Πώς ένας Ουκρανός έφηβος έγινε πράκτορας της Ρωσίας

307

Το Ikea στο Βίλνιους της Λιθουανίας, όπου ο Ντανιίλ Μπαρνταντίμ κατηγορείται ότι τοποθέτησε εμπρηστικό μηχανισμό

Ο έφηβος αντιμετωπίζει κατηγορίες για τρομοκρατία για μία εμπρηστική επίθεση σε κατάστημα ΙΚΕΑ στη Λιθουανία. Οι ανακριτές υποστηρίζουν ότι ήταν μέρος μιας ρωσικής εκστρατείας σαμποτάζ.

Από τον Andrew Higgins και τον Tomas Dapkus, από το Βίλνιους της Λιθουανίας και τη Βαρσοβία της Πολωνίας, ΝΥ Times 10 Απριλίου 2025

Η προσφορά εργασίας, η οποία στήθηκε για να προσελκύσει έναν 17χρονο άνεργο Ουκρανό πρόσφυγα του υποσχόταν ένα αυτοκίνητο BMW και περίπου 11.000 δολάρια σε μετρητά.

Ο Ντανιίλ Μπαρνταντίμ, ένας έφηβος που προσπαθούσε να διαφύγει από τον πόλεμο στην Ουκρανία, δέχθηκε την προσφορά στις αρχές του περασμένου έτους, αφότου έφτασε στη Βαρσοβία , σύμφωνα με τους ανακριτές.

Συμφώνησε, και του έδωσαν μια BMW, αν και παλιά, αλλά όχι τα μετρητά που του είχαν υποσχεθεί. Και αυτό που πιθανότατα φάνταζε ως μια ελκυστική πρόταση κατέληξε ακόμη πιο άσχημα. Κατέληξε στη φυλακή στη Λιθουανία με μια σειρά από κατηγορίες για τρομοκρατία, κατηγορούμενος για τον εμπρησμό ενός καταστήματος ΙΚΕΑ.

Η «δουλειά», που προσφέρθηκε μέσω μιας σκιώδους ομάδας, μετέτρεψε τον Μπαρνταντίμ σε ακούσιο μισθοφόρο της Ρωσίας στο πλαίσιο μιας πολύπλευρης εκστρατείας επιθέσεων δολιοφθοράς σε στόχους σε όλη την Ευρώπη, λένε οι Λιθουανοί ερευνητές.

Εμπορικά κέντρα, αποθήκες, υποθαλάσσια καλώδια και σιδηρόδρομοι έχουν πληγεί τα τελευταία δύο χρόνια σε αυτό που το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών περιγράφει ως μια προσπάθεια να προκληθεί χάος υπό την καθοδήγηση της ρωσικής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών, της GRU.

Ο αριθμός των συγκεκαλυμμένων ρωσικών επιθέσεων σχεδόν τριπλασιάστηκε μεταξύ 2023 και 2024. Το γεγονός αυτό έχει ανησυχήσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που φοβούνται ότι η εισβολή του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης επίθεσης που βρίσκεται σε εξέλιξη  και αλλού υπόγεια και θα μπορούσε εύκολα να κλιμακωθεί σε περαιτέρω ανοιχτή επιθετικότητα.

«Έχουμε ήδη εισέλθει σε μια εμπόλεμη περίοδο στην Ευρώπη», δήλωσε ο Ντάριους Γιαουνίσκις, ο απερχόμενος διευθυντής του Τμήματος Κρατικής Ασφάλειας της Λιθουανίας. «Ο στόχος τους», είπε, «είναι να δημιουργήσουν χάος, να προκαλέσουν δυσπιστία και πανικό» και να υπονομεύσουν την υποστήριξη της κοινής γνώμης για τη βοήθεια προς την Ουκρανία. «Καλώς ήρθατε στον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο», πρόσθεσε.

Ο Στηβ Γουίτκοφ, απεσταλμένος του προέδρου Τραμπ για τη Μέση Ανατολή και τη Ρωσία, απέρριψε ως «παράλογη» την ιδέα ότι «οι Ρώσοι πρόκειται να προελάσουν σε ολόκληρη την Ευρώπη» σε πρόσφατη συνέντευξή του. «Δεν θεωρώ τον Πούτιν κακό άνθρωπο», δήλωσε.

Η άποψη αυτή έχει αφήσει πολλούς στην Ευρώπη εμβρόντητους, ιδίως σε χώρες που βρίσκονται κοντά στη Ρωσία, όπως η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής.

«Ο σκιώδης πόλεμος στη Λιθουανία και σε άλλες χώρες δείχνει ότι ο Πούτιν είναι έτοιμος και ικανός να δράσει πέρα από τα σύνορα της χώρας του», δήλωσε ο Γκαμπριέλιους Λάντσμπεργκις, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας. Η πεποίθηση ότι η επιθετική πρόθεση της Ρωσίας δεν εκτείνεται πέρα από την Ουκρανία, πρόσθεσε, είναι «απλώς ευσεβής πόθος».

Η επίθεση για την οποία κατηγορείται ο Μπαρνταντίμ έλαβε χώρα τον περασμένο Μάιο, όταν ένας εμπρηστικός μηχανισμός που είχε τοποθετηθεί σε ένα κατάστημα ΙΚΕΑ στην πρωτεύουσα της Λιθουανίας, Βίλνιους, εξερράγη  στη μέση της νύχτας. Αστυνομικοί σταμάτησαν αργότερα το λεωφορείο με το οποίο ταξίδευε από τη Λιθουανία προς τη γειτονική Λετονία και τον συνέλαβαν.

Ανάμεσα στα υπάρχοντά του στο λεωφορείο υπήρχαν εμπρηστικοί μηχανισμοί που οι ερευνητές πιστεύουν ότι επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν σε μια άλλη εμπρηστική επίθεση στην πρωτεύουσα της Λετονίας, τη Ρίγα.

Η διορισμένη από το δικαστήριο δικηγόρος του Μπαρνταντίμ, Ρενάτα Τζανουσάιτε, αρνήθηκε να σχολιάσει επισήμως τις ενέργειες ή τα κίνητρα του πελάτη της.

Η έρευνα της Λιθουανίας για τον  Μπαρνταντίμ αποκάλυψε εντυπωσιακές και συχνά παράξενες λεπτομέρειες για το πώς προετοιμάζονται και εκτελούνται οι επιχειρήσεις δολιοφθοράς. Αυτό περιλαμβάνει τη χρήση μιας θυρίδας στο σιδηροδρομικό σταθμό του Βίλνιους για την απόκρυψη μιας τσάντας που περιείχε εκρηκτικά, έξι κινητά τηλέφωνα, τέσσερις πυροκροτητές και δύο δονητές, των οποίων η προβλεπόμενη χρήση είναι άγνωστη.

Το γιατί οι Ουκρανοί θα εμπλέκονταν σε μια εκστρατεία δολιοφθοράς για λογαριασμό του εχθρού της χώρας τους έχει εγείρει ανησυχητικά ερωτήματα στη Λιθουανία, τη Λετονία και την Πολωνία. Οι χώρες αυτές υποδέχθηκαν δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες από την Ουκρανία και άσκησαν έντονες πιέσεις για την ενίσχυση της δυτικής στρατιωτικής βοήθειας προκειμένου να βοηθήσουν το Κίεβο να αντισταθεί στη Ρωσία.

Ο  Μπαρνταντίμ μεγάλωσε στη Χερσώνα, μια κατεξοχήν ρωσόφωνη πόλη στη νότια Ουκρανία κοντά στη Μαύρη Θάλασσα, στην οποία, πριν από την έναρξη του πολέμου, ζούσαν πολλοί κάτοικοι που έβλεπαν με καλό μάτι τη Ρωσία. Η μητέρα του ζει ακόμη εκεί και σε τηλεφωνική μας επικοινωνία με τη Χερσώνα, αρνήθηκε να σχολιάσει.

Οι Λιθουανοί ερευνητές πιστεύουν ότι ο Μπαρνταντίμ και άλλοι που συμμετείχαν στην επίθεση στο ΙΚΕΑ είχαν ως κύριο κίνητρο το χρήμα. Τον περασμένο μήνα, ο Αρτούρας Ουρμπέλις, ο επικεφαλής εισαγγελέας, τους περιέγραψε ως «νεαρά άτομα που σαφώς στερούνται εμπειρίας ζωής» και τα οποία, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, «βρέθηκαν σε δύσκολη οικονομική κατάσταση».

Πρόσθεσε ότι ίσως «δεν κατανοούσαν τον απώτερο στόχο» εκείνων που, κρυμμένοι πίσω από ψευδώνυμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τους ανέθεσαν και καθοδηγούσαν το έργο τους.

Οι άνθρωποι που στρατολογούνται από την GRU «προφανώς δεν είναι επαγγελματίες», αφού εύκολα συλλαμβάνονται, ενώ συχνά βρίσκονται σε δύσκολη οικονομική κατάσταση και προσελκύονται από «προσφορές γρήγορου και εύκολου χρήματος», δήλωσε ο κ. Γιαουνίσκις, διευθυντής του Τμήματος Κρατικής Ασφάλειας.

Ψάχνοντας για νεοσύλλεκτους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας «απλώς ρίχνουν κάποιο δίχτυ ψαρέματος για να δουν ποιος θα τσιμπήσει», πρόσθεσε.

Ερωτηθείς αν βρήκε στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι ο Μπαρνταντίμ στρατεύτηκε ως σαμποτέρ από πίστη στη Ρωσία, το γραφείο του γενικού εισαγγελέα της Λιθουανίας δήλωσε ότι «δεν υπάρχουν πληροφορίες που να υποδεικνύουν ότι ο κατηγορούμενος έχει φιλορωσικές απόψεις».

Πολλές από τις οδηγίες που εστάλησαν στον  Μπαρνταντίμ και σε άλλους νεοσύλλεκτους διαβιβάστηκαν μέσω του Telegram από έναν χρήστη με το όνομα Warrior2Alpha, σύμφωνα με τους Λιθουανούς ερευνητές. Ένα άλλο κανάλι επικοινωνίας ήταν το Zengi, μια κινεζική εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων.

Ο Ουκρανός έφηβος στρατολογήθηκε από αυτό που οι ερευνητές περιγράφουν ως ένα υπόγειο ρωσικό δίκτυο που κατευθύνεται από την GRU και άλλες ρωσικές υπηρεσίες για τη διάχυση του χάους. Επικοινωνούσε, σύμφωνα με τους λιθουανικούς εισαγγελείς, στο Zengi με έναν άγνωστο χειριστή χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο «Q», προφανώς αναφερόμενος στον γνωστό χαρακτήρα των ταινιών Τζέιμς Μποντ.

Οι πιο δυνητικά επικίνδυνες επιχειρήσεις δολιοφθοράς αφορούσαν εμπρηστικούς μηχανισμούς μεταμφιεσμένους σε αθώα πακέτα. Ένα δέμα που στάλθηκε από το Βίλνιους στη Γερμανία με την DHL τυλίχθηκε στις φλόγες τον περασμένο Ιούλιο σε ένα κέντρο διακίνησης στη Λειψία. Ένα άλλο δέμα από το Βίλνιους εξερράγη στο Μπέρμιγχαμ της Αγγλίας και ένα τρίτο τυλίχθηκε στις φλόγες σε μια πολωνική εταιρεία ταχυμεταφορών.

Αξιωματούχοι των δυτικών μυστικών υπηρεσιών κατηγόρησαν για αυτά τα επεισόδια τη Ρωσία. Και η πυρκαγιά στην ΙΚΕΑ έχει επίσης συνδεθεί σαφώς με ρωσικό σαμποτάζ, δήλωσε ο κ. Ζαουνίσκις.

Ο Μπαρνταντίμ, λένε οι εισαγγελείς, πέρασε τα βόρεια σύνορα της Πολωνίας με τη Λιθουανία τον περασμένο Απρίλιο. Εξερεύνησε πιθανούς στόχους, επισκεπτόμενος ένα κατάστημα ΙΚΕΑ στο Σιαουλιάι, μια ανατολική πόλη, και ένα δεύτερο, μεγαλύτερο κατάστημα ΙΚΕΑ στο Βίλνιους.

Το Σιαουλιάι, όπου βρίσκεται και αεροπορική βάση του ΝΑΤΟ, αποτελεί εδώ και καιρό επίκεντρο της δράσης των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών.

Πέρυσι, η λιθουανική αστυνομία συνέλαβε εκεί έναν 82χρονο συνταξιούχο με την κατηγορία της κατασκοπείας, αφού βρήκε κατασκοπευτικό εξοπλισμό στο σπίτι του. Ο κ. Ζαουνίσκις δήλωσε ότι ο άνδρας εργαζόταν για την GRU.

«Για τη Ρωσία, η ηλικία, το φύλο και η ιδεολογία δεν έχουν σημασία», δήλωσε σε συνέντευξή του ο Μαριούς Τσεσνουλεβίτσιους, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του προέδρου της Λιθουανίας. Πέρα από την ενοχλητική διάσταση τέτοιων επιχειρήσεων, είπε, «στόχος τους είναι να μας αποτρέψουν από το να υποστηρίξουμε την Ουκρανία,  να δημιουργήσουν χάος, να δημιουργήσουν δυσπιστία και πανικό» και να υπονομεύσουν την υποστήριξη της κοινής γνώμης για τη βοήθεια προς την Ουκρανία. «Καλώς ήρθατε στον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο», πρόσθεσε.

Η χρονική στιγμή ήταν σκόπιμη, δήλωσε ο κ. Τσεσνουλέβιτσιους, ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας.

«Υποστηρίζουμε την Ουκρανία και, στη λογική του Κρεμλίνου, αυτό σημαίνει ότι υποστηρίζουμε τους Ναζί», είπε.

Ο εμπρηστικός μηχανισμός που οι εισαγγελείς λένε ότι τοποθέτησε ο Μπαρνταντίμ προκάλεσε πυρκαγιά, αλλά δεν κατάφερε να κάψει το κτίριο, όπως ήταν προφανώς το σχέδιο.

Ένα εμπορικό κέντρο στη Βαρσοβία που έπιασε φωτιά τον Μάιο του 2024. Η Πολωνία κατηγόρησε τη Ρωσία για την επίθεση.

Τρεις ημέρες αργότερα στη Βαρσοβία, μια μυστηριώδης πυρκαγιά που οι Πολωνοί ερευνητές πιστεύουν τώρα ότι προκλήθηκε από σαμποτέρ που είχαν στρατολογηθεί από τη Ρωσία κατέστρεψε το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της πόλης. Η Πολωνία πιστεύει ότι ο κ. Μπαρνταντίμ, ο οποίος έφυγε από το Βίλνιους για τη Βαρσοβία τη νύχτα της επιχείρησης ΙΚΕΑ, μπορεί να εμπλέκεται.

Ο Μπαρνταντίμ, σύμφωνα με τους εισαγγελείς, είχε συνεργούς στη Λιθουανία, μεταξύ των οποίων και έναν Ουκρανό ομοεθνή του, ο οποίος βοήθησε στην επίθεση στο ΙΚΕΑ και έκτοτε έχει συλληφθεί στην Πολωνία.

Οι πολωνικές εισαγγελικές αρχές δήλωσαν πρόσφατα ότι έχουν επίσης απαγγείλει κατηγορίες για τρομοκρατία σε βάρος ενός πολίτη της Λευκορωσίας, ο οποίος κατηγορείται για τον εμπρησμό ενός μεγάλου καταστήματος σιδηρικών στη Βαρσοβία τον περασμένο Απρίλιο.

Τον Φεβρουάριο, η Βοσνία εξέδωσε στην Πολωνία έναν Ρώσο, τον Αλεξάντρ Μπεζρουκάβι, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι ανήκε σε πυρήνα πρακτόρων της Μόσχας που συντόνιζε επιχειρήσεις δολιοφθοράς κατά της Πολωνίας, της Βαλτικής και άλλων μελών του ΝΑΤΟ.

Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι η ευρεία έρευνα της Λιθουανίας για την επίθεση στο ΙΚΕΑ «επιβεβαίωσε τις υποψίες μας ότι οι υπεύθυνοι για την πυρπόληση εμπορικών κέντρων στο Βίλνιους και τη Βαρσοβία είναι οι μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας».

Ο κ. Γιαουνίσκις, διευθυντής του Τμήματος Κρατικής Ασφάλειας της Λιθουανίας, δήλωσε ότι η επίθεση στο ΙΚΕΑ «δεν αφορούσε μόνο το κάψιμο στρωμάτων», αλλά ήταν μέρος μιας ευρύτερης εκστρατείας για τη «δημιουργία πανικού».

Πρόσθεσε: «Μιλάμε για σαμποτάζ, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για κρατικά υποστηριζόμενη τρομοκρατία».

Ο Andrew Higgins είναι επικεφαλής του γραφείου Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης των Times με έδρα τη Βαρσοβία. Καλύπτει μια περιοχή που εκτείνεται από τις βαλτικές δημοκρατίες της Εσθονίας, της Λετονίας και της Λιθουανίας μέχρι το Κοσσυφοπέδιο, τη Σερβία και άλλα μέρη της πρώην Γιουγκοσλαβίας.