Ρωσία: Το φθινόπωρο της παντοδυναμίας Πούτιν

767

Από την Ρήξη φ. 165

Ο Αλεξέι Ναβάλνι θεωρείται εδώ και χρόνια –τουλάχιστον από το 2011– η κεντρική αντιπολιτευτική φιγούρα στο καθεστώς του Πούτιν. Η πορεία του στην πολιτική είναι, βέβαια, μακροβιότερη, καθώς ο ίδιος θα αναδυθεί στα μέσα της δεκαετίας του 2000 ως κομμάτι μιας συνιστώσας «εθνοδημοκρατών» (natsdem), ενός ιδιότυπου ρεύματος που ήθελε μεν να αντιπαρατεθεί στον Πούτιν, χωρίς όμως να ταυτίζεται με τον γιελτσινισμό, και την τυφλή υποταγή του στους μηχανισμούς εξάρτησης της Δύσης.

Συνδύαζε λοιπόν το ρεύμα αυτό τον εθνικισμό με τον ευρωπαϊσμό, θέλει μεν την Ρωσία ισχυρή και ανεξάρτητη, αλλά ωστόσο να απομακρύνεται από τα ευρασιατικά σχέδια, και να ενισχύει την ευρωπαϊκή της ταυτότητα –στην παράδοση, ενδεχομένως, της Μεγάλης Αικατερίνης. Από τον τελευταίο άξονα προκύπτει και το αίτημα για τον εκσυγχρονισμό της ρωσικής πολιτικής ζωής, που μεταφράζεται σε σύγκρουση με την ενδημική διαφθορά, τον ολιγαρχικό χαρακτήρα του ρωσικού μοντέλου. Για τους εθνοδημοκράτες οι παθογένειες αυτές διαρρηγνύουν την κοινωνική συνοχή της Ρωσίας, ματαιώνουν τον οικονομικό της εκσυγχρονισμό –ιδίως στην παραγωγή–, πριονίζοντας με αυτόν τον τρόπο την εθνική αυτοδυναμία και συνοχή της χώρας.
Το ιδεολογικό αυτό μείγμα, κάνει τον Ναβάλνι να ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες αντιπολιτευτικές φωνές –ιδίως τους «φυτευτούς από τη Δύση». Γι’ αυτό, για παράδειγμα, η συμμετοχή του στις δημοτικές εκλογές της Μόσχας το 2013 που θεωρείται πρόκριμα για την κεντρική πολιτική σκηνή της Ρωσίας, τον ανέδειξε δεύτερο με το 27% των ψήφων –ένα αποτέλεσμα- έκπληξη για το ρωσικό μονοπολικό πολιτικό σύστημα.

Οικονομική επιδείνωση και κλιμάκωση της δυσαρέσκειας

Ωστόσο, μέχρι πρόσφατα, η αντίδραση του καθεστώτος απέναντί του ήταν να τον αγνοεί και να προσπαθεί να μπλοκάρει την συμμετοχή του στις εθνικές εκλογές με σειρά πολιτικών δικών και απαγορεύσεων των εκλογικών του σχημάτων. Ο Πούτιν δεν έχει αναφερθεί ποτέ δημοσίως στο όνομά του. Ακόμα και στην τελευταία του συνέντευξη, μίλησε γι’ αυτόν έμμεσα, αναφερόμενος στον «ασθενή του Βερολίνου» ή σ’ «αυτό το πρόσωπο». Το γιατί από αυτήν την τακτική περάσαμε στις απόπειρες «εξουδετέρωσης» αλλά και στην φυλάκιση εν τέλει του Ναβάλνι, το εξηγεί περισσότερο η επιδείνωση των ίδιων των οικονομικών και κοινωνικών δεικτών της Ρωσίας τα τελευταία χρόνια, και όχι κάποιο θεαματικό άλμα της δικής του απήχησης στην ρωσική πολιτική σκηνή.

Η παντοδυναμία του Πούτιν μέχρι τους Ολυμπιακούς του Σότσι, στηριζόταν στην ανάκαμψη της χώρας του από τα πέτρινα, γιελτσινικά χρόνια –μια ανάκαμψη ωστόσο που δεν στηρίχτηκε σε υπέρβαση των ενδογενών παθογενειών, αλλά στην αύξηση εξαγωγών ορυκτών καυσίμων και όπλων.
Μετά το 2014 η δυναμική αυτή εξαντλείται. Σήμερα η Ρωσία έχει να αντιμετωπίσει σημαντικά εσωτερικά προβλήματα, ιδίως μετά την κρίση της πανδημίας, αλλά και προβλήματα γεωπολιτικής υπερεπέκτασης, με εμπλοκή σε πολλά ταυτόχρονα πολεμικά πεδία, αμφίρροπες συμμαχίες (Τουρκία) κ.λπ. Οικονομική κάμψη, ανεργία, συρρίκνωση των μεσαίων εισοδημάτων, παράλληλα ξέφρενος πλουτισμός ενός στενού κύκλου πολιτικών και επιχειρηματιών που χαίρουν της εύνοιας του Κρεμλίνου, συνδυάζονται με μια αίσθηση κόπωσης από την ρωσική γεωπολιτική υπερεπέκταση.
Τα στοιχεία αυτά δημιουργούν πόλωση μέσα στην κοινωνία. πριονίζουν την παντοδυναμία του Πούτιν, και καθιστούν μεγάλο κομμάτι της ρωσικής κοινωνίας φιλικό στις διαδηλώσεις υποστήριξης του ίδιου του φυλακισμένου, πλέον, Ναβάλνι. Αυτές, δεν είναι πολιτικά ομογενοποιημένες και μπορεί να συναντήσει κανείς μέσα τους εθνικιστές, νοσταλγούς της Σοβιετίας, μαζί τους, οπαδούς του δυτικού φιλελευθερισμού. Αυτό ενισχύει τον διάχυτο και μαζικό χαρακτήρα τους.

Σκλήρυνση του καθεστώτος

Το Κρεμλίνο έχει όντως ανησυχήσει από την τροπή των γεγονότων. Για πρώτη φορά η διεθνοποίηση ζητημάτων που έχουν να κάνουν με τη φίμωση της αντιπολίτευσης συντονίζεται με την εκτόξευση της δυσαρέσκειας στο εσωτερικό. Φυσικά, ο ευρωατλαντικός άξονας σπεύδει να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία για να επιτεθεί στον Πούτιν, αγκαλιάζοντας έναν πολιτικό που μέχρι πρότινος έτεινε να θεωρεί «εθνολαϊκιστή», κοντά στο παράδειγμα του Ούγγρου Ορμπάν. Η προφανώς υπαρκτή εργαλειοποίηση, ωστόσο, του Ναβάλνι από το ευρωατλαντικό μπλοκ, που το καθεστώς Πούτιν καταγγέλλει σε κάθε τόνο, δεν σημαίνει πως κάτω από τον καπνό δεν υπάρχει και φωτιά.
Γι’ αυτό και το καθεστώς παράλληλα επιλέγει να σκληρύνει τη στάση του: Χιλιάδες ήταν οι συλληφθέντες στις διαδηλώσεις, ο Ναβάλνι αυτή τη φορά θα κάτσει τουλάχιστον δύο χρόνια στη φυλακή, ώστε να χάσει τις δυο επικείμενες εκλογικές αναμετρήσεις για το κοινοβούλιο και την προεδρία. Επιπλέον, για να αποφευχθεί η επανάληψη του «σεναρίου Λευκορωσίας» μέσα στη Ρωσία, όπου τη θέση του αρχηγού της αντιπολίτευσης στον οποίον απαγορεύτηκε η εκλογική κάθοδος πήρε η σύζυγός του, ο κλοιός έσφιξε γύρω και από τη σύζυγό του, Γιούλια Ναβάλναγια, η οποία μέσα στη βδομάδα εγκατέλειψε και πάλι τη Ρωσία για τη Γερμανία.
Η σκλήρυνση του καθεστώτος, δημιουργεί ένα αδιέξοδο για το επιτελείο του Ναβάλνι, που πλέον έχει απομείνει ακέφαλο, και παράλληλα αντιμετωπίζει ισχυρή καταστολή. Γι’ αυτό και σταμάτησε τις διαδηλώσεις. Η δημοσιοποίηση αποκαλυπτικών βίντεο, ωστόσο, με καταγγελίες για σημαντικά κρούσματα διαφθοράς συνεχίζονται στο YouTube. Ένα τελευταίο αφορούσε το φερόμενο ως «παλάτι του Πούτιν», και απέσπασε μέσα σε μια μέρα 20 εκατομμύρια θεάσεις.
Πράγμα που σημαίνει, πως με ή χωρίς τον Ναβάλνι, το κλίμα δυσαρέσκειας έχει εγκαθιδρυθεί στη ρωσική κοινωνία. Την ίδια στιγμή το καθεστώς απορροφά πολύ ενέργεια για να καταστείλει τις εκδηλώσεις δυσαρέσκειας, όχι όμως και για να αντιμετωπίσει τα αίτια που τις πυροδοτούν. Η «ένδοξη» περίοδος που ήρθε για τον Πούτιν μετά την προσάρτηση της Κριμαίας μοιάζει να έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί… g

«Δεκεμβριστής»