Μέση Ανατολή: «Έφτιαξαν έναν Φράνκενσταϊν»

Την «Επιστροφή των τζιχαντιστών» (εκδόσεις Μεταίχμιο), το τέταρτο και πολύ επίκαιρο βιβλίο του για το Ιράκ, παρουσίασε χθες, στο φιλόξενο πατάρι του βιβλιοπωλείου «Ιανός», σε Ελληνες δημοσιογράφους ο Ιρλανδός ανταποκριτής του «Independent» στη Μέση Ανατολή, Πάτρικ Κόκμπερν.

Ο ρεπόρτερ που κάλυψε καλύτερα και πληρέστερα από κάθε άλλον τις περίπλοκες συγκρούσεις στο Ιράκ, εμφανίστηκε απλός, προσιτός και ξεκάθαρος στις απόψεις του και ήταν απαισιόδοξος τόσο για το μέλλον της Συρίας όσο και για τη διάρκεια του πολέμου στη Συρία και το Ιράκ. Παραθέτουμε ορισμένα αποσπάσματα από τη συνομιλία μας με τον Κόκμπερν, ένα μόνο ψήγμα από τον ποταμό ανάλυσης και πληροφορίας που περιέχει το βιβλίο του:

«Στα τέλη του 2012 ήταν ήδη πολύ καθαρό ότι αυτό που τότε αποκαλούνταν Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε (ISIS) -τωρινό Ισλαμικό Κράτος, Ι.Κ.- γινόταν όλο και πιο ισχυρό. Στα μέσα του 2013 το Ι.Κ. είχε φτάσει στα δυτικά της Βαγδάτης και επιτέθηκε στη διαβόητη αμερικανική φυλακή του Αμπού Γκράιμπ, όπου απελευθέρωσαν εκατοντάδες μαχητές. Στις αρχές του 2014 κατέλαβαν την πόλη Φαλούτζα, επίσης δυτικά και πολύ κοντά στη Βαγδάτη, όμως και πάλι κανείς δεν ανησυχούσε ακόμη. Στη Συρία, επίσης, το Ι.Κ. είχε αποκτήσει μεγάλη δύναμη, είχε καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της δυτικής και κεντρικής Συρίας, μια τεράστια περιοχή.

Δεν ασχολήθηκαν

»Ταυτόχρονα, φαινόταν κανείς να μην ασχολείται ιδιαίτερα με το φαινόμενο του Ι.Κ., να μην του δίνει προσοχή. Το “μη ενδιαφέρον” που επέδειξαν τα ΜΜΕ για το Ι.Κ., ακόμη και πολλοί διπλωμάτες αγνοούσαν ή υποβίβαζαν το θέμα, οφείλεται και στο γεγονός ότι όλοι πίστευαν πως ο πόλεμος στο Ιράκ αποτελούσε πια παρελθόν. Ομως, εγώ πίστευα το αντίθετο και έγραψα το βιβλίο για το Ι.Κ. “Η επιστροφή των τζιχαντιστών” μέσα στους πρώτους μήνες του 2014. Στις 10 Ιουνίου, το Ι.Κ. κατέλαβε με μια επίθεση-αστραπή τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Ιράκ, τη Μοσούλη. Πολύ σύντομα κατέλαβε το μεγαλύτερο μέρος του βόρειου και του δυτικού Ιράκ και άλλαξε τα πολιτικά δεδομένα στη Μέση Ανατολή. Πιστεύω ότι η δημιουργία του Χαλιφάτου ήταν από τα πιο απίστευτα πράγματα που έγιναν στην περιοχή μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

»Και αυτό το κατάφερε μια παράξενη, άγνωστη οργάνωση φανατικών, που ωστόσο έχουν στρατιωτικές ικανότητες. Ανακήρυξαν κράτος και το υπερασπίζονται, παρά τη διεθνή συμμαχία που έκαναν οι Αμερικανοί, στην οποία συμμετέχουν 60 μέλη. Σήμερα το Ι.Κ. ελέγχει έδαφος ίσο με εκείνο της Μεγάλης Βρετανίας.

»Ενα από τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του Ι.Κ. είναι η πειθαρχία των μαχητών του, αντίθετα από τις άλλες πολιτοφυλακές (“μιλίτσιες”) που δρουν στη Συρία και το Ιράκ. Συνδυάζουν τον θρησκευτικό φανατισμό με τη στρατιωτική ικανότητα. Οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες λένε ότι το Ι.Κ. έχει 35.000 μαχητές. Αυτό δεν το πιστεύω καθόλου. Προσωπικά εκτιμώ ότι έχουν 100.000-200.000 μαχητές. Πηγές μου στη Μοσούλη αναφέρουν ότι κάνουν καθημερινά στρατολόγηση μαχητών, γίνονται κάθε ημέρα και πιο δυνατοί. Εξι μήνες αφότου ανακήρυξαν το Χαλιφάτο και παρά τις επιθέσεις που δέχονται, συνεχίζουν να κατέχουν πάνω-κάτω τα ίδια εδάφη που είχαν και πριν από έξι μήνες. Οχι μόνο προβάλλουν αντίσταση, αλλά είναι και πετυχημένη. Το Ι.Κ. γεννήθηκε μέσα στον πόλεμο, είναι παιδί του πολέμου».

Και συνέχισε: «Οι διαφορές του Ι.Κ. με την Αλ Κάιντα είναι πολλές. Η Αλ Κάιντα ήταν μικρή οργάνωση, με λίγες εκατοντάδες μέλη. Το Ι.Κ. έχει δεκάδες χιλιάδες, αν όχι εκατοντάδες χιλιάδες μέλη. Το Ι.Κ. επίσης ελέγχει έδαφος, έχει κράτος. Η Αλ Κάιντα, πέρα από κάποιες βάσεις στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν, δεν είχε εδαφική υπόσταση. Η Αλ Κάιντα έκανε στην πραγματικότητα μια μεγάλη επιχείρηση, την 11η Σεπτεμβρίου. Το Ι.Κ. κάνει κάθε μέρα έναν πόλεμο. Τη σημασία του Ι.Κ. την είχαν υποβαθμίσει όλοι. Οι δημοσιογράφοι, τα ΜΜΕ, ακόμη και οι διπλωμάτες. Ηταν κι αυτός ένας από τους λόγους που έγραψα τότε αυτό το βιβλίο. Αντίθετα, την Αλ Κάιντα μάλλον την είχαμε όλοι πολύ αναβαθμισμένη. Της δώσαμε μεγαλύτερη σημασία από το μέγεθός της. Οι κυβερνήσεις την αποκάλεσαν “τη μεγαλύτερη πρόκληση ασφαλείας” που είχαν αντιμετωπίσει κι έτσι δικαιολόγησαν εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια στον αγώνα κατά της Αλ Κάιντα.

Οικονομική βοήθεια

»Η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, το Κουβέιτ, βοήθησαν εν γένει τις οργανώσεις των τζιχαντιστών, ιδίως οικονομικά, και φυσικά επωφελήθηκε και το Ι.Κ. Ο ρόλος της Τουρκίας ήταν πολύ σημαντικός επίσης, καθώς κράτησε ανοιχτά τα σύνορά της στους τζιχαντιστές. Οι Τούρκοι δεν έκαναν καμία διάκριση ανάμεσα στο Ι.Κ. και τις άλλες οργανώσεις. Από αυτά τα σύνορα περνούν οι ξένοι μαχητές. Αν υπάρχει ένα μέρος όπου πρέπει να μπει ένας φραγμός για να σταματήσει η ενίσχυση από το εξωτερικό, αυτό είναι η Τουρκία. Η Τουρκία είχε πάντα μια αμφίσημη σχέση με τους τζιχαντιστές. Το Ι.Κ. είχε ξένη βοήθεια για να γεννηθεί και να μεγαλώσει. Ισως έφτιαξαν έναν “Φράνκενσταϊν” και τώρα δεν μπορούν να τον ελέγξουν».