Του Γιάννη Ξένου από το Άρδην τ. 93
Ο ζεόλιθος είναι ένα πορώδες ορυκτό, στον οποίο αποδίδονται μια σειρά από ευεργετικές επιδράσεις στη γεωργία, την κτηνοτροφία, την οικοδομή κ.α. Το όνομα προέρχεται από το ζέω=βράζω, και τον λίθο, γιατί, όταν θερμαίνεται, χάνει αμέσως όλο το νερό του υπό μορφή φυσαλίδων, δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι βράζει, το νερό αποβάλλεται συνεχώς με θερμοκρασία μέχρι περίπου 350οC και επαναπροσλαμβάνεται με σταδιακή μείωση της θερμότητας σε θερμοκρασία δωματίου. Κατά τον καθηγητή ορυκτολογίας – κοιτασματολογίας του ΑΠΘ, Ανέστη Φιλιππίδη, υπάρχουν περισσότερα από 80 είδη ζεόλιθου. Κατά τον καθηγητή, ο ζεόλιθος με τις περισσότερες εφαρμογές είναι ο ζεόλιθος τύπου-HEU (κλινοπτιλόλιθος-ευλανδίτης).
Οι ζεόλιθοι με περιεκτικότητα μεγαλύτερη του 75%, στον τύπο HEU, θεωρούνται ότι είναι κατάλληλοι να αξιοποιηθούν στη γεωργία, την κτηνοτροφία κ.α. Αυτοί οι ποιοτικοί ζεόλιθοι έχουν την ικανότητα να δεσμεύουν και επιλεκτικά να καθηλώνουν βακτήρια, αέρια, ανόργανα, οργανικά και οργανομεταλλικά συστατικά, ρυθμίζοντας προς το ουδέτερο το pH των εδαφών. Συγκρατούν και αποθηκεύουν νερό, κάλιο, αμμωνία, ιχνοστοιχεία και άλλα θρεπτικά συστατικά, τα οποία, με κατάλληλους ρυθμούς, διαθέτουν στα φυτά, ενώ επιλεκτικά καθηλώνουν επιβλαβή ιχνοστοιχεία και συστατικά, δίνοντας στα φυτά και στους καρπούς την ιδανική σύσταση σε συστατικά και ιχνοστοιχεία. Αλλά και οι χαμηλότερης ποιότητας ζεόλιθοι έχουν μεγαλύτερη αντοχή και μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην οικοδομή. Οι κατασκευές που περιέχουν ζεόλιθο, λόγω του ότι αυτός τη νύχτα τραβά υγρασία και τη μέρα την αποδεσμεύει, καθώς και της συνεχούς δέσμευσης αμμωνίας και αερίων, διατηρούνται άοσμες, δροσερές το καλοκαίρι και ζεστές τον χειμώνα. Στην Ελλάδα έχουν εντοπιστεί επτά είδη ζεόλιθου σε 45 περιοχές, οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν είναι αξιοποιήσιμοι, αλλά σε τέσσερις περιοχές, όπως στη Θράκη, εντοπίστηκαν κοιτάσματα που εκτιμώνται στα 600 εκατ. τόνους καλής έως πολύ υψηλής ποιότητας (περιεκτικότητας 76%-89%) φυσικού ζεόλιθου τύπου-HEU.
Στη γεωργία, κατά τους γεωπόνους Παναγιώτη Πετρίδη και Χαράλαμπο Καρασαββίδη, η χρήση του ζεόλιθου είναι αναπτυγμένη στην Ιαπωνία και στην Ευρώπη, αλλά βρίσκεται σε εμβρυακό στάδιο στη χώρα μας. Η χρήση του ζεόλιθου στη γεωργία έχει μια σειρά από θετικές επιδράσεις μιας και αυξάνει την ικανότητα συγκράτησης του νερού και των θρεπτικών συστατικών από το φυτό, μειώνει τις απώλειες θρεπτικών στοιχείων, εξουδετερώνει τα όξινα συστατικά του εδάφους (ουδετεροποιεί το ph). Όντας φυσικό προϊόν, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε βιολογικές καλλιέργειες, αλλά και στις συμβατικές, αν συνοδεύσει το λίπασμα, ενώ βοηθά στη σταδιακή αποδέσμευση των θρεπτικών στοιχείων του λιπάσματος, ώστε να υπάρχουν οι ελάχιστες απώλειες, και εφοδιάζει τα φυτά για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα με θρεπτικά συστατικά. Η χρήση του ζεόλιθου, σύμφωνα με τους γεωπόνους, έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται η παραγωγή από 17% έως 66%, να βελτιώνεται η ποιότητα των αγροτικών προϊόντων από 4% έως 46%, να μειώνεται η χρήση λιπασμάτων από 56% έως 100%, να μειώνεται η χρήση του ύδατος άρδευσης από 33% έως 67% κ.ά.
Ο ζεόλιθος έχει πολλαπλές χρήσεις και στην κτηνοτροφία. Αν τοποθετηθεί στο δάπεδο των στάβλων, η αμμωνία που εκλύεται, και επιδρά αρνητικά στην υγεία των ζώων, δεσμεύεται σε μεγάλο ποσοστό από τον ζεόλιθο και δίνει μια κοπριά με εξαιρετικές ιδιότητες. Αν χρησιμοποιηθεί στο σιτηρέσιο των ζώων, δεσμεύει την αμμωνία που παράγεται κατά τη χώνεψη και ταυτόχρονα απελευθερώνει κάλιο, που ρυθμίζει την οξύτητα του στομάχου, κάτι που διευκολύνει την απορρόφηση θρεπτικών στοιχείων. Σύμφωνα με τους ειδικούς, αν αναμειχθεί σε ποσοστό 1-1,5% με την τροφή, αυξάνει την παραγωγή γάλακτος και βελτιώνει την ποιότητά του. Στις γαλακτοκομικές αγελάδες διαπιστώθηκε ότι αύξησε κατά 19% την παραγωγή γάλακτος, ενώ περιορίζει διάφορες ασθένειες, καθώς δεσμεύει μύκητες και βακτήρια σε ποσοστό 50-92%.
Ο ζεόλιθος λειτουργεί και ως ένα φυσικό φίλτρο, αφού δεσμεύει ανόργανες και οργανικές ουσίες, υψηλά ποσοστά από μέταλλα και οργανομεταλλικές ουσίες, τις οποίες καθηλώνει, και παράλληλα εμπλουτίζει το νερό με οξυγόνο. Έχει τη δυνατότητα, λοιπόν, να καθαρίσει λίμνες και ποτάμια, γιατί σε υδάτινο περιβάλλον μπορεί, σε λίγα λεπτά, να μετατρέψει το ph του νερού σε ουδέτερο, με αποτέλεσμα το περιβάλλον να επανέρχεται, σταδιακά, σε φυσιολογικά επίπεδα.
Γιατί δεν αξιοποιείται ο ζεόλιθος;
Το μεγάλο κοίτασμα στα Πετρωτά Έβρου βρέθηκε το 2004 από τον καθηγητή Φιλιππίδη. Από τότε έχει ξεκινήσει ένα σίριαλ σχετικά με την αξιοποίηση του κοιτάσματος που κρατά μέχρι σήμερα. Η εταιρεία Geo-Vet, που χρηματοδότησε την έρευνα, ζήτησε να ενοικιάσει το κοίτασμα, συνολικής έκτασης 160 στρεμμάτων, για να αρχίσει την εξόρυξη του ζεόλιθου. Τότε όμως άρχισαν και τα προβλήματα. Εμφανίστηκε το ΙΓΜΕ που δήλωνε ότι είχε κάνει έρευνα στην περιοχή πριν τον Φιλιππίδη, όπου μάλιστα βρήκε το κοίτασμα πολύ φτωχό, μόλις 50% περιεκτικότητα σε φυσικό ζεόλιθο τύπου HEU, και άρα ασύμφορο για αξιοποίηση, ενώ ο καθηγητής στην έρευνά του κατέληγε ότι η περιεκτικότητα του κοιτάσματος φτάνει το 87%. Από τη στιγμή που το ΙΓΜΕ εμφανίστηκε να έχει κάνει πρώτο έρευνα στην περιοχή, άλλαξε και ο τρόπος διαχείρισης του κοιτάσματος, αφού πια δεν θα μπορούσε να ανατεθεί απευθείας στην εταιρεία, αλλά να γίνει ανοιχτός διαγωνισμός. Αλλά και προς αυτή την κατεύθυνση δεν έγινε τίποτα. Το κοίτασμα έμεινε αναξιοποίητο μέχρι το 2011.
Τελικά, η επένδυση, που η πλευρά της Geo-Vet λέει ότι είναι πάνω από 40 εκατ. ευρώ, ξεκόλλησε την άνοιξη του 2011, όταν ο γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας-Θράκης, Θύμιος Σώκος, αποκλειστικά αρμόδιος από τον νόμο για μίσθωση και έναρξη ερευνητικών προγραμμάτων, ενέκρινε την απευθείας μίσθωση του κοιτάσματος. Η επένδυση σταματά ύστερα από παρέμβαση του υφυπουργού Περιβάλλοντος, Γιάννη Μανιάτη, με την αιτιολογία ότι έπρεπε να γίνει διεθνής διαγωνισμός. Χρειάστηκε να παρέμβει η γνωστή γερμανική, κρατική επενδυτική τράπεζα KFW, που έχει αναλάβει τη χρηματοδότηση της επένδυσης και η υπόθεση να φτάσει στην Ομάδα Εργασίας για την Απεμπλοκή Επενδύσεων (τη λεγόμενη «fast track»), και ο αντιπρόεδρος της τότε ακόμα κυβέρνησης Παπανδρέου, Θόδωρος Πάγκαλος, για να ξεκολλήσει. Όμως ο Γ.Μανιάτης δεν είχε πει την τελευταία του λέξη: στις 14 Ιουνίου 2011, μια μέρα πριν τον ανασχηματισμό, ξαναπαγώνει την επένδυση. την επόμενη μέρα, στο υπουργείο Περιβάλλοντος μετακινήθηκε ο Γ. Παπακωνσταντίνου. Ο Παπακωνσταντίνου, παρά την πίεση της τοπικής κοινωνίας του Έβρου, που σύσσωμη επιθυμεί την επένδυση, κράτησε ίδια στάση με τον Μανιάτη και ανέθεσε την υπόθεση στους νομικούς συμβούλους του υπουργείου για να τη μελετήσουν και να εκδώσουν το πόρισμά τους. Το πόρισμα καθυστερεί για χρόνια.
Τα ερωτήματα που δημιουργούνται από αυτές τις κωλυσιεργίες είναι πάμπολλα. Η εκμετάλλευση του κοιτάσματος στα Πετρωτά, σύμφωνα με όσα λέει η εταιρεία, μπορεί να δίνει μέχρι και 500.000 τόνους ζεόλιθο τον χρόνο. Η σύμβαση που έχει υπογράψει η Geo-Vet με τη γερμανική τράπεζα περιέχει τον όρο ότι οι 350.000 τόνοι θα εξάγονται στη Γερμανία και οι υπόλοιποι θα προορίζονται για την ελληνική αγορά. Στη χώρα εισάγονται κάθε χρόνο 50-60.000 τόνοι ζεόλιθου από την Τουρκία και τη Βουλγαρία, με τιμή από 300 έως 1500 ευρώ ο τόνος, ανάλογα με την ποιότητα. Στην Τουρκία, το 2004, όταν βρέθηκε το κοίτασμα στα Πετρωτά, λειτουργούσε μια εταιρεία εξόρυξης, και σήμερα λειτουργούν δεκατέσσερις! Στη Βουλγαρία, τώρα, σε μια απόσταση δέκα χλμ. από τα Πετρωτά, στο Κίρτζαλι, δραστηριοποιείται εταιρεία εξόρυξης ζεόλιθου, συμφερόντων της S&B, του βιομήχανου Οδυσσέα Κυριακόπουλου. Όλως τυχαίως μέλος στο Δ.Σ. της S&B ήταν η ξαδέρφη του Παπακωνσταντίνου, Ελένη Παπακωνσταντίνου, γνωστή από την υπόθεση Λαγκάρντ! Θα ήταν παρακινδυνευμένο να πούμε ότι η επένδυση κολλάει λόγω του ότι ο Κυριακόπουλος θέλει να πουλάει στην Ελλάδα τον ζεόλιθο που εξορύσσει στη Βουλγαρία, αλλά, αν κάποια στιγμή αποκαλυπτόταν κάτι τέτοιο, δεν θα πέφταμε και από τα σύννεφα!
Στα τέλη Μαΐου, υπήρξαν εξελίξεις σχετικά με την εκμετάλλευση του ζεόλιθου στον Έβρο ο αντεισαγγελέας Εφετών Θράκης, κος Γιώργος Καντζίδης, αποφάσισε να θέσει στο αρχείο τη μήνυση του πρώην υφ. ΠΕΚΑ Γ. Μανιάτη κατά του πρώην περιφερειάρχη Θ. Σώκου, που είχε δώσει την άδεια εξόρυξης στα Πετρωτά. Σύμφωνα με την απόφαση του αντεισαγγελέα, κρίνεται ως αβάσιμη και χωρίς νομικά στηρίγματα η γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, στην οποία στηρίχτηκε η μη αδειοδότηση της επένδυσης, αλλά και τα έγγραφα του ΙΓΜΕ, στα οποία βασίστηκε η συγκεκριμένη γνωμοδότηση. Στα έγγραφα αναφερόταν αναληθώς ότι το ΙΓΜΕ πραγματοποίησε ερευνητικά έργα στην περιοχή, ενώ στην πραγματικότητα δεν το είχε πράξει. Μετά από αυτή την απόφαση, ίσως να ξεμπλοκαριστεί η υπόθεση.
Αυτό που εντυπωσιάζει στην υπόθεση είναι η στάση της κρατικής ηγεσίας, ιδιαίτερα αν συγκρίνει κανείς τα πεπραγμένα της, σχετικά με το κοίτασμα ζεόλιθου στον Έβρο και τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική. Στη Χαλκιδική, η Hellas Gold κατέβαλε ένα εξευτελιστικό αντίτιμο, 11 εκατ. ευρώ, για να της παραχωρηθεί προς εκμετάλλευση, με απευθείας ανάθεση, ενώ το μεταλλείο ήταν ενεργό και απαιτούνταν διεθνής διαγωνισμός, μια τεράστια έκταση 317.000 στρεμμάτων στη Β. Χαλκιδική. Η επένδυση αυτή βρίσκει τη λυσσώδη αντίδραση της τοπικής κοινωνίας, λόγω της τεράστιας οικολογικής καταστροφής που θα προκαλέσει στη Β. Χαλκιδική, αλλά η κρατική ηγεσία, παρά τα ελάχιστα οφέλη που θα αποκομίσει το δημόσιο από αυτή την επένδυση, την υπερασπίζεται με νύχια και δόντια. Από την άλλη πλευρά, η επένδυση στα Πετρωτά χαίρει της καθολικής αποδοχής της τοπικής κοινωνίας, οι βουλευτές της περιοχής από όλους τους πολιτικούς χώρους έκαναν συνεχείς ερωτήσεις στη Βουλή για τους λόγους που καθυστερεί η επένδυση. Η οικολογική ζημιά που θα προκαλέσει είναι ελάχιστη σε σχέση με της Χαλκιδικής, αφού η εξόρυξη θα γίνει επιφανειακά, με κλίμακες οι οποίες θα δενδροφυτεύονται, ενόσω η εξόρυξη προχωρά. Το όφελος για το δημόσιο είναι πολύ σημαντικότερο, αφού το ελληνικό δημόσιο είναι μέτοχος στην επένδυση με ποσοστό 8% επί του τζίρου, αλλά μπορεί να υπολογίζει και ένα σημαντικό ποσό από έμμεσους και άμεσους φόρους. Είναι παράλογο, όσα συμφέροντα και αν κρύβονται από πίσω, να προωθούνται επενδύσεις σαν αυτή της εξόρυξης χρυσού στη Χαλκιδική και να παραμένουν αδρανείς άλλες που, όπως φαίνεται, πληρούν μια σειρά από κριτήρια.
