Μπορεί η κυβέρνηση να διαβεβαιώνει σ’ όλους τους τόνους ότι δεν πρόκειται να υπάρξει νέο Μνημόνιο, αλλά το ευρωιερατείο δεν φαίνεται να έχει παραιτηθεί από την πρόθεσή του να κρατήσει την Ελλάδα στον ίδιο ασφυκτικό έλεγχο. Το είχε δηλώσει προ καιρού ο Σόιμπλε και το επαναλαμβάνουν με πιο τεχνοκρατικό τρόπο στελέχη της Τρόικας. Ο μοχλός πίεσης που διαθέτει το ευρωιερατείο είναι το περιβόητο χρηματοδοτικό κενό. Η όχι αβάσιμη εκτίμηση, δηλαδή, ότι το ελληνικό δημόσιο δεν θα είναι σε θέση να πληρώνει τους τόκους και τα ληξιπρόθεσμα ομόλογα.
Για τους Σαμαρά και Βενιζέλο η επιβολή ενός νέου Μνημονίου είναι πρωτίστως πολιτικό ζήτημα. Κι αυτό, επειδή προσπαθούν να δημιουργήσουν την εντύπωση στην κοινή γνώμη ότι εάν τελειώσει το Μνημόνιο θα τελειώσουν οι δύσκολες ημέρες. Τα όσα ειπώθηκαν από τους δύο στη Θεσσαλονίκη τροφοδοτούν αυτή την εντύπωση. Η πραγματικότητα, όμως, είναι πολύ διαφορετική. Ακόμα κι αν τελικώς δεν επιβληθεί νέο Μνημόνιο, οι μνημονιακές πολιτικές των τελευταίων ετών έχουν κληροδοτήσει ένα πυκνό πλέγμα νομοθετικών ρυθμίσεων και αλλαγών, οι οποίες έχουν αλλάξει ριζικά το τοπίο.
Στην πραγματικότητα, τα Μνημόνια έχουν σε μεγάλο βαθμό επιτελέσει την άδηλη αποστολή τους. Καταλύουν τον μικροϊδιοκτητικό χαρακτήρα της ελληνικής οικονομίας. Πρόκειται για ένα πρωτοφανές σε έκταση και ένταση πείραμα «κοινωνικής μηχανικής», το οποίο αλλοιώνει τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού. Μπορεί η κυβέρνηση να λειτουργεί ως θλιβερός εφαρμοστής των έξωθεν εντολών, αλλά η Τρόικα έχει σχέδιο. Έχει ήδη σε μεγάλο βαθμό μετατρέψει την Ελλάδα σε μεταμοντέρνα αποικία και χώρα φθηνών ευκαιριών για το μεγάλο ευρωπαϊκό κεφάλαιο στο πλαίσιο της γερμανικής Ευρώπης. Με άλλα λόγια, η καλύτερη προοπτική είναι μία τριτοκοσμικού τύπου ανάπτυξη.
Πρέπει, ωστόσο, να υπογραμμισθεί ότι δεν φθάσαμε στα Μνημόνια τυχαία. Η ελληνική οικονομία ήταν βαριά ασθενής από την εποχή (πριν μία δεκαετία) που οι σημερινοί «σωτήρες» Βαγγέλης Βενιζέλος, Γιάννης Στουρνάρας και Γκίκας Χαρδούβελης διαλαλούσαν τον προπαγανδιστικό ισχυρισμό της κυβέρνησης Σημίτη ότι «η οικονομία είναι το ισχυρό χαρτί της Ελλάδας». Ισχυρισμό που συνέχισε να προβάλει με άλλα λόγια και ο μετέπειτα τσάρος της οικονομίας (στην κυβέρνηση Καραμανλή) Γιώργος Αλογοσκούφης.
Δεν χρειαζόταν να είναι κανείς σπουδαίος οικονομολόγος για να καταλάβει από τότε ότι η οικονομία είχε πάρει πορεία για τα βράχια. Τόσο το τεράστιο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών όσο και ο σχεδόν ανύπαρκτος όγκος των άμεσων ξένων επενδύσεων κραύγαζαν γι’ αυτό που ερχόταν. Παρόλα αυτά, το πολιτικό σύστημα και ευρύτερα οι εγχώριες άρχουσες ελίτ συνέχισαν να χορεύουν στα σαλόνια του «Τιτανικού». Η διεθνής οικονομική κρίση του 2008 επιτάχυνε την εκδήλωση του ελληνικού κραχ το 2009-10. Το δημόσιο χρέος είχε φθάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα και κυρίως αυξανόταν με ταχύ ρυθμό. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με τους χειρισμούς της κυβέρνησης Γιώργου Παπανδρέου, οδήγησαν στην άρνηση των Αγορών να δανείσουν την Ελλάδα το 2010. Έτσι φθάσαμε στην επιβολή του Μνημονίου.
Όπως προκύπτει από τα παραπάνω δεν βρισκόμασταν στο σωστό δρόμο και κάποιοι κακοί μας κάνουν τη ζωή δύσκολη. Η «παράταξη του Μνημονίου» ισχυρίζεται ότι στο σημείο που είχε φθάσει η Ελλάδα το 2010 η εφαρμογή των εντολών της Τρόικας ήταν μονόδρομος, εάν όχι «ευλογία», όπως τις είχε χαρακτηρίσει ο Πάγκαλος. Το Μνημόνιο, όμως, αντί να εξυγιάνει την ελληνική οικονομία και να την θέσει σε τροχιά πραγματικής ανάπτυξης, της προκαλεί ανήκεστες βλάβες. Σύμφωνα με τη σχετική έκθεση του Ευρωκοινοβουλίου, η οποία συστηματικά αποσιωπάται από τα ελληνικά κατεστημένα ΜΜΕ, η Τρόικα συμπεριφέρθηκε στην Ελλάδα σαν χασάπης κι όχι σαν χειρουργός. Κι αυτό δεν είναι τυχαίο.
Το κόστος που πληρώνει η ελληνική κοινωνία είναι βαρύτατο. Το δραματικό 27,5% της ανεργίας μόνο εν μέρει αποτυπώνει το μέγεθος του προβλήματος. Όχι μόνο, επειδή σχεδόν 72% των ανέργων είναι μακροχρόνια άνεργοι, αλλά και επειδή έχει υπολογισθεί ότι σχεδόν 1,5 εκατομμύριο από τα 3,5 εκατομμύρια εργαζομένων είναι απλήρωτοι για πάνω από έξι μήνες. Το γεγονός ότι στις μνημονιακές πολιτικές περιλαμβάνονται και αρκετές θετικές παρεμβάσεις δεν αλλάζει τη γενική εικόνα και αξιολόγησή τους. Αυτός είναι, άλλωστε, και ο λόγος που όλες οι προβλέψεις του Μνημονίου έπεσαν παταγωδώς έξω όσον αφορά και στο μέγεθος της ύφεσης και στο μέγεθος της ανεργίας και σε μία σειρά άλλους κρίσιμους δείκτες.
Η πλασματική εικόνα που οι Σαμαράς και Βενιζέλος φιλοτέχνησαν στη Θεσσαλονίκη ελάχιστη σχέση έχει με την κατάσταση στην οικονομία. Στον πραγματικό κόσμο οι επιχειρήσεις ασφυκτιούν από την έλλειψη ρευστότητας και πολλές καταρρέουν. Οι αποταμιεύσεις των μικρομεσαίων εξανεμίζονται για να χρηματοδοτήσουν τη διαβίωση και την πληρωμή φόρων. Οι πιο αδύναμοι κρίκοι της αλυσίδας έχουν σπάσει ή είναι έτοιμοι να σπάσουν. Με την αγορά ακινήτων, μάλιστα, να είναι ουσιαστικά παγωμένη και με τις τιμές να κατρακυλούν, η ρευστοποίηση ακίνητης περιουσίας δεν προσφέρει αξιοπρεπή λύση.
Τα μάτια των Σαμαρά και Βενιζέλου αυτή την περίοδο είναι στραμμένα στην εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας. Παρά το γεγονός ότι θα χρησιμοποιηθούν θεμιτά κι αθέμιτα μέσα, είναι αβέβαιο εάν τελικώς θα συγκεντρωθούν οι αναγκαίες 180 βουλευτικές ψήφοι. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το ενδεχόμενο προσφυγής στις κάλπες είναι στην ατζέντα. Αυτός είναι ο λόγος που και οι δύο κυβερνητικοί εταίροι κατέφυγαν όχι απλώς στον αισιόδοξο πολιτικό λόγο, αλλά και σε παραπλανητικές εικόνες. Σκοπός τους είναι να καλλιεργήσουν κλίμα θετικών προσδοκιών και κυρίως την ψευδή εντύπωση ότι το Μνημόνιο τελειώνει και μαζί του τελειώνουν τα δεινά των Ελλήνων.
