Το πολωνικό φορτηγό πλοίο «Κοσιούσκο»
του Αντώνη Βενέτη
Στην «Κ» της 29.12.2024, δημοσιεύθηκε μια σύντομη κριτική, μάλλον παρουσίαση, της μουσικοθεατρικής παράστασης, αναφερόμενη στο πλοίο «Ματαρόα», το οποίο, τον Δεκέμβριο του 1945, με πρωτοβουλία της εν Αθήναις Γαλλικής Πρεσβείας, μετέφερε 125 καλλιτέχνες, διαννοούμενους, κλπ, νεαρούς και αριστερούς κατά το πλείστον, στη Γαλλία. Έτσι απέφυγαν τις συνέπειες της τρομερής εμφύλιας διαμάχης των ετών 1946 – 1949.
Η μεταφορά αυτή από την αριστερά έλαβε μυθικές διαστάσεις και μετεφέρθη πρόσφατα από την εναλλακτική σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο Κ.Π.Ι.Σ.Ν..
Αυτή, όμως, η μεταφορά με το «Ματαρόα» φαντάζει ως πολυτελής κρουαζιέρα, εν σχέσει με την συλλήβδην και βίαιη μεταφορά χωρικών των χωριών του «διχασμένου βουνού» της Μουργκάνας, που τους απήγαγε από τις εστίες τους ο λεγόμενος Δ.Σ.Ε., δηλαδή ο κομματικός στρατός του Κ.Κ.Ε., για να τους μεταφέρει, παρά τη θέλησή τους, στις λεγόμενες «Λαϊκές Δημοκρατίες», με το Πολωνικό φορτηγό πλοίο «Κοσιούσκο» τον Νοέμβριο του 1949.
Η χωρητικότητα του «Κοσιούσκο» ήταν 1.500 άτομα. Με απαίτηση, όμως, της ηγεσίας του Κ.Κ.Ε., προσετέθησαν άλλα 1.500 άτομα, παρά τις σφοδρές αντιρρήσεις του Πολωνού πλοιάρχου.
Η αναχώρηση του «Κοσιούσκο» έγινε από το Δυρράχιο της Αλβανίας, κατευθύνθηκε δυτικα προς τον Ατλαντικό Ωκεανό, διήλθε νύχτα από το Γιβραλτάρ, διέβη τα στενά της Μάγχης, έστριψε ανατολικά στη Βαλτική Θάλασσα, για να μας αποβιβάσει στο λιμάνι Γκτανσκ (Ντάντσιχ) της Πολωνίας.
Το ταξίδι κράτησε 12 μερόνυχτα, στοιβαγμένοι σα σαρδέλες στα αμπάρια του πλοίου. Αφόρητες συνθήκες. Επιγραμματικά: πείνα και δίψα, βρώμα και δυσωδία, ζάλη και ναυτία, χωρίς να γνωρίζουμε που πάμε.
Στο αναφερόμενο δημοσίευμα της «Κ», ο συντελεστής της παράστασης δήλωσε ότι το ταξίδι του «Ματαρόα» «αποτελεί καμπή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας»!! Κλασική περίπτωση κατά την οποία ασήμαντα περιστατικά μεγεθύνονται, με την αμετροέπεια που χαρακτηρίζει την αριστερά…
Τα γράφω αυτά γιατί ακούσιος επιβάτης του «Κοσιούσκο», ηλικίας 5 ετών, υπήρξα κι εγώ, όπως και ο συνομήλικός μου, γνωστός ποιητής, Μιχάλης Γκανάς, που απεβίωσε πρόσφατα.
Ήταν ένα ταξίδι μοναδικό, ίσως, στα παγκόσμια χρονικά. Το «Κοσιούσκο» μετέφερε βιαίως, και παρά τη θέλησή τους, Έλληνες ομήρους των ανταρτών, και δράστες ήσαν όχι αλλοεθνείς, αλλά ομοεθνείς που τους μετεφεραν σε ξένες χώρες.
Το αναφερόμενο δημοσίευμα της «Κ» χαρακτηρίζει τους 125 επιβάτες, «το καλύτερο κομμάτι του Ελληνισμού». Προφανώς, εμείς οι χωριάτες της Μουργκάνας για την ελίτ της αριστεράς ήμασταν αμελητέα περίπτωση, γι’ αυτό καταχώνιασαν το ταξίδι μας με το «Κοσιούσκο», που ο Αρθούρος Ρεμπώ θα το χαρακτήριζε ταξίδι στην Κόλαση, στα αζήτητα της Ιστορίας…
Κάπως έτσι, οι ανυποψίαστοι χωριάτες της Μουργκάνας βρέθηκαν από τα βουνά της Ηπείρου στους κάμπους της «Λαϊκής Δημοκρατίας» της Ουγγαρίας. Και, όπως θα έλεγε ο αείμνηστος Μιχάλης Γκανάς, συνεπιβάτης κι αυτός του «Κοσιούσκο», «καράβι βγήκε στη στεριά».
Αντώνης Ν. Βενέτης,
Μοναστηράκι Δωρίδος
1 ΣΧΟΛΙΟ
Αγαπητέ συμμαθητή, κάποιες λεπτομέρειες από την προσωπική και οικογενειακή σας περιπέτεια στην διάρκεια του εμφυλίου, μου είχες διηγηθεί στα μαθητικά θρανία του 6ου γυμνασίου αρρένων Θεσσαλονίκης όπου συγκατοικούσαμε λόγω γραμματικής εγγύτητας των ονομάτων μας…., εσύ προσφυγόπουλο στην παιδόπολη Θεσσαλονίκης στο Πανόραμα. Σε άκουγα και αδυνατούσα να κατανοήσω την πολυπλοκότητα των εμπειριών σου, αφού είχες ήδη πραγματοποιήσει τον γύρο της Ευρώπης δια ξηράς και θαλάσσης, ενώ εγώ μόλις και επισκεπτόμουνα το χωριό της μητέρας στο Ασβεστοχώρι 10 χλμ. από την πόλη. Εχεις απόλυτο δίκιο όταν υπογραμμίζεις την διαστρεβλωτή και στρεψοδικία των λεγόμενων “προοδευτικών” πολιτικών σχηματισμών προς τα καυτά σημεία τριβής του τόπου. Ένα από αυτά ήταν και η βίαιη μετοικεσία σας με το πλοίο Κοτσιούκο προς την Πολωνία την οποία περιγράφεις με τα μελανώτερα χρώματα, η οποία παρομοιάσθηκε επιτηδείως με το ταξίδι του Aurora προς την Γαλλία, λες και μπορούσε ποτέ να συγκριθεί η φιλελεύθερη Δύση με το παραπέτασμα! Κλείνω στο σημείο αυτό, αν και θα μπορούσα να συνεχίσω με παρόμοια παραδείγματα. Σημασία έχει ότι με εφφαλτήριο το ίδιο θρανία, καταφέραμε να δημιουργήσουμε αξιόλογες καριέρες. Υγίαινε!
ο αρχαίος σου συμμαθητής