«Ξαφνικά» τους τελευταίους μήνες και ιδιαίτερα μετά την εκλογή του Σαρτζετάκη –και την πορεία προς τις εκλογές η αριστερά «αριστεροποιείται». ΚΚΕ και ΚΚΕ Εσωτερικού ανακαλύπτουν την ταξική πάλη απέναντι στους «δύο μονομάχους», κραυγάζουν στη διαπασών για τον περιορισμό τους κλπ, κλπ. Ο Ριζοσπάστης και η Αυγή στην διάρκεια της προεκλογικής περιόδου έχουν σαν κεντρικό στόχο τους το ΠΑΣΟΚ και όχι πια τη δεξιά. Και είναι κατανοητό. Ο κίνδυνος είναι ακριβώς το ΠΑΣΟΚ, η προσπάθειά του για αυτοδυναμία, που μάλιστα πέτυχε! Και οι σχέσεις του ΚΚΕ αλλά και του εσωτερικού -δευτερεύοντος- με την Αλλαγή, τον κύριο φορέα της Αλλαγής περνάνε από την θερμότητα του Μάρτη και της άνευ όρων υποστήριξης του νέου ανδρείκελου στο ψυχροπολεμικό κλίμα του Μάη!
Μετά τις εκλογές τα δύο ΚΚ προβλέπουν συνέχιση ή ακόμα και βάθαιμα της αντιπαράθεσης -«τάξη ενάντια σε τάξη».
Όμως το παιχνίδι ήταν προκαταβολικά χαμένο. Το έδαφος στο οποίο είχε μπει η παραδοσιακή αριστερά με τα προεδρικά καθόριζε και την συνέχεια. Αποπομπή Καραμανλή επιλογή του δικαστή του Λαμπράκη, και απέναντι ο αποστάτης Μητσοτάκης. Όσο για το ΚΚΕ είχε συνεργήσει ηλιθίως σ’ αυτή την τακτική νίκη του ΠΑΣΟΚ άνευ όρων.
Η αλλαγή της γραμμής που ακολούθησε έμοιαζε τελείως ξεκρέμαστη και ακατανόητη από τους ίδιους τους αριστερούς ψηφοφόρους. Όμως όπως επισημαίνουμε κι άλλού αυτή η τακτική του ΚΚΕ -αλλά και του Εσωτερικού υπαγορεύεται από μια βαθύτερη πολιτική κίνηση και πραγματικότητα.
ΤΟ ΠΑΣΟΚ έχοντας ενσωματώσει τα αιτήματα της μεταπολεμικής αριστεράς, της παλιάς ΕΔΑ, έχοντας ενσωματώσει το σοσιαλιστικό λόγο, τέτοιος που μπορεί να πραγματωθεί χωρίς βίαιες ανατροπές, έχει στριμώξει στην πραγματικότητα την παραδοσιακή αριστερά. Αυτή η στρατηγική κίνηση έχει αρχίσει από πολύ παλιά, ουσιαστικά από το 1963-64 όταν το «Κέντρο» αρχικά και ο Ανδρέας στη συνέχεια αφαίρεσαν από την παραδοσιακή αριστερά την ηγεμονία στον αγώνα ενάντια στην «αντίδραση» και τη «δεξιά». Και αυτή η πορεία συνεχίστηκε -εντάθηκε μάλιστα μετά την μεταπολίτευση. Το ΠΑΣΟΚ αρχίζει απορροφώντας το παραδοσιακό Κέντρο και τα συνθήματα της παραδοσιακής αριστεράς. Μάλιστα με την άνοδό του στην κυβέρνηση τα μεταβάλει πλέον και σε πράξη. Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, αναγνώριση της αντίστασης, υγεία, κρατικοποιήσεις, θεσμική αναγνώριση του συνδικαλισμού, ενίσχυση του ρόλου της αυτοδιοίκησης, «περήφανη» εξωτερική πολιτική, αύξηση των συντάξεων, και των κατώτερων εισοδημάτων! Τι άλλο περίμεναν ή οραματίζονταν πια οι αριστεροί στην Ελλάδα; Να γιατί το ΠΑΣΟΚ αφαιρεί το έδαφος κάτω από τα πόδια της παραδοσιακής αριστεράς, στρατηγικά.
Το ΚΚΕ σε υποχώρηση
Αν δούμε την κριτική αυτής της αριστεράς στο ΠΑΣΟΚ, πέρα από τις αναφορές σε NATO και Αμερικάνους, που οι ίδιοι οι παραδοσιακοί αριστεροί ψηφοφόροι δεν τα πιστεύουν –μια και η μάτια τους απαγορευτική μια οποιαδήποτε έξοδο– θα δούμε πως αυτή η κριτική περιορίζεται είτε σε κριτική για την «αργή» εξέλιξη της αλλαγής, είτε σε κριτική επί του ήθους και της διαδικασίας (εσωτερικό). Έτσι η παραδοσιακή αριστερά βρίσκεται στριμωγμένη στον τοίχο. Το ΠΑΣΟΚ προτού της «κλέψει» τους ψηφοφόρους της είχε ήδη αφαιρέσει το… πρόγραμμα!
Οπότε η μόνη καταφυγή του ΚΚΕ και του ΚΚΕ εσωτ., είναι πια η καταφυγή σε ένα φραστικό και αγωνιστικό μαξιμαλισμό, ακριβώς για να κρατήσουν τους ψηφοφόρους και τα μέλη τους. Αυτοί είναι που θέλουν να ορθώσουν ένα φράγμα ανάμεσα στους «αριστερούς» και τους «Πασοκικούς» σε επίπεδο λαϊκής βάσης, και όχι το ΠΑΣΟΚ, όπως ισχυρίζονται. Όποιος σ’ αυτή την προεκλογική περίοδο και αμέσως μετά παρακολούθησε την προεκλογική διαμάχη θα έμεινε κατάπληκτος από την άνοδο του τόνου και την διαδικαστική «κακοπιστία» του ΚΚΕ και των μελών του. Το «τι ΠΑΣΟΚ, τι Δεξιά» ήταν πραγματικότητα της προπαγάνδας των παραδοσιακών αριστερών, και βέβαια χωρίς ισχυρά επιχειρήματα.
Είναι βέβαιο δε πως αν ο μηχανισμός του ΚΚΕ δεν είχε αποδυθεί σε ένα απελπισμένο αγώνα για την διατήρηση των ψήφων του η συντριβή του θα είχε πάρει «βιβλικές» διαστάσεις.
Η μετεκλογική εξήγηση του ΚΚΕ για την πτώση του, περί πόλωσης, λογικής, «αντιδεξιάς» κλ.π. κάπου χωλαίνει. Γιατί πράγματι για ποιο λόγο να μην είναι εντονώτερη η διαρροή το 1981 που ακριβώς το ζήτημα ήταν η απομάκρυνση της δεξιάς, και να είναι το 1985 που επιτέλους το ΚΚΕ και το Εσωτερικό διεκδικούσαν την ψήφο των παλιών αριστερών για να συμμετάσχουν στη διαχείριση; Γιατί οι παλιοί ψηφοφόροι της παραδοσιακής αριστεράς δοκίμασαν «αλλαγή» και τους άρεσε! Γιατί στην πραγματικότητα αν δεν ήταν τόσο έντονες οι ιστορικές μνήμες των διώξεων, της παλιάς αριστεράς, αν δεν υπήρχε ο θεμελιώδης αντιαμερικανισμός και αν το ΠΑΣΟΚ δεν ήταν υποχρεωμένο να υποστέλλει την «σοσιαλιστική» σημαία του για να καλύψει και το παλιό κέντρο η συντριβή της παραδοσιακής αριστεράς θα ήταν πλήρης, θα έφτανε στο 3,5% της Ισπανίας!
Γι’ αυτό λοιπόν και η τακτική της παραδοσιακής αριστεράς στόχευε στην δημιουργία μιας βαθειάς τομής ανάμεσα σε παραδοσιακούς αριστερούς και ΠΑΣΟΚατζήδες για να μπορέσει να συντηρηθεί!
Όμως όπως καταλαβαίνουμε μια τέτοια τακτική υποχρεώνει σε ένα έντονο φραστικό και τακτικό μαξιμαλισμό. Η παραδοσιακή αριστερά πρέπει να «αριστερέψει» μονιμώτερα για να κρατήσει ότι της είχε απομείνει.
Έρχεται όμως αντιμέτωπη με την ίδια την φύση του οράματος της και τις διεθνείς της εξαρτήσεις! Πώς είναι δυνατόν με τον εκσυγχρονιστικό «σοσιαλιστικό» της πρόγραμμα να εκπορθήσει τον εφικτό σοσιαλισμό του ΠΑΣΟΚ; Πώς είναι δυνατό ταυτόχρονα να προχωρήσει σε μια ουσιαστική αντιπολίτευση με το ΠΑΣΟΚ τη στιγμή που οι σχέσεις του με τη Ρωσία υποχρεώνουν σε ευθυγράμμιση με την ρωσική εξωτερική πολιτική που είναι βέβαιο πως για άλλη μια φορά θα στηρίξει το ΠΑΣΟΚ. Όταν μάλιστα από ό,τι φαίνεται μέχρι τώρα η νέα ρώσικη ηγεσία παράλληλα με την «μεταρρύθμιση» στο εσωτερικό πρόκειται να ακολουθήσει μια πολιτική ανοιγμάτων στο εξωτερικό, με βασική κατεύθυνση την Ευρώπη.
Σ’ αυτές τις συνθήκες η πολιτική του ΚΚΕ έχει ανάγκη από ένα aggiornamento μεγάλης έκτασης, και μάλιστα αντιφατικό.
Ας δούμε τα στοιχεία του πιο λεπτομερειακά.
Α. Πρέπει σε σχέση με την εσωτερική πολιτική να γίνει πολύ πιο ευέλικτο και να ξεφύγει από τον παραδοσιακό κρατισμό του, προωθώντας όλο και περισσότερο έννοιες σαν αυτοδιαχείριση, δημοκρατικές διαδικασίες και διαχείρηση, δηλαδή να πλησιάσει ουσιαστικά στις θέσεις του εσωτερικού, μια και από την Ρωσία, θα εκπορεύεται μια παρόμοια γραμμή. Όμως όπως γίνεται φανερό μια τέτοια γραμμή και μειώνει τα διαχωριστικά σημεία με το εσωτερικό, αλλά παράδοξα και με το ίδιο το ΠΑΣΟΚ, όσο δε για τα μέλη και στελέχη του ΚΚΕ μιας κάποιας ηλικίας μια τέτοια γραμμή είναι μάλλον αδιανόητη και απαιτεί φοβερές προσαρμογές.
Β. Από την άλλη πλευρά μια τέτοια «μοντερνοποίηση» του ΚΚΕ, μια «γραμμή Ανδρουλάκη» ενταγμένη στις νέες κατευθύνσεις της Μόσχας έρχεται σε αντίφαση με τον μαξιμαλισμό της γραμμής «θα τα πούμε μέσα στο λαϊκό κίνημα» που διακηρύσσει το ριγμένο ΚΚΕ μετά τις εκλογές. Αυτός ο τακτικός μαξιμαλισμός -που όπως επισημαίνει η απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής- εκφράζει τα νεώτερα μέλη και στελέχη του ΚΚΕ -τα πιο ριζοσπαστικά- σύμφωνα με ένα νεολογισμό για το ΚΚΕ, θα χρησιμοποιηθεί για μια ακόμα φορά για να εκτονωθεί η πικρία της ήττας και η ανάγκη για βάθαιμα της αντιπαράθεσης. Γιατί το ΚΚΕ δεν μπορεί να περάσει από τον τακτικό μαξιμαλισμό σε κάτι βαθύτερο στρατηγικά. Θα έπρεπε να αρνηθεί τη φύση του. Εδώ λοιπόν ανοίγεται μια σημαντική δυνατότητα κρίσεων, μια σημαντική δυνατότητα για μας.
Ένα όλο και μεγαλύτερο κομμάτι αυτής της «μαξιμαλιστικής» νεολαίας του ΚΚΕ θα νιώθει πιο έντονα την ανάγκη για προχώρημα της τακτικής αντιπαράθεσης πιο πέρα. Κάτι τέτοιο είναι αδύνατο στα πλαίσια του ΚΚΕ. Άρα… θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να υποδεχτούμε στον ακροαριστερό χώρο έναν αυξανόμενο αριθμό από… Κνίτες και απογοητευμένους ΚΚΕδες, που κάποια δοσμένη στιγμή θα σκύψουν και πάλι το κεφάλι σε κάποιο μορατόριουμ. Και δεδομένης της «ρεβιζιονιστικής» εξέλιξης της γραμμής της Ρωσίας τα επόμενα χρόνια, θα πρέπει μάλλον να περιμένουμε πως αυτή η έξοδος θα συνοδεύεται από έντονη κριτική στη Ρωσία. Εξάλλου αν θυμηθούμε την συγκυρία πριν είκοσι χρόνια η πολιτική του Χρουτσώφ, του «ρεβιζιονισμού» σε εσωτερικό και διεθνές επίπεδο απελευθέρωσε σε όλον τον κόσμο έναν τεράστιο αριθμό κριτικών δυνάμεων απέναντι του.
Το ΚΚΕ με την σημερινή του μορφή- και γραμμή δεν αποτελεί μόνο δημιούργημα του μεταπολιτευτικού ριζοσπαστισμού, αλλά και της εποχής της επέκτασης της σοβιετικής αυτοκρατορίας σε παγκόσμια κλίμακα, της επιθετικής πολιτικής του Μπρέζνιεφ και της αμερικάνικης υποχώρησης. Σήμερα η ρώσικη γραμμή τείνει μάλλον να βάλλει το κέντρο στην εσωτερική μεταρρύθμιση. Η εξωτερική επέκταση έχει συναντήσει τα όρια της. Το ΚΚΕ, ένα κόμμα «πραξικοπηματικό» και μιλιταριστικό, φτιαγμένο την εποχή της παγκόσμιας επέκτασης σήμερα γίνεται όχι μόνο αναχρονισμός για τη νέα ελληνική πραγματικότητα αλλά και κινδυνεύει να «εγκαταλειφθεί» από τους διεθνείς πατρίνες του, για χάρη του «ρεαλισμού» και του ανοίγματος στην Ευρώπη.
Πιστεύουμε ότι το ΠΑΣΟΚ και ο Παπανδρέου παίζοντας στην κόψη του ξυραφιού της ιδιότυπης ουδετεροφιλίας τους, μέσα στα πλαίσια του NATO έχουν τελικά τη δυνατότητα να ελέγχουν την κίνηση του ΚΚΕ.
Να γιατί ο τακτικός μαξιμαλισμός δεν μπορεί παρά να είναι μόνο τακτικός και επίπλέον πρόσκαιρος.
Η κίνηση, που επισημάναμε παραπάνω, της συρρίκνωσης της παραδοσιακής αριστεράς θα συνεχιστεί κάτω από το ΠΑΣΟΚικό πλευροκόπημα.
Το ΚΚΕ σε περίπτωση σχετικής ύφεσης στην Ευρώπη, που θα σημαίνει μείωση των δυνατοτήτων πραξικοπηματικής κατάληψης της εξουσίας θα οδηγείται σε συρρίκνωση γιατί είναι ένα κόμμα δομημένο σ’ αυτή την κατεύθυνση. Είναι ένα κόμμα δημιουργημένο στην κατεύθυνση της εξουσίας. Οι «αγωνιστικοί» κνίτες δεν μπορούν να δεχτούν τον επ’ άπειρο αποκλεισμό τους από την εξουσία, την στιγμή που οι διπλανοί τους ΠΑΣΟΚατζήδες, οι πρώην και νυν σύντροφοι σε σωματεία, συλλόγους, πορείες κλπ. αποδείχνονται ικανοί να κυβερνάνε αυτοδύναμα.
Γι’ αυτό και αυτές οι εκλογές θα αποτελέσουν ορόσημο στη συρρίκνωση του ΚΚΕ που παρά τα «αγωνιστικά», θα επιταχυνθεί. γιατί αποδείχτηκε πως το ΠΑΣΟΚ εξασφάλισε την αυτοδύναμη δυνατότητα παραμονής στην εξουσία.
Και θα συμβεί ένα από τα δύο: είτε θα μπορέσει το ίδιο να αποκτήσει ένα πιο μοντέρνο -αλλά πάντα συρρικνωμένο πρόσωπο- να απελευθερωθεί από τα σύνδρομα του πραξικοπήματος, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον και έτσι να παίξει το ίδιο το ρόλο ενός πιο «λαϊκού και εργατικού εσωτερικού», που θα επικεντρώσει την κριτική του στο ήθος και τους ρυθμούς της αλλαγής -πράγμα που σήμερα κάνει το εσωτερικό- είτε και είναι το πιθανώτερο με βάση τους εσωτερικούς συσχετισμούς που κυριαρχούν σ’ αυτό, θα μείνει ανίκανο να εκσυχρονιστεί τουλάχιστο στο άμεσο μέλλον και θα ανέβει «αναπόφευκτα ο ρόλος του εσωτερικού».
Το «εσωτερικό» σε αναβαθμισμένο δευτερεύοντα ρόλο
Το εσωτερικό ακολούθησε με τη σειρά του την λογική του «μαξιμαλισμού» τα τελευταία δύο χρόνια, παρά τις πρόσκαιρες οπισθοδρομήσεις, και αυτό του επέτρεψε να επιβιώσει, σε ένα βαθμό εκφράζοντας ακριβώς εκείνα τα στρώματα της παραδοσιακής αριστεράς που το ζήτημα του «ήθους», της συμμετοχής, των δημοκρατικών διαδικασιών, του πλουραλισμού αποτελούν ουσιαστικά στοιχεία μας οποιασδήποτε διακυβέρνησης. Γι’ αυτό το ΚΚΕεσωτ., διατηρήθηκε, βέβαια πάντα στο συρρικνωμένο επίπεδο του 1,8%. Γιατί ουσιαστική και αποτελεσματική διαφοροποίηση με βάση το «ήθος» της εξουσίας, και όχι το περιεχόμενο της μπορεί να αφορά μόνο μικρά και συγκεκριμένα στρώματα του πληθυσμού. Το ΚΚΕ εσωτερικού κριτικάρει τη μορφή και αρνείται να βαθύνει στο ζήτημα του περιεχομένου.
Όμως η νέα συγκυρία του προσφέρει ένα αυξημένο ρόλο, και μάλιστα σε άμεση σχέση με τους «συντρόφους της άλλης πλευράς», και την πιθανώτατη επέκταση της γραμμής κριτικής υποστήριξης προς τον Γκορμπατσώφ. Όμως μια τέτοια εξέλιξη θα το κάνει να χάσει προς τα αριστερά του, όλο εκείνο τον «ανένταχτο» κόσμο που ναι μεν δεν προχωράει σε μια κριτική σε βάθος του σοσιαλισμού, αλλά δεν είναι διατεθειμένος να δεχτεί οποιαδήποτε προσέγγιση με την Ρωσία, ή με το άλλο ΚΚΕ.
Έτσι και στο εσωτερικό θα πιστοποιήσουμε την ίδια απόφαση: οι ανάγκες επιβίωσης απέναντι στην ΠΑΣΟκική επίθεση σπρώχνουν σε μια «αριστεροποίηση» της τακτικής και της γραμμής (ο ίδιος ο Αγγελος Διαμαντόπουλος στην «Αυγή» της 9 Ιούνη μιλάει για «τόλμη») ενώ από την άλλη η βαθύτερη ταξική φύση και γραμμή αυτού του κόμματος το κάνουν ανίκανο να ξεπεράσει την οπτική του σοσιαλισμού, υπαρκτού, Πασοκικού ή οποιουδήποτε άλλου.
Η επικαιρότητα ενός νέου πολιτικού πόλου
Σ’ αυτές τις συνθήκες ξεπροβάλει έντονα η ανάγκη της συγκρότησης ενός νέου πολιτικού πόλου που σε όλες τις τακτικές αντιπαραθέσεις στο ΠΑΣΟΚ θα προτείνει επί τέλους μια διέξοδο οράματος και στρατηγικής. Ενός πολιτικού πόλου που θα έχει την δυνατότητα να αντιπαραταχθεί στο ΠΑΣΟΚ ακριβώς γιατί θα προτείνει πράγματα που θα υπερβαίνουν το σοσιαλ-καπιταλισμό του ΠΑΣΟΚ και της παραδοσιακής αριστεράς. Μεσοπρόθεσμα στα αριστερά του ΚΚΕ και του εσωτερικού θα οξυνθούν με τον ένα ή άλλο τρόπο οι αριστερές τάσεις και πτέρυγες. Θα εξαρτηθεί ακριβώς από την συγκρότηση μιας άλλης απάντησης και την διαμόρφωση ενός νέου πόλου το αν θα τραβήξει προς τα αριστερά, θα οδηγηθεί στην ιδιώτευση και την απογοήτευση ή θα περάσει από αδιέξοδους γκρουπουσκουλιάρικους δρόμους.
Γι’ αυτό σ’ αυτή τη νέα περίοδο θα πρέπει να ενταθεί η παρέμβαση μας τόσο σε όλους τους κοινωνικούς χώρους, όσο και κύρια η διαμόρφωση ενός εναλλακτικού προγράμματος και πόλου.
Πρόκειται για μια στιγμή αποφασιστικής σημασίας για το μέλλον. Το ΚΚΕ χάνει σταδιακά το δυναμισμό του, την εκπροσώπηση ακριβώς των πιο «δυναμικών στρωμάτων της κοινωνίας» και αυτό συμβαίνει μάλιστα στις μεγάλες πόλεις, εκεί ακριβώς όπου το κοινωνικό υποκείμενο στο οποίο αναφερόμαστε είναι το πιο ισχυρό! Και μεσοπρόθεσμα αυτό θα εκφραστεί σε όλη του την μεγαλοπρέπεια με μια επιστροφή -αναγκαστικά- σε κάποιο νέο «μορατόριουμ». Επομένως απελευθερώνει για πρώτη φορά -μετά την μεταπολίτευση- -την δυνατότητα για την διείσδυση και ανάπτυξη νέων ριζοσπαστικών κατευθύνσεων μέσα στα λαϊκά στρώματα. Και είμαστε βέβαιοι πως αυτή η συρρίκνωση, που είναι ήδη ορατή στη νεολαία θα πάρει μετά από μερικούς μήνες το χαρακτήρα κατρακύλας. Βέβαια πάντα με έναν όρο, την ύπαρξη ενός εναλλακτικού οράματος και πόλου. Και είναι αλήθεια πως είμαστε πολύ πίσω.
Αυτή τη στιγμή που βρισκόμαστε μπροστά σε ένα σταθεροποιημένο πολιτικό σκηνικό, και η πολιτική κρίση μετατίθεται δεν πρέπει να πέσουμε στη παγίδα να ακολουθήσουμε το ΚΚΕ σε μια δραστηριοποίηση χωρίς κανένα στρατηγικό περιεχόμενο και στόχο. Σήμερα -και μέχρι τις δημοτικές εκλογές μέσα από την καθημερινή παρέμβαση και την διαμόρφωση κάποιων ενιαίων κατευθύνσεων. Το κεντρικό καθήκον της περιόδου που έρχεται είναι ακριβώς η διαμόρφωση αυτού του εναλλακτικού πολιτικού πόλου. Και σε πρώτη φάση πρέπει να βαθύνουμε στην διευκρίνιση του «προγράμματος», δηλαδή, των σημείων – αξόνων μιας νέας άποψης.
