Της Έφης Λαμπροπούλου* από το Άρδην τ. 134-135 που κυκλοφορεί σε περίπτερα και βιβλιπωλεία
Η Ελλάδα, όπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έχει γίνει τα τελευταία χρόνια πεδίο ξεκαθαρίσματος λογαριασμών μεταξύ ξένων ομάδων του οργανωμένου εγκλήματος, με κυρίαρχες τις τουρκικές (Sahinler, Sarallar, Boyun «Dalton» Βaygagalar, Baybasin). Από τον Σεπτέμβριο 2023 μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί στη χώρα μας, με βάση τα δημοσιεύματα, εννέα δολοφονίες Τούρκων – έξι στη Λούτσα, και από μία στον Πειραιά, στην Κυψέλη και τελευταία στην Γλυφάδα, και 22 συλλήψεις. Οι πρώτοι έξι από τα θύματα ήταν μέλη της ίδιας εγκληματικής ομάδας (Boyun), η οποία ξεκίνησε τη δράση της από την Κωνσταντινούπολη. Πρόκειται για ένα σπιράλ αντεκδικήσεων με προηγηθείσες δολοφονίες στη Βαρκελώνη (Μάιος 2024), στο Λονδίνο (Μάιος 2024) και στο Κισινάου (Ιούλιος 2024).
Με βάση την πρόσφατη έκθεση της Europol (2024), στην ΕΕ έχουν εντοπιστεί ότι δρουν 821 επικίνδυνα εγκληματικά δίκτυα. Ο αριθμός των μελών τους ξεπερνά τα 25 χιλ. άτομα. Τα δίκτυα αυτά δραστηριοποιούνται σε διάφορους τομείς, όπως διακίνηση ναρκωτικών, απάτες, εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας, διακίνηση μεταναστών, εμπορία ανθρώπων κ.ά. Το ένα τρίτο των δικτύων εστιάζει αποκλειστικά στη διακίνηση ναρκωτικών, ενώ για το ήμισυ των δικτύων τα ναρκωτικά αποτελούν μέρος της επιχειρηματικής τους δράσης. Ειδικά στον τομέα των ναρκωτικών, στην Ευρώπη κυριαρχούν δύο εθνικότητες, η τουρκική και η αλβανική, η οποία συναγωνίζεται επάξια την τουρκική κατά την τελευταία δεκαετία, ιδίως στη διακίνηση κοκαΐνης.
Οι τουρκικές ομάδες εμπλέκονται επίσης στη διακίνηση όπλων, στο λαθρεμπόριο τσιγάρων, στην εμπορία αρχαιοτήτων και στη διανομή κινεζικών παραποιημένων προϊόντων. Στα σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία και το Ιράκ είναι γνωστή η διακίνηση όπλων και εκρηκτικών, με τις παράνομες αυτές μεταφορές να κατευθύνονται συχνά μέσω της Τουρκίας σε ζώνες συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή. Ομοίως, ιρακινές και συριακές αρχαιότητες έχουν διακινηθεί λαθραία μέσω της Τουρκίας προς ευρωπαϊκές χώρες.
Δείκτης οργανωμένου εγκλήματος (Ευρώπη) Μεγαλύτερος: Τουρκία, 6,89 – Μικρότερος: Λίχτενστάιν, 1,88
πηγή: Global Organized Crime Index
Η τουρκική μαφία είναι ένας όρος-ομπρέλα κάτω από την οποία βρίσκονται πολλές φατρίες, με επικεφαλής babas (αρχηγούς), όπως οι αδελφοί Αμπντουλάχ και Χουσεΐν Μπαϊμπασίν, οι οποίοι, για πολλά χρόνια, ήταν επικεφαλής του ισχυρότερου τουρκικού εγκληματικού δικτύου στην ΕΕ. Η οργάνωσή τους ασχολήθηκε με τη διακίνηση ηρωίνης, εκβιασμούς και το ξέπλυμα χρήματος. Η φατρία Baybaşin, η οποία έχει έδρα τη Βρετανία, δημιούργησε και εκπαίδευσε συμμορίες νεαρών Τούρκων από οικογένειες μεταναστών για να χρησιμοποιούνται είτε ως κούριερ ναρκωτικών είτε ως εκτελεστές. Οι babas τείνουν να στρατολογούν άνεργους νέους χωρίς προσόντα με λίγες πιθανότητες κοινωνικής ανέλιξης, οι οποίοι είναι πρόθυμοι να αναλάβουν οποιονδήποτε κίνδυνο προκειμένου να βγάλουν γρήγορα χρήματα.
Φαίνεται ότι η βεντέτα, αλλά όχι οι αιτίες, των δολοφονιών στις οποίες αναφερόμαστε, ξεκίνησε τουλάχιστον από το 2009 στο Λονδίνο μεταξύ των Τούρκων του Tottenham (ή Tottenham Boys), οι οποίοι εθνικά είναι κυρίως Τούρκοι, και των Τούρκων του Hackney, συνδεόμενων με τη φατρία Baybaşin, οι οποίοι είναι κυρίως Κούρδοι. Κι ενώ αρχικά δούλευαν μαζί και πολλά μέλη και των δύο ομάδων ήταν Κούρδοι και Αλεβίτες, χωρίστηκαν.
Η όξυνση όμως της κατάστασης, δηλ. οι αιτίες, πρέπει να αναζητηθούν στη δημιουργία περισσοτέρων εγκληματικών ομάδων και στον μεγάλο ανταγωνισμό στην αγορά ναρκωτικών. Ο ανταγωνισμός εντάθηκε με την πρόσφατη απαγόρευση της παραγωγής οπίου από τους Ταλιμπάν. Οι Ταλιμπάν προμήθευαν αρχικά την κουρδική μαφία με οπιούχα, υπό τον όρο ότι αυτά δεν θα πωλούνταν σε Κούρδους, αλλά μόνο σε Ευρωπαίους και Ρώσους. Όμως το 2022 τα απαγόρευσαν τελείως με αποτέλεσμα να διαταραχτεί σοβαρά η αλυσίδα εφοδιασμού ηρωίνης, οδηγώντας σε σημαντικές ελλείψεις σε όλη την Ευρώπη. Γι’ αυτό, ο ανταγωνισμός για το μερίδιο αγοράς τόσο της ηρωίνης όσο και της κοκαΐνης ̶ διότι και στη Λατινική Αμερική οι διάδρομοι έχουν αλλάξει ̶ έχει ενταθεί, οδηγώντας σε αυξημένη βία, παρόλον ότι οι τουρκικές ομάδες είναι πολύ δραστήριες ήδη από το 2010 και στη διακίνηση συνθετικών ναρκωτικών.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 και μετά, οι τουρκικές ομάδες διακίνησης ναρκωτικών μεγαλούργησαν, αφού μπόρεσαν να ελέγξουν τη βαλκανική οδό για τη διακίνηση της ηρωίνης. Αυτές δημιούργησαν δίκτυα στην Ευρώπη για τη διαχείριση της τελικής διανομής των ναρκωτικών στους εμπόρους του δρόμου.
Η παγκοσμιοποίηση πολλαπλασίασε τις ευκαιρίες των τουρκικών ομάδων να διευρύνουν ακόμα περισσότερο τη δράση τους. Η στρατηγική γεωγραφική θέση της Τουρκίας συνέβαλε στην ανάπτυξη και επέκταση του τουρκικού οργανωμένου εγκλήματος σε περισσότερες από 40 χώρες.
Οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή οδήγησαν επίσης σε έξαρση της διακίνησης μεταναστών, με εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες να μεταφέρονται από την Τουρκία στην Ελλάδα και σε άλλους δυτικοευρωπαϊκούς προορισμούς.
Όμως η άνθηση των τουρκικών ομάδων δεν οφείλεται απλώς και μόνο στην επιχειρηματική δράση τους. Η έκθεση του Global Organized Crime Index (2023: 76) υπαινίσσεται τους πολύπλοκους δεσμούς μεταξύ των κρατικών αξιωματούχων της Τουρκίας και του οργανωμένου εγκλήματος. Όπως φαίνεται και από την έκθεση του επόμενου έτους (Global Organized Crime Index 2024), οι δείκτες εγκληματικότητας της Τουρκίας είναι πολύ υψηλοί (6,89/10) και ανθεκτικότητας στο (οργανωμένο) έγκλημα πολύ χαμηλοί (3,54/10) (π.χ. πολιτική ηγεσία και διακυβέρνηση, διαφάνεια και λογοδοσία, δικαστικό σύστημα, επιβολή του νόμου, καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, πρόληψη κ.ά.).
Κατά τη διάρκεια της 22χρονης θητείας του προέδρου Ερντογάν (ως πρωθυπουργού και προέδρου), η Τουρκία έχει μετατραπεί σε κέντρο σημαντικών εγκληματικών συνδικάτων, και σε έναν από τους κεντρικούς κόμβους για την παγκόσμια διακίνηση κοκαΐνης. Η απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016 έδωσε αφορμή στην κυβέρνηση για εκκαθαρίσεις και την απόλυση περισσότερων από 40 χιλιάδες αστυνομικούς και 5 χιλιάδες δικαστές και εισαγγελείς. Στη θέση τους η κυβέρνηση έβαλε νέους αξιωματικούς και εισαγγελείς πιστούς στην κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), οι οποίοι διστάζουν να ερευνήσουν το οργανωμένο έγκλημα που συνδέεται με την κυβέρνηση. Αυτό το περιβάλλον έχει μετατρέψει την Τουρκία σε ασφαλές καταφύγιο για τουρκικές και βαλκανικές εγκληματικές ομάδες και διαβόητους αρχηγούς του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος, οι οποίοι αποφεύγουν την επιβολή του νόμου στις χώρες τους και μπορούν να κρύψουν τον παράνομο πλούτο τους, χρησιμοποιώντας συχνά κρατικές τράπεζες. Λέγεται μάλιστα ότι ανώτεροι πολιτικοί ηγέτες πλουτίζουν μέσω αδήλωτων προμηθειών που συνδέονται με αυτές τις μεταφορές χρημάτων. Ο μηχανισμός που χρησιμοποιείται από την κυβέρνηση Ερντογάν για την προσέλκυση παράνομων κεφαλαίων, καθώς και νόμιμα αποκτηθέντος αλλά αδήλωτου πλούτου, αναφέρεται στην τουρκική νομοθεσία ως «αμνηστία πλούτου» (PwC Türkiye 2022, Nordic Monitor 2023, Organized Crime and Corruption Reporting Project 2024). Λειτουργώντας ατιμώρητα στην Τουρκία, οι εγκληματίες αυτοί απολαμβάνουν την προστασία ενός δικτύου που περιλαμβάνει αστυνομικούς, εισαγγελείς, δικαστές και πολιτικούς οι οποίοι συνεργάζονται στενά με ανώτερους αξιωματούχους της κυβέρνησης Ερντογάν και του κύριου συμμάχου της, του ακροδεξιού/υπερεθνικιστικού Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP).
Tι κινδύνους ενέχει η δράση των τουρκικών ομάδων για την Ελλάδα; Πολύ μεγάλους. Κι αυτό το αποδεικνύει η εμπλοκή της ΕΥΠ. Όπως και στη διακίνηση μεταναστών, ο έλεγχος του οργανωμένου εγκλήματος δεν είναι μόνο θέμα πρόληψης και καταστολής μιας εγκληματικής δράσης, αλλά πρωτίστως εθνικής ασφάλειας. Τούρκοι υπερεθνικιστές μαφιόζοι και μέλη των δυνάμεων ασφαλείας της Τουρκίας συνεργάζονται στενά, πράγμα που σημαίνει ότι καθιστά αυτές τις ομάδες «ικανές να εξυπηρετήσουν γεωπολιτικούς και πολιτικούς στόχους (…), μέσω των δικών τους δράσεων, αλλά και επιχειρησιακών τους δικτύων», όπως αναφέρει και η Έκθεση της ΕΥΠ (2023/2024: 16). To «σκάνδαλο» Suleyman Soylu (υπουργός Εσωτερικών της Τουρκίας), Erkan Yildirim (υιός του πρώην πρωθυπουργού Binali Yildirim) – Sedat Peker (αρχηγός εγκληματικής ομάδας και πληροφοριοδότης) το 2021 αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση της σχέσης του οργανωμένου εγκλήματος με το βαθύ κράτος της Τουρκίας.
Επομένως, καθίσταται αναγκαία για τις ελληνικές αρχές η εκπόνηση σεναρίων και όχι απλώς εκθέσεων για τέτοιες ομάδες. Οι εκθέσεις τείνουν να αναδεικνύουν τις υποθέσεις και τις δραστηριότητες των υπηρεσιών επιβολής του νόμου και των φορέων χάραξης πολιτικής, αλλά όχι τη δυναμική του ίδιου του φαινομένου. Τα σενάρια όμως δομούν πληροφορίες σχετικά με το πώς μπορεί να εξελιχθεί το μελλοντικό περιβάλλον για τη δράση των εγκληματικών ομάδων στην περιοχή. Τα σενάρια για το οργανωμένο έγκλημα δεν θα πρέπει να επικεντρώνονται μόνο στη δραστηριότητα της επιβολής του νόμου, αλλά και στις επιπτώσεις του οργανωμένου εγκλήματος στην κοινωνία και στην πολιτεία στο σύνολό της. Μπορούν τα σενάρια να βοηθήσουν; Τα σενάρια είναι τόσο καλά όσο καλή είναι η βάση των πληροφοριών τους.
*Καθηγήτρια Εγκληματολογίας, Τμήμα Κοινωνιολογίας, Πάντειο Παν/μιο.
