Από την Επιστημονική Ομάδα του Ινστιτούτου Έρευνας και Μελέτης Θουκυδίδης.
Η πορεία του εμπορικού ισοζυγίου της Ελλάδας κατά τους μήνες Μάιο και Ιούνιο 2025 δείχνει ξεκάθαρα ότι η ελληνική οικονομία κινείται σε μια λεπτή ισορροπία ανάμεσα στις εξωτερικές και εσωτερικές δυνάμεις που επηρεάζουν τις συναλλαγές αγαθών. Τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ καταγράφουν δύο διαφορετικές εικόνες:
– Τον Μάιο, το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου συρρικνώθηκε σημαντικά, κυρίως λόγω μειωμένων εισαγωγών πετρελαιοειδών.
– Τον Ιούνιο, το έλλειμμα αυξήθηκε, καθώς οι εισαγωγές αυξήθηκαν και οι εξαγωγές σημείωσαν σημαντική πτώση.
Η μεταστροφή αυτή, μέσα σε μόλις έναν μήνα, φέρνει στο προσκήνιο το ερώτημα: ποιοι παράγοντες οδήγησαν στη μείωση των εξαγωγών και ποια είναι η προοπτική μέχρι το τέλος του 2025;
1. Μάιος 2025 : Βελτίωση του Εμπορικού Ισοζυγίου.
Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, η εικόνα του Εμπορικού Ισοζυγίου της Ελλάδας τον Μάιο 2025:
– Οι εισαγωγές αγαθών διαμορφώθηκαν στα 6,47 δισ. ευρώ, μειωμένες κατά 14,7% σε σχέση με τον Μάιο του 2024.
– Οι εξαγωγές περιορίστηκαν ελαφρά, κατά 1,3%, στα 4,18 δισ. ευρώ.
Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου συρρικνώθηκε κατά 31,6%, στα 2,29 δισ. ευρώ.
Η εικόνα αυτή, με πρώτη ματιά, είναι θετική. Ωστόσο, η ανάλυση των στοιχείων δείχνει ότι η βελτίωση ήταν κυρίως αποτέλεσμα μείωσης των εισαγωγών πετρελαιοειδών και όχι αύξησης της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών εξαγωγών. Χωρίς τα πετρελαιοειδή, το έλλειμμα αυξήθηκε ελαφρά, κατά 3–5% (ανάλογα με το αν περιλαμβάνονται οι εξαγωγές πλοίων).
Γεωγραφικά, οι εισαγωγές από τρίτες χώρες υποχώρησαν κατά 35,4%, ενώ από την ΕΕ αυξήθηκαν κατά 10,2%. Οι εξαγωγές προς την ΕΕ σημείωσαν άνοδο 2,6%, ενώ προς τρίτες χώρες μειώθηκαν 6,1%.
2. Ο Ιούνιος: Απότομη Επιδείνωση.
Τον Ιούνιο 2025, η εικόνα του Εμπορικού Ισοζυγίου της Ελλάδας αντιστράφηκε πλήρως:
– Οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 6,4%, στα 7,08 δισ. ευρώ.
– Οι εξαγωγές υποχώρησαν κατά 8,3%, στα 3,94 δισ. ευρώ.
Το εμπορικό έλλειμμα εκτινάχθηκε κατά 33,2%, φθάνοντας τα 3,14 δισ. ευρώ.
Ακόμα και αν αφαιρέσουμε τα πετρελαιοειδή, το έλλειμμα αυξήθηκε κατά περίπου 19–20%, ένδειξη ότι η πίεση δεν προήλθε μόνο από την ενέργεια αλλά και από τον «σκληρό πυρήνα» των εμπορικών ροών.
Η γεωγραφική κατανομή αποκαλύπτει περαιτέρω προβλήματα: οι εισαγωγές από την ΕΕ αυξήθηκαν 13,3%, ενώ οι εξαγωγές προς τρίτες χώρες μειώθηκαν κατά 14,4%. Οι εξαγωγές προς την ΕΕ είχαν μικρότερη πτώση (-3,5%), αλλά η συνολική εικόνα ήταν αρνητική.
3. Η Γενική Εικόνα του Εμπορικού Ισοζυγίου της Ελλάδας το Διάστημα Ιανουαρίου–Ιουνίου 2025.
Στο πρώτο εξάμηνο του 2025, συγκριτικά με την ίδια περίοδο του 2024 οι εισαγωγές αγαθών μειώθηκαν κατά 3,5% και οι εξαγωγές μειώθηκαν κατά 4,9%. Το συνολικό εμπορικό έλλειμμα υποχώρησε οριακά κατά 1,3%, κυρίως λόγω της ευνοϊκής συγκυρίας στα πετρελαιοειδή. Εκτός πετρελαιοειδών, το έλλειμμα αυξήθηκε κατά 2,7–3,6%. Αυτό δείχνει ότι, παρά την ελαφρά βελτίωση στην «κεφαλίδα» του εμπορικού ισοζυγίου, η πραγματική εικόνα στο μη-ενεργειακό κομμάτι παραμένει εύθραυστη.
4. Αιτίες μείωσης των εξαγωγών.
Η πτώση των εξαγωγών, ιδίως τον Ιούνιο, μπορεί να αποδοθεί σε ένα συνδυασμό παραγόντων:
α. Διεθνής οικονομική συγκυρία. Η παγκόσμια οικονομία το 2025 συνεχίζει να επηρεάζεται από την υποτονική ανάπτυξη σε βασικές αγορές και τις αυξημένες γεωπολιτικές εντάσεις. Η μειωμένη ζήτηση από τρίτες χώρες, όπως φαίνεται από τη διψήφια πτώση των εξαγωγών προς αυτές, πιθανόν να σχετίζεται με επιβράδυνση στην Ασία ή με περιορισμούς στο εμπόριο.
β. Ισχυρό ευρώ. Η ανατίμηση του ευρώ έναντι βασικών νομισμάτων καθιστά τα ελληνικά προϊόντα ακριβότερα στις αγορές εκτός Ευρωζώνης. Αυτό πλήττει κυρίως τους εξαγωγείς αγροτικών προϊόντων και βιομηχανικών αγαθών που ανταγωνίζονται σε τιμή.
γ, Κόστος παραγωγής. Η ενέργεια μπορεί να έχει υποχωρήσει σε τιμή σε σχέση με τις κορυφές του 2022, αλλά τα συνολικά κόστη (μεταφορικά, πρώτες ύλες, μισθολογικό) παραμένουν υψηλά, πιέζοντας τα περιθώρια κέρδους και την ανταγωνιστικότητα.
δ. Ειδικοί κλάδοι σε κάμψη. Ορισμένοι παραδοσιακά ισχυροί εξαγωγικοί κλάδοι (π.χ. μεταλλεύματα, ορισμένα τρόφιμα) μπορεί να αντιμετωπίζουν είτε μειωμένη ζήτηση είτε αυξημένο ανταγωνισμό. Η κάμψη στις εξαγωγές προς τρίτες χώρες υποδηλώνει ότι ορισμένες μεγάλες συμβάσεις ή ροές εμπορευμάτων δεν ανανεώθηκαν.
ε. Διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα. Γεωπολιτικές εντάσεις, καθυστερήσεις στα λιμάνια ή περιορισμοί σε ορισμένα θαλάσσια δρομολόγια μπορούν να επιβαρύνουν τις παραδόσεις και να μειώνουν τον όγκο εξαγωγών, ακόμη και αν υπάρχει ζήτηση.
5. Οι Επιπτώσεις στο εμπορικό ισοζύγιο.
Το εμπορικό ισοζύγιο είναι η διαφορά μεταξύ της αξίας των εξαγωγών και των εισαγωγών αγαθών.
Όταν οι εξαγωγές μειώνονται και οι εισαγωγές αυξάνονται, το έλλειμμα διευρύνεται, όπως ακριβώς συνέβη τον Ιούνιο.
Όταν η μείωση των εισαγωγών υπερκαλύπτει την πτώση των εξαγωγών, το έλλειμμα περιορίζεται, όπως τον Μάιο.
Η διαφορά ανάμεσα στα στοιχεία με και χωρίς πετρελαιοειδή έχει ιδιαίτερη σημασία: οι διεθνείς τιμές ενέργειας μπορούν να μεταβάλλουν ριζικά την «κεφαλίδα» του εμπορικού ισοζυγίου, χωρίς να αλλάζει η δομική ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών.
6. Προοπτικές έως το τέλος του 2025.
Με βάση τις τάσεις του πρώτου εξαμήνου, το συνολικό εμπορικό έλλειμμα μπορεί να παραμείνει περίπου στα επίπεδα του 2024 ή να βελτιωθεί ελαφρά, εφόσον οι διεθνείς τιμές ενέργειας παραμείνουν σταθερές ή υποχωρήσουν.
Το μη-ενεργειακό έλλειμμα είναι πιθανό να διευρυνθεί, αν η δυναμική των εξαγωγών δεν ανακάμψει.
Η πορεία θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την εξέλιξη της ζήτησης σε βασικές αγορές (ΕΕ, ΗΠΑ, Μέση Ανατολή) και από την ικανότητα των ελληνικών επιχειρήσεων να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους.
Η εμπειρία του Μαΐου και του Ιουνίου δείχνει ότι η βελτίωση ενός μήνα μπορεί να ανατραπεί τον επόμενο. Η αντιμετώπιση της μείωσης των εξαγωγών απαιτεί συνδυασμό μέτρων:
– Στήριξη της παραγωγικότητας.
– Ενίσχυση της διαφοροποίησης των αγορών.
– Επενδύσεις στην καινοτομία και την ποιότητα των προϊόντων.
– Διεύρυνση της εξαγωγικής βάσης και της εξωστρέφειας των ΜμΕ.
7. Η Ανάγκη διεύρυνσης της εξαγωγικής βάσης και εξωστρέφειας των ΜμΕ.
Ένα από τα βασικά διαρθρωτικά ζητήματα της ελληνικής οικονομίας είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών πραγματοποιείται από έναν σχετικά περιορισμένο αριθμό μεγάλων επιχειρήσεων και κλάδων (ενέργεια, ναυτιλιακός εξοπλισμός, τρόφιμα-ποτά, μέταλλα). Αυτή η συγκέντρωση σημαίνει ότι οι συνολικές εξαγωγές είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε διακυμάνσεις ζήτησης ή τιμών σε λίγες αγορές και προϊόντα.
Η διεύρυνση της εξαγωγικής βάσης – δηλαδή η αύξηση του αριθμού των επιχειρήσεων και κλάδων που δραστηριοποιούνται στις διεθνείς αγορές – μπορεί να μειώσει την εξάρτηση από λίγες αγορές και να σταθεροποιήσει την πορεία των εξαγωγών ακόμη και σε περιόδους διεθνούς αβεβαιότητας.
Όπως έχουμε αναφέρει σε προγενέστερη ανάλυση κομβικό ρόλο σε αυτήν την προσπάθεια μπορούν να παίξουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ). Παρά το γεγονός ότι αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, πολλές ΜμΕ παραμένουν στραμμένες στην εσωτερική αγορά, χάνοντας την ευκαιρία να αξιοποιήσουν διεθνείς τάσεις και να επεκτείνουν την πελατειακή τους βάση.
Η ενίσχυση της εξωστρέφειας των ΜμΕ απαιτεί:
– Στοχευμένη εκπαίδευση και κατάρτιση σε θέματα εξαγωγών, διεθνούς marketing και πιστοποίησης προϊόντων.
– Πρόσβαση σε χρηματοδότηση για συμμετοχή σε εκθέσεις, ανάπτυξη εξαγωγικών γραφείων και δημιουργία συνεργασιών με διεθνείς διανομείς.
– Ψηφιακό μετασχηματισμό, ώστε οι μικρές επιχειρήσεις να αξιοποιούν e-commerce πλατφόρμες και διεθνή marketplaces.
– Διπλωματική υποστήριξη και εμπορικές αποστολές μέσω κρατικών και κλαδικών φορέων για το άνοιγμα νέων αγορών.
– Με αυτόν τον τρόπο, το ελληνικό εξαγωγικό οικοσύστημα θα αποκτήσει μεγαλύτερο βάθος και ανθεκτικότητα, επιτρέποντας στην οικονομία να διατηρεί θετική πορεία ακόμη και όταν η διεθνής συγκυρία δεν είναι ευνοϊκή.
8. Γενική Αξιολόγηση Κατάστασης.
Η Ελλάδα στο πρώτο εξάμηνο του 2025 βρέθηκε αντιμέτωπη με μια διπλή πρόκληση: από τη μία, να αξιοποιήσει τη συγκυρία των χαμηλότερων τιμών ενέργειας για να περιορίσει το συνολικό εμπορικό έλλειμμα· από την άλλη, να αναστρέψει την κάμψη στις εξαγωγές, ιδίως προς τρίτες χώρες. Η εμπειρία του Μαΐου και του Ιουνίου δείχνει ότι οι βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις – κυρίως λόγω πετρελαιοειδών – μπορούν να αλλοιώσουν την επιφανειακή εικόνα, αλλά η ουσία κρύβεται στο μη-ενεργειακό ισοζύγιο, όπου η ανταγωνιστικότητα και η διαφοροποίηση των προϊόντων παίζουν καθοριστικό ρόλο.
Η βιώσιμη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου δεν μπορεί να στηρίζεται μόνο σε συγκυριακούς παράγοντες. Απαιτείται στρατηγική διεύρυνσης της εξαγωγικής βάσης και ενίσχυσης της εξωστρέφειας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Όσο περισσότερες επιχειρήσεις αποκτούν παρουσία σε διεθνείς αγορές και όσο περισσότερο διαφοροποιούνται οι κλάδοι και τα προϊόντα, τόσο μικρότερη θα είναι η εξάρτηση από λίγες αγορές και τόσο μεγαλύτερη η ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας απέναντι σε εξωτερικούς κραδασμούς.
Με στοχευμένες πολιτικές, επενδύσεις στην καινοτομία, ψηφιακό μετασχηματισμό και διπλωματική υποστήριξη για το άνοιγμα νέων αγορών, η Ελλάδα μπορεί να μετατρέψει την τρέχουσα πρόκληση σε ευκαιρία, επιτυγχάνοντας μια πιο ισορροπημένη και διατηρήσιμη εξωτερική θέση τα επόμενα χρόνια.
Βιβλιογραφία
1) Ελληνική Στατιστική Αρχή Δελτίο Τύπου (08-07-2025) με θέμα «ΟΙ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ : Μάιος 2025», (Προσωρινά στοιχεία).
2) Ελληνική Στατιστική Αρχή Δελτίο Τύπου (07-08-2025) με θέμα «ΟΙ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ : Ιούνιος 2025», (Προσωρινά στοιχεία).
