Του Δημήτρη Γ. Μπούσμπουρα
Το κίνημα της αφύπνισης (woke) έγινε γνωστό στην Αμερική με το γκρέμισμα των αγαλμάτων, ιδιαίτερα μετά την δολοφονία του μαύρου Τζορτζ Φλόιντ και τις ταραχές που ακολούθησαν. Σε πολλά μέρη διαδηλωτές γκρέμιζαν αγάλματα ανθρώπων για τους οποίους υπήρχε υπόνοια συμμετοχής στο εμπόριο σκλάβων ή αποδοχής της δουλοκτησίας.
Φάνηκε αρχικά ότι επρόκειτο για ένα φαινόμενο πρόσκαιρο, που αφορά κυρίως στα πανεπιστήμια. Το ρεύμα όμως διαδίδεται και εκτός των πανεπιστημίων και επεκτείνεται στην Ευρώπη και την Αυστραλία. Η ιστορία ξαναγράφεται, ιδωμένη από ένα διαφορετικό πρίσμα. Όλα κρίνονται με τα μέτρα του σήμερα και τα ιστορικά πρόσωπα αξιολογούνται και τιμωρούνται με τις αξίες του σήμερα. Απαιτείται από τους πρωταγωνιστές του παρελθόντος να έχουν τις ίδιες αξίες με αυτές που κυριαρχούν σήμερα. Και κυρίως να έχουν τις σημερινές αξίες περί φύλου, σεξουαλικότητας, φυλής, ηθικής κλπ. Αν δεν έχουν, θα τιμωρηθούν με γκρέμισμα του αγάλματός τους ή με αφαίρεση του ονόματός τους από έναν δημόσιο χώρο, όπως έγινε πρόσφατα στο Εδιμβούργο με τον Σκώτο φιλόσοφο Ντέιβιντ Χιουμ, του οποίου το όνομα διαγράφηκε από ένα κτήριο του πανεπιστημίου, καθώς θεωρήθηκε ρατσιστής!
Πρώτα γίνεται μία επίθεση και καταγγελίες από ακτιβιστές και φοιτητές και στην συνέχεια τα αιτήματα γίνονται δεκτά από κάποιες αρχές που ονομάζονται π.χ. Επιτροπή Ισότητας, Ποικιλομορφίας και Ενσωμάτωσης. Οι αρχές κρίνουν με βάση τα σημερινά κριτήρια και καταδικάζουν. Αν το ρεύμα έρθει και στην Ελλάδα θα καταδικαστεί ο Αριστοτέλης γιατί αποδέχτηκε την ύπαρξη σκλάβων και θα ζητήσουν να απομακρυνθεί από τις πλατείες το άγαλμά του ή από τις αίθουσες των πανεπιστημίων το όνομά του.
Ας δούμε ένα παράδειγμα του πόσο βαθιά έχει προχωρήσει το ρεύμα αυτό: Ο πρόεδρος της Αμερικάνικης Εταιρείας Προστασίας των Πουλιών, Όντουμπον Σοσάιετι (της Αμερικάνικης Ορνιθολογικής Εταιρίας, με εκατοντάδες χιλιάδες μέλη), Νταίηβιντ Γιάρνολντ ευθυγραμμίζεται με το κλίμα του γκρεμίσματος των αγαλμάτων. Σε πρόσφατο άρθρο του (www.audubon.org) προσπαθεί να απολογηθεί επειδή ο Όντουμπον, μεγάλος ορνιθολόγος και ζωγράφος πουλιών από τον οποίο πήρε το όνομα η οργάνωση, συμμετείχε πριν από διακόσια χρόνια σε εμπόριο σκλάβων.
Προαναγγέλλει μάλιστα ότι θα αλλάξουν και τα ονόματα πουλιών που έχουν τα ονόματα κάποιων που σήμερα κρίνονται αρνητικά (στην Αμερική δόθηκαν τεχνητά ονόματα σε πουλιά, αφού δεν υπήρχαν λαϊκά παραδοσιακά ονόματα). Θα αλλάξουν λοιπόν τα ονόματα πουλιών στα οποία δόθηκαν ονόματα «λευκών ανδρών που είχαν κάνει τρομερά πράγματα. Πολλοί νέοι και έγχρωμοι επιστήμονες και παρατηρητές πουλιών το ζήτησαν». Η επιτροπή ταξινόμησης και ονοματοδοσίας το εξετάζει σοβαρά. Από άλλες οργανώσεις προστασίας του περιβάλλοντος προτείνουν ότι δεν πρέπει να αναγνωρίζεται η συνεισφορά του Ρούσβελτ στην δημιουργία Προστατευόμενων Περιοχών (Εθνικών Πάρκων) επειδή ήταν κυνηγός.
Πιστεύεται ότι το κίνημα είναι νέο. Δεν είναι όμως. Το ρεύμα της πολιτικής ορθότητας στο Χόλυγουντ και στην τηλεόραση π.χ. έχει οδηγήσει στην ανάγκη να υπάρχουν πάντα μαύροι και ομοφυλόφιλοι, ακόμα και εκεί που δεν είναι πιθανόν ή αναγκαίο. Στο Χόλυγουντ αυτό εκτείνεται και στις ιστορικές ταινίες που εκτυλίσσονται στον Μεσαίωνα, προβάλλοντας τελικά λάθος την ιστορική πραγματικότητα, τόσο από πλευράς βασικών συντελεστών, όσο και στον τρόπο που αυτοί συμπεριφέρονται. Οι έρωτες, ο τρόπος ομιλίας, αγκαλιάσματος κ.λπ. πρέπει να είναι όπως σήμερα. Ίσως οι γενιές που μεγάλωσαν έτσι αισθάνονται ότι τους ασκεί μεγάλη βία η πραγματικότητα και θέλουν να τα αλλάξουν όλα. Θέλουν να επιβάλουν την ιδεολογική καθαρότητα παντού.
Το πρόβλημα να βάζεις τα σημερινά γυαλιά για να δεις την ιστορία ή άλλους πολιτισμούς είναι παλιό. Όπως είχε γράψει ο Ζαν–Ζακ Ρουσσώ: «Το μεγάλο ελάττωμα των Ευρωπαίων είναι ότι πάντα φιλοσοφούν πάνω στην καταγωγή των πραγμάτων με αφετηρία αυτά που συμβαίνουν γύρω τους».
Στην Αμερική, το ρεύμα της «αφύπνισης» προσπαθεί να αλλάξει τη θεώρηση του παρελθόντος και κάθε εποχή και κάθε τι που συνέβαινε τότε να κρίνεται σαν να συμβαίνει τώρα. Αυτά στην μισή κοινωνία. Η υπόλοιπη μισή λέει άλλα. Και γι’ αυτό βγαίνουν και όπλα στους δρόμους.
Όταν θα τα αναθεωρήσουν όλα στην Αμερική, δεν θα υπάρχει ιστορία. Θα υπάρχει μόνο το Χόλυγουντ, αλλά θα απαγορεύεται να δείχνει απρεπείς καταστάσεις. Στις ταινίες, ο Όντουμπον θα είναι μαύρος και θα έχει γκέι λευκό βοηθό…
