Η γήρανση του πληθυσμού διαφοροποιεί το προϊοντικό μείγμα και τις πωλήσεις μεγάλων επιχειρήσεων.
Της Δήμητρας Μανιφάβα από την Καθημερινή
Tην περασμένη Τρίτη ο όμιλος Jumbo εξέδωσε –όπως κάνει άλλωστε κάθε μήνα– μια ανακοίνωση στο Χρηματιστήριο Αθηνών σχετικά με την πορεία των πωλήσεών του κατά τον μήνα Σεπτέμβριο. Κανονικά ο Σεπτέμβριος είναι ένας καλός μήνας για τη συγκεκριμένη εταιρεία. Ή μάλλον ήταν κάποτε ένας καλός μήνας. Διότι η αύξηση πωλήσεων κατά 4% δεν είναι για την Jumbo καμιά συγκλονιστική επίδοση. Ποια είναι η αιτία; Την απάντηση δίνει η ίδια η εταιρεία στη συνέχεια της ανακοίνωσής της: «Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, η κατηγορία των σχολικών ειδών επηρεάζεται δομικά από τη συνεχιζόμενη υπογεννητικότητα, καθώς ο αριθμός των γεννήσεων παραμένει σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Η συρρίκνωση του μαθητικού πληθυσμού αποτελεί μακροπρόθεσμη πρόκληση για τις πωλήσεις σχολικών προϊόντων, την οποία ο όμιλος αντιμετωπίζει με διαφοροποίηση του προϊοντικού μείγματος και ενίσχυση άλλων κατηγοριών που απευθύνονται σε ευρύτερες ηλικιακές ομάδες».
Η αναγκαία προσαρμογή στις δημογραφικές συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα –αλλά και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες που δραστηριοποιείται– είναι κάτι που έχει αντιληφθεί εδώ και καιρό η Jumbo. Μπορεί το 1986, όταν λειτούργησε το πρώτο της κατάστημα στη Γλυφάδα, να ξεκίνησε ως εταιρεία λιανικής πώλησης παιχνιδιών, όμως με τον Απόστολο Βακάκη να αντιλαμβάνεται εγκαίρως ότι η σταδιακή μείωση των γεννήσεων στην Ελλάδα θα προκαλέσει αλλαγή στις καταναλωτικές συνήθειες, προχώρησε σε εμπλουτισμό του προϊοντικού μείγματος με είδη σπιτιού, αξεσουάρ κινητών, είδη γυμναστικής, είδη για τη φροντίδα κατοικιδίων, ενώ πλέον, μαζί με τις πιπίλες, τις σαλιάρες και τα άλλα βρεφικά είδη, πωλούνται και είδη για ηλικιωμένους, από μπαστούνια και υποσέντονα μέχρι νυχοκόπτες με μεγεθυντικό φακό. Ενδεικτική της επίδρασης που έχει η γήρανση του πληθυσμού στις καταναλωτικές συνήθειες είναι η σύγκριση της σύνθεσης του κύκλου εργασιών της Jumbo σήμερα και αυτής που είχε 15 χρόνια πριν. Ετσι, ενώ στην οικονομική χρήση 2008/2009 το 56,14% του τζίρου προερχόταν από είδη που σχετίζονται με το παιδί (35,60% τα παιχνίδια, 13,43% τα βρεφικά είδη και 7,11% τα είδη βιβλιοχαρτοπωλείου) και μόνο το 20,29% προερχόταν από τις πωλήσεις ειδών σπιτιού, το 2024 τα είδη σπιτιού συνέβαλαν κατά 39,10% στον τζίρο του ομίλου, ενώ το μερίδιο των άλλων τριών κατηγοριών έχει πέσει πλέον κάτω και από 30% (18,83% τα παιχνίδια, μόλις 2,66% τα βρεφικά είδη και 7,53% τα είδη βιβλιοχαρτοπωλείου).
H Jumbo δεν είναι η μοναδική εισηγμένη που αναγκάστηκε να διαφοροποιήσει το προϊοντικό της μείγμα προκειμένου να προσαρμοστεί στα νέα δημογραφικά δεδομένα της Ελλάδας –αλλά και των άλλων ευρωπαϊκών χωρών στις οποίες δραστηριοποιείται–, στις συνθήκες γήρανσης του πληθυσμού με άλλα λόγια. Μία από τις πιο γνωστές εταιρείες στην κατηγορία των παιχνιδιών, η AS Company, στηρίζει πλέον τη μεσοπρόθεσμη ανάπτυξή της στα παιχνίδια για ενηλίκους, ενώ έχει επεκταθεί και σε άλλες κατηγορίες προϊόντων, όπως τα γκάτζετ, τα είδη γραφείου, διακοσμητικά αντικείμενα κ.ά. «Το προϊοντικό μας χαρτοφυλάκιο πλέον δεν περιορίζεται σε παραδοσιακά παιχνίδια, δημιουργώντας εμπειρίες ψυχαγωγίας και δημιουργικής απασχόλησης για όλες τις ηλικίες. Με τον τρόπο αυτό, ο όμιλος εξελίσσεται σε έναν ολοκληρωμένο Growth & Play Experiences Provider, που πλέον προσφέρει προτάσεις όχι μόνο για ηλικίες 0 έως 9 ετών, αλλά και για ηλικίες 0 έως 99 ετών. Αυτή η διεύρυνση των ηλικιακών κατηγοριών παρέχει σημαντική προοπτική για την αύξηση του κύκλου εργασιών του ομίλου», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην οικονομική έκθεση για τα αποτελέσματα του α΄ εξαμήνου 2025 της AS Company.
Για να αντιληφθεί κάποιος καλύτερα την αλλαγή που έχει συντελεσθεί στην ελληνική κοινωνία τα τελευταία 30 χρόνια, αρκεί να δει τη σύνθεση του πληθυσμού με βάση την ηλικία. Ετσι, ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 1991 τα παιδιά έως 9 ετών αποτελούσαν περίπου το 12% του μόνιμου πληθυσμού στην Ελλάδα, το 2021 αποτελούσαν το 8,38%. Σε απόλυτους αριθμούς, το 1991 είχαν καταγραφεί περίπου 1,22 εκατ. παιδιά έως 9 ετών, ενώ το 2021 ο αριθμός τους ήταν κάτω από 880.000. Συνολικά ο πληθυσμός έως 19 ετών ήταν 2,74 εκατ. το 1991, έναντι 1,94 εκατ. το 2021, ποσοστά 26,7% και 18,5% αντιστοίχως του συνολικού μόνιμου πληθυσμού. Από την άλλη, ο πληθυσμός ηλικίας 60 ετών και άνω ξεπερνούσε τα 3 εκατ. το 2021, έναντι 2,04 εκατ. το 1991.
Φυτικά σκευάσματα αντί για βρεφικό γάλα
Πριν από μερικούς μήνες σε έναν από τους πλέον κεντρικούς δρόμους του Χολαργού άνοιξε ένα καινούργιο κατάστημα για είδη φροντίδας ζώων συντροφιάς, κοινώς ένα pet shop. Προηγουμένως στο εν λόγω ακίνητο στεγαζόταν για αρκετές δεκαετίες ένα κατάστημα ειδών ένδυσης και υπόδησης για παιδιά. Το παράδειγμα δεν είναι τυχαίο. Οπως επισημαίνει η McKinsey σε μελέτη που δημοσιοποίησε στις αρχές του 2025 σχετικά με την αντιμετώπιση των συνεπειών μιας νέας δημογραφικής πραγματικότητας, σε λίγο τα καταστήματα θα χρειάζεται να διαθέτουν περισσότερα καρότσια για σκύλους, παρά καρότσια για βρέφη.
Το 2024 καταγράφηκε νέο ιστορικό χαμηλό στις γεννήσεις παιδιών στην Ελλάδα, οι οποίες υποχώρησαν για πρώτη φορά κάτω και από τις 70.000 και διαμορφώθηκαν στις 68.467.
Αν και δεν σχετίζεται μόνο με το γεγονός της μείωσης των γεννήσεων, αλλά και λόγω της αλλαγής νοοτροπίας, δεν είναι τυχαίο ότι στην Ελλάδα μία από τις αναπτυσσόμενες αγορές είναι αυτή των ειδών και υπηρεσιών για τη φροντίδα των ζώων συντροφιάς, μια αγορά που υπολογίζεται ότι ξεπερνάει τα 500 εκατ. ευρώ και «τρέχει» με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 7%. Συγκεντρώνει δε μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον, όπως αποδεικνύει η εξαγορά της αλυσίδας Pet City από το fund BC Partners το 2021, το οποίο φέτος εξαγόρασε και την εταιρεία Petline. Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός, επίσης, ότι το fund SMERC με επικεφαλής τον Νίκο Καραμούζη έχει επενδύσει περί τα 22 εκατ. ευρώ σε κλινικές για ζώα συντροφιάς.
Ας σημειωθεί ότι στην Ελλάδα, σύμφωνα με την τελευταία (Ιούνιος 2025) έκθεση του FEDIAF (σ.σ. πρόκειται για τον ευρωπαϊκό οργανισμό που εκπροσωπεί τις εταιρείες τροφών για κατοικίδια) υπολογίζεται ότι ο αριθμός των δεσποζόμενων ζώων ανέρχεται σε 2,732 εκατ. με το 1,25 εκατ. εξ αυτών να πρόκειται για σκύλους και γάτες.
Μία από τις αναπτυσσόμενες αγορές είναι αυτή των ειδών και υπηρεσιών για τη φροντίδα των ζώων συντροφιάς.
Πολυεθνικοί κολοσσοί με βαθιά παράδοση σε προϊόντα για βρέφη και παιδιά προχωρούν ήδη στις αναγκαίες προσαρμογές. Η Nestlé το 2023 προχώρησε στο κλείσιμο του εργοστασίου παραγωγής βρεφικού γάλακτος στην Ιρλανδία, λόγω της ραγδαίας πτώσης των γεννήσεων στην Κίνα. Στρατηγική προτεραιότητα της Nestlé Health Science αποτελεί η ανάπτυξη προϊόντων που απευθύνονται σε ενηλίκους και σε άτομα μεγάλης ηλικίας, όπως ειδικά σκευάσματα για την καλύτερη λειτουργία του εντέρου, για την αντιμετώπιση της δυσφαγίας (δυσκολία στην κατάποση) ή ακόμη και συμπληρώματα διατροφής.
Ανάλογες κινήσεις γίνονται και από την Danone, η οποία επιχειρεί να αντισταθμίσει τις απώλειες που έχει από τη μείωση των πωλήσεων για βρεφικές τροφές, μέσω της ανάπτυξης της κατηγορίας των φυτικών προϊόντων και των προϊόντων ειδικής διατροφής.
Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που ανακοινώθηκαν πριν από λίγες ημέρες, το 2024 καταγράφηκε νέο ιστορικό χαμηλό στις γεννήσεις παιδιών στην Ελλάδα, οι οποίες υποχώρησαν για πρώτη φορά κάτω και από τις 70.000 και διαμορφώθηκαν στις 68.467.
Την ίδια ώρα δεν λείπουν, κυρίως, στο εξωτερικό διάφορες καινοτομίες που στοχεύουν ακριβώς στους ηλικιωμένους. Η εταιρεία Vayyar στο Ισραήλ έχει αναπτύξει τεχνολογία βασισμένη σε αισθητήρες που βοηθάει τους ηλικιωμένους να αποφεύγουν τις πτώσεις, ενώ η καναδική Silverts διαθέτει είδη ένδυσης με λιγότερα κουμπιά και κόπιτσες. Την ώρα δε που στην Ελλάδα «ανακαλύπτουμε» τα ταμεία αυτοεξυπηρέτησης (self-checkout) στα σούπερ μάρκετ, στην Ολλανδία καθιερώνονται τα «chat checkout», ταμεία όπου μπορείς να πιάνεις κουβέντα με τον υπάλληλο, κίνηση που έγινε σε μια προσπάθεια να αντιμετωπισθεί η μοναξιά των ηλικιωμένων.
