Χριστιανοί μεταξύ των συνόρων -

Οι μεθοδεύσεις της ρώσικης εκκλησίας να δημιουργήσει ρήγμα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο εντός της Τουρκίας

Του Ράινερ Χέρμαν, Φρανκφούρτερ Αλγκεμάινε Τσάιτουνγκ, 11.01.2022

Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι έχουν καταφύγει στην Τουρκία και η κοινότητα των ορθόδοξων χριστιανών αυξάνεται – η Μόσχα θέλει να τους προσεγγίσει μέσω της εκκλησίας του Κυρίλλου.
Κάθε μέρα, περισσότερα από 50 αεροπλάνα από τη Ρωσία προσγειώνονται στην Τουρκία. Μεταφέρουν Ρώσους που έρχονται για ολιγοήμερες διακοπές, αλλά και κάποιους που προσπαθούν να ξεφύγουν από την επιστράτευση στην πατρίδα τους. Πολλά προσγειώνονται στην Κωνσταντινούπολη, ακόμη περισσότερα στην Αττάλεια.
Κάποιοι από αυτούς θα επιστρέψουν, αλλά πολλοί θα εγκατασταθούν στην Τουρκία. Αγοράζουν ακίνητα, ιδρύουν σχολεία για τα παιδιά τους – και θέλουν να συμμετέχουν στις εκκλησιαστικές λειτουργίες τις Κυριακές.
Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι κατέφυγαν στην Τουρκία. Η τάση ενισχύθηκε πάλι μετά την επιστράτευση που εξήγγειλε ο Βλαντίμιρ Πούτιν τον Σεπτέμβριο του 2022. Για πρώτη φορά, υπάρχει μια μεγάλη χριστιανική κοινότητα στη χώρα δίπλα στον μουσουλμανικό πληθυσμό της.
Η σύγκρουσή τους φτάνει και στην Τουρκία. Οι ορθόδοξες εκκλησίες εκεί τελούν υπό την εξουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, επικεφαλής του συνόλου των 350 εκατομμυρίων ορθόδοξων χριστιανών, ο οποίος κατοικεί στην Κωνσταντινούπολη. Και έχει πάρει ξεκάθαρα το μέρος της Ουκρανίας στον πόλεμο.
Προκειμένου να εξασφαλίσει την ποιμαντική κάλυψη του αυξανόμενου αριθμού των ορθόδοξων χριστιανών, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως αποκατέστησε την ιστορική εκκλησία του Αγίου Αλυπίου στην παλιά πόλη της Αττάλειας και την εγκαινίασε το 2011. Στην αρχή, όμως, οι Γεωργιανοί χριστιανοί δεν ήθελαν να έχουν καμία σχέση με τους Ρώσους, ο στρατός των οποίων επιτέθηκε στη Γεωργία το 2008.
Σήμερα, είναι οι χριστιανοί από την Ουκρανία που αποφεύγουν τους Ρώσους ομόδοξούς τους. Έτσι οι Ρώσοι ίδρυσαν δύο δικές τους εκκλησιαστικές κοινότητες στην Αττάλεια και την Αλάνια. Αυτές τελούν υπό την αρμοδιότητα του Ρώσου ορθόδοξου πατριάρχη Κύριλλου.

Η εκκλησία του Κύριλλου έγινε εργαλείο του Πούτιν

Στην Κωνσταντινούπολη, ο Ρώσος πρώην ιερέας Βλάντισλαβ Αντσιμπόρ ασχολείται με αυτή την εκκλησιαστική διαμάχη. Γεννήθηκε στην Οδησσό το 1972, σπούδασε θεολογία στη Σταυρούπολη της Ρωσίας, διετέλεσε εφημέριος και λέκτορας στην Αγία Πετρούπολη για 22 χρόνια. Τον Μάρτιο του 2022 κατέφυγε στη Γεωργία, όπου ίδρυσε την οργάνωση «Αφύπνιση» με παρακλάδια σε διάφορες χώρες. «Για τους υπηρέτες της Εκκλησίας που απορρίπτουν τον πόλεμο», όπως λέει. Στη συνέχεια ήρθε στην Τουρκία, όπου τον βοηθά η οργάνωση βοήθειας για τους αντιφρονούντες «Άρχε».
Απομακρύνθηκε από την Εκκλησία του επειδή αυτή δεν υπηρετούσε πλέον την πίστη, αλλά την ιδεολογία και την πολιτική του Πούτιν, λέει ο Αντσιμπόρ. Στα χρόνια της περεστρόικας, η Εκκλησία και οι κοινότητές της απολάμβαναν ελευθερία, τόσο σε διοικητικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. «Ακριβώς όπως συμβαίνει και σήμερα στην Ουκρανία, έπειτα όμως επιστρέψαμε πάλι σαν να ήταν η εποχή του Στάλιν».
Όταν ο Κύριλλος έγινε Πατριάρχης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας το 2009, τα πάντα υπάγονται στον Κύριλλο, ο οποίος υιοθέτησε την ιδεολογία του «ρωσικού κόσμου», δηλαδή το αίτημα για ένωση των απανταχού Ρώσων με τη ρωσική πατρίδα. Έτσι, η εκκλησία του Κυρίλλου έγινε το χρήσιμο εργαλείο του Πούτιν.

Ο Βαρθολομαίος αναγνωρίζει την αυτονομία της αυτοκέφαλης Ουκρανικής Εκκλησίας

Ο Αντσιμπόρ είχε σπουδάσει στην Αθήνα από το 1993 έως το 2000 και εργάστηκε εκεί ως ιερέας. Το 2006, το «Ίδρυμα για την Ενότητα των Ορθοδόξων Εθνών» με έδρα τη Μόσχα θέλησε να ιδρύσει ένα θρησκευτικό κέντρο στην Αθήνα. Η Γκαζπρόμ θα χρηματοδοτούσε το δωδεκαώροφο κτήριο και ο ίδιος θα ήταν διευθυντής. Ωστόσο, ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χριστόδουλος διαισθάνθηκε τον κίνδυνο και σταμάτησε το έργο. Σε άλλες χώρες, το ίδρυμα πραγματοποίησε παρόμοια έργα.
Από τότε που ο Πούτιν ξεκίνησε τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας, ο Κύριλλος τον υποστήριξε απερίφραστα. «Οι περισσότεροι Ρώσοι που πηγαίνουν στην Τουρκία απορρίπτουν τον πόλεμο», λέει ο Αντσιμπόρ και έχουν αποστασιοποιηθεί από την πολιτικοποιημένη εκκλησία τους. Ωστόσο, αρκετοί εξακολουθούν να αισθάνονται την ανάγκη να προσευχηθούν και εμπλέκονται σε μια σύγκρουση που διχάζει την παγκόσμια ορθόδοξη Εκκλησία.
Στις 5 Ιανουαρίου 2019, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίος Α΄ υπέγραψε διάταγμα με το οποίο αναγνωρίζει το αυτοκέφαλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Αυτό το διάταγμα προκάλεσε την οργή του Κυρίλλου ο οποίος απείλησε να διακόψει τους δεσμούς του με τον Οικουμενικό Πατριάρχη.
Αρχικά πήρε την εκδίκησή του στην Αφρική. Επειδή ο Ελληνορθόδοξος Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, Θεόδωρος Β΄, αναγνώρισε το 2019 το αυτοκέφαλο της Ουκρανικής Εκκλησίας, πριν από ένα χρόνο η Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας αποφάσισε την ίδρυση Ρωσικής Ορθόδοξης Εξαρχίας στην Αλεξάνδρεια. «Πρόκειται για σαφή παραβίαση του εκκλησιαστικού δικαίου», λέει συνομιλητής του Οικουμενικού Πατριαρχείου. [ ] Ο Κύριλλος έχει ήδη πυροδοτήσει το επόμενο στάδιο της κλιμάκωσης και τώρα απειλεί να ιδρύσει ρωσική Εξαρχία και στην Τουρκία.

Πολλοί Ρώσοι προσελκύονται στη βουλγαρική Εκκλησία

Τα πρώτα βήματα έχουν ήδη γίνει. Ο Κύριλλος έχει στείλει δύο έμπιστους Ρώσους ιερείς στην Κωνσταντινούπολη, οι οποίοι λογοδοτούν σε αυτόν. [ ]
Η έδρα του ενός είναι το παρεκκλήσι του Γενικού Προξενείου της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη και του άλλου το παρεκκλήσι της κατοικίας του Ρώσου πρέσβη, στην περιοχή Γενίκιοϊ της Κωνσταντινούπολης.
Είναι απίθανο οι Ρώσοι που αντιτίθενται στον πόλεμο να πάνε στις διπλωματικές αποστολές της Ρωσίας για να γιορτάσουν μια θρησκευτική λειτουργία. Ένας από τους τόπους συνάντησής τους είναι ο ναός του Αγίου Στεφάνου της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αυτό επιδιώκει τώρα και ο Κύριλλος: μια εξαρχία εκτός της εθνικής του Εκκλησίας.
Η βουλγαρική εκκλησία βρίσκεται στις εκβολές του Χρυσού Κέρατος, σε απόσταση αναπνοής από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Κυρίως Ρώσοι επισκέπτονται την εκκλησία, η οποία ανακαινίστηκε πολυτελώς με χρήματα Τούρκων φορολογούμενων από το 2011 έως το 2018.
Μια ρωσική οικογένεια παίρνει θέση στις κόκκινες καρέκλες. Αισθάνεται σαν στο σπίτι του εδώ, λέει ο πατέρας της οικογένειας. Το εσωτερικό της εκκλησίας δεν διαφέρει σχεδόν καθόλου από την εκκλησία του στη Ρωσία και οι προσευχές γίνονται σε σλαβική γλώσσα και όχι στα ελληνικά. Αυτό που δεν αναφέρει είναι ότι η βουλγαρική και η ρωσική Εκκλησία τα πάνε καλά, αν και ο Πατριάρχης Πάσης Βουλγαρίας Νεόφυτος, σε αντίθεση με τον Κύριλλο, είναι πιστός στον Οικουμενικό Πατριάρχη.

Μετάφραση: Αναστάσης Μπαλτατζής