του Γιάννη Ξένου από την huffingtonpost.gr
Η ετήσια έρευνα της Διανέοσις για το τι πιστεύουν οι Έλληνες και πώς διαφοροποιούνται τα πιστεύω τους στο πέρασμα του χρόνου έχει ιδιαίτερη αξία για να δούμε πώς διαφοροποιούνται οι πεποιθήσεις τους.
Η οικονομία κυριαρχεί ως προς τι θεωρούν ως σημαντικότερη απειλή (28,1%) και από κοντά ακολουθεί το δημογραφικό/μείωση του πληθυσμού (22,3%).
Αρκετά πιο πίσω οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής (9,5%), το μεταναστευτικό (7,8%) και η απειλή της Τουρκίας αρκετά πιο κάτω (4,6%). Μερικά χρόνια πριν, το 2019, το μεταναστευτικό αναφερόταν ως πρώτη απειλή από το 21,7% των ερωτηθέντων, ενώ το 2022 οι σχέσεις με την Τουρκία θεωρούνταν ως μέγιστη απειλή για τη χώρα από το 23,5%.
Αντιθέτως, το δημογραφικό σταθερά θεωρείται ως μεγάλη απειλή για τη χώρα (36,6% το 2019 και 32,4% το 2022), αλλά το τελευταίο διάστημα την προσοχή συγκεντρώνει η οικονομική κατάσταση της χώρας, από 11,8% τον Δεκέμβριο του 2019, ανέβηκε στο 18,4% τον Φεβρουάριο του 2022 και έκτοτε έχει ανεβεί άλλες δέκα μονάδες. Ως προς τις επιμέρους ομάδες που απασχολεί η οικονομική κατάσταση της χώρας, οι γυναίκες φαίνονται πιο προβληματισμένες (33,5%) από τους άνδρες (22,4%), ενώ στις ηλικιακές ομάδες, οι νεότεροι 17-24 και 25-39 ανησυχούν περισσότερο (35,6% και 34,7% αντίστοιχα).
Ως προς τη δεύτερη απειλή, το δημογραφικό, εδώ ανησυχούν περισσότερο οι άνδρες (28,1%) σε σχέση με τις γυναίκες (17%) και αντιστοίχως μεγαλύτερη ανησυχία καταγράφεται στις μεγαλύτερες ηλικιακά ομάδες, τους 55-64 και τους +65 (30,4% και 31,3% αντιστοίχως). Ιδωμένο με έναν άλλο τρόπο, οι απειλές για την οικονομική κατάσταση της χώρας και το δημογραφικό/μείωση του πληθυσμού μοιάζουν ως οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Σαν οι άνδρες και οι γηραιότεροι να θέτουν το δημογραφικό και οι γυναίκες και οι νεότεροι να απαντούν ότι το οικονομικό πρόβλημα είναι σημαντικότερο, ή και αντίστροφα.
Στο ερώτημα ποιες απειλές αντιμετωπίζει ο πλανήτης, το 29,8% θέτει την κλιματική αλλαγή, το 20,6% τις οικονομικές ανισότητες και ακολουθούν με 17,1% όσοι απαντούν οι πολεμικές συγκρούσεις. Ως προς την κλιματική αλλαγή, η συντριπτική πλειοψηφία, 43% και 44,6% απαντά ότι η ζωή του επηρεάζεται ήδη ή θα επηρεαστεί αρνητικά στο άμεσο μέλλον και μόλις ένα 11,2% απαντά ότι δεν επηρεάζεται αρνητικά ούτε τώρα ούτε και στο μέλλον. Αυτό το στοιχείο έχει ενδιαφέρον, γιατί, ενώ κάθε χρόνο γίνονται και πιο εμφανείς οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, οι αρνητές της στην Ελλάδα, αργά αλλά σταθερά, αυξάνονται. Στο ίδιο ερώτημα, τον Ιανουάριο του 2018, το ποσοστό τους ήταν 7%, τον Φεβρουάριο του 2022 ανέβηκε στο 9,6% και στην πρόσφατη έρευνα ξεπέρασε το 10%. Αν αυτό συνδυαστεί με το ότι, στην ερώτηση τι πρέπει να γίνει, ένα 25,2% απαντά ότι δεν μπορούμε να το λύσουμε, αντιλαμβανόμαστε ότι οι αρνητές της κλιματικής αλλαγής έχουν περιθώρια να αντλήσουν συμπαθούντες και από μια μεγαλύτερη δεξαμενή που αποτελεί το ¼ του πληθυσμού.
Σε ένα θέμα που απασχόλησε την κοινή γνώμη τους προηγούμενους μήνες, τον γάμο των ομοφυλόφιλων ζευγαριών, το 60% των ερωτηθέντων συμφωνεί ή μάλλον συμφωνεί με το να επιτρέπονται οι γάμοι, αλλά στην υιοθεσία παιδιών από ομοφυλόφιλα ζευγάρια η συμφωνία πέφτει στο 35,8%. Σχετικά με τις διεργασίες που έχουν συντελεστεί στην Ελλάδα τα προηγούμενα χρόνια επί του θέματος, η συμφωνία για γάμο ομοφυλόφιλων ζευγαριών εκκίνησε από το 36,3% το 2015, αυξήθηκε στο 50% το 2016, περιορίστηκε εκ νέου γύρω στο 40% στις μετρήσεις των ετών 2018 και 2019 και αυξήθηκε εκ νέου άνω του 50% στην προηγούμενη μέτρηση του 2022. Από την άλλη, η υιοθεσία ξεκίνησε από το 21,3% το 2015, μειώθηκε στο 18% το 2018, αυξήθηκε στο 38,9% το 2022 και έπεσε ελαφρώς στην πρόσφατη έρευνα.
Για το δημογραφικό, το 39,9% απάντησε ότι έχει δύο παιδιά, το 31,4% κανένα, το 16,6% ένα, τρία το 9,1% και τέσσερα το 2,9% (μέση τιμή 1,4). Στην ερώτηση πόσα παιδιά θα ήθελαν, το 35,2% απάντησε δύο και το 32,9% τρία, τέσσερα το 15,9%, ένα το 6% και κανένα το 5% (μέση τιμή 2,6). Στην ερώτηση για ποιο λόγο τα ζευγάρια αναβάλλουν ή αποφεύγουν να κάνουν παιδιά, το 57,1% απάντησε οι οικονομικές δυσκολίες, το 10,6% φόβος για τον κόσμο όπου θα μεγαλώσουν τα παιδιά τους και 9,6% ότι τα ζευγάρια σήμερα έχουν άλλες προτεραιότητες. Ενώ, σε σχέση με προηγούμενες μετρήσεις, οι οικονομικές δυσκολίες περιορίστηκαν από το 73%, εμφανίζεται πια μια ανησυχία που παλιά δεν υπήρχε: Ο φόβος για τον κόσμο όπου θα μεγαλώσουν τα παιδιά τους, άλλη μια ένδειξη αυξημένου άγχους που βιώνουν οι σύγχρονοι Έλληνες.
Για τη σχέση τους με την πολιτική, το 43,1% απάντησε ότι βρίσκεται κοντά σε κάποιο κόμμα, αλλά δεν το υποστηρίζει ενεργά, το 34,7% ότι απλώς ψηφίζει στις εκλογές, το 7,8% δεν ασχολείται καθόλου/δεν ψηφίζει και μόλις το 13,6% έχει ενεργή πολιτική συμπεριφορά (7,7% υποστηρίζει ενεργά κάποιο κόμμα και 6% είναι μέλος κάποιου κόμματος). Τα διαχρονικά στοιχεία δείχνουν σημαντική μείωση της ενασχόλησης με την πολιτική, η απάντηση στηρίζω ενεργά κάποιο κόμμα, το 2019, επιλέχθηκε από το 11%, ενώ οι δεν ασχολούμαι/δεν ψηφίζω το 2019 ήταν στο 5%. Το ποσοστό αυτών που δεν ασχολούνται καθόλου με την πολιτική στις νεότερες ηλικίες είναι διψήφιο (12,5% στους 17-24 και 11,1% στους 25-39), ενώ διψήφιο ποσοστό σε όσους ασχολούνται ακόμα ενεργά με την πολιτική καταγράφεται μόνο στους +65 (υποστηρίζω ενεργά 11,7% και μέλος κόμματος 10,8%).
Ως προς την πολιτική αυτοποθέτηση, διαπιστώνουμε συνωστισμό στο Κέντρο. Το 21% τοποθετείται στο Κέντρο, ίδια ποσοστά στην Κεντροδεξιά και στην Κεντροαριστερά (16,9% και 16,8%), άρα πέριξ του Κέντρου τοποθετείται σχεδόν το 55% των πολιτών. Σχεδόν το ένα τέταρτο τοποθετείται ισόποσα στη Δεξιά και στην Αριστερά (12,3% συν 12,4%) και ένα διόλου ευκαταφρόνητο 15,3% δήλωσε αυθόρμητα ότι δεν τον εκφράζει αυτός ο διαχωρισμός. Τέλος, τα άκρα δελεάζουν ελάχιστους, 2,1% η άκρα αριστερά και 1% η άκρα δεξιά.
Οι θεσμοί που εμπιστεύονται οι πολίτες χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες, μια μικρή ομάδα αποτελούμενη από την οικογένεια, τις ένοπλες δυνάμεις και τους επιστήμονες/τεχνοκράτες όπου, με άριστα το 5 βαθμολογούνται από 3 και πάνω (4,3, 3,7 και 3,3) μετά μια μεγάλη ομάδα που κινείται γύρω από τη βάση: Αστυνομία, Εκκλησία, Δήμαρχοι, Δικαιοσύνη, Προεδρία της Δημοκρατίας, Ανεξάρτητες Αρχές, Πρωθυπουργός, Ευρωπαϊκή Ένωση κ.ά. Η τρίτη ομάδα, με αξιολόγηση κάτω του 2 είναι κόμματα, τα ΜΜΕ, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και οι ΜΚΟ.
Για τα συναισθήματα που τους διακατέχουν ως Έλληνες βλέπουμε ότι τα αρνητικά, ανασφάλεια και απογοήτευση, κυριαρχούν (29,1% και 23,8%) και η αισιοδοξία χάνει έδαφος (από 23,4% το 2019 έχει πέσει στο 13,7%). Ενώ στο ερώτημα πώς πιστεύουν ότι θα είναι η χώρα σε δέκα χρόνια, η συντριπτική πλειοψηφία συμφωνεί ότι θα έχει πολλούς μετανάστες από πολλές χώρες, ενώ λίγα πράγματα θα γίνουν ως προς την αξιοκρατία (μόνο το 23,2% συμφωνεί ή μάλλον συμφωνεί ότι θα είναι καλύτερα τα πράγματα) και την οικονομική ενδυνάμωση της χώρας (συμφωνεί ή μάλλον συμφωνεί το 26,1%).
Ξεχωριστή σημασίας ενότητα είναι πώς βλέπουν πια τα εξωτερικά ζητήματα της χώρας και τη συμμετοχή σε φορείς όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση. Σχεδόν τα 2/3 πια αποτιμούν θετικά τη συμμετοχή μας στην ΕΕ από λίγο πάνω από 50% (53,5%) που ήταν το 2016, δηλαδή στα απόνερα του δημοψηφίσματος. Οι ερωτώμενοι ζητούν πιο ενεργό ρόλο της ΕΕ για να υπάρξει κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στην Υγεία (83,8%), Περιβάλλον (83,8%), Άμυνα (77,3%) κ.λπ. Ενώ για το πώς θα εξελιχθεί σε δέκα χρόνια, είναι σχεδόν ίδια το ποσοστά όσων πιστεύουν ότι θα διασπαστεί με κάποιες χώρες να αποχωρούν (36,8%) και όσων θεωρούν ότι θα συνεχίσει με την ίδια μορφή (35,9%). Ένα περίπου 15% είναι πιο αισιόδοξο ότι θα μετασχηματιστεί σε μια ενωμένη ομοσπονδία κρατών και, στον αντίποδα, το 10% πιστεύει ότι θα διαλυθεί. Βλέπουμε ότι οι πολίτες είναι διχασμένοι σχετικά με το μέλλον της ΕΕ, αλλά, μερικά χρόνια πριν, ο ευρωσκεπτικισμός ήταν πολύ ισχυρότερος: το 2016, 3 στους 4 πίστευαν ή ότι η ΕΕ θα διασπαστεί (49,5%) ή ότι θα διαλυθεί (27,9%). Τέλος, 2 στους 3 συμφωνεί με τη διεύρυνση της ΕΕ με νέα μέλη. θα είχε ενδιαφέρον να ερωτούνταν και ποιες χώρες θα ήθελαν να ενταχθούν.
Ως χώρα-καλύτερο σύμμαχο της Ελλάδας, ένας στους δύο δηλώνει ως πρώτη επιλογή τη Γαλλία, ακολουθούν οι ΗΠΑ (16,5%) και αρκετά πιο πίσω η Ρωσία (5,3%), το Ισραήλ (3,7%), η Γερμανία (3,2%), ενώ καμία απάντησε το 15%. Σε σχέση με τις μετρήσεις του 2019 και του 2022, η Γαλλία έχει χάσει γύρω στις 15 μονάδες, ενώ οι ΗΠΑ έχουν κερδίσει 10 μονάδες, η Ρωσία από το 7% του 2019, έπεσε στο 4,8% το 2022, έτος της εισβολής της στην Ουκρανία, και δύο χρόνια μετά βελτίωσε λίγο το ποσοστό της.
Τέλος, αξίζει να σταθούμε στο μεταναστευτικό, όπου από τις απαντήσεις διαπιστώνουμε ότι είναι από τα βασικά σημεία προβληματισμού των Ελλήνων. Τα 2/3 ζητούν αυστηρότερο έλεγχο των συνόρων, 17,5% τους αρκεί ο σημερινός και 12,2% θέλουν λιγότερο αυστηρό. Για τους παράνομα εισελθόντες ως βέλτιστες λύσεις θεωρούν είτε να προωθηθούν στις χώρες επιλογής τους (71,2%) είτε να κρατηθούν σε κέντρα κράτησης και μετά να προωθηθούν στη χώρα τους. Από τη μια το 70% θεωρεί ότι είναι δίκαιο τα παιδιά των μεταναστών που γεννιούνται στην Ελλάδα να λαμβάνουν την ελληνική ιθαγένεια, αλλά από την άλλη το 47% επιθυμεί η διαδικασία χορήγησης της ιθαγένειας να γίνει πιο αυστηρή. Στη διαπίστωση ότι, τα τελευταία χρόνια, λόγω κρίσης, πολλοί μετανάστες εγκατέλειψαν την χώρα, το 71% απάντησε ότι αυτό δημιούργησε πρόβλημα στην παραγωγή και το 62,7% συμφωνεί ή μάλλον συμφωνεί με την άποψη η Ελλάδα να δέχεται μετανάστες ανάλογα με τις ανάγκες της οικονομίας της. Στο ερώτημα για ποιους μετανάστες έχουν πιο θετική εικόνα, το 65,8% απαντά τους Βαλκάνιους, το 58,8% από χώρες της Λατινικής Αμερικής, 51,9% από χώρες της Αφρικής, 50,4% χώρες της Ασίας και τελευταίοι οι προερχόμενοι από την Μέση Ανατολή, 39%.
Οι διχογνωμίες που παρατηρούνται στο μεταναστευτικό είναι απόδειξη για το πόσο σύνθετα και δυσεπίλυτα είναι τα προβλήματα για την ελληνική κοινωνία. Αναγνωρίζονται πια από την ευρεία πλειοψηφία τα προβλήματα που προκαλεί η παράνομη μετανάστευση, αλλά παράλληλα η παραγωγική ανεπάρκεια της οικονομίας μας και των Ελλήνων τούς καθιστούν απαραίτητους. Εν τέλει, από όλη την έρευνα απορρέει ότι οι Έλληνες έχουν συνειδητοποιήσει τα υπαρξιακά προβλήματα της χώρας, δημογραφικό, μεταναστευτικό, μόνιμη οικονομική καχεξία, αδύναμοι θεσμοί κ.λπ., αλλά αυτή η συνειδητοποίηση τους κάνει τόσο ανασφαλείς και απαισιόδοξους για το μέλλον, που δίνουν την αίσθηση ότι είναι έτοιμοι να τα παρατήσουν και να γίνουν έρμαιο των εξελίξεων.
Διανέοσις, «Τι πιστεύουν οι Έλληνες – 2024», https://www.dianeosis.org/research/ti-pistevoun-oi-ellines-2024/
Είναι εντυπωσιακό ότι, ανά επάγγελμα, οι περισσότεροι που απαντούν ότι δεν θα επηρεαστούν είναι οι επιχειρηματίες, 20,2% και οι αγρότες, 18,7%.
Μια παρατήρηση άξια αναφοράς σχετική με το δημογραφικό και την πολιτική τοποθέτηση είναι ότι οι κεντρώοι είναι σε μικρότερο ποσοστό άτεκνοι (22,4%) και έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό στα δύο παιδιά (45,8%). Στον αντίποδα, οι τίποτα από τα παραπάνω (αυτοί που δεν καλύπτονται από τον διαχωρισμό δεξιά-αριστερά) είναι σε μεγαλύτερο ποσοστό άτεκνοι 41,7% και αυτοί που ψηφίζουν Λοιπά Κόμματα (εκτός ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ) είναι σε υψηλότερο ποσοστό άτεκνοι (42,1%) και τους ακολουθούν όσοι ψήφισαν Λευκό-Άκυρο-Δεν Ψήφισαν με 38,8%.
Αυτή την ανησυχία προβάλλουν κατά κύριο λόγο οι νεότεροι, 23,1% της ηλικιακής ομάδας 17-24.
Η εικόνα από τις προεκλογικές συγκεντρώσεις των μεγάλων κομμάτων μάς πείθει για την ορθότητα των στοιχείων. Οι +65 ετών κυριαρχούν στις ολιγοπληθείς συγκεντρώσεις.
Στο ερώτημα δίνεται δυνατότητα για δύο απαντήσεις. Στις συνολικές απαντήσεις, οι ΗΠΑ σκαρφαλώνουν στο 44,2%, είκοσι μονάδες πάνω από τις μετρήσεις του 2019 και του 2022. Στον αντίποδα, η Ρωσία από 15,2% το 2019, έπεσε στο 7,5% το 2022 και ανέκαμψε ελαφρά στο 9,3% στην τελευταία μέτρηση.
Που, αν και πληρέστατη, δεν έκριναν σημαντικό να θέσουν και ένα ερώτημα για τη συμπλήρωση 50 χρόνων τουρκικής Κατοχής στην Κύπρο.
