Ο αγώνας για την εξουσία στην Ουκρανία και η στρατηγική των Η.Π.Α

604

Τo 1997, o Ζμπί­γκνιου Μπρε­ζίν­σκι, πρώ­ην σύμ­βου­λος α­σφα­λεί­ας των Η.Π.Α., ε­ξέ­δω­σε έ­να βι­βλί­ο με τί­τλο «Η Με­γά­λη Σκα­κιέ­ρα», το ο­ποί­ο πραγ­μα­τευ­όταν την στρα­τη­γι­κή της Α­με­ρι­κής για την πα­γκό­σμια υ­πε­ρο­χή και προ­κά­λε­σε έ­ντο­νο εν­δια­φέ­ρον σε ό­λο τον κό­σμο. Με την λέ­ξη «σκα­κιέ­ρα», ο Μπρε­ζίν­σκι εν­νο­ού­σε την Ευ­ρα­σί­α, αυ­τή την τε­ρά­στια έ­κτα­ση που πε­ρι­λαμ­βά­νει δύ­ο η­πεί­ρους και την πλειο­ψη­φί­α του πλη­θυ­σμού του πλα­νή­τη.
Σύμ­φω­να με τη βα­σι­κή θέ­ση του βι­βλί­ου, «η δυ­να­τό­τη­τα της Α­με­ρι­κής να α­σκή­σει την πα­γκό­σμια η­γε­μο­νί­α» ε­ξαρ­τά­ται α­πό το ε­άν θα μπο­ρέ­σει να α­πο­τρέ­ψει «την ά­νο­δο μιας η­γε­μο­νι­κής και α­ντα­γω­νι­στι­κής ευ­ρα­σια­τι­κής υ­περ­δύ­να­μης». Ο Μπρε­ζίν­σκι θε­ω­ρού­σε ό­τι η «Ευ­ρα­σί­α συ­νε­χί­ζει να α­πο­τε­λεί τη σκα­κιέ­ρα πά­νω στην ο­ποί­α κρί­νε­ται η μά­χη για την πα­γκό­σμια η­γε­μο­νί­α».
Κά­ποιος θα πρέ­πει να α­να­τρέ­ξει σ’ αυ­τές τις α­πό­ψεις, ε­άν θέ­λει να ερ­μη­νεύ­σει σω­στά τα πρό­σφα­τα γε­γο­νό­τα στην Ου­κρα­νί­α. Ε­άν ο φι­λο­δυ­τι­κός Βί­κτωρ Γιου­τσέν­κο –έ­νας πο­λι­τι­κός που δια­τη­ρεί πο­λύ ι­σχυ­ρούς οι­κο­νο­μι­κούς και πο­λι­τι­κούς δε­σμούς με τις Η.Π.Α.– κα­τα­φέ­ρει να γί­νει πρό­ε­δρος της Ου­κρα­νί­ας, οι Η.Π.Α. θα κερ­δί­σουν μια στρα­τη­γι­κά ση­μα­ντι­κή και πι­θα­νώς α­πο­φα­σι­στι­κή νί­κη στην πα­γκό­σμια σκα­κιέ­ρα του Μπρε­ζίν­σκι.
Ε­άν κά­ποιος α­να­τρέ­ξει στις γε­νι­κές κα­τευ­θύν­σεις της α­με­ρι­κα­νι­κής πο­λι­τι­κής έ­να­ντι της Ρω­σί­ας κα­τά τα τε­λευ­ταί­α 15 χρό­νια, θα α­να­κα­λύ­ψει μια α­ξιο­ση­μεί­ω­τη στα­θε­ρά. Α­νε­ξάρ­τη­τα α­πό τα σκα­μπα­νε­βά­σμα­τα των δι­με­ρών σχέ­σε­ων –που δια­μορ­φώ­νουν άλ­λο­τε στε­νές και άλ­λο­τε ψυ­χρές σχέ­σεις α­νά­με­σα στις δυο χώ­ρες– οι Η.Π.Α. ερ­γά­στη­καν συ­στη­μα­τι­κά για να πε­ρι­λά­βουν στη σφαί­ρα ε­πιρ­ρο­ής τους τις χώ­ρες που προ­έ­κυ­ψαν α­πό τη διά­λυ­ση της Σο­βιε­τι­κής Έ­νω­σης. Για πά­νω α­πό τέσ­σε­ρις δε­κα­ε­τί­ες, η Σο­βιε­τι­κή Έ­νω­ση α­πο­τε­λού­σε το ση­μα­ντι­κό­τε­ρο ε­μπό­διο στην α­πρό­σκο­πτη πα­γκό­σμια κυ­ριαρ­χί­α του α­με­ρι­κα­νι­κού ι­μπε­ρια­λι­σμού. Τώ­ρα, οι Η.Π.Α. θέ­λουν πά­ση θυ­σί­α να ε­ξα­σφα­λί­σουν ό­τι η Ρω­σί­α δεν θα ­παί­ξει πο­τέ ξα­νά πα­ρό­μοιο ρό­λο.
Ή­δη, ο πρώ­τος πό­λε­μος του Ι­ράκ, το 1991, υ­πο­νό­μευ­σε σε με­γά­λο βαθ­μό την ε­πιρ­ρο­ή της Μό­σχας στη Μέ­ση Α­να­το­λή. Η ί­δια δια­δι­κα­σί­α συ­νε­χί­στη­κε στα Βαλ­κά­νια, με τον πό­λε­μο του ΝΑ­ΤΟ έ­να­ντι της Σερ­βί­ας. Το 2001, μέ­σα στα πλαί­σια της ει­σβο­λής στο Αφ­γα­νι­στάν, οι Η.Π.Α. για πρώ­τη φο­ρά ε­γκα­τέ­στη­σαν μια σει­ρά στρα­τιω­τι­κών βά­σε­ων σε πρώ­ην σο­βιε­τι­κές δη­μο­κρα­τί­ες θε­με­λιώ­νο­ντας έ­τσι τη μό­νι­μη πα­ρου­σί­α τους στην Κε­ντρι­κή Α­σί­α. Στο ε­ξής, το Ουζ­μπε­κι­στάν, το Τα­τζι­κι­στάν, το Κιρ­γι­ζι­στάν και σε κά­ποιο βαθ­μό και το Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν θα συμ­μα­χή­σουν με τις Η­ΠΑ. Έ­να χρό­νο πριν βο­ή­θη­σαν την ε­γκα­τά­στα­ση ε­νός α­προ­κά­λυ­πτα φι­λο­δυ­τι­κού κα­θε­στώ­τος στη Γε­ωρ­γί­α. Στην Ευ­ρώ­πη, τα πε­ρισ­σό­τε­ρα πρώ­ην μέ­λη του Συμ­φώ­νου της Βαρ­σο­βί­ας, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων των πρώ­ην Βαλ­τι­κών Σο­βιε­τι­κών δη­μο­κρα­τιών, ε­ντά­χθη­καν στο ΝΑ­ΤΟ και την Ε.Ε.
Στο βι­βλί­ο του πριν α­πό ε­πτά χρό­νια, ο Μπρε­ζίν­σκι εί­χε ή­δη α­να­φερ­θεί στη ση­μα­σί­α της Ου­κρα­νί­ας. Η α­πώ­λεια της Ου­κρα­νί­ας για τη Ρω­σί­α θα σή­μαι­νε τη δρα­στι­κή γε­ω­πο­λι­τι­κή υ­πο­βάθ­μι­ση της τε­λευ­ταί­ας. «Α­κό­μα και χω­ρίς την Πο­λω­νί­α και τις Βαλ­τι­κές Δη­μο­κρα­τί­ες, μια Ρω­σί­α που δια­τη­ρεί τον έ­λεγ­χο της Ου­κρα­νί­ας θα συ­νε­χί­ζει να α­να­ζη­τά τρό­πους για να ε­ξε­λι­χθεί σε μια Ευ­ρα­σια­τι­κή Αυ­το­κρα­το­ρί­α… αλ­λά χω­ρίς τον έ­λεγ­χο της Ου­κρα­νί­ας και την υ­πο­στή­ρι­ξη των 52 ε­κα­τομ­μυ­ρί­ων Σλά­βων της χώ­ρας αυ­τής,  ο­ποια­δή­πο­τε προ­σπά­θεια της Ρω­σί­ας να α­να­συ­στή­σει την Ευ­ρα­σια­τι­κή αυ­το­κρα­το­ρί­α εί­ναι κα­τα­δι­κα­σμέ­νη να α­πο­τύ­χει, ε­ξαι­τί­ας των πα­ρα­τε­τα­μέ­νων συ­γκρού­σε­ων που θα προ­κλη­θούν α­πό τη θρη­σκευ­τι­κή και την ε­θνι­κή α­φύ­πνι­ση των μη-σλά­βων που την πε­ρι­τρι­γυ­ρί­ζουν. Ως προς αυ­τό, ο πό­λε­μος στην Τσε­τσε­νί­α α­πο­τε­λεί έ­να πρώ­το πα­ρά­δειγ­μα.»
Η ι­στο­σε­λί­δα της Στράτ­φορ, μιας ε­ται­ρεί­ας στρα­τη­γι­κών α­να­λύ­σε­ων που δια­τη­ρεί στε­νό­τα­τους δε­σμούς με τις α­με­ρι­κα­νι­κές μυ­στι­κές υ­πη­ρε­σί­ες, ε­πα­νέ­λα­βε πρό­σφα­τα αυ­τή την α­νά­λυ­ση σε σχέ­ση με τα πρό­σφα­τα γε­γο­νό­τα στην Ου­κρα­νί­α. Σε μια α­νά­λυ­ση για τις πο­λι­τι­κές ε­ξε­λί­ξεις στην Ου­κρα­νί­α, η Στράτ­φορ συ­μπε­ραί­νει ό­τι η α­πώ­λεια της Ου­κρα­νί­ας ό­χι μό­νο α­δυ­να­τί­ζει την ε­ξω­τε­ρι­κή θέ­ση της Ρω­σί­ας αλ­λά α­κό­μη: «χω­ρίς την Ου­κρα­νί­α, η οι­κο­νο­μι­κή, πο­λι­τι­κή και στρα­τιω­τι­κή βιω­σι­μό­τη­τα της Ρω­σί­ας τί­θε­ται υ­πό αμ­φι­σβή­τη­ση». Η έ­ρευ­να της Στράτ­φορ συ­νε­χί­ζει: «Το να πει κα­νείς ό­τι η Ρω­σί­α βρί­σκε­ται σε μια κρί­σι­μη κα­μπή εί­ναι μια πο­λύ συ­γκρα­τη­μέ­νη δή­λω­ση. Χω­ρίς την Ου­κρα­νί­α, η Ρω­σί­α εί­ναι κα­τα­δι­κα­σμέ­νη σε μια ο­δυ­νη­ρή διο­λί­σθη­ση της γε­ω­πο­λι­τι­κής της ι­σχύ­ος και, τε­λι­κά, ί­σως α­κό­μη και στην α­νυ­παρ­ξί­α».
Με σχε­δόν 50 ε­κα­τομ­μύ­ρια κα­τοί­κους, η Ου­κρα­νί­α εί­ναι, με­τά τη Ρω­σί­α, μα­κράν το με­γα­λύ­τε­ρο κρά­τος α­πό αυ­τά που δια­δέ­χθη­καν την Ε.Σ.Σ.Δ. Η Ου­κρα­νί­α συν­δέ­ε­ται με τη Ρω­σί­α ό­χι μό­νο μέ­σω μιας κοι­νής ι­στο­ρι­κής πο­ρεί­ας, που φτά­νει μέ­χρι τον 9ο αιώ­να και το Ρους του Κιέ­βου, αλ­λά και με στε­νούς οι­κο­νο­μι­κούς δε­σμούς. Η Ρω­σί­α εί­ναι ο ση­μα­ντι­κό­τε­ρος οι­κο­νο­μι­κός ε­ταί­ρος της Ου­κρα­νί­ας. Κα­τά τη διάρ­κεια των τε­λευ­ταί­ων 300 χρό­νων, το με­γα­λύ­τε­ρο κομ­μά­τι της ση­με­ρι­νής Ου­κρα­νί­ας ή­ταν μέ­ρος της σο­βιε­τι­κής ή της ρωσι­κής ε­πι­κρά­τειας. Κα­τά τη διάρ­κεια αυ­τής της πε­ριό­δου, πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν ση­μα­ντι­κές α­νταλ­λα­γές πλη­θυ­σμών.  Το 17% του ου­κρα­νι­κού πλη­θυ­σμού εί­ναι ρω­σι­κής κα­τα­γω­γής και σχε­δόν το μι­σό του πλη­θυ­σμού μι­λά­ει Ρω­σι­κά. Η βα­ριά βιο­μη­χα­νί­α της Α­να­το­λι­κής Ου­κρα­νί­ας, που α­να­πτύ­χθη­κε ε­πί Σο­βιε­τι­κών, εί­ναι άρ­ρη­κτα συν­δε­δε­μέ­νη με τις ρω­σι­κές ε­πι­χει­ρή­σεις. Η διάρ­ρη­ξη αυ­τών των σχέ­σε­ων θα έ­χει αρ­νη­τι­κό­τα­τες συ­νέ­πειες και για τις δυο χώ­ρες.
Έ­νας πρό­σθε­τος πα­ρά­γο­ντας εί­ναι η γε­ω­πο­λι­τι­κή ση­μα­σί­α της Ου­κρα­νί­ας. Το 80% των ε­ξα­γω­γών πε­τρε­λαί­ου και α­ε­ρί­ου της Ρω­σί­ας προς την Ευ­ρώ­πη –η ο­ποί­α α­πο­τε­λεί τη ση­μα­ντι­κό­τε­ρη πη­γή ξέ­νου συ­ναλ­λάγ­μα­τος– περ­νά­ει α­πό τους α­γω­γούς της Ου­κρα­νί­ας. Η κύ­ρια βά­ση του ρω­σι­κού στό­λου της Μαύ­ρης Θά­λασ­σας, η Σε­βα­στού­πο­λη, βρί­­σκε­ται ε­πί­σης σε ου­κρα­νι­κό έ­δα­φος.
Σύμ­φω­να με τη Στράτ­φορ, «Δεν χρειά­ζε­ται έ­νας πό­λε­μος για να πλη­γούν τα συμ­φέ­ρο­ντα της Ρω­σί­ας, α­πλά πρέ­πει να με­τα­βλη­θούν οι γε­ω­πο­λι­τι­κοί προ­σα­να­το­λι­σμοί της Ου­κρα­νί­ας. Μια ε­ξευ­ρω­πα­ϊ­σμέ­νη Ου­κρα­νί­α δεν θα λει­τουρ­γού­σε τό­σο σαν έ­να μα­χαί­ρι στην καρ­διά της Ρω­σί­ας, αλ­λά πο­λύ πε­ρισ­σό­τε­ρο σαν έ­να κο­μπρε­σέρ το ο­ποί­ο βρί­σκε­ται σε συ­νε­χή λει­τουρ­γί­α». Μια πι­θα­νή συ­νέ­πεια, σύμ­φω­να με την ε­ται­ρεί­α στρα­τη­γι­κών α­να­λύ­σε­ων, εί­ναι μια ε­πι­θε­τι­κό­τε­ρη ε­ξω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή εκ μέ­ρους της Ρω­σί­ας κα­θώς ε­πί­σης και η εμ­φά­νι­ση ι­σχυ­ρών ε­σω­τε­ρι­κών κλο­νι­σμών οι ο­ποί­οι θα προ­κα­λέ­σουν “τον θά­να­το ε­κα­τομ­μυ­ρί­ων αν­θρώ­πων”.
Οι πα­ραλ­λη­λι­σμοί με τα Βαλ­κά­νια εί­ναι προ­φα­νείς ε­δώ. Η διά­λυ­ση της Γιου­γκο­σλα­βί­ας ά­φη­σε τη χώ­ρα μέ­σα στα ε­ρεί­πια, να πα­ρα­παί­ει α­νά­με­σα στις ε­θνο­τι­κές ε­ντά­σεις και τα μί­ση, τα ο­ποί­α κα­τά και­ρούς διο­λι­σθαί­νουν σε βί­αιες συ­γκρού­σεις. Κυ­ριαρ­χούν διε­φθαρ­μέ­να κα­θε­στώ­τα συν­δε­δε­μέ­να με το ορ­γα­νω­μέ­νο έ­γκλη­μα, ε­νώ η φτώ­χεια και η α­νερ­γί­α βρί­σκο­νται σε έ­ξαρ­ση. Η Γερ­μα­νί­α και οι Η.Π.Α. εν­θάρ­ρυ­ναν α­νοι­χτά τη διά­λυ­ση της χώ­ρας, με το να υ­πο­στη­ρί­ξουν την α­νε­ξαρ­τη­το­ποί­η­ση της Σλο­βε­νί­ας, της Κρο­α­τί­ας και της Βο­σνί­ας. Αυ­τά τα μι­κρά προ­τε­κτο­ρά­τα, τα ο­ποί­α προ­έ­κυ­ψαν με­τά τη διά­λυ­ση της Γιου­γκο­σλα­βί­ας, δεν εί­ναι οι­κο­νο­μι­κά και πο­λι­τι­κά βιώ­σι­μα, αλ­λά μπο­ρούν, πα­ρό­λα αυ­τά, να κα­τευ­θύ­νο­νται και να ε­λέγ­χο­νται εύ­κο­λα α­πό τις με­γά­λες δυ­νά­μεις.
Ο πό­λε­μος ε­νά­ντια στα υ­πο­λείμ­μα­τα της Γιου­γκο­σλα­βί­ας διε­ξή­χθη για να κα­τα­στρα­φεί και η τε­λευ­ταί­α πο­λι­τι­κή δο­μή στην πε­ριο­χή, η ο­ποί­α δια­τη­ρού­σε μια ο­ρι­σμέ­νη α­νε­ξαρ­τη­σί­α – πέ­ρα α­πό την α­ντι­δρα­στι­κή φύ­ση του κα­θε­στώ­τος του Μι­λό­σε­βιτ­ς. Εί­ναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ό­τι το κί­νη­μα, που εν τέ­λει α­νέ­βα­σε στην ε­ξου­σί­α του Βε­λι­γρα­δί­ου έ­να φι­λο­ευ­ρω­πα­ϊ­κό και φι­λο­α­με­ρι­κα­νι­κό κα­θε­στώς, α­πο­τε­λεί υ­πό­δειγ­μα για την α­ντι­πο­λί­τευ­ση του Κιέ­βου.
Ε­νι­σχύ­ο­ντας την ε­πιρ­ρο­ή των Η­ΠΑ στην Ου­κρα­νί­α
Για πο­λύ και­ρό, ο σκο­πός της α­με­ρι­κα­νι­κής ε­ξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής ή­ταν να διευ­ρύ­νει το χά­σμα α­νά­με­σα στη Ρω­σί­α και την Ου­κρα­νί­α, ε­ντάσ­σο­ντας την τε­λευ­ταί­α κά­τω α­πό την ο­μπρέ­λα του ΝΑ­ΤΟ. Το 1997, ο Μπρε­ζίν­σκι α­νέ­φε­ρε στο βι­βλί­ο του τις: «Ε­ντει­νό­με­νες προ­σπά­θειες των Η.Π.Α., ει­δι­κά α­πό το 1994 κι έ­πει­τα, για να βο­η­θή­σουν την Ου­κρα­νί­α να α­πο­κα­τα­στή­σει τη νέ­α ε­θνι­κή της ε­λευ­θε­ρί­α».
Τον Ια­νουά­ριο του 2003, ο Α­με­ρι­κα­νός πρέ­σβης στο Κί­ε­βο, Κάρ­λος Πα­σκουάλ, έ­δω­σε μια διά­λε­ξη στην Ουά­σι­γκτον, στο Κέ­ντρο για τις Στρα­τη­γι­κές και τις Διε­θνείς σπου­δές, για τις αμε­ρι­κα­νο-ου­κρα­νι­κές σχέ­σεις. Κα­τά τη διάρ­κεια της ο­μι­λί­ας του, υ­πο­στή­ρι­ξε ό­τι η Ου­κρα­νί­α μπο­ρεί να εν­σω­μα­τω­θεί στην ευ­ρω-α­τλα­ντι­κή κοι­νό­τη­τα.
Ο Τζον Χερμπστ, που α­ντι­κα­τέ­στη­σε τον Πα­σκουάλ τον Σε­πτέμ­βριο του 2004, υ­πο­στή­ρι­ξε την ί­δια ά­πο­ψη, σε μια α­κρό­α­ση Ε­πι­τρο­πής της α­με­ρι­κα­νι­κής Γε­ρου­σί­ας. Ε­κεί δή­λω­σε ό­τι «Η εν­σω­μά­τω­ση της Ου­κρα­νί­ας στην ευ­ρω-α­τλα­ντι­κή κοι­νό­τη­τα» εί­ναι έ­νας ση­μα­ντι­κός στό­χος της α­με­ρι­κα­νι­κής ε­ξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής.
Ο Χερ­μπστ υ­πο­σχέ­θη­κε ό­τι: «Πρώ­το μέ­λη­μά μου εί­ναι να κά­νω ό,τι μπο­ρώ για να δια­βε­βαιώ­σω ό­τι οι ου­κρα­νι­κές αρ­χές θα ε­πι­τρέ­ψουν στους προ­ε­δρι­κούς υ­πο­ψή­φιους να διε­ξά­γουν τον προ­ε­κλο­γι­κό τους α­γώ­να με ί­σους ό­ρους αλ­λά και θα δια­σφα­λί­σουν δί­καιες και ε­λεύ­θε­ρες ε­κλο­γές. Μια ε­κλο­γι­κή δια­δι­κα­σί­α που θα ι­κα­νο­ποιεί τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις του Ο­Α­ΣΑ [Ορ­γα­νι­σμός για την Α­σφά­λεια και τη Συ­νερ­γα­σί­α στην Ευ­ρώ­πη] και έ­να α­πο­τέ­λε­σμα το ο­ποί­ο να α­ντι­κα­το­πτρί­ζει τη θέ­λη­ση του λα­ού εί­ναι κα­θο­ρι­στι­κοί πα­ρά­γο­ντες που θα κρί­νουν τη συμ­με­το­χή της Ου­κρα­νί­ας στο ΝΑ­ΤΟ και την προ­σέγ­γι­ση με την Ε.Ε.».
Η ει­ρω­νι­κή διά­στα­ση αυ­τών των δια­βε­βαιώ­σε­ων δεν θα μπο­ρού­σε να α­πο­κρυ­φτεί α­πό τους συ­γκε­ντρω­μέ­νους γε­ρου­σια­στές. Ό­ταν πραγ­μα­το­ποιού­νταν οι α­κρο­ά­σεις, ο Χερ­μπστ α­ντι­προ­σώ­πευε τις Η­ΠΑ ως πρε­σβευ­τής στο Ουζ­μπε­κι­στάν, του ο­ποί­ου  ο αυ­ταρ­χι­κός πρό­ε­δρος Ι­σλάμ Κα­ρί­μωφ, πρώ­ην γε­νι­κός γραμ­μα­τέ­ας του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος, δια­τη­ρεί φι­λι­κές σχέ­σεις με την Ουά­σιν­γκτον. Πα­ρό­λο που οι ε­κλο­γές στο Ουζ­μπε­κι­στάν δεν α­ντα­πο­κρί­νο­νται ού­τε κατ’ ε­λά­χι­στο στις προ­δια­γρα­φές του Ο­Α­ΣΑ και τα κόμ­μα­τα της α­ντι­πο­λί­τευ­σης πα­ρα­μέ­νουν υ­πό α­πα­γό­ρευ­ση για πά­νω α­πό δέ­κα χρό­νια, ο Κα­ρί­μωφ ε­πι­χο­ρη­γεί­ται με αρ­κε­τές ε­κα­το­ντά­δες ε­κα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια τον χρό­νο α­πό την Α­με­ρι­κή. Ως α­ντάλ­λαγ­μα έ­θε­σε μια στρα­τιω­τι­κή βά­ση στη διά­θε­ση των Η­ΠΑ για τον πό­λε­μο ε­να­ντί­ον του γει­το­νι­κού Αφ­γα­νι­στάν. Ό­ταν ο Χερ­μπστ ο­λο­κλή­ρω­σε τη θη­τεί­α του, λί­γο με­τά την α­κρό­α­ση στη Γε­ρου­σί­α, ο Κα­ρί­μωφ τον βρά­βευ­σε με το παράσημο του «Τα­ξιάρ­χη της Φι­λί­ας» ε­νώ ο α­πο­χω­ρών πρέ­σβης τον  ε­παί­νε­σε ως μια «ε­ξαι­ρε­τι­κά συ­νε­τή και ι­σχυ­ρή προ­σω­πι­κό­τη­τα».
Ε­νώ οι α­να­φο­ρές του Χερ­μπστ σε «δί­καιες και ε­λεύ­θε­ρες» ε­κλο­γές δεν ή­ταν τί­πο­τε άλ­λο πέ­ρα α­πό κε­νή ρη­το­ρι­κή, η υ­πό­σχε­ση που έ­δω­σε για την πα­ρέμ­βα­ση στις ου­κρα­νι­κές ε­κλο­γές έ­μελ­λε να πραγ­μα­το­ποι­η­θεί. Μό­νο κα­τά τα τε­λευ­ταί­α 2 χρό­νια, η α­με­ρι­κα­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση ξό­δε­ψε 64 ε­κα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια για να ε­νι­σχύ­σει την ου­κρα­νι­κή α­ντι­πο­λί­τευ­ση. Αυ­τό το γε­γο­νός ε­πι­βε­βαιώ­θη­κε τις τε­λευ­ταί­ες μέ­ρες α­πό Α­με­ρι­κά­νους κυ­βερ­νη­τι­κούς εκ­προ­σώ­πους. Ε­πι­πρό­σθε­τα, ε­κα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια διο­χε­τεύ­τη­καν α­πό ι­διω­τι­κά ι­δρύ­μα­τα, ό­πως αυ­τό του Σό­ρος, αλ­λά και α­πό ευ­ρω­πα­ϊ­κές κυ­βερ­νή­σεις.
Ό­πως ή­ταν α­να­με­νό­με­νο, αυ­τοί οι πό­ροι διο­χε­τεύ­τη­καν έμ­με­σα στα πο­λι­τι­κά κόμ­μα­τα. Η α­με­ρι­κα­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση δια­κη­ρύτ­τει ότι αυ­τοί οι πό­ροι α­ξιο­ποι­ή­θη­καν για την προ­ώ­θη­ση του «εκ­δη­μο­κρα­τι­σμού». Βέ­βαια, εί­ναι κοι­νό μυ­στι­κό ό­τι τέ­τοια προ­γράμ­μα­τα ω­φε­λούν σχε­δόν α­πο­κλει­στι­κά την α­ντι­πο­λί­τευ­ση. Οι πό­ροι αυ­τοί εν τέ­λει κα­τέ­λη­ξαν σε ιν­στι­τού­τα και μη-κυ­βερ­νη­τι­κές ορ­γα­νώ­σεις οι ο­ποί­ες συμ­βου­λεύ­ουν την α­ντι­πο­λί­τευ­ση, πα­ρέ­χο­ντάς της τα πιο άρ­τια τε­χνι­κά μέ­σα, πο­λι­τι­κούς συμ­βού­λους και σύμ­βου­λους marketing. Ε­πι­πλέ­ον, οι ε­πι­σκέ­ψεις του Γιου­σέν­κο σε Αμε­ρι­κά­νους πο­λι­τι­κούς χρη­μα­το­δο­τή­θη­καν α­πό τους ί­διους πό­ρους, κα­θώς και τα exit polls κα­τά την η­μέ­ρα των ε­κλο­γών, τα ο­ποί­α και α­ξιο­ποι­ή­θη­καν για να α­πο­δεί­ξουν την κυ­βερ­νη­τι­κή νο­θεί­α.
Α­κό­μη, οι πό­ροι αυ­τοί –πέ­ρα α­πό το ό­τι ε­νί­σχυ­σαν την ε­πιρ­ρο­ή των Η.Π.Α. στις ε­κλο­γές– ε­νέ­τει­ναν τη δια­φθο­ρά. Α­κό­μα και ε­άν κά­ποιος ε­ξαι­ρέ­σει την ά­με­ση δω­ρο­δο­κί­α, τό­σο με­γά­λα πο­σά σε μια χώ­ρα που ο μέ­σος ό­ρος των μι­σθών κυ­μαί­νε­ται με­τα­ξύ 30 και 100 δο­λα­ρί­ων, εξ α­ντι­κει­μέ­νου ε­νι­σχύ­ουν τη δια­φθο­ρά. Ο­ποιοσ­δή­πο­τε έ­χει πρό­σβα­ση στα οι­κο­νο­μι­κά μέ­σα που πα­ρέ­χο­νται στην α­ντι­πο­λί­τευ­ση μπο­ρεί να α­νέλ­θει κοι­νω­νι­κά. Ο Γιου­σέν­κο ή­ταν σε θέ­ση να ε­πω­φε­λη­θεί προ­σω­πι­κά α­πό αυ­τήν τη δια­δι­κα­σί­α, μιας και –με­τα­ξύ άλ­λων– εί­ναι μέ­λος του ε­κε­γκτι­κού συμ­βου­λί­ου του Διε­θνούς Κέ­ντρου για τις Πο­λι­τι­κές Σπου­δές, μιας ε­ται­ρεί­ας α­να­λύ­σε­ων που χρη­μα­το­δο­τεί­ται α­πό την κυ­βέρ­νη­ση των Η.Π.Α.
Πώς προ­ε­τοι­μά­στη­κε η αλ­λα­γή στην Ου­κρα­νί­α
Αν και οι Η.Π.Α. προ­σπα­θούν εδώ και πο­λύ και­ρό να πα­ρα­σύ­ρουν την Ου­κρα­νί­α μα­κριά α­πό τη ρώ­σι­κη ε­πιρ­ρο­ή, η στή­ρι­ξη του Βί­κτορ Γιου­σένκο και της Γιού­λια Τι­μο­σέν­κο εί­ναι πιο πρό­σφα­τη. Οι δυ­νά­μεις της α­ντι­πο­λί­τευ­σης α­να­πτύ­χθη­καν υ­πό την προ­στα­σί­α των Η.Π.Α, μό­νον ό­ταν προ­έ­κυ­ψαν σο­βα­ρές ε­ντά­σεις ­με­τα­ξύ της α­με­ρι­κα­νι­κής κυ­βέρ­νη­σης και του πρώ­ην προ­έ­δρου Λέ­ο­νι­ντ Κού­σμα.
Ο Κού­σμα, που α­ντι­κα­τέ­στη­σε τον Λέ­ο­νι­ντ Κράβ­τσουκ το 1994, δού­λε­ψε στε­νά με τις Η.Π.Α. και την Ευ­ρω­πα­ϊ­κή Έ­νω­ση. Συ­νερ­γά­στη­κε ά­ρι­στα με το Διε­θνές Νο­μι­σμα­τι­κό Τα­μεί­ο, υ­πο­στή­ρι­ξε την υ­πο­ψη­φιό­τη­τα της Ου­κρα­νί­ας στην Ευ­ρω­πα­ϊ­κή Έ­νω­ση ε­νώ τον Μά­ιο του 2002 υ­πέ­βα­λε ε­πί­ση­μη αί­τη­ση για συμ­με­το­χή της χώ­ρας του στο ΝΑ­ΤΟ. Ε­πί πλέ­ον, η Ου­κρα­νί­α εί­χε στεί­λει, κα­τά την διάρ­κεια της προ­ε­δρί­ας του, στρα­τεύ­μα­τα στο Ι­ράκ, προ­κει­μέ­νου να υ­πο­στη­ρί­ξουν την α­με­ρι­κα­νι­κή κα­το­χή της χώ­ρας.
Πα­ρό­λα αυ­τά ο Κού­σμα ή­ταν α­νέ­κα­θεν α­να­γκα­σμέ­νος να δια­τη­ρεί ευαί­σθη­τες ι­σορ­ρο­πί­ες. Απ’ τη μια, δού­λε­ψε σκλη­ρά για να α­πο­φύ­γει τη διά­σπα­ση της χώ­ρας του, α­νά­με­σα στο α­να­το­λι­κό κομ­μά­τι που προ­σα­να­το­λι­ζό­ταν προς τη Ρω­σί­α, και στο δυ­τι­κό που στρε­φό­ταν προς τη Δύ­ση. Α­πό την άλ­λη πλευ­ρά, έ­πρε­πε να­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ λά­βει σο­βα­ρά υπό­ψη την­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ ε­ξάρ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­τη­ση της χώ­ρας του α­πό τη Ρω­σί­α. Συ­γκε­κρι­μέ­να η Ου­κρα­νί­α ε­ξαρ­τά­ται ε­νερ­γεια­κά σχε­δόν εξ ο­λο­κλή­ρου α­πό το ρώ­σι­κο α­έ­ριο και πε­τρέ­λαιο.
Ό­μως, ο Κού­τσμα εί­χε κα­τα­στή­σει σα­φές ό­τι εί­ναι α­πο­φα­σι­σμέ­νος να δια­τη­ρή­σει την α­νε­ξαρ­τη­σί­α της Ου­κρα­νί­ας, που εξ άλ­λου α­πο­τε­λού­σε και τον εγ­γυ­η­τή της ευ­η­με­ρί­ας των ε­λίτ της χώ­ρας. Η διά­λυ­ση της Σο­βιε­τι­κής Έ­νω­σης, η ο­ποί­α ε­πι­σφρα­γί­στη­κε α­πό τον προ­κά­το­χό του, πρό­ε­δρο Κράβ­τσουκ, τον Ρώ­σο πρό­ε­δρο Μπό­ρις Γιέλ­τσιν και τον πρό­ε­δρο της Λευ­κο­ρω­σί­ας, Στα­νι­σλάβ Σού­σκε­βιτ­ς το 1991, δη­μιούρ­γη­σε τις συν­θή­κες για τη συ­γκέ­ντρω­ση του πλού­του στα χέ­ρια με­ρι­κών οι­κο­γε­νειών της το­πι­κής ο­λι­γαρ­χί­ας. Αυ­τή η πο­λι­τι­κή των «α­πε­ριό­ρι­στων ι­διω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων», που σά­ρω­σε την Ου­κρα­νί­α και την Ρω­σί­α, υ­πο­στη­ρί­χθη­κε α­νοι­χτά α­πό τις Με­γά­λες Δυ­νά­μεις.
Ο Κού­σμα εί­ναι στε­νά συν­δε­δε­μέ­νος με την κυ­ρί­αρ­χη οι­κο­νο­μι­κά οι­κο­γέ­νεια της γε­νέ­τει­ράς του, το Δνεί­περ­τροφ­σκ, της ο­ποί­ας η­γεί­ται ο γα­μπρός του, Βί­κτορ Πι­σνούκ. Ο Πι­σνούκ θε­ω­ρεί­ται ό­τι η­γεί­ται των οι­κο­γε­νειών της ο­λι­γαρ­χί­ας στην πε­ριο­χή του Ντό­νε­τσκ και εί­ναι ο δεύ­τε­ρος πιο πλού­σιος άν­θρω­πος της χώ­ρας, έ­πει­τα α­πό τον Ρι­νάτ Αχ­μέ­τοφ.
Ο αρ­χη­γός της α­ντι­πο­λί­τευ­σης, Βί­κτωρ Γιου­σέν­κο, υ­πήρ­ξε πι­στός συ­νο­δοι­πό­ρος του Κού­τσμα κα­τά την πε­ρί­ο­δο των ι­διω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων. Το 1993, α­νέ­λα­βε τη θέ­ση του προ­έ­δρου της Ου­κρα­νι­κής Κε­ντρι­κής Τρά­πε­ζας και λει­τούρ­γη­σε ως ο σύν­δε­σμος της χώ­ρας με τους διε­θνείς χρη­μα­το­δό­τες. Το 1999, διο­ρί­στη­κε πρω­θυ­πουρ­γός α­πό τον ί­διο τον Κού­τσμα. Η άλ­λη η­γε­τι­κή φι­γού­ρα της α­ντι­πο­λί­τευ­σης, η Γιού­λια Τι­μο­σέν­κο, α­κο­λού­θη­σε εξ ί­σου πι­στά τον Κού­τσμα, δια­τη­ρώ­ντας στε­νές σχέ­σεις με τη μα­φί­α του Δνεί­περ­τροφ­σκ. Ή­ταν μέ­λος της κυ­βέρ­νη­σης του Γιουσέν­κο και κέρ­δι­σε ε­κα­τομ­μύ­ρια κλεί­νο­ντας συμ­φω­νί­ες φυ­σι­κού α­ε­ρί­ου.
Ο Κού­σμα α­πέ­πεμ­ψε τον Γιου­σέν­κο τον Α­πρί­λιο του 2001. Η πο­λι­τι­κή του α­νοίγ­μα­τος της χώ­ρας σε διε­θνείς ε­πεν­δύ­σεις, μέ­σω με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων στον ε­νερ­γεια­κό το­μέ­α που α­κο­λού­θη­σε, τον έ­φε­ρε σε α­ντί­θε­ση με μια με­ρί­δα της ο­λι­γαρ­χί­ας που κυ­ριαρ­χού­σε στα α­να­το­λι­κά της χώ­ρας.  Έ­πει­τα α­πό έ­ναν πρό­σκαι­ρο συμ­βι­βα­σμό, ο Κούτσμα εν τέ­λει διό­ρι­σε πρω­θυ­πουρ­γό, τον ε­λεγ­χό­με­νο α­πό την κλί­κα του Ντό­νε­τσκ, Βί­κτορ Για­νού­κο­βιτ­ς.
Πα­ρό­λα αυ­τά, οι Η.Π.Α. συ­νέ­χι­σαν να συ­νερ­γά­ζο­νται με τον Κού­τσμα και τον Για­νού­κο­βιτ­ς. Την ά­νοι­ξη του 2003, οι δυο ά­ντρες ε­πι­σκέ­φτη­καν τις Η.Π.Α. Ο Κού­σμα συ­να­ντή­θη­κε με τον πρό­ε­δρο Μπους, ε­νώ ο Για­νού­κο­βιτ­ς εί­χε συ­να­ντή­σεις με τον Ντικ Τσέ­νε­ϋ και άλ­λα υ­ψη­λά ι­στά­με­να μέ­λη. Έ­ναν χρό­νο πριν, κα­τά τη διάρ­κεια μιας συ­νά­ντη­σης υ­πουρ­γών στην Πρά­γα, εί­χαν ή­δη συμ­φω­νή­σει ε­πά­νω σ’ έ­να χρο­νο­διά­γραμ­μα για την έ­ντα­ξη της Ου­κρα­νί­ας στο ΝΑ­ΤΟ.
Εν τέ­λει, ό­μως, μια σει­ρά ε­ντά­σε­ων α­νά­με­σα στον Κού­τσμα και τις Η.Π.Α. α­νά­γκα­σαν τον πρώ­το να  στρα­φεί προς τη Μό­σχα, γε­γο­νός που έ­παι­ξε κα­θο­ρι­στι­κό ρό­λο στη με­τα­στρο­φή των Η.Π.Α. υ­πέρ της α­ντι­πο­λί­τευ­σης.
Αρ­χι­κά, ξέ­σπα­σε η γνω­στή υ­πό­θε­ση «Κολ­τσού­γκα». Πριν α­πό δύ­ο χρό­νια, η Ουά­σι­γκτον κα­τη­γό­ρη­σε τον Κού­τσμα ό­τι με­σο­λά­βη­σε προ­σω­πι­κά για την πώ­λη­ση του συ­στή­μα­τος ρα­ντάρ και προ­ει­δο­ποί­η­σης «Κολ­τσού­γκα» στο Ι­ράκ.
Σε α­ντί­θε­ση με τα συμ­βα­τι­κά συ­στή­μα­τα ρα­ντάρ, το ου­κρα­νι­κό σύ­στη­μα έ­γκαι­ρης προ­ει­δο­ποί­η­σης λει­τουρ­γεί πα­θη­τι­κά και έ­τσι δεν μπο­ρεί να ε­ντο­πι­στεί α­πό τα α­ε­ρο­πλά­να που έ­χει ε­ντο­πί­σει. Με μια εμ­βέ­λεια της τά­ξης των 800 χι­λιο­μέ­τρων, το σύ­στη­μα αυ­τό θε­ω­ρεί­ται ως έ­να α­πό τα κα­λύ­τε­ρα στο εί­δος του. Οι α­μυ­ντι­κές συ­στοι­χί­ες πυ­ραύ­λων των Ι­ρα­κι­νών θα μπο­ρού­σαν με βά­ση αυ­τό το σύ­στη­μα να ε­ντο­πί­σουν τα α­με­ρι­κα­νι­κά μα­χη­τι­κά δί­χως να γί­νουν α­ντι­λη­πτές α­πό αυ­τά.
Με βά­ση τις α­με­ρι­κα­νι­κές κα­τη­γο­ρί­ες, έ­νας δι­κα­στής στο Κί­ε­βο διέ­τα­ξε έ­ρευ­να γύ­ρω α­πό το ζή­τη­μα, κα­θι­στώ­ντας τον Κού­τσμα ύ­πο­πτο δια­φθο­ράς, κα­τά­χρη­σης ε­ξου­σί­ας και ε­μπο­ρί­ου ό­πλων με το Ι­ράκ. Ο δι­κα­στής αυ­τός εί­χε και τη στή­ρι­ξη της α­ντι­πο­λί­τευ­σης. Το α­νώ­τα­το δι­κα­στή­ριο, πα­ρό­λα αυ­τά, πα­ρε­νέ­βη για τη δια­κο­πή της έ­ρευ­νας.
Ο Κού­τσμα συνέχισε να  α­πορ­ρί­πτει τις κα­τη­γο­ρί­ες της α­με­ρι­κα­νι­κής κυ­βέρ­νη­σης, ε­νώ δεν βρέ­θη­κε κα­μί­α έν­δει­ξη που να ε­πα­λη­θεύ­ει την πώ­λη­ση αυ­τού του συ­στή­μα­τος στο Ι­ράκ. Οι σχέ­σεις με­τα­ξύ των δυο χω­ρών ε­πι­δει­νώ­θη­καν α­πό τό­τε, πα­ρά την προ­σπά­θεια του Κού­τσμα να τις α­πο­κα­τα­στή­σει αποστέλλοντας ου­κρα­νι­κά στρα­τεύ­μα­τα στο Ι­ράκ – μια α­πό­φα­ση στην ο­ποί­α ε­να­ντιώ­θη­κε σφο­δρό­τα­τα η κοι­νή γνώ­μη της χώ­ρας.
Πε­τρέ­λαιο και α­έ­ριο
Έ­να δεύ­τε­ρο ζή­τη­μα α­φο­ρά τον έ­λεγ­χο και την α­ξιο­ποί­η­ση των ου­κρα­νι­κών α­γω­γών πε­τρε­λαί­ου και φυ­σι­κού α­ε­ρί­ου. Για τη Ρω­σί­α, η Ου­κρα­νί­α εί­ναι μια α­πό τις πιο ση­μα­ντι­κές εν­διά­με­σες χώ­ρες, σε ό,τι α­φο­ρά τις ε­ξα­γω­γές πε­τρε­λαί­ου και α­ε­ρί­ου. Οι με­γά­λοι α­γω­γοί, που με­τα­φέ­ρουν τον ρώ­σι­κο ο­ρυ­κτό πλού­το προς τη Δυ­τι­κή Ευ­ρώ­πη, κα­τα­σκευά­στη­καν κα­τά τη δε­κα­ε­τί­α του 1970 α­πό τους Σο­βιε­τι­κούς σε ου­κρα­νι­κό έ­δα­φος. Για λο­γα­ρια­σμό τους, οι Η.Π.Α. και η Ευ­ρώ­πη σχε­δί­α­σαν κά­ποια στιγ­μή έ­να ε­ναλ­λα­κτι­κό δί­κτυο με­τα­φο­ράς του πε­τρε­λαί­ου της Κα­σπί­ας, το ο­ποί­ο πα­ρα­κά­μπτει τη Ρω­σί­α, α­ξιο­ποιώ­ντας το έ­δα­φος της Ου­κρα­νί­ας.
Σ’ αυ­τά τα πλαί­σια, κα­τα­σκευά­στη­κε έ­νας α­γω­γός που ξε­κι­νά­ει α­πό την Ο­δησ­σό και κα­τα­λή­γει στο Μπρό­ντυ, συν­δέ­ο­ντας τη Μαύ­ρη Θά­λασ­σα με τα πο­λω­νι­κά σύ­νο­ρα. Με βά­ση αυ­τόν τον α­γω­γό, το πε­τρέ­λαιο της Κα­σπί­ας μπο­ρεί τώ­ρα να με­τα­φέ­ρε­ται μέ­σω της Γε­ωρ­γί­ας στη Μαύ­ρη Θά­λασ­σα και α­πό ε­κεί στα πο­λω­νι­κά δι­υ­λι­στή­ρια. Τό­σο η Ρω­σί­α ό­σο και τα στε­νά του Βο­σπό­ρου πα­ρα­κά­μπτο­νται σ’ αυ­τή τη δια­δρο­μή.
Ο α­γω­γός αυ­τός, που έ­χει μή­κος 674 χι­λιο­μέ­τρων, ο­λο­κλη­ρώ­θη­κε τον Μά­ι­ο του 2002, με τη στή­ρι­ξη της ε­ται­ρί­ας Kellog-Brown, θυ­γα­τρι­κής της Hallilburton και α­πό τό­τε βρί­σκε­ται ε­κτός λει­τουρ­γί­ας.
Ξαφ­νι­κά, ό­μως, η ου­κρα­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση άρ­χι­σε να δια­πραγ­μα­τεύ­ε­ται με ρώ­σι­κες ε­πι­χει­ρή­σεις, προ­κει­μέ­νου να χρη­σι­μο­ποι­ή­σει τον α­γω­γό προς την α­ντί­θε­τη κα­τεύ­θυν­ση. Το ρω­σι­κό πε­τρέ­λαιο θα μπο­ρού­σε έ­τσι να με­τα­φέ­ρε­ται α­πό την Ο­δησ­σό στη Μαύ­ρη Θά­λασ­σα, και α­πό ε­κεί να διο­χε­τεύ­ε­ται στην πα­γκό­σμια α­γο­ρά. Πράγ­μα­τι, για μια πε­ρί­ο­δο πε­ρί­που πέ­ντε μη­νών, ο α­γω­γός ό­ντως λει­τούρ­γη­σε κατ’ αυ­τόν τον τρό­πο. Τό­τε, σή­μα­νε συ­να­γερ­μός στην Ουά­σι­γκτον και ο Τσένεϋ πί­ε­σε προ­σω­πι­κά τον Για­νού­κο­βιτ­ς –κα­τά τη διάρ­κεια της ε­πί­σκε­ψής του ε­κεί– να δια­κό­ψει την α­ντί­στρο­φη λει­τουρ­γί­α του α­γω­γού. Τε­λι­κά, τον Φλε­βά­ρη αυ­τής της χρο­νιάς, η κυ­βέρ­νη­ση στο Κί­ε­βο πή­ρε τη σχε­τι­κή α­πό­φα­ση και ο α­γω­γός τέ­θη­κε και πά­λι ε­κτός λει­τουρ­γί­ας.
Η ε­πιρ­ρο­ή των ρω­σι­κών ε­πι­χει­ρή­σε­ων του ε­νερ­γεια­κού το­μέ­α στην Ου­κρα­νί­α α­νη­συ­χεί ε­πί­σης την Ουά­σι­γκτον. Δυο χρό­νια πριν, ο πρέ­σβης Κάρ­λος Πα­σκουάλ, σε μια συ­νά­ντη­ση του Κέ­ντρου για τις Στρα­τη­γι­κές και Διε­θνείς σπου­δές, ε­ξα­πέ­λυ­σε δρι­μύ­τα­τη κρι­τι­κή ε­να­ντί­ον της ε­ται­ρί­ας Gazprom (η ο­ποί­α έ­χει στε­νούς δε­σμούς με το ρω­σι­κό κρά­τος). Κά­ποιος έ­χει την ε­ντύ­πω­ση, δή­λω­σε, ό­τι οι ρω­σι­κές ε­ται­ρεί­ες δια­τη­ρούν ε­πεν­δύ­σεις στην χώ­ρα «δί­χως να πλη­ρώ­νουν ο­λό­κλη­ρη την α­ξί­α των κε­φα­λαί­ων που κα­τέ­χουν ε­κεί, πράγ­μα που εί­ναι πο­λύ αρ­νη­τι­κό για τη χώ­ρα».
Ο Χερ­μπστ συ­νέ­χι­σε στο ί­διο μή­κος κλί­μα­τος: «Υ­πάρ­χουν μια σει­ρά πρό­σφα­των πα­ρα­δειγ­μά­των που κα­τα­δει­κνύ­ουν, πι­στεύ­ω, ο­ρι­σμέ­να στρα­τη­γι­κά μειο­νε­κτή­μα­τα της Ου­κρα­νί­ας, ι­διαί­τε­ρα σε ό,τι α­φο­ρά το πε­τρέ­λαιο και το φυ­σι­κό α­έ­ριο. Μια πρό­σφα­τη συμ­φω­νί­α που υ­πο­γρά­φη­κε με­τα­ξύ της Gazprom και της Naftogaz [η ε­θνι­κή ε­ται­ρεί­α πε­τρε­λαί­ου και φυ­σι­κού α­ε­ρί­ου της Ου­κρα­νί­ας] δί­νει τη δυ­να­τό­τη­τα στην πρώ­τη να συ­να­πο­φα­σί­ζει με τη δεύ­τε­ρη πά­νω σε ο,­τι­δή­πο­τε α­φο­ρά το δί­κτυο με­τα­φο­ράς φυ­σι­κού α­ε­ρί­ου της χώ­ρας. Με άλ­λα λό­για, δη­λα­δή, η Gazprom δια­θέ­τει δι­καί­ω­μα βέ­το σε ο­τι­δή­πο­τε θέ­λει να κά­νει η Ου­κρα­νί­α σε σχέ­ση με το δί­κτυο με­τα­φο­ράς φυ­σι­κού α­ε­ρί­ου. Η Gazprom δεν μπο­ρού­σε να εί­ναι πιο ευ­τυ­χής: πέ­τυ­χε αυ­τό που προ­σπα­θού­σε α­πό το 1992».
Δεν υ­πάρ­χει κα­μί­α αμ­φι­βο­λί­α ό­τι τα συμ­φέ­ρο­ντα της Ουά­σι­γκτον θα ε­ξα­σφα­λί­ζο­νται κα­λύ­τε­ρα με τον Γιου­σέν­κο, πα­ρά με τον Για­νού­κο­βιτ­ς, ο ο­ποί­ος υ­πο­στη­ρί­ζε­ται α­πό τη Μό­σχα. Σε α­ντί­θε­ση με τον Για­νού­κο­βιτ­ς, ο Γιου­σέν­κο δί­νει πε­ρισ­σό­τε­ρο βά­ρος στην προ­σή­λω­σή του στις αρ­χές του «Δι­καί­ου» και της ε­λεύ­θε­ρης οι­κο­νο­μί­ας – δυο έν­νοιες που ση­μαί­νουν ου­σια­στι­κά α­σφά­λεια και εγ­γυ­ή­σεις για τα διε­θνή ε­πεν­δυ­τι­κά κε­φά­λαια.

Συ­γκρού­σεις με­τα­ξύ των Με­γά­λων Δυ­νά­με­ων
Οι φι­λο­δο­ξί­ες των Η­νω­μέ­νων Πο­λι­τειών για την πα­γκό­σμια πρω­το­κα­θε­δρί­α πε­ρι­λαμ­βά­νουν ο­λο­έ­να και με­γα­λύ­τε­ρες πε­ριο­χές του πλα­νή­τη. Με βά­ση τις δια­μά­χες γύ­ρω α­πό την ου­κρα­νι­κή προ­ε­δρί­α, τα α­με­ρι­κα­νι­κά και τα ρω­σι­κά συμ­φέ­ρο­ντα συ­γκρού­στη­καν σε βαθ­μό και έ­ντα­ση που μας θυ­μί­ζει την ε­πο­χή του ψυ­χρού πο­λέ­μου. Έ­πει­τα α­πό τις αι­μα­τη­ρές δια­μά­χες στα Βαλ­κά­νια και την κα­το­χή του Ι­ράκ, η Ου­κρα­νί­α και η Ρω­σί­α κιν­δυ­νεύ­ουν να με­τα­φέ­ρουν στο ε­σω­τε­ρι­κό τους το ί­διο σκη­νι­κό.
Τα ευ­ρω­πα­ϊ­κά –και πά­νω α­πό ό­λα τα γερ­μα­νι­κά– συμ­φέ­ρο­ντα, ε­πη­ρε­ά­ζο­νται ά­με­σα α­πό την αλ­λα­γή της ε­ξου­σί­ας στην Ου­κρα­νί­α, ό­πως ε­πί­σης και τα συμ­φέ­ρο­ντα των δύο α­να­δυό­με­νων α­σια­τι­κών υ­περ­δυ­νά­με­ων, της Ρω­σί­ας και της Κί­νας. Πέ­ρα α­πό τις ξε­κά­θα­ρες γε­ω­στρα­τη­γι­κές δια­στά­σεις του ζη­τή­μα­τος, μια άλ­λη πα­ρά­με­τρος της πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μί­ας του 21ου αιώ­να α­φο­ρά τον έ­λεγ­χο της πα­γκό­σμιας πα­ρο­χής πε­τρε­λαί­ου και φυ­σι­κού α­ε­ρί­ου. Υπ’ αυ­τή την έν­νοια, η ση­μα­σί­α των ε­ξε­λί­ξε­ων στην Ου­κρα­νί­α θυ­μί­ζει πα­ρό­μοιες δια­μά­χες που εί­χαν ξε­σπά­σει στις αρ­χές του 20ου αιώ­να και α­φο­ρού­σαν τον έ­λεγ­χο των πρώ­των υ­λών.
Ε­άν α­να­λο­γι­στεί κα­νείς το γε­γο­νός ό­τι η Ευ­ρω­πα­ϊ­κή Έ­νω­ση ει­σά­γει το 20% του πε­τρε­λαί­ου και το 44% του φυ­σι­κού α­ε­ρί­ου που κα­τα­να­λώ­νει α­πό τη Ρω­σί­α, με το 80% ό­λων αυ­τών των προ­ϊ­ό­ντων να διέρ­χο­νται α­πό την Ου­κρα­νί­α, κα­τα­λα­βαί­νει πο­λύ εύ­κο­λα τη με­γά­λη ση­μα­σί­α που έ­χουν οι προ­σα­να­το­λι­σμοί της Ου­κρα­νί­ας για το οι­κο­νο­μι­κό μέλ­λον της Ευ­ρώ­πης.
Ό­πως εί­ναι ευ­ρύ­τα­τα γνω­στό, οι δια­μά­χες γύ­ρω α­πό τον έ­λεγ­χο των α­πο­θε­μά­των σι­δη­ρο­με­ταλ­λεύ­μα­τος της Λω­ραί­νης και του άν­θρα­κα του Ρουρ υ­πήρ­ξαν μια α­πό τις κύ­ριες αι­τί­ες για το ξέ­σπα­σμα του Πρώ­του Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου. Η κα­τά­στα­ση, ό­σον α­φο­ρά τα διε­θνή ε­νερ­γεια­κά δί­κτυα εί­ναι εξ ί­σου ε­κρη­κτι­κή σή­με­ρα. Προς το πα­ρόν, οι δια­φω­νί­ες διευ­θε­τού­νται α­κό­μη σε πο­λι­τι­κό ε­πί­πε­δο, μέ­σα α­πό πο­λύ­πλο­κους τα­κτι­κούς υ­πο­λο­γι­σμούς. Αλ­λά ό­λοι οι ό­ροι για την πε­ραι­τέ­ρω κλι­μά­κω­ση της έ­ντα­σης εί­ναι πα­ρό­ντες. Η στρα­τη­γι­κή της Α­με­ρι­κής για την πα­γκό­σμια υ­πε­ρο­χή α­πει­λεί να βυ­θί­σει την αν­θρω­πό­τη­τα σε μια δί­νη που θα κά­νει τον πό­λε­μο του Ι­ράκ να φα­ντά­ζει μάλ­λον α­νώ­δυ­νος.

Με­τά­φρα­ση: Γιώρ­γος Ρακ­κάς

* Το κεί­με­νο δη­μο­σιεύ­θη­κε στις 26/12/04, στην ι­στο­σε­λί­δα του Center for Research on Globalisation (www, globalresearch.ca)