του Χρίστου Πέτρου
Το 2024 που μας πέρασε, κουβαλούσε το βάρος της συμπλήρωσης μισού αιώνα κατοχής της βόρειας Κύπρου από τους Τούρκους. Για αυτήν τη δυσβάσταχτη επέτειο, η βιβλιοπαραγωγή ήταν μουδιασμένη, φειδωλή και αμήχανη. Κάτι παρόμοιο έγινε και πριν 3 χρόνια με την επέτειο των 100 χρόνων από την καταστροφή στη Μικρά Ασία αν και η απόσταση του ενός αιώνα επέτρεψε την εκτενέστερη συγγραφή συγκριτικά με το 1974. Αντιθέτως, πριν 4 χρόνια η βιβλιοπαραγωγή με αφορμή τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 ήταν πλούσια, ποικίλη και σε μεγάλο βαθμό πανηγυρική…
Σε ό,τι αφορά το 1974, είναι καθόλα λογικό ένα ζήτημα ζωντανό πολιτικά, τόσο νωπό ιστορικά και με την πληγή που δημιούργησε χαίνουσα στις μνήμες και τις συνειδήσεις μας, να μην «ακουμπίεται» εύκολα.
Ωστόσο από τα λίγα βιβλία που έχουν εκδοθεί με αφορμή τα τα 50 χρόνια από την εισβολή των Τούρκων, κάποια κατάφεραν να ξεχωρίσουν επειδή το περιεχόμενό τους είτε «ταξινομεί», είτε προσθέτει στη γνώση μας για όσα συνέβησαν το μαύρο καλοκαίρι του ΄74.
Τρία λοιπόν απ’ αυτά τα βιβλία, είναι:
Του Αλέξη Παπαχελά «Ένα σκοτεινό δωμάτιο 1967 – 1974» (εκδ. Μεταίχμιο) το οποίο φωτίζει με πλήθος εγγράφων, συνεντεύξεων κ.α., τον αδιανόητο παραλογισμό των Δικτατόρων της Χούντας και ειδικά του Δημήτρη Ιωαννίδη, το διπλωματικό παρασκήνιο στο τετράγωνο Άγκυρα, Αθήνα, Λονδίνο, Ουάσιγκτον, την καθοριστική στάση των ιθυνόντων της τότε Αμερικανικής Εξωτερικής Πολιτικής, αλλά και των εμπλεκομένων Μυστικών (και μη) Υπηρεσιών.
Του Βασίλη Φούσκα «Το μελάνωμα της Κύπρου» (εκδ. Επίκεντρο) που στη βάση εγγράφων, επίσημων εκθέσεων και άλλων στοιχείων, πραγματεύεται κυρίως τις ολιγωρίες, την ανυπαρξία υπερασπιστικής βούλησης και τη γενικότερη διαχείριση του Κυπριακού από την Αθήνα, κυρίως τους Κωνσταντίνο Καραμανλή και Ευάγγελο Αβέρωφ, τους οποίους «ένα αόρατο δίχτυ, τους αφήνει στο απυρόβλητο» των ευθυνών της κυπριακής προδοσίας…
Του Κωστή Βενιζέλου «1974. Μυστικά και αλήθειες» (εκδ. Ρίζες) το οποίο είναι χωρισμένο σε τρία μέρη:
1. Τα σχεδιάσματα και τις σκέψεις για δημιουργία αντάρτικων ομάδων που θα επιχειρούσαν στο τουρκοκρατούμενο μέρος της Κύπρου
2. Το ζήτημα των βιασμών Ελληνίδων της Κύπρου από Τούρκους στρατιώτες και αξιωματικούς κατά τις επιχειρήσεις του Αττίλα το καλοκαίρι του 1974
3. Το χάσμα που επικρατούσε στις τάξεις της κυπριακής κοινωνίας αναφορικά με το πραξικόπημα και την εισβολή, και το πώς αυτό το χάσμα αποτυπώνεται στην αρθρογραφία και ειδησιογραφία της εποχής.
Ειδικά σε ότι αφορά το ζήτημα των βιασμών που αποτελεί ένα απ’ τα δυσκολότερα κεφάλαια του 1974, ο αναγνώστης πρέπει να έχει γερό στομάχι για να καταφέρει να διαβάσει αυτούσια αποσπάσματα από καταθέσεις θυμάτων, ιατρών και άλλων εμπλεκομένων… Πρέπει να έχει γερό στομάχι για να διαβάσει για τα στοιχεία, που θέλουν πάνω από 800 γυναίκες να έπεσαν θύματα βιασμού από στρατιώτες και αξιωματικούς του Αττίλα, κάποιες εξ αυτών επαναλαμβανόμενα με το μικρότερο θύμα να είναι 12ετών (μαρτυρίες κάνουν λόγο και για 9χρονο κορίτσι), για τις εγκυμοσύνες, τις εκτρώσεις και τις ψυχασθένειες που άφησε η φρίκη των μαζικών βιασμών.
Επιπλέον, εκδόθηκαν με αφορμή τα 50χρόνια από την εισβολή των Τούρκων, αφιερώματα σε αρκετά πολιτικά περιοδικά ή επί τούτου συλλογικά έργα. Για παράδειγμα το εκτενές αφιέρωμα για το Κυπριακό του περιοδικού «Τετράδια» (εκδ. Στοχαστής) τεύχος 85-87 ή το κάπως παλαιότερο (2021) «ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΕΠΙΒΙΩΣΗ – Πτυχές της κυπριακής πολιτικής ιστορίας μετά το 1974» (εκδ. Ηippasus) σε επιμέλεια του Αχιλλέα Αιμιλιανίδη με πολλά και ενδιαφέροντα κείμενα, κάποια εξ αυτών μάλιστα αρκετά «τολμηρά» που συγκρίνουν τις προοπτικές του Ομόσπονδου κράτους με τη Διχοτόμηση και τα δύο ξεχωριστά κράτη.
Τέλος, τα πιο πάνω βιβλία όπως και όλα τα άλλα που έχουν γραφτεί με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων κατοχής της μισής Κύπρου από τους Τούρκους, επιδέχονται κριτικής και δεν παρατίθενται εδώ ως «ευαγγέλια». Αποτελούν όμως κάποια απ’ τα πιο αξιόλογα για τον έναν ή τον άλλο λόγο, βιβλία της «μουδιασμένης» βιβλιοπαραγωγής (αυτής που μελετήθηκε προφανώς από τον γράφοντα) της μαύρης επετείου του Κυπριακού ζητήματος.
