Συγγραφέας: Μιχάλης Χαραλαμπίδης
Αντί να ενώσουμε την Ηγουμενίτσα με την Αλεξανδρούπολη,
ενώσαμε τα Σεπόλια με τη Δάφνη
του Μιχάλη Χαραλαμπίδη
Δημοσιεύουμε το μεγαλύτερο μέρος της ομιλίας του Μιχάλη Χαραλαμπίδη στο 4ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ. Ο τίτλος του κειμένου και οι υπότιτλοι είναι της Σύνταξης του Αρδην
Σάββατο 29 Ιουνίου 1996
Θέλω όλοι μαζί εδώ σήμερα, γιατί νομίζω μέχρι σήμερα δεν το καταφέραμε, να δούμε τι θέλουμε. Νομίζω ότι αυτό δεν το λύσαμε. Επαναλαμβάνεται πολλές φορές, το γνωστό κλισέ που είπε παλιά ο Τολιάτι, ο ηγέτης του κομουνιστικού κόμματος της Ιταλίας. Ερχόμαστε από μακριά και πηγαίνουμε πάρα πολύ μακριά. Αυτό λέγεται και εδώ. Η γνώμη μου είναι ότι δεν ξέρουμε, δεν έχουμε συνειδητοποιήσει από που ερχόμαστε και που πηγαίνουμε. Αυτό γίνεται με έναν τρόπο πολύ φορτισμένο ιδεολογικά ή και συναισθηματικά. Δεν γίνεται με ένα τρόπο επεξεργασμένο. Λίγο-πολύ όλο αυτό κινείται στο χώρο του μύθου, ενώ όλοι σας ξέρετε ότι μια μεγάλη προσφορά των Ελλήνων ήταν το πέρασμα από τον μύθο στον λόγο. Γι’αυτό πρέπει να μιλήσουμε και λίγο λογικά.
Συμφωνούμε ότι έκλεισε ένας ιστορικός κύκλος. Αυτός ο κύκλος εδώ ποτέ δεν ερμηνεύτηκε. Ποτέ. Με όρους μνήμης, αλλά και με όρους λόγου.
Τι ήταν όμως αυτός ο κύκλος; Ήταν αυτό που ονομάσαμε το μεγάλο ραντεβού μας με την ιστορία.
Χωρίς πολλούς -ισμούς, σοσιαλισμός κλπ. Ξέρετε, ο σοσιαλισμός είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση. Εγώ έχω γράψει γι’ αυτό. Γι’αυτό δεν νομίζω ότι μπορούμε έτσι πολύ εύκολα να τον καταναλώνουμε. Τι θέλαμε όταν φτιάξαμε στις 3 του Σεπτέμβρη του ΄74 το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα; Πέρα από τους ιδεολογισμούς, πολύ πρακτικά τι θέλαμε;
Νομίζω ότι ο κύριος μεγάλος στόχος μας ήταν να ενσωματώσουμε τις περιφέρειες της χώρας ή όπως λέγεται διαφορετικά, και μάλιστα αυτό μπορεί να είναι πολύ κατανοητό για μια ευρωπαϊκή παιδεία, θέλαμε να πετύχουμε την εσωτερική ενσωμάτωση της χώρας. Αυτό που ονομάστηκε στο ΠΑΣΟΚ περιφερειακή ανάπτυξη. Να ενώσουμε δηλαδή την Θράκη με την Ήπειρο, την Ήπειρο με την Θεσσαλία, την Ήπειρο με την Πελοπόννησο, να ενώσουμε τη χώρα. Ειδικά οι οικονομολόγοι θα ξέρετε ότι αυτά που λέω κρίνουν την οικονομική αλλά και την αναπτυξιακή πολιτική. Δεν είναι κάτι τεχνικό αυτό που σας λέω.
Ποιός ήταν ο άλλος μεγάλος στόχος μας. Να αποκαταστήσουμε τα δικαιώματα του ελληνισμού εκεί που αυτά παραβιάστηκαν, σε συνθήκες μάλιστα ψυχρού πολέμου. Μιλώ για την Ίμβρο, την Τένεδο, την Κωνσταντινούπολη και κύρια όμως, γιατί έτσι άρχιζε η Διακήρυξη του Σεπτέμβρη, να ζητήσουμε την αποκατάσταση του ελληνισμού και των δικαιωμάτων του στην Κύπρο και στην Κερύνεια.
Πολύ ειλικρινά όμως σύντροφοι, με μνήμη και αλήθεια, γιατί αλήθεια στα ελληνικά σημαίνει όχι στην λήθη, σήμερα το 1996 τέσσερα-πέντε χρόνια πριν το 2000, πριν την χιλιετία, η Ελλάδα είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα, η οποία δεν έλυσε το πρόβλημα της εσωτερικής της ενσωμάτωσης και καλείται να ενσωματωθεί στην Ευρώπη, χωρίς να έχει λύσει αυτό το ζήτημα.
Ήταν μια άλλη χώρα που δεν το έκανε. Αυτή ήταν η Πορτογαλία. Ξέρετε όμως ότι η Πορτογαλία το έχει λύσει τα τελευταία χρόνια. Γιατί αυτοί δεν μετέβαλαν το 1ο πακέτο Ντελόρ σε 7 χιλιάδες μικροέργα. Βέβαια 7 χιλιάδες μικροέργα σημαίνει ανάλογο μοντέλο κόμματος και ανάλογo μοντέλο διακυβέρνησης. Δεν ξέρω το ΠΑΣΟΚ αν θα είχε την ίδια ηγεσία αν δεν έκανε 7 χιλιάδες μικροέργα. Τι πετύχαμε δηλαδή; Αντίουσιαστικά -για να το πούμε πολύ απλοϊκά και πρακτικά- να ενώσουμε την Ηγουμενίτσα με την Αλεξανδρούπολη, την Ηγουμενίτσα με τον Βόλο, την Ηγουμενίτσα με την Πύλο, και αυτά έχουν πολύ μεγάλη σημασία που σας λέω, εμείς προτιμήσαμε να ενώσουμε τα Σεπόλια με τη Δάφνη.
Ξεκινήσαμε αυτό το μεγάλο κίνημα για να πάμε στην Κερύνεια.Το 1996 αντί να πάμε στην Κερύνεια καταλήξαμε να φτάσουμε στην Ίμια. Και η ευθύνη για την ΄Ιμια είναι όλων.
Ανοίγει τώρα ο νέος κύκλος και πρέπει να ξεκαθαρίσουμε που θέλουμε να πάμε, γιατί αυτό δεν είναι καθαρό.
Την δεκαετία του ΄80 έπρεπε να ενώσουμε την Ελλάδα, να την προετοιμάσουμε για την επανασύνδεση της την δεκαετία του ΄90 με την ιστορία, την γεωγραφία. Ένα ιδιαίτερα δικό μας χώρο που είναι τα Βαλκάνια, ο Εύξεινος, η Ανατολική Μεσόγειος.
Αν όμως δει κανείς, αρχίζοντας από την ιστορική καθυστέρηση της προηγούμενης 10ετίας και τις επιλογές της κυβερνητικής μας πολιτικής εδώ και χρόνια, τους ορίζοντες των επισήμων στελεχών -αυτό που πρακτικά γίνεται- θα δείτε ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να κινηθεί, όπως είναι σήμερα, προς αυτό το μεγάλο όραμα της επανασύνδεσης.
Τι είναι το όραμα της επανασύνδεσης; Τι είναι αυτό που μας δίνει μας προκαλεί η ιστορία να κάνουμε. Είναι ουσιαστικά -χωρίς να σοκαρισθείτε σας το λέω αυτό- η επιστροφή της μεγάλης ιδέας του Ελευθερίου Βενιζέλου όχι με όρους κατάκτησης, αλλά με όρους οικονομικής, πολιτισμικής και πολιτικής παρουσίας.
Αυτό γίνεται γιατί; Γιατί τα στελέχη μας, η ηγεσία μας, δεν ξέρω αν κατανόησαν αυτό που ονομάστηκε μακροοικονομία ή μικροοικονομία, πρέπει να πω όμως ότι είναι πολύ μακριά απ’ αυτό που σήμερα κρίνει τις τύχες των εθνών και των λαών και ονομάζεται γεωοικονομία.
Γι’ αυτό λοιπόν είμαι πολύ ανήσυχος και πρέπει να σας το πω εδώ, πέρα από ιδεολογισμούς. Δεν σας μιλώ ιδεολογικά, γιατί πίσω από τους ιδεολογισμούς μπορεί να κρυφθούν πολλά πράγματα και να καλυφθούν πολλοί και μάλιστα υπεύθυνοι. Γι’ αυτό η Ελλάδα έχει δυσκολίες να βαδίσει προχωρώντας μπροστά με τους ρυθμούς που προκαλεί η ιστορία στο νέο μεγάλο της ραντεβού. Φοβάμαι ότι στο τέλος του κύκλου το 2004, το 2010 θα έχουμε μια Ελλάδα που θα μοιάζει με αυτό που ονομάζω μια Ελλάδα “Τουρκομπαρόκ”.
Θα είναι δηλαδή η Ελλάδα ένα φτωχό και ίσως συρρικνωμένο βιλαέτι ή Γερμανικό λάντερ. Γιατί αν δούμε τις εξελίξεις και την δυναμική που έχει ο Τουρκικός επεκτατισμός, αλλά ειδικότερα αν δούμε τις δικές μας πολιτικές, το μέλλον μας δεν είναι αισιόδοξο.
Λέγεται για τα Βαλκάνια, υπάρχει ένας πληθωρισμός της λέξης ενδοχώρα. Κοιτάξτε, υπάρχει μια εσωτερική διάσταση της Βαλκανικής μας πολιτικής. Η Βαλκανική μας πολιτική κρίνεται στην ανάπτυξη της βόρειας Ελλάδας. Η Εγνατία, όμως, όπως ξέρετε πολύ καλά, που ήταν το έργο της δεκαετίας του ΄80 έχει μεταβληθεί σε γεφύρι της Άρτας.
Ποια είναι σήμερα η Βαλκανική μας πολιτική στο χώρο της βόρειας Ελλάδας;
Ποιά είναι; Προκαλώντας θα σας πω το εξής. Είναι η Θεσσαλονίκη πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης; Ποια είναι η πολιτική μας για τον Εύξεινο; Να σας πω ποια είναι. Είναι το γκέτο των Σαπών. Θα μπορούσε να είναι ένας μεγάλος άξονας. Όχι μόνο αυτός του αγωγού. Ένας μεγάλος οδικός και σιδηροδρομικός άξονας Αλεξανδρούπολη-Μπουργκάς που θα ενώσει το Αιγαίο με τον Εύξεινο. Εκεί θα κριθεί το μέλλον της χώρας και εκεί θα κριθεί και το μέλλον του έθνους μας.
Τελικά σας λέω το εξής. Μπορεί στο τέλος αυτού του κύκλου να μην είναι η Ελλάδα που θα παρέμβει στα Βαλκάνια, που θα ενσωματώσει την ενδοχώρα, αλλά, μπορεί να είναι η ενδοχώρα που θα ενσωματώσει τα άκρα, τα παράλια. Σκεφθείτε το πολύ αυτό.
Για την απαισιόδοξη εκδοχή αυτή της Ελλάδας που σας περιέγραψα, την εκδοχή του λάντερ ή και του βιλαετίου, νομίζω ότι αυτήν μπορεί να την καταφέρει το υπαρκτό ΠΑΣΟΚ.Για την άλλη εκδοχή νομίζω ότι χρειάζονται μεγάλες τομές, ιστορικές αποφάσεις όλων μας.
Κοιτάξτε απλά, θέλω να σας βάλω μεσ’ την ιστορία, στην αληθινή πολιτική. Αυτό κάνω. Θέλω να φύγετε από το μύθο. Το 1974 είχαμε ένα πολύ δυνατό κίνημα. Ποτέ στην ιστορία δεν είχαμε τόση συσπείρωση δυναμικών, θελήσεων, ενεργειών και δυνάμεων αλλαγής και απελευθέρωσης. Ήμασταν ένα από τα μεγαλύτερα κινήματα στον κόσμο το 1974.
Παρόλο που είχαμε όλες αυτές τις ενέργειες καταλήξαμε στα Σεπόλια και στην Ίμια. Σήμερα για σκεφθείτε αν συνεχίσουμε να υπάρχουμε έτσι όπως είμαστε, πώς θα είμαστε στο τέλος αυτού του κύκλου. Πώς θα είμαστε στο τέλος αυτού του ραντεβού. Του νέου ραντεβού που πρέπει να πω ότι είναι πολύ μεγαλύτερο από το προηγούμενο. Θα πρόσθετα το εξής. Αν ζούσε ο Βενιζέλος θα ήταν πολύ ευτυχής και αισιόδοξος που θα είχε να διανύσει μια πορεία σε τόσο ευνοϊκές για την χώρα γεωοικονομικές και γεωπολιτικές συνθήκες. Τότε δεν ήταν τόσο τυχερός.
Ο Βενιζέλος ξεκίνησε από επαναστάτης στην Θέρισο με μια Ελλάδα μέχρι την Θεσσαλία και κοιτάξτε που έφτασε. Κοιτάξτε πού είμαστε εμείς και πού μπορούμε να πάμε. Μ’αυτό το υπαρκτό ΠΑΣΟΚ όμως δεν μπορούμε να πάμε πουθενά. Θα μείνουμε μια περιθωριοποιημένη, απομονωμένη χώρα στο Αθηναϊκό λεκανοπέδιο. Εδώ είναι που ταιριάζει η λέξη, απομόνωση της χώρας.
Ξέρετε μπορεί να υπάρξει μια άλλη εκδοχή. Μπορεί να υπάρξει ένας μητροπολιτικός χώρος, μια πρωτεύουσα, η οποία μπορεί να έχει μια πολύ δυναμική παρουσία στο παγκόσμιο σύστημα.Αυτό όμως δεν μπορεί να το κάνει η Αθήνα. Η σημερινή Αθήνα δεν μπορεί να το πετύχει με όλες αυτές τις πολιτικές που γίνονται στο όνομα της βιωσιμότητάς της.
Βιώσιμη Αθήνα σημαίνει αποφόρτισή της, όχι επιβολή και άλλων φορτίων, τσιμέντα, σίδερα, χρήματα, όλο αυτό που γίνεται.
Τι είναι το υπαρκτό ΠΑΣΟΚ σήμερα; Θα είμαι πολύ σύντομος σε αυτό. Λίγα λόγια. Περισσότερο θα είναι κάποια ερωτήματα.Είμαστε κράτος ή κόμμα σύντροφοι; Συμφωνείτε ότι είμαστε περισσότερο κράτος. Είμαστε κόμμα ή κυβέρνηση; Συμφωνείτε ότι είμαστε κυβέρνηση παρά κόμμα. Είμαστε παρόντες στην κοινωνία; Είμαστε παρόντες, έχουμε μια συνομιλία με τους νέους και τους παλιούς κοινωνικούς πρωταγωνιστές που αναδεικνύονται και ζητούν ένα άλλο σχέδιο για την χώρα, ζητούν ένα επανασχεδιασμό της Ελλάδας; Είμαστε στην τηλεόραση ή στην κοινωνία; Είμαστε δηλαδή ένα τηλεοπτικό ή κοινωνικό κόμμα; Το έδειξε και το Συνέδριο, ο λεγόμενος προσυνεδριακός διάλογος, είμαστε ένα τηλεοπτικό κόμμα.
Πρέπει μάλιστα να προσθέσω ότι σε κανένα μέρος του κόσμου μια πολιτική ηγεσία δεν έδειξε τόση δουλικότητα και υφιστάμενη σχέση με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
Είμαστε ένα κόμμα, το οποίο ζει μέσα από τις ιδέες, τις αντιπαραθέσεις, τη συζήτηση, για να ξέρουμε αν συμφωνούμε ή διαφωνούμε; Η γνώμη μου είναι ότι δεν ξέρετε αν συμφωνείτε ή διαφωνείτε. ΄Η δεν ξέρετε γιατί συμφωνείτε και γιατί διαφωνείτε. Αυτή είναι η αλήθεια.
Είμαστε λοιπόν ένα κόμμα που εξαντλείται μέσα στις ιδέες ή στις γαστρονομικές συνεστιάσεις που είναι μια από τις μεγαλύτερες δραστηριότητές του. Πήγαμε σε ένα Συνέδριο με την γαστρονομία, και μέσα απ’αυτό τον πόλεμο σκιών στα Μέσα Ενημέρωσης.
Για κόμματα σαν το ΠΑΣΟΚ που έχουν βρεθεί σ’αυτή την κατάσταση, τόσο η ιστορία των κινημάτων σε όλο τον κόσμο, αλλά και η κοινωνιολογία λέει. Συνήθως δεν κάνω αναφορές σε τσιτάτα και σε ανθρώπους. Θα αναφερθώ όμως σε ένα πολύ μεγάλο θεωρητικό και κοινωνιολόγο, τον Μαξ Βέμπερ. Τα κείμενα του υπάρχουν στα γερμανικά. ΄Εχουμε εδώ δυο στελέχη που προσδοκούν την ηγεσία του κόμματος, ο κ. Τσοχατζόπουλος και ο κ. Σημίτης. Νομίζω μπορούν να τον διαβάσουν στα γερμανικά, δεν έχω ούτε την Θρακική, ούτε την Ποντιακή μετάφραση.
Λέει λοιπόν αυτός, το διδάσκει η ιστορική εμπειρία, ακούστε καλά τι σας λέω όλοι σας. Κόμματα σαν το ΠΑΣΟΚ που φτάσανε σ’αυτή την κατάσταση είναι δύσκολο ν’ αναγεννηθούν. Είναι δύσκολο το εγχείρημα της αναγέννησής τους. Μπορεί να υπάρξουν σαν κόμματα που συρρικνώνονται σταδιακά ή είναι κόμματα προσαρμογής στις επιλογές άλλων εξουσιών και άλλης σφαίρας οικονομικής και πολιτικής. Είναι δύσκολο να υπάρξουν ως κόμματα αλλαγής.
Μερικοί έχουν την ψευδαίσθηση από μορφωτική ανεπάρκεια, όχι από πρόθεση θέλω να πιστεύω, ότι μπορούμε να πάμε έτσι όπως είμαστε και να κερδίσουμε το άλλο ραντεβού. Όπως είχανε πολλές ψευδαισθήσεις. Θυμάστε πιστεύανε ότι στις 18 του μηνός άνοιξε ο σοσιαλισμός για την Ελλάδα, οι μεγάλες αλλαγές κλπ. Οι ίδιοι άνθρωποι είναι. Κάνουν όμως το εξής λάθος.
Δεν έχουν συνειδητοποιήσει το εξής: Ότι το ΠΑΣΟΚ στη φύση του, στην ιστορική του προέλευση, δεν είναι ένα κόμμα σαν τη Ν.Δ. Η Ν.Δ. μπορεί να υπάρξει σαν ένα κόμμα αργόσυρτης παρακμής και να επιβιώνει. Το ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να υπάρξει, γιατί το ΠΑΣΟΚ δεν διεκδίκησε απλώς έναν ρόλο πολιτικό.
Το ΠΑΣΟΚ ήταν τόσο φορτισμένο στην ίδρυση του ιδεολογικά, χαρισματικά, ιστορικά. Το ΠΑΣΟΚ διεκδίκησε μια ιστορική αποστολή. Γι’αυτό είναι ψευδαίσθηση να πιστεύουν ότι θα υπάρξουν σαν ένα σχήμα της Ν.Δ.. Και το άλλο είναι -το είπαμε και στο προηγούμενο Συνέδριο- ότι η πρόσοδος τελείωσε. Η πρόσοδος είναι όλο αυτό το ιστορικό και πολιτικό προϊόν των αγώνων του λαού μας από το ΄40, το ΄50 και μετά, που το μορφοποίησε σε πολιτικό κίνημα ο Ανδρέας Παπανδρέου, αλλά αυτή καταναλώθηκε την δεκαετία του ΄80. Αυτή είναι η αλήθεια.(…)
(…)Γι’ αυτό πολύ σύντομα ας δούμε ποια είναι τα τρία βήματα προς την αναγέννηση. Είναι απλά. Απλώς θέλει μια ηθική και πολιτική δέσμευση. Το πρώτο, που μάλιστα λέω ότι είναι ο μισός δρόμος για την αναγέννηση, είναι το εξής. Όλοι αυτοί που είχαν την ευθύνη, και είναι πολλοί, -είδα πολλούς εδώ να προκαλούν την ιστορική μας μνήμη και να μην παίρνουν τις ευθύνες τους. Όλοι λοιπόν αυτοί, που είχαν τις διευθυντικές ευθύνες αυτή την 20ετία -είχαν τις ευθύνες για το μεγάλο ραντεβού με την ιστορία, δεν ήταν κανένα ραντεβουδάκι- όλοι αυτοί πρέπει να πάρουν τις ευθύνες τους και να ζητήσουν δημόσια συγνώμη από τον Ελληνικό λαό.
Σας λέω το εξής: Κάποιοι με ξέρετε καλά και ειδικά ορισμένα ιστορικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ με ξέρουν πολύ καλύτερα. Δεν είναι προσωπικοί οι λόγοι μου και τα κίνητρά μου. Δεν ζητώ καμία δικαίωση. Σας λέω όμως το εξής: Θα ενισχύονται τα άκυρα, τα λευκά, η αποξένωση του κόσμου από το οργανωμένο ΠΑΣΟΚ, ειδικά ορισμένων ευαίσθητων κομματιών της κοινωνίας όπως η νεολαία και οι γυναίκες, αν δεν ζητήσετε συγνώμη.
Και υπάρχει και κάτι άλλο που το είπα και παλιά και πρέπει και να το πω. Κοιτάξτε, νομίζω ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου και πριν και ειδικά τώρα, δεν πρέπει να γίνεται πλυντήριο των ευθυνών μιας ολόκληρης ηγετικής ομάδας. Αυτό δεν είναι ηθικό. Είμαι πολύ ενάντια σ’ αυτή την ηθική και πολιτική αντίληψη των αποπλανημένων. Όταν είσαι 25 χρονών ή 40 ή και 60, νομίζω δεν σε αποπλάνησε κανείς και αυτή την ιστορία την ξέρετε εσείς καλύτερα.
Αυτός είναι ο μισός δρόμος. Είναι ο πρώτος μισός δρόμος, αλλιώς είναι δύσκολα. Το άλλο μεγάλο βήμα είναι το ασυμβίβαστο. Κοιτάξτε, η πορεία για την αλλαγή κρίθηκε λίγες μέρες πριν πάρουμε τις εκλογές. Γιατί σύσσωμη η Κ.Ε. αποφάσισε ότι στο δρόμο για την αλλαγή θα πρέπει να πάρουμε το τρένο του κράτους.
Όταν πάρεις όμως το τρένο του κράτους, είτε σε αφομοιώνουν, σε βάζουν στο προσωπικό λειτουργίας τους, είτε σε υποχρεώνουν να κατέβεις. Γι’ αυτό θα πρέπει -έπρεπε στο ΠΑΣΟΚ- αυτό είναι το ιστορικό δίδαγμα, για να μιλάμε με αρχές και αξίες που θα μας ενώσουν, τα άλλα είναι αέρας, να εφαρμοστεί το ασυμβίβαστο σε όλα τα επίπεδα του Κόμματος.
Όταν φτιάξαμε το ΠΑΣΟΚ εμείς δεν ήμασταν ΚΚΕ. Είχαμε καθαρή αντίληψη για τον διαχωρισμό του κράτους από το Κόμμα. Πολλοί όμως δεν κατάλαβαν τι είναι ΠΑΣΟΚ. Σας το είπα και άλλη φορά. Το ΠΑΣΟΚ δεν ολοκληρώθηκε ιδεολογικά.Αλλά δεν σας δίδαξε τίποτα η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού το 1989-90; Τι ήταν το ΄89; Ήταν η κατάρρευση του μοντέλου κόμματος-κράτους. Αυτό ήταν.
Και τέλος πάντων η Ελλάδα του επόμενου ιστορικού κύκλου, αυτό που θέλουμε να κατακτήσουμε, θα πρέπει να κάνει μια μεγάλη επανάσταση. Να υπάρξει πλήρης διαχωρισμός της πολιτικής εξουσίας από την διοίκηση. Αυτό έχει ανάγκη η χώρα.
Ένα άλλο είναι η ταυτότητα και η φυσιογνωμία του ΠΑΣΟΚ.Κοιτάξτε σύντροφοι, θα σας το πω πολύ σύντομα αυτό. Η ταυτότητα του ΠΑΣΟΚ και η φυσιογνωμία του, δεν μπορεί να είναι μια σημαία ούτε μεσίστια, ούτε μια σημαία πατριωτική, περιφερειακή, κοινωνική, που ανεβαίνει πριν τις εκλογές και κατεβαίνει μετά. Ούτε μια σημαία που πριν το Συνέδριο ανεβαίνει και μετά το Συνέδριο κατεβαίνει.
Πρέπει να είναι μια σημαία που θα είναι αναρτημένη πάντοτε. Να είναι μια σημαία Ελλάδας και όχι μια σημαία Παναμά όπως λέμε για τα πλοία. Γιατί υπάρχει ένας πληθωρισμός, ένα περίσσευμα του πατριωτικού λόγου αυτό τον καιρό.
Κοιτάξτε, υπήρχαν τρεις μεγάλες αποφάσεις που έβαλαν σε κρίση την πατριωτική φυσιογνωμία αυτού του Κινήματος. Το Νταβός, όπου κατέρρευσε το δόγμα ότι δεν κάνουμε διάλογο με την Τουρκία. Η απόσυρση του βέτο, που κατέρρευσε το δόγμα ότι η τελωνειακή σύνδεση της Τουρκίας περνάει από την Αθήνα, και τρίτον η εφαρμογή του δικαιώματος μας για τα 12 μίλια.
Όλοι αυτοί που σήμερα παρουσιάζονται εδώ σαν πατριώτες πριν το Συνέδριο, ποια ήταν η στάση τους εκείνες τις κρίσιμες στιγμές; Και υπάρχει το εξής ιστορικό ερώτημα και πολιτικό ερώτημα που θα μας κρίνει τα επόμενα χρόνια. Γιατί η Ελλάδα δεν ήταν έτοιμη τον Νοέμβριο του ΄94, έτοιμη διπλωματικά, πολιτικά, οικονομικά, αμυντικά, ώστε να εξασκήσει το δικαίωμά της για την εφαρμογή των 12 μιλίων στο Αιγαίο. Γιατί; Αυτό είναι ένα μεγάλο ερώτημα.
Τέλος, να μπω στην συζήτηση που γίνεται για την διαδοχή, για την εκλογή Προέδρου. Τι είναι αυτές οι απόψεις που υποτίθεται ότι συγκρούονται πολιτικά. Νομίζω ότι πρόκειται για μηχανισμούς εξουσίας, οι οποίοι διαμορφώθηκαν στο Κόμμα εδώ και χρόνια απ’ τη δεκαετία του ΄70. Συγκρούονται απλά σε ένα επίπεδο εξουσίας για την εξουσία. Αυτή είναι η αλήθεια.
Δεν πρόκειται για ρεύματα ιδεών. Σας έλεγα πριν, όταν κατέβηκαν απ’ το τρένο, έπρεπε να διεκδικήσουν πολιτικές και ιδεολογικές ταυτότητες για να επιβιώσουν. Έτσι γεμίσαμε “εκσυγχρονιστές”, “οικολόγους”, διάφορα. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Σήμερα αυτό που προτείνεται είναι ουσιαστικά μια επανασύνθεση και ανασύνθεση των παραλυτικών ισορροπιών που καθηλώνουν αυτό το Κίνημα εδώ και δεκαετίες (…)
Τι θα κάνει ένα ΠΑΣΟΚ που θα μπει σ’ αυτή τη νέα τροχιά; Θα πρέπει να δει άλλες προτεραιότητες στην κυβερνητική πολιτική.Το πρώτο μεγάλο έργο, η πρώτη μεγάλη απόφαση, είναι να δει μια άλλη αρχιτεκτονική της χώρας και του κράτους. Ποια είναι η αρχιτεκτονική της χώρας; Κακόγουστα γραφειοκρατικά Αθηναϊκά υπουργεία όπου αναστενάζει όλη η χώρα. Η Ελλάδα πρέπει να πάει σε ένα μοντέλο περιφερειακής επαναθεμελίωσης του κράτους. Είναι η πιο σύγχρονη μορφή εθνικής και κρατικής συνοχής. Είναι ορισμένοι δημοσιογράφοι και ορισμένοι εδώ πάνω στο Εκτελεστικό, που χωρίς να ξέρουν τι σημαίνει ή τι έγινε στην Ιταλία χρόνια, μιλάνε για την Λέγκα του Βορρά ή για τον Μπόσι και όλα αυτά τα ανιστόρητα, για την Ελλάδα.Λέγονται από ανθρώπους που έχουν περιορισμένη παιδεία. Μια Λέγκα υπάρχει στην Ελλάδα, η Λέγκα των Αθηνών, ένα σύστημα εξουσίας που καθηλώνει τη χώρα.
Και τέλος, τελειώνω -συγνώμη για την κατάχρηση του χρόνου- αυτό το νέο ΠΑΣΟΚ πρέπει να κάνει τώρα αυτό που έπρεπε να κάνει το ΄85 (…)
Αυτό το νέο ΠΑΣΟΚ λοιπόν του 1996 θα πρέπει να αντιμετωπίσει με επάρκεια μορφωτική και πολιτική τους Τούρκους. Γιατί εκεί που υστερούμε πρώτα είναι μορφωτικά και πολιτικά. Το έχω πει και άλλη φορά. Θα πρέπει να μπει στην Ευρώπη λοιπόν το νέο Ανατολικό Ζήτημα για να είμαστε σοβαροί Ευρωπαίοι, όχι Ευρωπαϊστές. Θα πρέπει να πούμε στα διεθνή φόρουμ, παντού, ότι δεν υπάρχει Κυπριακό πρόβλημα, δεν υπάρχει πρόβλημα Αιγαίου, δεν υπάρχει πρόβλημα Θράκης, υπάρχει ένα και μόνο πρόβλημα, το τουρκικό πρόβλημα. Και αυτό πρέπει να λυθεί με βάση τις αρχές, τις αξίες και τα ιδανικά που αποτέλεσαν τα θεμέλια των Ευρωπαϊκών δημοκρατιών.Αυτή είναι η πολιτική μας. Αν το κάνουμε αυτό θα γίνουμε εμείς οι διαιτητές των σχέσεων Τουρκίας και Ευρώπης. Όχι όπως τώρα να μας στρώνουν το χαλί αυτοί και να περπατάμε εμείς όπως θέλουν αυτοί ή να χορεύουμε, ξέρουνε όσοι περάσανε από το Υπουργείο Εξωτερικών ότι χορεύετε στη μουσική και στο τύμπανο που βαράνε αυτοί.
Η Ελλάδα έχει πολλές δυνατότητες να κάνει αυτό που σας λέω. Τι σημαίνει αυτό; Έρχεται η περίοδος της άνοιξης των λαών της Ανατολικής Μεσογείου. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι εδώ και χρόνια έχουμε έναν ψυχρό πόλεμο με την Τουρκία. Εγώ δεν λέω, είδατε ποτέ να μιλώ για πόλεμο; ΄Η για μολών λαβέ και όλα αυτά.
Πιστεύω ότι μπορούμε να κερδίσουμε αυτό τον ψυχρό πόλεμο χωρίς να πάμε σε θερμό πόλεμο. Και τότε το σύνθημα του Ανδρέα Παπανδρέου “Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες” θα βρει την σύγχρονη προέκτασή του, που είναι η εξής: “Η Ελλάδα θα ανήκει στους Έλληνες όταν η Ανατολική Μεσόγειος θα ανήκει στους λαούς της”. Ευχαριστώ.
(1) Εκδόθηκε σε βιβλίο με τίτλο ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟ ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ
Εγκώμιο στην Πολιτική, 2η έκδοση, 1996, Εκδόσεις ΓΟΡΔΙΟΣ
