Μάνγκο το επαναστατικόν, Μάνγκο το ιερόν

1,7K

Η λατρεία του μάνγκο στην Κίνα της πολιτιστικής επανάστασης

Του Κωνσταντίνου Μαυρίδη 

Πεκίνο, Αύγουστος του 1968. Η πολιτιστική επανάσταση που κήρυξε ο Μάο Τσε Τουνγκ δύο χρόνια νωρίτερα βρίσκεται στο απόγειό της αλλά το τιμόνι φαίνεται πως έχει φύγει απ’ τα χέρια του «μεγάλου τιμονιέρη» και το πλοίο πλέει ακυβέρνητο εν τω μέσω μιας, άνευ προηγουμένου, εμφυλιοπολεμικής καταιγίδας. Οι ομάδες κοκκινοφρουρών φοιτητών που κλήθηκαν από τον ίδιο να «εξαγνίσουν την κινέζικη κοινωνία, πατάσσοντας αμείλικτα τα εναπομείναντα αστικά στοιχεία εντός της και κάθε παραδοσιακό τρόπο σκέψης» έχουν ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Ανταγωνιζόμενες η μία την άλλη στο ποια επιβάλλει πιο αυθεντικά και πιο φανατικά την θέληση του «προέδρου», έχουν επιδοθεί σε ανοιχτό πόλεμο με χιλιάδες νεκρούς.

Στις εγκαταστάσεις του πανεπιστημίου Τσινγκ Χούα έχουν ξεσπάσει αιματηρές συγκρούσεις, που έμειναν στην ιστορία ως ο πόλεμος των 100 ημερών, ανάμεσα στις ένοπλες ομάδες του σώματος Τζινγκ Γκανγκ Σαν και αυτών της Τετράδας και επικρατεί πλήρες χάος. Κάπου εκεί ο Μάο, που για δύο ολόκληρα χρόνια παροτρύνει και επιχαίρει με την  δράση των  οπαδών του κατά των εσωτερικών του αντιπάλων, θα παίξει το χαρτί του όψιμου ειρηνοποιού. Συγκεκριμένα, θα αποστείλει 30 χιλιάδες εργάτες από τα εργοστάσια πέριξ του Πεκίνου, οπλισμένους αποκλειστικά και μόνο με τα κόκκινα βιβλιαράκια τους για να καταλάβουν το πανεπιστήμιο. Οι φοιτητές θα σκοτώσουν πέντε και θα τραυματίσουν 700 από αυτούς πετώντας πέτρες, ακόντια και καίγοντάς τους με θεϊκό οξύ αλλά το Τσινγκ Χούα θα αλωθεί και οι ταραχές θα λάβουν τέλος.

Όλως τυχαίως, μία εβδομάδα μετά το πέρας των μαχών στο πανεπιστήμιο θα επισκεφθεί το Πεκίνο ο υπουργός εξωτερικών του Πακιστάν, Μίαντ Αρσάντ Χουσεΐν, ο οποίος θα δωρίσει στον πρόεδρο Μάο μια κάσα με καμιά σαρανταριά μάνγκο. Ο «ουράνιος ηγέτης» που σημειωτέον απεχθανόταν τα φρούτα και τρεφόταν σχεδόν αποκλειστικά με χοιρινό και καυτερές πιπεριές, απέστειλε πάραυτα τα μάνγκο στους εργάτες που είχαν καταλάβει το Τσινγκ Χούα μαζί με τις ευχαριστίες του. Άθελά του και σε πείσμα της αθεΐας του, είχε δώσει το έναυσμα για μια από τις, πλέον παράξενες και σύντομης διαρκείας, λατρείες στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Με το που έλαβαν τα μάνγκο οι εργάτες που στρατωνίζονταν ακόμη στο πανεπιστήμιο έμειναν άναυδοι. Κανείς τους δεν είχε δει τέτοιο πράγμα πριν κι έτσι έμειναν ξύπνιοι όλο το βράδυ να τα κοιτάζουν, να τα μυρίζουν, να τα χαϊδεύουν και να αναρωτιούνται τι διάολο να τα κάνουν. Από κανέναν δεν πέρασε από το μυαλό να φάει ένα διότι για να τα στείλει ο πρόεδρος κάτι άλλο έπρεπε να τα κάνουν αλλά τι; Την επόμενη μέρα τα μάνγκο είχαν ήδη λάβει μυθικές διαστάσεις! Ο πρόεδρος είχε θυσιάσει την προσωπική του απόλαυση για να τους τιμήσει άρα το εξωτικό φρούτο ήταν σύμβολο της απέραντης καλοσύνης του και της ενισχυμένης θέσης της εργατικής τάξης. Έτσι κι αλλιώς τα μάνγκο είχαν εμφανιστεί με το που εκδίωξαν τους φοιτητές κοκκινοφρουρούς, άρα αυτοί ήταν τώρα οι ευνοούμενοι του υπέρτατου ηγέτη, άρα «ζήτω τα μάνγκο»!

Όταν τελικά οι εργάτες διατάχθηκαν να επιστρέψουν στα εργοστάσια από τα οποία είχαν έλθει μοίρασαν τα ιερά πλέον μάνγκο παίρνοντας από ένα για κάθε εργοστάσιο και όδευσαν προς τους χώρους εργασίας τους με τυμπανοκρουσίες και πορείες στην κεφαλή των οποίων βρισκόταν το χρυσό φρούτο. Στα εργοστάσια προσπάθησαν να διατηρήσουν τα μάνγκο βυθίζοντάς τα σε φορμαλδεΰδη, κερώνοντάς τα και σφραγίζοντάς τα σε φυσητό γυαλί. Όταν σε κάποιο εργοστάσιο το μάνγκο τους άρχισε να σαπίζει, το έβρασαν, έφτιαξαν ένα ζωμό κι έπειτα μπήκαν στη σειρά και ήπιαν ο καθένας από μια κουταλιά από δαύτο για να αποκτήσουν επαναστατικές δυνάμεις. Ο προσωπικός γιατρός του Μάο, Δρ, Λι, περιγράφει στα απομνημονεύματά του πως ο πρόεδρος κόντεψε να πνιγεί από τα γέλια όταν άκουσε την γαργαλιστική αυτή λεπτομέρεια και στόλισε τους αλαφροΐσκιωτους οπαδούς του με μια λέξη που δεν μπορεί να γραφτεί στα ιστορικά βιβλία.

Παρά ταύτα, ο θρύλος του μάνγκο διαδόθηκε γρήγορα κι έκαναν την εμφάνισή τους χιλιάδες κέρινα ομοιώματα του φρούτου τα οποία σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα είχαν φτάσει σε ολόκληρη την Κίνα. Σε όλες τις πόλεις οργανώθηκαν επίσημες παρελάσεις προς τιμή του μάνγκο. Μπορεί οι κοκκινοφρουροί να κατέστρεφαν ναούς και ιερά αλλά όπως φάνηκε το να καταστρέφεις τεχνουργήματα ήταν απείρως ευκολότερο από το να εξαλείψεις την θρησκευτική συμπεριφορά χιλιετιών και γρήγορα τα μάνγκο έγιναν αντικείμενο λατρείας. Κάποιες από τις τελετές προς τιμή του χρυσού φρούτου ήταν ξεκάθαρες μιμήσεις βουδιστικών και Νταοϊστικών παραδόσεων με τα μάνγκο να τοποθετούνται σε βωμούς και τους ρακένδυτους κούληδες να τα προσκυνάνε ευλαβικά. Εκείνη την περίοδο εμφανίστηκε στην Λαϊκή Ημερησία του Πεκίνου κι ένα απίστευτο ποίημα που έφερνε περισσότερο σε στίχους από πορνογραφικό τραγουδάκι της σειράς:

«Το να αντικρύσεις εκείνο το χρυσό μάνγκο ήταν σαν να αντικρύζεις τον υπέρτατο ηγέτη πρόεδρο Μάο!

Το να στέκεσαι μπροστά σε κείνο το χρυσό μάνγκο ήταν σαν να στέκεσαι δίπλα στον πρόεδρο Μάο!

Ξανά και ξανά αγγίζαμε εκείνο το χρυσό μάνγκο! Το χρυσό μάνγκο ήταν τόσο ζεστό!

Ξανά και ξανά μυρίζαμε το μάνγκο! Το χρυσό μάνγκο ήταν τόσο ευωδιαστό!»

Οι Κινέζοι δεν είχαν ξαναδεί τέτοιο φρούτο αλλά βλέποντας τον απέραντο σεβασμό που του επιφύλασσαν οι τοπικοί κομματάρχες έπιαναν γρήγορα το υπονοούμενο. Εξίσου σύντομα, άρχισαν και οι ενδείξεις ότι μέσα στην παράνοια της εποχής τα πράγματα είχαν αρχίσει να ξεφεύγουν και με τα μάνγκο. Στην επαρχία Γκουιζού ένοπλοι χωρικοί ξυλοκοπήθηκαν μέχρι αναισθησίας για το ποιος θα πάρει μια ασπρόμαυρη φωτογραφία ενός μάνγκο κι όσο για τους δύσμοιρους που δεν έδειχναν στο φρούτο τον απαραίτητο σεβασμό μαύρο φίδι που τους έφαγε. Το μάνγκο δεν ήταν πια ένα απλό δώρο του προέδρου Μάο, ήταν ο ίδιος ο πρόεδρος, στην πιο ακραία ίσως έκφανση της προσωπολατρείας του! Στην επαρχία Σιτσουάν κάποιος αφελής οδοντίατρος που παρομοίασε το ιερό φρούτο με γλυκοπατάτα συνελήφθη, διαπομπεύθηκε στους δρόμους του χωριού του και τελικά εκτελέστηκε με συνοπτικές διαδικασίες.

Παραδόξως, η τρέλα με τα μάνγκο κράτησε μόλις 18 μήνες και μετά σιγά σιγά ξεχάστηκε όπως ακριβώς μια εφήμερη μόδα στη Δύση. Παρόλα αυτά, αποτέλεσε ταυτόχρονα μια πτυχή της προσωπολατρείας του Μάο αλλά και μια εξόχως καπιταλιστικής κοπής στιγμή στην κινέζικη ιστορία. Εκμεταλλευόμενα την στιγμιαία δημοφιλία των μάνγκο στην κοινωνία, τα κινέζικα εργοστάσια άρχισαν να παράγουν χιλιάδες αντικείμενα με θέμα το μάνγκο σε ένα παλαβό μπράντινγκ επαναστατικού τύπου. Καραμέλες, αρωματικά σαπούνια, επισμαλτωμένοι δίσκοι σερβιρίσματος, λεκάνες, κούπες, κατσαρόλες, κάλτσες, σεντόνια, μολυβοθήκες, τσιγάρα κι άλλα προϊόντα εμφανίστηκαν σχεδόν αυτονυχτί στα ράφια των κρατικών καταστημάτων σε μια ξεκάθαρη προσπάθεια να καλύψουν την ακραία ζήτηση που προξενούσε η εξίσου ακραία επιθετική προώθηση του βασιλιά Μάνγκο! Ίσως ήταν μια φευγαλέα ματιά σε ένα μέλλον που εκείνη την εποχή φαινόταν έτη φωτός μακρυά αλλά μόλις 50 χρόνια μετά αποτελεί απτή πραγματικότητα.