Του Χρίστου Πέτρου
Πλημμύρισε από νωρίς χθες το διαδίκτυο με την είδηση ότι καταργείται στο Ιράν η «Αστυνομία της ηθικής» που ελέγχει δια των «περιπόλων καθοδήγησης», μεταξύ άλλων αν οι γυναίκες, ντύνονται και κυκλοφορούν όπως η ορίζει η «ισλαμική σεμνότητα».
Ξένα πρακτορεία, σελίδες στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης κλπ, αναπαρήγαγαν μέρος των δηλώσεων του Ιρανού Γενικού Εισαγγελέα, Μοχαμάντ Τζαφάρ Μονταζερί σαν επίσημη-θεσμική αναφορά για κατάργηση της αστυνομίας των ηθών. Η είδηση της κατάργησης της Αστυνομίας των Ηθών προβλήθηκε μάλιστα και σαν αποτέλεσμα της πίεσης που ασκείται περίπου δυόμιση μήνες με τις τεράστιες διαδηλώσεις κατά του θεοκρατικού καθεστώτος, με τους εκατοντάδες νεκρούς που φέρεται να προσεγγίζουν μέχρι στιγμής τους 500 .
Όπως φαίνεται ωστόσο πρόκειται για παρανόηση η οποία προέκυψε κυρίως, κάπου στο χάσιμο της μετάφρασης των δηλώσεων του Μονταζέρι.
Η σημασία της «κατάργησης» της Αστυνομία Ηθικής
Η ενδεχόμενη κατάργηση της Αστυνομίας Ηθικής, συνιστά ή καλύτερα θα συνιστούσε είδηση ιστορικής σημασίας. Και αυτό επειδή πρόκειται για κρατικό Όργανο το οποίο είναι απόλυτα συνδεδεμένο με τον ιδεολογικό πυρήνα του θεοκρατικού καθεστώτος. Συνεπώς υποχώρηση από το κέντρο της ιδεολογίας του καθεστώτος θα σήμαινε αλλαγή ιστορικής ρότας στο Ιράν και μάλιστα ως αποτέλεσμα μια διευρυμένης και δυναμικής εξέγερσης που οριακά λαμβάνει χαρακτηριστικά επανάστασης. Με απλά λόγια θα σήμαινε ανατροπή της επανάστασης του 1979 από μια διαφαινόμενη νέα «επανάσταση».
Η Αστυνομία Ηθικής, είναι το Όργανο εκείνο που στα μέσα του περασμένου Σεπτέμβρη συνέλαβε και σκότωσε την 22χρονη κουρδικής καταγωγής Τζίνα ή αλλιώς Μάσχα Αμινί στην Τεχεράνη, επειδή φορούσε με τρόπο τέτοιο την μαντίλα της, που φαινόντουσαν τα μαλλιά της. Η κρατική δολοφονία της Τζίνα, ξεσήκωσε για πρώτη φορά ένα τεράστιο κύμα αντίδρασης κατά του ιδεολογικού πυρήνα του καθεστώτος που αφορά στον ισλαμικό νόμο. Όλες οι προηγούμενες εξεγέρσεις ή κοινωνικές αντιδράσεις που καταγράφηκαν από το 1979 με την επικράτηση της επανάστασης, δεν είχαν ποτέ ως άμεσο πρόταγμα την αλλαγή ή κατάργηση των ισλαμικών νόμων στο σύνολό τους ή εν μέρει, παρά αφορούσαν θέματα οικονομίας ή άλλα ζητήματα, πολιτικά και κοινωνικά.
Η παρανόηση περί της «κατάργησης» της Αστυνομίας.
Ο Γενικός Εισαγγελέας τους Ιράν Μοχάμεντ Τζαφάρ Μονταζέρι, βρισκόταν το Σαββατοκύριακο σε θρησκευτικό συνέδριο στην ιερή για το σιιτικό ισλάμ πόλη Κομ. Στο πλαίσιο συζήτησης με δημοσιογράφους ρωτήθηκε για την αστυνομία της ηθικής και μεταξύ άλλων και για τους λόγους για τους οποίους έχουν ατονήσει τα «περίπολα καθοδήγησης». Και κάπου στη μετάφραση της απάντησής του, φαίνεται πως προέκυψε η παρανόηση περί «κατάργησης».
Ο Μονταζέρι απάντησε πως «Η αστυνομία ηθών δεν έχει καμία σχέση με τη δικαστική εξουσία και καταργήθηκε από τις Αρχές που τη δημιούργησαν». Αυτό που ήθελε να πει όμως, είναι πως η δικαστική εξουσία η οποία είχε τον πρώτο λόγο ως προς την εφαρμογή του Νόμου που δημιούργησε την Αστυνομία Ηθικής, δεν έχει πλέον καμία αρμοδιότητα για τον έλεγχο της, κάτι με το οποίο είναι επιφορτισμένο το Υπουργείο Εσωτερικών της χώρας.
Το λανθασμένο «συμπέρασμα» περί της κατάργησης της Αστυνομίας των Ηθών, τροφοδοτήθηκε επιπλέον και από άλλες αναφορές στις ίδιες δηλώσεις Μονταζέρι, περί ενδεχόμενες αλλαγές από το «κοινοβούλιο και τις δικαστικές Αρχές της χώρας», σε θέματα που αφορούν στη μαντίλα. Ο Γενικός Εισαγγελέας του Ιράν δεν διευκρίνισε όμως ούτε ποιες επ’ ακριβώς είναι οι σκέψεις που γίνονται, ούτε προς ποια κατεύθυνση στρέφονται.
Την ίδια στιγμή, και ο Πρόεδρος του Ιράν, Εμπραχίμ Ραϊσί εμφανίστηκε σε δηλώσεις του στον Τύπο κάπως πιο διαλλακτικός: «Το Σύνταγμά μας έχει αξίες και αρχές σταθερές και ακλόνητες (…) αλλά υπάρχουν τρόποι εφαρμογής του Συντάγματος που μπορούν να επανεξεταστούν», ανέφερε, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο να υπάρξουν κάποιες τροποποιήσεις στην εφαρμογή των νόμων για τις οποίες εξάλλου εδώ και δυόμιση μήνες ξεσηκώθηκε μεγάλο μέρος της κοινωνίας του Ιράν.
Υπενθυμίζεται, πως ο ίδιος ο Ραϊσί με δική του πρωτοβουλία από το περασμένο καλοκαίρι αυστηροποίησε τις διατάξεις περί της σεμνής ενδυμασίας των γυναικών. Συγκεκριμένα εφάρμοσε ένα νέο νόμο, που από τις 5 Ιουλίου υποχρεώνει τις γυναίκες στο Ιράν να καλύπτουν με την μαντήλα τους εκτός από τα μαλλιά, τον λαιμό και τους ώμους τους.
Η «προσγείωση» από την Τεχεράνη
Λίγες ώρες μόλις η είδηση περί «κατάργησης» της Αστυνομίας Ηθικής πήρε τεράστιες διαστάσεις στα ειδησιογραφικά σάιτ, η Τεχεράνη μέσω διαφόρων πηγών διέψευσε τα όσα γράφονται και ακούγονται.
Οι πιο μετριοπαθείς διαψεύσεις, όπως αυτή του κρατικού ραδιοτηλεοπτικού φορέα Αl Alam, έκαναν λόγο για παρερμηνεία των δηλώσεων του Γενικού Εισαγγελέα Μονταζέρι: «τα σχόλια του γενικού εισαγγελέα, τα αναπαρήγαγαν δυτικά μέσα, ως υποχώρηση εκ μέρους της Ισλαμικής Δημοκρατίας από τη στάση της σχετικά με το χιτζάμπ και τη θρησκευτική ηθική ως αποτέλεσμα των διαδηλώσεων, αλλά το μόνο που μπορεί να γίνει κατανοητό από τα σχόλιά του είναι ότι η αστυνομία ηθών δεν σχετίζεται άμεσα με το δικαστικό σώμα».
Άλλα μέσα και φιλοκυβερνητικοί Αξιωματούχοι, είδαν στην «παραπληροφόρηση» περί κατάργησης της Αστυνομίας Ηθικής, δάκτυλο της Δύσης που σκοπό έχει να δημιουργήσει περαιτέρω αναταραχή στο εσωτερικό της χώρας.
Όμως, όπως ανέφερε ο Ιρανός ακτιβιστής και δημοσιογράφος Μασίχ Αλινεζάντ, έστω και αν είναι παραπληροφόρηση προς το παρόν η είδηση περί πλήρους κατάργησης της Αστυνομίας Ηθικής, οι ψίθυροι, οι δηλώσεις και τα υπονοούμενα πολλές φορές μάλιστα από τους ίδιους τους ανθρώπους του καθεστώτος για υποχωρήσεις στο θέμα αυτό, δείχνουν πως η Κυβέρνηση της Τεχεράνης τα βρίσκει σκούρα και ψάχνει τρόπους απόσυμπίεσης της κατάστασης.
Αλλάζει τροπάρι η Τεχεράνη – Πυροσβεστικές, ανούσιες εξαγγελίες
Το καθεστώς στο Ιράν όπως φαίνεται δεν περίμενε να λάβουν τέτοια έκταση οι διαδηλώσεις, ούτε χρονικά, ούτε ως προς τη μαζικότητά τους και σίγουρα ούτε ως προς τη δυναμικότητά τους.
Με την «κατάληψη» των νευραλγικών σημείων του διαδικτύου, με τον αποκλεισμό Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης όπως το Instagram, το WhatsApp κ.α., με τις μαζικές συλλήψεις και τους βίαιους εκφοβισμούς των εξεγερμένων, υπέθετε το καθεστώς της Τεχεράνης πως θα έθετε υπό έλεγχο τις διαδηλώσεις.
Μάταια όμως. Και αφού έγινε κατανοητό πως με τον φόβο και τη βία δεν έρχονται τα αναμενόμενα αποτελέσματα, φαίνεται τώρα πια πως ποντάρει και σε πιο πυροσβεστικού χαρακτήρα μέτρα, όπως υποσχέσεις περί υποχωρήσεων, επί της ουσίας άνευ σημασίας.
Πιθανά σενάρια εσωτερικών αλλαγών σε μια ιστορική συγκυρία
Η κατάργηση της Αστυνομίας των Ηθών και η όποια υποχώρηση από την αυστηρή εφαρμογή του ισλαμικού νόμου, θα συνιστούσε ήττα τεραστίων διαστάσεων για το θεοκρατικό καθεστώς. Ειδικά σε μια συγκυρία μάλιστα που η γεωπολιτική ρευστότητα βάζει έτσι κι αλλιώς δύσκολα στην Τεχεράνη. Ο συνδυασμός εξωτερικών και εσωτερικών πιέσεων σε ένα καθεστώς το οποίο νιώθει ότι όσο περνά ο καιρός η αμφισβήτηση του κόσμου προς αυτό αυξάνεται όλο και περισσότερο, το αναγκάζει να ισορροπήσει σε τεντωμένο σκοινί. Η όποια υποχώρηση στο εσωτερικό μέτωπο μπορεί να συνιστά και δήλωση αδυναμίας και να έστελνε το μήνυμα εντός και εκτός ότι υπάρχει ανοικτό πεδίο για διεκδίκηση περισσότερου εκδημοκρατισμού. Κάτι που θα οδηγούσε επί της ουσίας στην «αυτοκατάργηση» του καθεστώτος.
Αυτό που όπως αναφέρουν εξάλλου και έγκυροι αναλυτές, είναι πιθανό να συμβεί στο άμεσο διάστημα είναι η προσπάθεια κατευνασμού των εξεγερμένων με μικρές και ανούσιες υποχωρήσεις τις οποίες το καθεστώς θα επικοινωνήσει ως «βαρυσήμαντες». Ενδεχόμενες μειώσεις των «περιπόλων καθοδήγησης», σειρά υποσχέσεων για «ενισχυτικά» μέτρα στο οικονομικό πεδίο προκειμένου να στραφεί αλλού η προσοχή, ή ακόμη και μικρές ελαφρύνσεις σε ότι αφορά θρησκευτικούς νόμους που δεν θα αλλοιώσουν ωστόσο τον χαρακτήρα της θεοκρατίας.
Το σίγουρο είναι πως εδώ και τουλάχιστον δυόμιση μήνες είναι σε εξέλιξη στο Ιράν μια ιστορική εξέγερση, ανεξαρτήτως του πώς και του πόσο η προσοχή και οι ομφαλοσκοπικές προσεγγίσεις της Δύσης καταπιάνονται με τα εκεί τεκταινόμενα. Το αν θα καταφέρει η εξέγερση αυτή να οδηγήσει στον πλήρη ή μερικό εκδημοκρατισμό μια χώρα τεράστια χώρα σε γεωπολιτική σημασία, ιστορία και πολιτισμό, ο χρόνος θα το δείξει. Σίγουρα δεν πρόκειται για εύκολη υπόθεση, και όσο κι αν οι αισιόδοξες προσεγγίσεις προβλέπουν πως το καθεστώς ενδέχεται να προβεί σε υποχωρήσεις, τίποτε δεν μπορεί να αποκλείσει ότι μπορεί και να σκληρύνει ακόμα περισσότερο τη στάση του κατά των εξεγερμένων.
Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα Σημερινή, 5 Δεκεμβρίου 2022
