Νικαράγουα: Ένα παράδειγμα θέλησης κι αισιοδοξίας

Η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

Ο Walter Antillon είναι δικαστής Κοσταρικανής καταγωγής με σπουδές πανεπιστημιακές στην Ιταλία τα χρόνια της δεκαετίας ’50-’60 και επηρεασμένος από προοδευτικές ιδέες στον τομέα της δικαιοσύνης. Σήμερα είναι πρόεδρος του γραφείου μελετών της ανώτατης δικαστικής αρχής (ένα είδος Άρείου Πάγου).

Ερ.: Κατ’ αρχήν θα’ θελα να μάθω τη γνώμη σου γύρω από το πρόβλημα της αυτονομίας της δικαιοσύνης στη Νικαράγουα. Ποιες είναι οι σχέσεις των δικαστικών και της κυβέρνησης των Σαντινιστών και πως λειτουργεί δομικά η δικαιοσύνη α’ αυτή τη χώρα;

Απ.: Η δικαστική εξουσία στη Νικαράγουα είναι μια εξουσία ανεξάρτητη. Κι αυτό αποδείχθηκε σε πολλές περιπτώσεις, όταν για παράδειγμα αποφάσισε για αρκετές δικαστικές περιπτώσεις ενάντια στα συμφέροντα της κυβέρνησης. Αλλά καλύτερα πρέπει να δούμε την αμέσως προηγούμενη περίοδο της επανάστασης για να καταλάβουμε μερικά πράγματα. Η δικαστική εξουσία του Σομόζα ήταν ολοκληρωτικά φθαρμένη και εξαγορασμένη, οπότε μετά την πτώση της δικτατορίας ήταν αναγκαίο να εκκαθαριστούν όλοι οι δικαστές του Σομόζα. Αυτή η επιλογή δημιούργησε μεγάλες δυσκολίες, κι ύστερα δεν ήταν εύκολο ν’ αντικαταστήσεις γρήγορα τους επαγγελματίες με ειδίκευση στη δικαστική καριέρα. Έτσι σχεδιάσαμε και βάλαμε σε εφαρμογή ένα σχέδιο ανάπτυξης θεσμών φτιάχνοντας ακόμη και τις δομές για να το στηρίξουμε όπως ένα τεχνικό γραφείο και διάφορα μαθήματα ειδίκευσης των δικαστών. Σ’ αυτή τη μεταβατική φάση δεν αρνούμαι ότι δεχτήκαμε μεγάλες πιέσεις.

Ερ.: Πολλοί μιλάνε εδώ όπως και στην Ιταλία για λαϊκά δικαστήρια που χαρακτηρίζουν τη μετεπαναστατική φάση. Τώρα δεν υπάρχουν πια, αλλά θα΄ θελα να μάθω πώς έγιναν και πώς λειτούργησαν.

Απ.: Σε μια πρώτη στιγμή υποχρεωθήκαμε να δικάσουμε μερικές χιλιάδες εθνοφρουρούς με την κατηγορία ότι έπραξαν εγκλήματα ενάντια στο λαό. Τα κανονικά δικαστήρια ήταν λίγα και ανοργάνωτα και έτσι φτιάξαμε μερικά ειδικά και προσωρινά για να αντιμετωπίσουμε αυτό τον τεράστιο αριθμό κατηγοριών. Από τη στιγμή που δικάστηκε και η τελευταία εθνοφρουρά αυτοί οι οργανισμοί διαλύθηκαν. Μετά από λίγο καιρό, με αφορμή την αρχή μιας ένοπλης αντεπίθεσης υποχρεωθήκαμε να τα επαναλειτουργήσουμε για να υπερασπίσουμε το κράτος και αναγκαστήκαμε να πάρουμε μέτρα έκτακτης ανάγκης, ενάντια στα αντεπαναστατικά εγκλήματα.

Ερ.: Ας μιλήσουμε λίγο για το σύστημα φυλακών. Αυτή την περίοδο γίνεται μεγάλη συζήτηση γύρω από τα αναμορφωτήρια και νομίζω ότι κατάλαβα ότι τα σχέδια σ’ αυτό το χώρο είναι πολύ ανοιχτά. Τι λες γι’ αυτά;

Απ.: Σήμερα, και θέλω να πω αυτή ακριβώς την περίοδο υπάρχουν δυο συστήματα φυλάκισης. Εκείνο που το θεωρούμε κανονικό κι ένα άλλο που βασίζεται στην εργασία και είναι δομημένο σε κοινότητες που τις λέμε “Grancas Abiertas”. Σ’ αυτά τα μέρη στέλνουμε καταδικασμένους που δεν θεωρούνται επικίνδυνοι, αν και σε μερικές περιπτώσεις πρέπει να εκτίσουν ποινές πάνω από δέκα χρόνια. Οι “κρατούμενοι” δουλεύουν με μια σχέση εμπιστοσύνης με τους φύλακές τους (όλοι φυσικά άοπλοι), και παρά την έλλειψη αυστηρού ελέγχου η πλειοψηφία δεν φοβάται τις αποδράσεις.

Ερ.: Ποια είναι τα πιο διαδομένα παραπτώματα στη Νικαράγουα;

Απ.: Η επανάσταση τροποποίησε αποφασιστικά την τυπολογία των παραπτωμάτων. Πριν, τα πιο διαδεδομένα ήταν εκείνα ενάντια στην ιδιοκτησία (κλοπές και ληστείες), ενώ τώρα είναι όλο και λιγότερα. Σήμερα θα τοποθετούσα στην πρώτη θέση εκείνα, ενάντια στα πρόσωπα, ακολουθούν εκείνα ενάντια στην ιδιοκτησία και μετά από μεγάλη απόσταση εκείνα της σεξουαλικής φύσης. Όπως και να ‘χει όμως τα παραπτώματα ή και εγκλήματα που είναι τα πιο επικίνδυνα είναι αυτά που αφορούν αντεπαναστατική δραστηριότητα. Ευτυχώς όμως η αντεπανάσταση δεν ακολούθησε το εσωτερικό της χώρας και έτσι δεν έχουμε τρομοκρατική δράση στις πόλεις με εξαίρεση φυσικά ότι οργανώνεται απ’ έξω, όπως τα σαμποτάζ και οι βομβαρδισμοί των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών και η τοποθέτηση ναρκών στα λιμάνια.

Ερ.: Σίγουρα μετά την πτώση του Σομόζα θα βρεθήκατε σε δυσκολία έχοντας κληρονομήσει κώδικες που λειτουργούσαν την εποχή της δικτατορίας. Ποιο ήταν το πρώτο καθήκον σας σε σχέση με τη μεταρρύθμιση του αστικού και ποινικού κώδικα;

Απ.: Επεκτείναμε τον οικογενειακό κώδικα για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα ανάπτυξης των οικογενειακών θεσμών, και ειδικά σήμερα, αυτές τις μέρες συζητιέται ο νέος ποινικός κώδικας. Παράλληλα έχουμε κάνει προγραμματισμό νια τον αστικό και εμπορικό κώδικα.

Ερ.: Στη Νικαράγουα έγιναν οι πρώτες ελεύθερες εκλογές, σχηματίστηκε η νέα βουλή και κατά συνέπεια θα δοθεί νέα μορφή στο Κράτος και το Σύνταγμα. Τι προσανατολισμοί και τάσεις υπάρχουν γύρω απ’ αυτά τα προβλήματα;

Απ.: Κατά τη γνώμη μου οι συνταγματικές διατάξεις θα γεννηθούν από τη θεσμική εμπειρία που τις εξασφαλίζει τα τελευταία χρόνια. Μετά το 1979 άρχισε να υλοποιείται ένας καταστατικός χάρτης των δικαιωμάτων των Νικαραγουανών (που είναι ακόμη σε ισχύ), και ελπίζουμε να ενσωματώσουμε στο νέο Σύνταγμα όλα τα άρθρα του καταστατικού χάρτη. Θα τελειοποιηθούν οι μηχανισμοί και οι διατάξεις που προσφέρουν μεγαλύτερη εξασφάλιση, με στόχο να οργανωθεί καλύτερα η λαϊκή συμμετοχή βρίσκοντας μεγαλύτερο χώρο δικαιωμάτων μέσα στο νέο Σύνταγμα.

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΙΔΙΟ ΠΡΑΓΜΑ

συνέντευξη του Ernesto Cardenal

Ο Ernesto Cardenal είναι αμφισβητίας κληρικός και ποιητής, ιδρυτής της περίφημης κοινότητας Solentiname, και διευθύνει από χρόνια το υπουργείο κουλτούρας και πολιτισμού.

Ερ.: Ποια είναι η οργανωτική δομή, αυτής που η επίσημη εκκλησία ονομάζει Λαϊκή εκκλησία, και ποιος ο ρόλος της στην ανάπτυξη της επανάστασης;

Απ.: Δεν υπάρχει καμιά δομή, κι ύστερα δεν υπάρχει καμιά Λαϊκή εκκλησία που να την χρησιμοποιεί κανείς από μας. Αυτό το όνομα, χρησιμοποιείται απ’ όσους μας κατηγορούν ότι έχουμε φτιάξει μια παράλληλη και αντίθετη εκκλησία από την επίσημη. Εμείς θεωρούμαστε πολύ απλά χριστιανοί επαναστάτες, στο πλευρό των φτωχών λαϊκών στρωμάτων, και δεν πιστεύω ότι αυτό μπορεί να σημαίνει την ίδρυση μιας άλλης εκκλησίας.

Ερ.: Στην Ιταλία κυκλοφορεί μια καταγγελία από το περιβάλλον της Διεθνούς Αμνηστείας, όπου λέει ότι υπάρχουν σήμερα στη Νικαράγουα πολιτικοί κρατούμενοι και ένοπλες χριστιανικές ομάδες ονομαζόμενες Turbas Divinas, που έχουν καθήκον να χτυπήσουν  στρατιωτικά τους αντιπολιτευόμενους. Τι αληθεύει γύρω απ’ αυτά;

Απ.: Η καταγγελία είναι εντελώς ψεύτικη. Εξάλλου τα στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστείας είναι πολύ θετικά για τη Νικαράγουα. Δεν είναι πολύς καιρός που αυτή η οργάνωση πληροφόρησε την αμερικάνικη κυβέρνηση ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα εδώ είναι σεβαστά, ενοχλώντας αρκετά αυτή την κυβέρνηση. Εξάλλου μια και βρίσκεστε εδώ μπορείτε να δείτε ότι η αστυνομία δεν χρησιμοποιεί γκλομπς, ούτε κράνη ενάντια σε διαδηλώσεις. Ακόμη στα πεντέμισι χρόνια επανάστασης, δεν χρησιμοποίησε ούτε δακρυγόνα ούτε αντλίες, έστω και για μια φορά ενάντια στον κόσμο. Μπορείς να δεις μόνος σου στους δρόμους ότι ο λαός είναι αρκετά ικανοποιημένος, γιατί πάλεψε και παλεύει γι’ αυτή του την κατάσταση. Η κυβέρνηση οργάνωσε στρατιωτικά όλους τους κατοίκους: οι αγρότες και οι εργαζόμενοι είναι οπλισμένοι κι αν δεν ήταν ικανοποιημένοι θα χρησιμοποιούσαν τα όπλα ενάντια στην ίδια την κυβέρνησή τους. Μια δικτατορία σαν αυτή του Πινοσέτ π.χ. αν έδινε όπλα στο λαό πόσο θα διαρκούσε; Ούτε 24 ώρες!

Ερ.: Είστε υπουργός κουλτούρας και πολιτισμού και συνάμα και ποιητής: πώς είναι δυνατό να δημιουργείς μια εκπολιτιστική δουλειά σε μια κατάσταση πολέμου και βαθιάς οικονομικής κρίσης;

Απ.: Είναι δυνατό, εξάλλου κουλτούρα και επανάσταση είναι το ίδιο πράγμα. Η κουλτούρα της νέας Νικαράγουας είναι προϊόν της επανάστασης μας, και αναπτύσσεται ήδη απ’ την αρχή του απελευθερωτικού πολέμου ριζοσπαστικοποιούμενη κατά τη διάρκειά του. Σήμερα είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε ένα νέο πόλεμο είτε αμυντικό είτε επιθετικό και η κουλτούρα αναπτύσσεται ακόμα και μέχρι μαχόμενες περιοχές, και σ’ όλα τα μέρη που εκφράζεται η επανάσταση, και αμύνεται ακόμη και μέσω της ποίησης, της μουσικής, του τραγουδιού και του χορού.

Ερ.: Στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού η κουλτούρα σχεδόν πάντα υπηρέτησε την ανάγκη ενίσχυσης του κράτους χάνοντας έτσι την κριτική της λειτουργία. Στη Νικαράγουα η κουλτούρα μπορεί να διατηρήσει την αυτονομία της;

Απ.: Ναι, για μας αυτό αντιπροσωπεύει μια αρχή που μπορεί κανείς να καθορίσει δογματική. Στον καλλιτέχνη πρέπει να εξασφαλιστεί η ολοκληρωτική ελευθερία δημιουργίας, γιατί ξέρουμε ότι όταν περιορίζεται η καλλιτεχνική δημιουργία, η τέχνη σκοτώνεται. Ήδη ζήσαμε μια παρόμοια εμπειρία σ’ άλλες χώρες. Μπορείς να δεις π.χ. ότι στις αίθουσες του υπουργείου πολιτισμού εκτίθενται έργα διαφορετικών ζωγραφικών σχολών πράγμα που δείχνει την ύπαρξη πολλών καλλιτεχνικών τάσεων και προσανατολισμών, κι αυτό συμβαίνει και στη λογοτεχνία και σ’ άλλους τομείς. Και εγώ και ο κομαντάντε Ορτίγγα καθώς ολόκληρο το υπουργικό συμβούλιο συνεχίζουμε να λέμε στους καλλιτέχνες ότι δεν είναι αναγκαίο τα έργα τους να έχουν άμεσα πολιτικό ή κοινωνικό περιεχόμενο για νάναι επαναστατικά. Η τέχνη είναι πάντα επανάσταση μ” ότι κι αν καταπιάνεται: μπορεί ένα ποίημα ή ένας ζωγραφικός πίνακας να καταπιάνεται με πολιτικά θέματα και να’ ναι πολύ άσχημος και καθόλου ενδιαφέρων. Εμάς μας ενδιαφέρει πολύ η ποιότητα.

Ερ.: Αυτές τις μέρες μίλησα με μερικούς ζωγράφους, οι οποίοι είναι σχεδόν σύμφωνοι με τις υποδείξεις του υπουργείου σας αν και καταγγέλλουν την παρόρμηση σας προς την “primitivista” ζωγραφική (πρωτογονική). Τι λες γι’ αυτή την κριτική;

Απ.: Οι καλλιτέχνες ήταν πάντοτε αντιφατικοί και κανονικά οι διάφορες ενώσεις ζωγράφων ή συγγραφέων εκφράζουν πολλές κριτικές ακόμη και στα ίδια τους τα έργα, κι αυτό είναι πάρα πολύ λογικό. Όσον αφορά την “primitivista” ζωγραφική, εμείς την υποστηρίζουμε το ίδιο με άλλες μορφές, είτε διδακτικές είτε ακαδημαϊκές. Έχουμε μια πολύ σημαντική σχολή πλαστικών τεχνών όπου διδάσκονται η προοπτική, η ιστορία της τέχνης κι όλες οι διάφορες τεχνικές της ζωγραφικής, με σκοπό να διαμορφωθούν οι επαγγελματίες καλλιτέχνες. Παράλληλα όμως προωθούμε την καλλιτεχνική παραγωγή και σ’ εκείνα τα υποκείμενα, όπως εργάτες και αγρότες που για τους γνωστούς λόγους δεν μπορούν να ασχοληθούν επαγγελματικά. Έτσι τους προσφέρουμε τεχνικούς προσανατολισμούς βάσης με τρόπο που να επιτρέπει σ’ οποιονδήποτε αισθάνεται την ανάγκη ακόμη και με αυθόρμητες μορφές να εκφραστεί σ’ αυτόν τον τομέα. Το υπουργείο πολιτισμού λοιπόν προωθεί όλες τις δυνατότητες για δημιουργία.

Ερ.: Πώς αποφασίστηκε να ανατεθεί σε θρησκευόμενους η ευθύνη δύο βασικών τομέων όπως είναι η κουλτούρα και η εκπαίδευση;

Απ.: Πολύ απλά είναι μια απόδειξη πως αυτή η επανάσταση ενώθηκε με τον χριστιανισμό, όχι συμμάχησε, αλλά κυριολεκτικά ενώθηκε, ταυτίστηκε με τον χριστιανισμό. Γι’ αυτό υπάρχει κληρικός όχι μόνο στον τομέα της εκπαίδευσης και της κουλτούρας (που σημαίνει και της ιδεολογίας της επανάστασης), αλλά και στο υπουργείο Εξωτερικών που σ’ όλες τις χώρες θεωρείται το πιο σπουδαίο. Εκτός αυτών υπάρχουν πολλοί υπουργοί ή υφυπουργοί, που ενώ δεν είναι κληρικοί-παπάδες, είναι καθολικοί που συμμετέχουν στις διαδικασίες της Εκκλησίας. Στην κυβέρνηση οι καθολικοί υπουργοί είναι η πλειοψηφία, και η χώρα μας, σε παγκόσμιο επίπεδο έχει το πιο υψηλό ποσοστό καθολικών στα υψηλά κλιμάκια του κράτους. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι μια κληρική κυβέρνηση: δεν είναι κληρική γιατί είναι επαναστατική!

Ερ.: Μια τελευταία ερώτηση. Η κατάσταση εδώ, τώρα είναι πολύ σοβαρή, και μπορεί οι Βορειοαμερικάνοι να χρησιμοποιήσουν την ένοπλη βία της εισβολής. Ποια είναι η σχέση μεταξύ των χριστιανών και του προβλήματος της βίας, της ένοπλης άμυνας; Έχετε εσείς ποτέ χρησιμοποιήσει όπλο κι αν όχι μέχρι σήμερα, θα το χρησιμοποιούσατε;

Απ.: Το γεγονός ότι εγώ δεν έχω χρησιμοποιήσει ένα όπλο δεν έχει καμιά σημασία. Δεν το χρησιμοποίησα, γιατί είμαι αρκετά γέρος για να το κάνω και γιατί το μέτωπο των Σαντινιστών μου έχει αναθέσει άλλα καθήκοντα. Αυτό που εσύ μου ζητάς αφορά ένα βασικό στοιχείο θρησκευτικής αρχής κι εγώ θέλω να μιλήσω στο όνομα της καθολικής εκκλησίας. Το δεύτερο κογκλάβιο του Βατικανού διακήρυξε ότι πρέπει να διαχωρίζεις τη βία του εισβολέα – επιτιθέμενου και κείνη του αμυνόμενου, και ότι η πρώτη είναι ανήθικη ενώ η δεύτερη νόμιμη…!

ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΣΑΝΤΙΝΙΣΤΩΝ

συνέντευξη με τον Ουριέλ Μολίνα

Ο Ουριέλ Μολίνα είναι θεολόγος και διευθύνει το Οικουμενικό Κέντρο “Αντόνιο Βαλντιβιέσο” της Μανάγουα. Είναι σημαντική προσωπικότητα στη διανόηση και καθαρός εκφραστής των εσωτερικών τάσεων της εκκλησίας στη Νικαράγουα.

Ερ.: Πάτερ Μολίνα, ποια είναι η θέση των χριστιανών στο εσωτερικό αυτής της επανάστασης;

Απ.: Νομίζω ότι δεν μπορεί κανείς νάναι καλός χριστιανός χωρίς νάναι καλός πολίτης. Το πρώτο καθήκον είναι εκείνο του να ζεις στον κόσμο με ορθάνοιχτα τα μάτια για να διαβάζεις την πραγματικότητα στην οποία κυριαρχεί η επιλογή της πίστης μας. Για μας συγκεκριμένα, είναι η ανακάλυψη της ιστορίας μας και της ταυτότητας μας. Μιλάω από την προσωπική μου πείρα και την πείρα πολλών άλλων.

Για μας π.χ. ο αγώνας των Σαντινίστας, δηλαδή η σημασία των Σαντίνο, Κάρλος Φονσέκα, το εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο των Σαντινιστών κλπ., εκφράζει, σχετικά πάντα, μια ταυτότητα ιστορική. Θεωρώ ότι, από τις 19 Ιούλη και μετά εμείς μπορούμε να λέμε ότι είμαστε ένας λαός, ενώ πριν ήμασταν ένας όχι – λαός όπως λέει η Βίβλος, κι αυτό το πέρασμα είναι το βασικό μας καθήκον. Πως και πόσο θα εξαρτηθεί από την ιστορική εξέλιξη.

Ερ.: Υπάρχουν πολλές συζητήσεις και πολεμικές στη Νικαράγουα όσον αφορά το θέμα της Εκκλησίας. Οι υψηλά ιστάμενοι της ιεραρχίας χρησιμοποιούν για σας τον όρο “Λαϊκή εκκλησία”, γυρεύοντας έτσι να σας περιθωριοποιήσουν από τις επίσημες δομές και θεσμούς, και ταυτόχρονα υποστηρίζουν ότι η λεγόμενη “εκκλησία των φτωχών” είναι μειοψηφία. Τι τύπου σχέση έχετε μ’ αυτό το κομμάτι της επίσημης Εκκλησίας που, όπως στην περίπτωση του αρχιεπίσκοπου Πένια, εκφράζει μια θέση αρκετά σκληρή σε σχέση με την επαναστατική εξέλιξη;

Απ.: Κατ’ αρχήν δεν πρέπει να σε εκπλήσσει το γεγονός ότι η εκκλησία των φτωχών που είναι υπέρ της επαναστατικής εξέλιξης είναι μειοψηφία. Είναι φυσικό, εμείς ζούμε σε μια ενότητα χριστιανική, έτσι δεν μπορούν να υπάρχουν δυο εκκλησίες σε σύγκρουση η μια με την άλλη. Στην αρχή είδαμε ένα κομμάτι χριστιανών που αγωνίστηκε ενάντια στη δικτατορία του Σομόζα, αλλά αμέσως μετά, όταν γίνεται καθαρό τι σημαίνει μια επανάσταση, θέλουν να διαχωριστούν, είτε οι χριστιανοί, είτε ο κλήρος, έτσι όπως έγινε την εποχή των σπανιόλικων αποικιών, γιατί μερικοί έχουν στο νου τους την αστική προοπτική της κοινωνίας, άλλοι την επαναστατική. Γι’ αυτό δεν νιώθω καμιά έκπληξη, σε κανένα μέρος του κόσμου δεν μπορούμε να συναντήσουμε τους χριστιανούς μονολιθικά ενωμένους γύρω από μια πολιτική δύναμη ή προοπτική.

Ερ.: Μια ερώτηση, πιο συγκεκριμένη: πώς είναι οργανωμένη σε επίπεδο δομής αυτή η εκκλησία της βάσης;

Απ.: Δεν θα ήθελα να νομίζεις ότι η εκκλησία της βάσης είναι μια οργανωμένη δομή παράλληλη με κείνη της επίσημης εκκλησίας γιατί αυτό δεν ανταποκρίνεται στη δική μας πραγματικότητα. Η λαϊκή εκκλησία είναι έτσι φτιαγμένη απ’ όλο το λαό της Νικαράγουα σε κοινότητες βάσης (όχι παραπάνω από 12 σε κάθε ομάδα) και συνέρχονται κάθε τόσο να διαβάσουν τον λόγο του Θεού. Σίγουρα όμως δεν πρόκειται για μια εκκλησία με τους επισκόπους της, και τους θεσμικούς μηχανισμούς της. Εμείς πάντα έχουμε ζητήσει το διάλογο με την άλλη πλευρά της εκκλησίας. Πιστεύουμε ότι είναι δυνατό να γίνει αν υπάρξουν σοβαροί συμβιβασμοί. Σαν κληρικός δεν μπορώ να καταλάβω γιατί μας κατακρίνουν σαν αιρετικούς. Είναι αναγκαία μια προσωπικότητα που να κατανοήσει (νομίζω ότι υπάρχει στο εσωτερικό της Εκκλησίας) πως είναι δυνατό να υπάρχουν δυο διαφορετικές πολιτικές απόψεις κληρικών. Θέλουμε να είμαστε Εκκλησία; Καλώς, αλλά είναι ανάγκη να υπάρχει χώρος και για διαφορετικές επιλογές. Είναι το μόνο που ζητάμε, εμείς ποτέ δεν είπαμε ότι είμαστε εναντίον του Πάπα και των επισκόπων.

Ερ.: Στην Ευρώπη, όπου η Εκκλησία είναι πολύ παραδοσιακή απαγορεύει στην Λατινοαμερικάνικη Εκκλησία να έχει σχέση η χριστιανοσύνη με τη βία. Τι λες γι’ αυτό;

Απ.: Νομίζω ότι η Εκκλησία της Ευρώπης είναι αντιιστορική. Ας θυμηθούμε τον Μεσαίωνα: οι σταυροφορίες είναι ένα κεφάλαιο της ιστορίας της εκκλησίας και σε κείνες τις εποχές η βία ήταν απ” την άλλη μεριά. Η Δεύτερη Σύνοδος του Βατικανού το καθόρισε πολύ καλά: βία του εισβολέα και βία αμυντική. Όταν οι δικοί μας επίσκοποι διακηρύσσουν τη νομιμότητα των μαχών ενάντια στον Σομόζα δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να διακηρύσσουν κατά γράμμα την παραδοσιακή θεωρία του Αγίου Θωμά του Ακινάτη και της Εκκλησίας.

Ερ. :Αυτή είναι η ίδια διαφοροποίηση που έκανε κι ο Μαρξ στο θέμα της βίας…

Απ.: Εμείς δεν σχηματοποιούμε τη βία, αυτή είναι φυσικό φαινόμενο αφ’ ότου υπάρχει πόλεμος. Εάν γνωρίζουμε ότι κάθε μέρα πεθαίνουν από την πείνα 40 χιλιάδες παιδιά, τι είναι αυτό, ένα καύχημα; Όχι! ένα γεγονός ωμής βίας.

Το πρόβλημα είναι ότι τα όπλα είναι όλο και πιο φανερά, και πολύ συχνά, όποιος μας κατηγορεί ότι στηρίζουμε τη βία είναι υπέρ της πολεμικής βιομηχανίας οπλίζοντας τους μικρούς λαούς του Τρίτου Κόσμου. Στη Νικαράγουα λέμε πάντα ότι ο καλύτερος πόλεμος είναι εκείνος που δεν γίνεται: εμείς λοιπόν δεν αγαπάμε τη βία. Απλώς είναι αναγκαία όταν πρέπει ν’ αμυνθείς απέναντι στον κοινό εχθρό.

Ερ.: Μια τελευταία ερώτηση: Αυτή την περίοδο γίνεται μια ιδιόμορφη επίθεση από την ιεραρχία σε μερικούς θεολόγους της απελευθέρωσης όπως ο πάτερ Μποφ στη Βραζιλία και σε διάφορους άλλους θρησκευόμενους στο Περού. Τι έχεις να πεις γι” αυτή την αντίδραση του Βατικανού σε μια τέτοιου τύπου εκκλησία, τόσο κοντινή σ’ αυτή που εκπροσωπείς;

Απ.: Εγώ νομίζω ότι πίσω απ” αυτή την επίθεση δεν κρύβεται ένα ζήτημα θρησκευτικού δόγματος. Το πρόβλημα είναι ότι έχουν ξεσκεπαστεί οι παλιές και οι σημερινές συμμαχίες μεταξύ της επίσημης, θεσμικής Εκκλησίας και του παγκόσμιου καπιταλισμού. Έτσι μεταφέρουν τη συζήτηση σε επίπεδο επιστημολογίας, στη μη καθαρότητα του δόγματος και στο γεγονός ότι έχει μετατραπεί η θεολογία σε πολιτική.

Κατά τη γνώμη μου, όλα αυτά δεν είναι σωστά: το ζήτημα που παίζεται στη Λατινική Αμερική δεν είναι ζήτημα δόγματος, αλλά αφορά τη ζωή και το θάνατο, γι’ αυτό ή η θεολογία είναι με τη ζωή ή είναι με το θάνατο!

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟΥΣ ΘΕΣΜΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η παρέμβαση αυτή (διάφορα σημεία της) είναι της Michele Najlis του AMNALAE που έγινε στη συνάντηση “Γυναίκα και Τρίτος Κόσμος” από το Cosu.

Στη Νικαράγουα, όπως σ’ όλες τις χώρες του κόσμου, οι γυναίκες έχουν παίξει σπουδαίο ρόλο στην ιστορία του λαού της για την ελευθερία. Στη Νικαράγουα αυτό έγινε από διάφορες ηρωικές πράξεις, λίγο-πολύ αυθόρμητες, από την εποχή της αποικιοκρατίας, μέχρι το σημερινό γυναικείο κίνημα που είναι γνωστό σαν ΑΜNLAE (Ένωση των Νικαραγουανών Γυναικών Luisa Amanda Espinoza, προς τιμήν της πρώτης γυναίκας μάρτυρα του FSLN). Η συμμετοχή γυναικών στο στρατό του Sandino ήταν τεράστια, είτε άμεσα σαν μαχητές, νοσοκόμες, μαγείρισσες, ταχυδρόμοι, υπεύθυνες καταφυγίων ασφαλείας, είτε σε διεθνές επίπεδο, όπως η γιατρός Concepcion Palacios και η μεγάλη χιλιανή ποιήτρια Gabriela Minstral.

Στην πραγματικότητα, η πρώτη προσπάθεια αυτόνομης οργάνωσης γυναικών αρχίζει το 1969 με τη στήριξη του “Frente” Sandinista de Liberacion Nacional (FSLN). Αυτή η πρώτη οργάνωση ονομάστηκε “Alianza Patriotica de Mujeres Nicaraguenses”.

Οι σκληρές συνθήκες πολιτικής καταπίεσης, αρχίζοντας από το 1969-70 έσπρωξαν την Alianza Patriotica del Mujeres Nicaraguenses ν’ αναπτυχθεί σαν οργάνωση μαζική. Εκείνη την εποχή, οι μητέρες των πολιτικών κρατούμενων άρχισαν να οργανώνονται σ’ εκείνο που θα γίνει το έμβρυο του σημερινού “Comite de Madres de Heroes y Martires”, που έπαιξε σημαντικό ρόλο στον αγώνα μας για την ειρήνη. Τα τελευταία δε χρόνια σημαντική ήταν και η συμμετοχή σαν μαχητές των γυναικών του FSLN, το οποίο το 1977 προώθησε το σχηματισμό μιας νέας γυναικείας οργάνωσης που ονομάστηκε Ampronac (Associacion de Mujeres ante la Problematica Nacional). Λόγω των ιστορικών χαρακτηριστικών του κινήματος αν και η Ampronac προωθεί ειδικά γυναικεία αιτήματα (ισότητα μισθού π.χ.) ο βασικός αγώνας στρέφεται ενάντια στη δικτατορία του Σομόζα.

Το 1979, με το πάρσιμο της εξουσίας από το λαό, με το FSLN στην πρωτοπορία, η οργάνωση των γυναικών ξαναβάζει δικά της αιτήματα και νέα οργανωτική δομή παίρνοντας το όνομα Amnalae.

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΥΣ ΘΕΣΜΟΥΣ

Αντίθετα από εκείνο που μπορούσε να συμβεί σ’ άλλες εποχές και σ’ άλλες χώρες, στη Νικαράγουα με τη νίκη της επανάστασης, το FSLN παίρνει υπ’ όψη του τη θέση που η γυναίκα κέρδισε στον αγώνα ενάντια στη δικτατορία.

Η πρώτη ενέργεια γίνεται όταν το FSLN καθορίζει την στρατιωτική ιεραρχία. Πέντε από τους 25 μαχητές που παίρνουν το βαθμό του Comandante είναι γυναίκες δηλαδή το 20%.

Άλλες συντρόφισσες, εκτός από τις υπεύθυνες αυτές θέσεις στο στρατό έχουν θέσεις σαν υπουργίνες. Υγείας και σαν υφυπουργοί Εξωτερικών και Δικαιοσύνης. Στους 7 δικαστές στο Ανώτατο δικαστικό σώμα δυο είναι γυναίκες (28,6%). Στα περιφερειακά δικαστήρια στους 36 δικαστές, 8 “είναι γυναίκες (22,2%), στους 39, 12 είναι γυναίκες (30,7%) και τέλος στους 152 τοπικούς δικαστές 24 είναι γυναίκες (15,8%). Χαρακτηριστικά, πριν την επανάσταση, δεν υπήρχαν δικαστές γυναίκες παρά μόνο 12 και σε τοπικά δικαστήρια, οι υπόλοιπες ήταν δικηγόροι, και δούλευαν όχι καθαρά επαγγελματικά, πράγμα που δείχνει τη θέση της γυναίκας στη μετεπαναστατική περίοδο. Γεγονός που δείχνει ακόμη ότι δεν υπάρχει άρνηση ή μη αποδοχή στη γυναίκα για καμιά θέση συμμετοχής της μέσα στους θεσμούς. Αν υπάρχει ακόμη μικρή προκατάληψη για την αποδοχή της γυναίκας σε ορισμένα επαγγέλματα φταίει ακόμη η ανικανότητα της που κληρονόμησε όταν ήταν αποκλεισμένη από την εποχή της δικτατορίας. Και γι’ αυτό χρειάζεται καιρός, παρά τις δυσκολίες που υπάρχουν λόγω μιας διαρκούς έκτακτης ανάγκης που ζει η κοινωνία από το φόβο της εισβολής.

Στο Κεντρικό Συμβούλιο του Κράτους η γυναικεία παρουσία καλύπτει το 14%. Ακόμη σημαντικό είναι ότι η Amnlae σαν τέτοια εκπροσωπείται και πέρα από τη μαχητική της συμμετοχή, είναι υπεύθυνη για την προετοιμασία εκείνων των νόμων που αφορούν, την οικογένεια, τη γυναίκα καθώς και κείνων που αφορούν τον εκλογικό νόμο, την στρατιωτική θητεία, τα κόμματα και τις εξωτερικές υποθέσεις.

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ TOY FSLN

Ήδη έχουμε δει ότι η γυναίκα στη Νικαράγουα αποτελεί δραστήριο μέρος του FSLN, κι ότι υπάρχει η πολιτική θέληση από το κόμμα μας όχι μόνο να στηρίξει τις διεκδικήσεις των γυναικών αλλά και να τις προωθήσει. Είναι ενδιαφέρον να δούμε την οργανική συμμετοχή της γυναίκας στο εσωτερικό του FSLN.

Το συνολικό ποσοστό των γυναικών στο FSLN είναι 22%. Παρόλα αυτό στο σύνολο των υπευθυνοτήτων, πολιτικής διεύθυνσης στους νομούς και τα διαμερίσματα οι γυναίκες αποτελούν το 37%, ενώ στις ενδιάμεσες υπευθυνότητες βοηθητικών οργανώσεων το 24,6%. Κάτι που δείχνει τη θέση της γυναίκας μέσα στα κέντρα αποφάσεων του FSLN.

Ένα ποσοτικό και ποιοτικό άλμα έχει γίνει και στον τομέα της συνδικαλιστικής ζωής. Ο προσανατολισμός της Amnlae σε σχέση με το συνδικαλιστικό κίνημα εκφράζεται προς δυο κατευθύνσεις: η γυναίκα πρέπει να προωθεί τις διεκδικήσεις της σαν μέλος της εργατικής τάξης, αλλά και τις διεκδικήσεις της σαν γυναίκα.

Κατά τη διάρκεια της “Gruzada Nacional de Alfabetizacion” μια αληθινή εποποιία του λαού μας μετά την επαναστατική νίκη το 60% των αγωνιστών ήταν γυναίκες. Κατά τη διάρκεια της σταυροφορίας είχαν σχηματιστεί 196 “Comites de Madres por la alfabetizacion” (“Επιτροπές μητέρων για τον αλφαβητισμό”).

Αυτό δείχνει μια γενική ιδέα τής συμμετοχής της γυναίκας στο χώρο της κουλτούρας. Στον τομέα του υπουργείου κουλτούρας πολλές γενικές διευθύνσεις δόθηκαν σε συντρόφισσες. Όσον αφορά την πατριωτική στρατιωτική θητεία, που δημιουργήθηκε πρόσφατα η συμμετοχή των γυναικών είναι εθελοντική ανάλογα με τις συνθήκες, τις ικανότητες και την οικογενειακή και κοινωνική κατάσταση. Παράλληλα σ” άλλα καθήκοντα, η συμμετοχή της γυναίκας είναι καθολική: το 80% της επαναστατικής επιφυλακής που ο λαός μας ζει μέρα και νύχτα, από δρόμο σε δρόμο, πόλη και χωριό βρίσκεται στα χέρια των γυναικών.

Η γυναίκα της Νικαράγουα έπαιξε επίσης πολύ σπουδαίο ρόλο στον αγώνα για την ειρήνη σε διεθνές επίπεδο.

ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ

Αμέσως μετά τη νίκη της 20 Ιούλη 1979 (ημέρα μετά το πάρσιμο της εξουσίας) κηρύχθηκε η ισότητα όλων των Νικαραγουανών και πάρθηκαν αυστηρά μέτρα ενάντια στο εμπόριο λευκής σάρκας, της πορνείας κλπ. Μέσα στον πρώτο μήνα απαγορεύτηκε η χρησιμοποίηση της γυναίκας σαν σεξουαλικό αντικείμενο στην εμπορική προπαγάνδα. Επικυρώνεται η ισότητα του άνδρα και της γυναίκας στο εσωτερικό της οικογένειας ακόμη και σ’ ότι αφορά τα δικαιώματα και τα καθήκοντα σε σχέση με τα παιδιά. Επικυρώνεται η ισότητα στο δικαίωμα μισθού, στην προαγωγή και στην ανάπαυση. Ρυθμίζεται το δικαίωμα της αγρότισσας για το μισθό της. Ρυθμίζεται το δικαίωμα διακοπών πριν και μετά τα Χριστούγεννα. Ρυθμίζονται τα δικαιώματα για την εγκυμοσύνη, και η κοινωνική πρόνοια για τις συντρόφισσες που δεν είναι παντρεμένες.

Τον Φλεβάρη του 1983 η Amnlae δημιουργεί το Νομικό Γραφείο Γυναικών, για να προσφέρει δικαστική και διοικητική βοήθεια στις συντρόφισσες που έχουν οικογενειακές διαφορές, γραφείο που ανάπτυξα δραστηριότητα θεαματική και μεγάλη σημασία.

Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι για να φτάσουμε σε κάθε ένα απ’ αυτούς τους νόμους που προώθησε η Amnlae για να ψηφιστούν στο Κεντρικό Συμβούλιο του Κράτους, προυπήρξαν εκατοντάδες συνελεύσεις στα κέντρα δουλειάς, συνοικίες και κομματικές οργανώσεις των μαζών, για να μελετηθεί και αναλυθεί το περιεχόμενο τους. Πολλές όμως εργασίες για τη νομοθεσία, παρά τη σημασία τους, υποχρεωθήκαμε να τις αναστείλουμε λόγω της επιφυλακής είτε οικονομικής, πολιτικής, είτε στρατιωτικής που κυριαρχεί στη χώρα μας λόγω επικείμενης εισβολής των βορειοαμερικάνων.

Ένας από τους βασικούς τομείς αγώνα του Amnlae, αυτά τα χρόνια ήταν αυτός της θεσμοποίησης ορισμένων δικαιωμάτων της γυναίκας, που μέσα απ’ αυτά σχηματίζεται μια νέα ποιότητα ηθικής στη νέα οικογένεια. Παράλληλα ο νόμος για την οικιακή εργασία που δίνει ίδια δικαιώματα και καθήκοντα στον άνδρα και τη γυναίκα, έχει μεγάλη σημασία για τον ελεύθερο χρόνο της γυναίκας που την προωθεί περισσότερο στην έξω από την οικογένεια κοινωνική ζωή.

Εκτός από το νόμο που απαγορεύει τη χρησιμοποίηση των γυναικών σαν σεξουαλικό αντικείμενο για προπαγάνδα εμπορική, απαγορεύτηκαν και οι θρησκευτικές ή οικογενειακές γιορτές για την ίδια χρήση. Αυτό εμπόδισε την εκμετάλλευση της “Ημέρας της Μητέρας” από εμπορική σκοπιά, και παράλληλα χτύπησε τη μυθολογία περί “Μητέρας” που κυριαρχεί στις ανδρικές κοινωνίες.