Ο πόλεμος στην Ουκρανία και ο νέος ρόλος της Ελλάδας

1,7K

Του Μάνου Καραγιάννη*

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έπιασε εξαπίνης πολλές δυτικές κυβερνήσεις, παρά τις προειδοποιήσεις των μυστικών τους υπηρεσιών. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο πόλεμος θα αλλάξει την αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρώπη για τις επόμενες δεκαετίες. Το ΝΑΤΟ επιστρέφει στην αρχική του αποστολή, δηλαδή την ανάσχεση της ρωσικής επιθετικότητας στην Ευρώπη. Η ΕΕ κάνει ένα μεγάλο βήμα προς μια κοινή αμυντική πολιτική, που θα στοχεύει στη στρατηγική αυτονομία. Η Γερμανία επανεξοπλίζεται για να παίξει έναν σταθεροποιητικό ρόλο στην κεντρική Ευρώπη. Η Πολωνία, η Ρουμανία και οι Βαλτικές Δημοκρατίες εξελίσσονται σε χώρες πρώτης γραμμής εναντίον της Ρωσίας και των λιγοστών συμμάχων της. Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον τεκτονικών αλλαγών, το ερώτημα που προκύπτει είναι αν η Ελλάδα μπορεί να παίξει έναν ενισχυμένο ρόλο μέσα στο αναγεννημένο ΝΑΤΟ και στην αναδομημένη ΕΕ.
Η Αθήνα δείχνει ότι θέλει να βρεθεί στον πυρήνα των διεργασιών, ακόμα και εις βάρος της σχέσης της με τη Μόσχα. Η απόφαση για αποστολή στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία δεν ήταν μια εύκολη απόφαση, λαμβάνοντας υπόψη την παραδοσιακή πολιτική της Ελλάδας για μη ανάμειξη σε ξένες συγκρούσεις. Τρεις παράγοντες πιθανώς επηρέασαν την κυβέρνηση Μητσοτάκη προς αυτή την κατεύθυνση.
Πρώτον, η ταχεία αντίδραση της ΕΕ ώθησε την Αθήνα να επανεξετάσει τη θέση της έναντι της Μόσχας. Η έναρξη του πολέμου έχει μειώσει πάρα πολύ τα περιθώρια διπλωματικών ελιγμών για τα μέλη της ΕΕ. Υπάρχει πλέον μια ενιαία ευρωπαϊκή στάση και δεν μπορεί η Αθήνα να αποστασιοποιηθεί από αυτή.
Δεύτερον, η επιχειρηματολογία του Κρεμλίνου εναντίον της Ουκρανίας θυμίζει ανατριχιαστικά εκείνη που έχει χρησιμοποιήσει η Άγκυρα εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου. Βοηθώντας μια χώρα που έχει υποστεί μαζική εισβολή, η ελληνική κυβέρνηση ελπίζει να στείλει ένα μήνυμα στην Άγκυρα ότι οι τουρκικές εδαφικές διεκδικήσεις δεν θα γίνουν ανεκτές.
Τέλος, η δολοφονία Ελλήνων στην περιοχή της Μαριούπολης από ρωσικούς βομβαρδισμούς συγκλόνισε την ελληνική κοινή γνώμη και ανάγκασε την Αθήνα να λάβει σαφή στάση υπέρ της Ουκρανίας.
Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική πλευρά καλείται τώρα να παρουσιάσει συγκεκριμένες προτάσεις για τη γεωστρατηγική αναβάθμιση της χώρας στη δυτική συμμαχία. Η Ελλάδα δεν μπορεί απλά να παρέχει βάσεις και διευκολύνσεις σε συμμαχικές χώρες, χωρίς απτά ανταλλάγματα. Σε μια εποχή που ο αναθεωρητισμός απειλεί την παγκόσμια ειρήνη, η Άγκυρα πρέπει να αντιληφθεί έμπρακτα τα όρια της πολιτικής της έναντι της Αθήνας και της Λευκωσίας.
Μια σειρά από γεγονότα απώτερου και πρόσφατου παρελθόντος έχουν δημιουργήσει μια συγκεκριμένη εικόνα για την Ελλάδα στη γειτονική χώρα. Η περίφημη επιστολή Τζόνσον το 1964, οι αμερικανικές κυρώσεις μετά την εισβολή του 1974, η είσοδος της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ το 2004, αλλά και η κύρωση από το Κογκρέσο του νόμου για την εταιρική σχέση ασφάλειας και ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο (Eastern Mediterranean Security and Energy Partnership Act) έχουν οδηγήσει διαχρονικά τους Τούρκους στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα έχει την υποστήριξη της Δύσης στους γεωπολιτικούς της σχεδιασμούς. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Τουρκία έχει βαθύ κράτος και θεσμική μνήμη. Καλό όμως είναι να τους θυμίζουμε, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ότι η Ελλάδα δεν θα έχει τη μοίρα της Ουκρανίας.

*Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Αμυντικών Σπουδών του King’s College London και στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών & Ανατολικών Σπουδών του Παν/μίου Μακεδονίας.

Ενισχύστε την προσπάθειά μας κάνοντας μια δωρεά στο Άρδην πατώντας ΕΔΩ.

Ακολουθήστε το Άρδην στο Facebook

Εγγραφείτε στο κανάλι του Άρδην στο Youtube