Με αντίπαλο το τραπεζικό σύστημα
Του Κώστα Σαμάντη από τη Ρήξη φ. 122
Αν ρίξουμε μια προσεκτική ματιά στο ποια έργα ανεβαίνουν αυτή την περίοδο στη θεατρική σκηνή της Αθήνας, θα επισημάνουμε κάποια σημαντικά ποιοτικά χαρακτηριστικά. Συγκεκριμένα, την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου παίζονται εκατόν εξήντα τέσσερα έργα, ανάμεσα στο οποία τα σαράντα τρία είναι κωμωδίες, ενώ υπάρχουν και έντεκα μουσικοθεατρικές παραστάσεις ή μιούζικαλ, ένα ποσοστό της τάξης του 35% περίπου. Προφανώς όλο αυτό είναι ένα ακόμη σύμπτωμα της περιόδου που διανύουμε.
Τον Οκτώβριο του 1929 έσκασε στην Αμερική το μεγάλο κραχ μετά την καταβύθιση του χρηματιστηρίου. Τα χρόνια που ακολούθησαν, εργοστάσια και επιχειρήσεις έκλεισαν, αγρότες έχασαν τη γη τους και ένας τεράστιος αριθμός ανέργων περιπλανιόταν στη χώρα προς αναζήτηση έστω και ενός μεροκάματου. Την ίδια στιγμή, στο πεδίο του θεάτρου και του κινηματογράφου, άνθιση γνώρισε στην Αμερική τόσο το μιούζικαλ όσο και η κωμωδία. Ανάμεσα στο ονόματα που έλαμψαν αυτή την περίοδο ήταν οι αδελφοί Μαρξ, ο Φρεντ Αστέρ με τη Τζίντζερ Ρότζερς, ο Μπινγκ Κρόσμπι και η Τζούντι Γκάρλαντ. Είναι ευνόητο ότι σε περιόδους βαθιάς οικονομικής ύφεσης, τεράστιων οικονομικών αδιεξόδων, με την κατάθλιψη και την ανασφάλεια να ενυπάρχει σχεδόν σε κάθε οικογένεια, η κοινωνία, σε μια προσπάθεια να ξεφύγει από όλο αυτό το δυσάρεστο κλίμα, στρέφεται στα συγκεκριμένα είδη για να πάρει ανάσες, ελπίδα, ακόμη και για να ξεχαστεί. Κάτι ανάλογο είναι που ουσιαστικά συμβαίνει σήμερα στη χώρα μας.
Ο Τζόρντι Γκαλθεράν ανήκει στη νέα γενιά του ισπανικού θεάτρου και πιο συγκεκριμένα της Καταλωνίας (γεννήθηκε στη Βαρκελώνη το 1964). Τον έχουμε συναντήσει παλαιότερα στην παράσταση Μέθοδος Γκρόνχολμ του Θεάτρου Τέχνης. Αυτή την περίοδο μάλιστα παίζονται δύο έργα του, Η Φούγκα (Fuga) και Το Δάνειο (το τελευταίο στο Θέατρο του Νέου Κόσμου). Τα έργα του είναι κωμωδίες, οι οποίες σατιρίζουν συνισταμένες της εξουσίας (πολιτικούς, πολυεθνικές εταιρείες, τράπεζες). Αυτό ακριβώς είναι και το θέμα στο έργο Το Δάνειο.
Στο Δάνειο, ένας καταχρεωμένος δανειολήπτης επισκέπτεται την τράπεζα με σκοπό να πάρει δάνειο. Ο τραπεζίτης, άτεγκτος, τυπολάτρης, αδιάφορος, του αρνείται. Στο τέλος της αντιπαράθεσης ο πελάτης εξαπολύει το ύστατο όπλο του. Τον προειδοποιεί ότι αν δεν του δώσει το δάνειο, θα αναγκαστεί να αποπλανήσει τη γυναίκα του. Αυτό το οποίο ακολουθεί είναι γεμάτο χιούμορ, ανατροπές (πράγμα σύνηθες και χαρακτηριστικό στο έργο του Γκαλθεράν) και βεβαίως κριτική πάνω στον τρόπο που λειτουργεί το τραπεζικό σύστημα και τη στάση την οποία κρατά ιδιαίτερα σε καιρούς κρίσης.
Στην υπόθεση οι δύο πρωταγωνιστές διαδέχονται ο ένας τον άλλον στη θέση του ισχυρού, καταδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο τόσο επισφαλής είναι η θέση του καθενός μέσα στην κοινωνία. Το τελικό συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι ουσιαστικά όλοι παραμένουμε πιόνια κάποιων αθέατων (οικονομικών ή κοινωνικών, λίγη σημασία έχει) μηχανισμών. Οι κοινωνικές και οικονομικές σχέσεις είναι ετεροκαθοριζόμενες.
Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος είναι γνωστός, καταξιωμένος σκηνοθέτης, στον χώρο του θεάτρου και καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου του Νέου Κόσμου. Πρόσφατα αποδέχτηκε τη θέση του διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου ως διάδοχος του «αλησμόνητου» πλέον, Γιαν Φαμπρ. Υπήρξε μάλιστα αυτός ο οποίος εισήγαγε ουσιαστικά την τελευταία δεκαπενταετία το πολιτικό θέατρο στη θεατρική σκηνή, με τις επιλογές του να χαρακτηρίζονται από κάποια, σχετική, ρευστότητα. Γι’ αυτό άλλωστε και αναμένουμε με ενδιαφέρον την πρότασή του για το πρόγραμμα του φεστιβάλ.
Στο Δάνειο κατορθώνει και στήνει μια μεστή και συγκροτημένη παράσταση, στην οποία η μεν κατάσταση δείχνει να μετεωρίζεται, οι δε ήρωές του επιτυγχάνουν να ενσωματώσουν στον ρόλο τους τούς δύο αντίπαλους χαρακτήρες με τέτοιο τρόπο ώστε να συμβάλλουν στην επιτυχία της.
Ο Γιάννης Σαρακατσάνης κατορθώνει, με έναν ιδανικό τρόπο, μπορούμε να πούμε, να αποδώσει τον πελάτη της τράπεζας ως λαϊκό, αυθεντικό και ειλικρινή μέσα στην αφέλειά του και ο οποίος προσέρχεται, σχεδόν σαν ικέτης, στην τράπεζα, προκειμένου να διευθετήσει τις υποχρεώσεις του. Και είναι μέσα σε αυτή την αυθεντικότητα που θα καταφύγει στο έσχατο όπλο του, την «αυτοφυή γοητεία» του στις γυναίκες, με την οποία «απειλεί» τον τραπεζικό, όταν εισπράττει την απόρριψή του. Η κατανόηση της προσωπικότητας του ήρωα τον οδηγεί σε μια άριστη ερμηνεία.
Ο Μιχάλης Οικονόμου, εξίσου καλός στον δικό του ρόλο, ενσαρκώνει το επίπλαστα σίγουρο και απόμακρο στέλεχος της τράπεζας, που αρκεί μία αφελής και άλογη ουσιαστικά «απειλή» για να αποδομήσει την εξουσία που του προσφέρει η θέση του. Από κει και ύστερα το παιχνίδι εξελίσσεται σε μια εύθραυστη και επισφαλή κυριαρχία και για τους δύο.
Τόσο εύθραυστη και επισφαλή, όσο είναι και η κοινωνική ζωή όλων μας.
Πληροφορίες
ΤΟ ΔΑΝΕΙΟ
του Τζόρντι Γκαλθεράν
Μετάφραση: Els de Paros
Σκηνοθεσία: Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, Παντελής Δεντάκης
Σκηνικά-Κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού
Μουσική: Φοίβος Δεληβοριάς
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Κατερίνα Λυπηρίδου, Κατερίνα Παναγιωτάκη
ΠΑΙΖΟΥΝ: Μιχάλης Οικονόμου, Γιάννης Σαρακατσάνης
ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ: 85 λεπτά
