΤΟ στάνταρτ.
Να ελέγχει και να πιστοποιεί την προστιθέμενη αξία που επιτυγχάνεται για κάθε παραγγελία του στρατού.
Επίσης δημιουργείται αμέσως στο Ρούφ υπηρεσία δειγμάτων του στρατού, όπου εκτίθενται όλα τα συγκροτήματα, μέρη και απλά απάρτια που ενδιαφέρεται το ΓΕΣ να αγοράσει.
Το 1986 δημιουργείται Ειδικό Γραφείο Αντισταθμιστικών Οφελημάτων υπαγόμενο στον τότε ΥΦΕΘΑ (Θ. Στάθη) και προϊστάμενο τον πτέραρχο Π. Κοντοδιό, δύο σημαντικούς άνθρωπους που πιστέψανε και πάλεψαν για την ελληνοποίηση των προμηθειών.
Το ΓΑΟ καθιερώνει την υποχρεωτική παροχή αντισταθμιστικών (ΑΟ) από τους ξένους προμηθευτές, σε τομείς που περιλάμβαναν επιμέρους δραστηριότητες σε συμπαραγωγές στις βιομηχανίες μας, μεταφορά τεχνολογιών, απορρόφηση / αγορά προϊόντων από τους ξένους στις δικές μας γραμμές παραγωγής, δημιουργία κοινών επιχειρήσεων κ.λπ., ώστε τα ΑΟ να πηγαίνουν εκεί που εμείς θέλαμε και όχι εκεί που επεδίωκαν οι προμηθευτές. Υπήρχε απαίτηση να ενσωματώνονται τα ΑΟ στις αγορές πριν από την υπογραφή των κύριων συμβάσεων. Άλλωστε αυτό το έκαναν πολλές χώρες πριν από μας (π.χ. Βέλγιο, Δανία, Ολλανδία, Νορβηγία, Κορέα, Ισραήλ, Ισπανία, Ελβετία) με εξαιρετικά και θεαματικά για την εποχή τους αποτελέσματα.
Την ίδια χρονιά υπογράφεται η DICA και περιλαμβάνει σημαντικά προγράμματα από τις ΗΠΑ και αμφίδρομη ροή αγορών του αμυντικού τομέα μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ.

Η κινητοποίηση των ελληνικών βιοτεχνικών μονάδων

Ο ΣΕΚΠΥ δημιουργείται από τις εκατόν πενήντα βιοτεχνίες που πλαισιώνουν τον πρώτο καιρό την προσπάθεια, συμμετέχουν στα αμυντικά προγράμματα με ένα και μόνο κοινό πρόταγμα: Τη μεγιστοποίηση της ελληνικής προστιθέμενης αξίας ΕΠΑ. Ο ενθουσιασμός δεν βασίζεται αρχικά στον τεχνολογικό εξοπλισμό, την τεχνολογική εξειδίκευση και οργάνωση, αλλά, αντίθετα, σε μια σύνθεση όλων των ανωτέρω με ένα προσωπικό στοίχημα: αφού κάποιος άλλος το έχει ήδη κατασκευάσει, τότε μπορούμε και εμείς.
Η αρχική αυτή ώθηση είχε ως άμεση συνέπεια την παράλληλη ανάπτυξη συγγενικών και μη κλάδων, όπως μεταλλικά, οπτικά, ηλεκτρονικά, αεροναυπηγική, τηλεπικοινωνίες, πληροφοριακά συστήματα, εκρηκτικά, χυτεύσεις υψηλής ακριβείας, πλαστικά, καλωδιώσεις, βαφές κ.ά.
Τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχε γίνει, αν τότε ο ελληνικός στρατός δεν βασιζόταν σε δύο πολύ απλά, αλλά και απολύτως ουσιαστικά πράγματα:
Υπήρχε κανονισμός προμηθειών με σαφείς όρους. Δεν ήταν τέλειος και προσπαθούσαμε να τον βελτιώσουμε, αλλά ήταν ίδιος για όλους.
Υπήρχε πρωτόκολλο αλληλογραφίας. Δεν υπήρχε περίπτωση να στείλεις επιστολή και να μη λάβεις σύντομα τεκμηριωμένη απάντηση, δεν υπήρχε περίπτωση η επιστολή να καταχωνιαστεί, να χαθεί, ενώ αυτός που απαντούσε έφερε και την ευθύνη και δέσμευε την υπηρεσία του.
Πριν γίνουν όλα αυτά, χρειάστηκε να οργανωθεί και στελεχωθεί το τεχνικό τμήμα με μηχανολόγους που, κατ’ αρχάς, έπρεπε να διαβάσουν τα κατασκευαστικά σχέδια και να αναλύσουν τα διάφορα συγκροτήματα, να περιγράψουν τις τεχνικές προδιαγραφές και να ετοιμαστούν και επιλεγούν οι υποκατατασκευαστές – συνεργάτες.
Ο σκοπός ήταν να παραδοθεί το τελικό προϊόν στον στρατό σε συγκεκριμένο χρόνο, άλλως υπήρχαν οι περίφημες ποινικές ρήτρες, που δεν ήταν καθόλου μικρές.
Στην αρχή μάλιστα δεν υπήρχαν καν κατασκευαστικά σχέδια και η αναγνώριση γινόταν με μόνο το δείγμα.
Έτσι λοιπόν αναπτύσσονται συνέργειες – συνεργασίες μεταξύ των κατασκευαστών, ανάλογα με τον τομέα ενδιαφέροντός των. Δηλαδή, για να παραδόσεις ένα σύστημα – συγκρότημα πρέπει να συνεργαστεί το μηχανουργείο με αυτούς που κάνουν τις καλωδιώσεις, τις τσιμούχες και τα λάστιχα, τις λαμαρινοκατασκευές, τις βαφές κ.ο.κ.
Ο καθένας εξαρτάται από το έργο και την παράδοση όλων των άλλων υποκατασκευαστών-συνεργατών. Δηλαδή ατελείωτα ταξίδια, συναντήσεις μεταξύ όλων των εμπλεκομένων και του καθενός ξεχωριστά, για την κατ’ αρχάς κατανόηση των τεχνικών απαιτήσεων και μετέπειτα για το ξεπέρασμα κάθε δυσκολίας τεχνικής ή οιουδήποτε άλλης φύσεως, για την παραγωγή και παράδοση στον σωστό χρόνο.
Ο σκοπός ήταν κοινός: να παραδοθεί, ελεγχθεί, ο στρατός να τα αποδεχθεί και τελικά όλοι μας να πληρωθούμε.
Η εμπλοκή του καθενός με το κατασκευαστικό αυτό έργο σήμαινε τουλάχιστον τα εξής:
– Νέες θέσεις εργασίας και μάλιστα επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού.
– Δημιουργία και στελέχωση του τεχνικού γραφείου.
– Απόκτηση τεχνογνωσίας για την κατασκευή ολοκληρωμένων συστημάτων υψηλής τεχνολογίας.
– Δημιουργία και ανάπτυξη συστήματος ποιοτικής εξασφάλισης και πιστοποίησης.
– Εκσυγχρονισμός και εγκατάσταση σύγχρονων παραγωγικών μέσων και εργαλείων.
– Ανάπτυξη και εγκατάσταση μεταφοράς τεχνολογίας από το εσωτερικό ή ακόμα και από το εξωτερικό.
– Το τελευταίο και το σημαντικότερο: ανάπτυξη πνεύματος συνεργασίας μεταξύ τους, με κοινό σκοπό την κατασκευή ολοκληρωμένων συστημάτων. Όλοι έχουν την ανάγκη των άλλων. Κανένας δεν μπορεί μόνος του.
Στο τέλος της δεκαετίας ’70, το εργοστάσιο ανακατασκευής αρμάτων 304 ΠΕΒ στον Βόλο αναλαμβάνει την ανακατασκευή και εκσυγχρονισμό των αρμάτων M-48 και καλεί όλες τις ελληνικές βιοτεχνίες να πάρουν μέρος στο πρόγραμμα, που μετέτρεψε πάνω από 500 άρματα σε A3 και A5. Όλες οι υποσυλλογές εκσυγχρονισμού κατασκευάζονται στην Ελλάδα.
Μόνο η εταιρεία μας, κατασκεύασε πάνω από 2.000 συγκροτήματα.
Παράλληλα αναλαμβάνουμε την κατασκευή του εγκάρσιου κιβωτίου ταχυτήτων για 243 άρματα μεταφοράς προσωπικού Μ113 για το 308 εργοστάσιο υποστήριξης στη Θεσ/νίκη. Ήταν έργο μεγάλης τεχνικής δυσκολίας και απαιτήσεων, διότι έπρεπε να κατασκευάσουμε κύρια συγκροτήματα αποτελούμενα από 100δες εξαρτήματα και που, τελικά, έπρεπε να ρονταριστούν πριν παραδοθούν.
Παρ’ όλο που η παράδοση ήταν απόλυτα επιτυχής, ενώ μέχρι τότε αυτά που αγόραζαν από τους ξένους οίκους ήταν τα περισσότερα σκάρτα, ποτέ, δυστυχώς, δεν ξαναπήραμε το ίδιο έργο, ώστε να μπορέσουμε να αποσβέσουμε τις μέχρι τότε επενδύσεις μας.

Αναπτυξιακές 5ετείς συμβάσεις

Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζαμε όλοι οι Έλληνες κατασκευαστές ήταν ότι, οι εκάστοτε παραγγελίες του στρατού αφορούσαν μεν πολύ αυξημένες τεχνικές δυσκολίες και νέες ανάγκες για επενδύσεις σε σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό, από την άλλη οι ποσότητες ήταν πάντα μικρές και δεν μπορούσαμε να αποσβέσουμε όλες αυτές τις επενδύσεις.
Αυτή η εμπειρία όλων των Ελλήνων κατασκευαστών έκανε επιτακτικό το αίτημα μας για αναπτυξιακούς διαγωνισμούς. Δηλαδή το ΓΕΣ να αναθέτει, μετά τον αντίστοιχο διαγωνισμό, στους Έλληνες κατασκευαστές 5ετή προγράμματα, που σήμαινε, αν εκτελούσες πετυχημένα τη σύμβαση στο 1ο έτος, τότε το ΓΕΣ σου επέκτεινε την παραγγελία για να καλύψει τις όποιες ανάγκες του στο συγκεκριμένο υλικό, για τα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Έτσι λοιπόν, αρχίζουν να υπογράφονται και υλοποιούνται 5ετείς συμβάσεις προμήθειας και οι ιδιωτικές αμυντικές βιομηχανίες αισθάνονται για πρώτη φορά ότι μπορούν να πατήσουν στα πόδια τους.

Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου στο ‘Αρδην που κυκλοφορεί.