Η Γαλλία υπό επιρροήν
της Νταϊάνα Τζωνστόουν
Παρίσι.
Οι τρομοκρατικές δολοφονίες στο Σαρλί Εμπντό χτύπησαν την Γαλλία σε μια στιγμή όπου είχε μια αντιδημοφιλή κυβέρνηση και έναν αδύναμο πρόεδρο, όταν τα εργοστάσια έκλειναν και οι θέσεις εργασίας χάνονταν, την ίδια στιγμή που η οικονομική πολιτική αποφασιζόταν από την Γερμανία μέσω της Ε.Ε. και η εξωτερική της πολιτική από τις ΗΠΑ μέσω του ΝΑΤΟ. Εκτός από την θεραπευτική στιγμή της ομόνοιας την 11η Ιανουαρίου, η χώρα αισθάνεται ότι βάλλεται από ανέμους συγκρούσεων τους οποίους δεν μπορεί να αντέξει.
Υπάρχει μια συγκεκριμένη, φριχτή συμμετρία που εξελίσσεται στη Γαλλία. Το Ισραήλ σκόπιμα και επίμονα κάνει ότι μπορεί για να εξάψει τους φόβους των Εβραίων της Γαλλίας, και ένα κομμάτι τους υπηρετεί την θητεία του στο Ισραήλ.
Και την ίδια στιγμή, το επονομαζόμενο «Ισλαμικό Κράτος», καθώς και η «Αλ Κάιντα της Υεμένης» και οι συσχετιζόμενες οργανώσεις φανατικών ισλαμιστών εργάζονται σκληρά για την στρατολόγηση πολεμιστών από τις μουσουλμανικές κοινότητες της Γαλλίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Περί τους 1.400 τζιχαντιστές έχουν ταξιδέψει στην Συρία από την Γαλλία για να συμμετάσχουν στον Ιερό Πόλεμο. Δελεάζονται από την ηρωική προοπτική να συμβάλουν στην «οικοδόμηση του Χαλιφάτου», ένα είδους Ισραήλ των Μουσουλμάνων, μια αποκατεστημένη ιερή γη.
Η εκστρατεία του Νιετανιάχου απολαμβάνει την υποστήριξη Δυτικών ΜΜΕ όπως το Φοξ Νιούζ, που αναμεταδίδει σημεία και τέρατα υποστηρίζοντας ότι οι Εβραίοι δεν είναι ασφαλείς στην Γαλλία. Αυτό με την σειρά του απειλεί την χώρα με μποϋκοτάζ από τους Εβραίους των ΗΠΑ, μια δυνητική οικονομική και επικοινωνιακή καταστροφή, η οποία αναμφίβολα σκορπάει τον πανικό στους γαλλικούς κυβερνητικούς κύκλους. Οι Γάλλοι ηγέτες όχι μόνο είναι στενά συνδεδεμένοι συναισθηματικά με την εβραϊκή κοινότητα, αλλά φοβούνται επίσης το όνειδος από τον ενδεχόμενο διασυρμό της χώρας ως «αντισημιτικής».
Ο Νιετανάχου επέβαλε τον εαυτό του στην πρώτη γραμμή των ηγετών που επισκέφθηκαν το Παρίσι για να αποτίσουν φόρο τιμής στα θύματα του Σαρλί Εμπντό. Ο Ολλάντ ήταν εξοργισμένος διότι ο Νιετανιάχου εκμεταλλεύτηκε την περίσταση για να εξαπολύσει την προπαγάνδα του, λέγοντας στους Εβραίους της Γαλλίας ότι μοναδικό «σπίτι» τους είναι το Ισραήλ. Ο Ομπάμα σίγουρα θα νοιώθει την ίδια οργή όταν βλέπει τον Νιετανιάχου να καταχειροκροτείται στο Κογκρέσο. Αλλά όπως και αυτός, ο Ολλάντ, δεν τολμάει να αντιδράσει ανοιχτά σε αυτές τις απροκάλυπτες παρεμβάσεις.
Για παρόμοιους λόγους, δεν τολμάει να αντιταχθεί ανοιχτά ούτε στην συγκαλυμμένη επέμβαση της Σαουδικής Αραβίας, μεγάλου προμηθευτή πετρελαίου και όπλων, ή του Κατάρ, μεγάλου επενδυτή, που και οι δύο υποστηρίζουν τον ισλαμικό εξτρεμισμό.
Ο Τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου ήλθε να πει στον Ολλάντ ότι θα πρέπει να φέρεται ευγενικότερα στους Μουσουλμάνους, και να προστατέψει τα τζαμιά τους. Αλλά η Τουρκία επίσης υποστηρίζει τους εξτρεμιστές Ισλαμιστές στην Συρία, οι οποίοι στρατολογούν Γάλλους πολίτες για να γίνουν τρομοκράτες, και προφανώς δεν αποτελεί ένα μοντέλο ελευθερίας και ανοχής προς μίμηση. Η παρουσία του Πιέτρο Ποροσένκο, ο οποίος έγινε Πρόεδρος της Ουκρανίας μόνο και μόνο λόγω της αποσταθεροποίησης που δημιούργησαν οι νέο-ναζί ελεύθεροι σκοπευτές του Κιέβου, αποτελούσε ένδειξη ότι η Γαλλία θα πρέπει να παραμείνει προσηλωμένη στις επιβαλλόμενες από τις ΗΠΑ κυρώσεις έναντι της Ρωσίας, που συμβάλουν στην κατάρρευση της οικονομίας της.
Εξωτερικές πιέσεις ωθούν την Γαλλία σ’ έναν πόλεμο στην Μέση Ανατολή τον οποίον δεν μπορεί να αναλάβει, ούτε να νικήσει.
Η ατμόσφαιρα της καχυποψίας είναι τόσο έντονη αυτές τις μέρες που θεωρίες συνομωσίας εξαπλώνονται στον διαδίκτυο, τροφοδοτούμενες από κενά της επίσημης αφήγησης. Η αναφορά ότι ένας από τους αδελφούς Κουασί εγκατέλειψε την ταυτότητά του στο όχημα διαφυγής, επιτρέποντας έτσι την ταχεία ταυτοποίηση των δολοφόνων, εντάσσεται στην κατηγορία των «απίστευτων σεναρίων», και οποιοσδήποτε συνομωσιολόγος θα δοκίμαζε κάτι πιο πιστευτό.
Πάνω σε αυτό το ζήτημα, θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε πως η ανθρώπινη ανικανότητα είναι ανεξάντλητη, και δεύτερον, πως όταν αυτοί που βρίσκονται στην εξουσία εκμεταλλεύονται ένα αποτρόπαιο αιφνιδιαστικό γεγονός, αυτό δεν αποτελεί απόδειξη για το ότι το δημιούργησαν κιόλας. Αυτοί που υπαγορεύουν την κυρίαρχη αφήγηση έχουν τα μέσα να εκμεταλλευτούν τα γεγονότα. Όπως και με την 9/11 η αφήγηση αυτή είναι ότι οι τρομοκράτες «θέλουν να καταστρέψουν τις ελευθερίες μας», σαν να μην έχουν καμία σχέση με αυτό οι δεκαετίες καταστροφών στην Μέση Ανατολή. Αυτή είναι η γραμμή που προετοιμάζει τον πληθυσμό για να υποστηρίξει τον πόλεμο.
Ένα από τα αδέρφια Κουασί, που συμμετείχε στην ενέργεια του Σαρλί Εμπντό, και ο Αμεντύ Κολομπαλί, που επιτέθηκε σε ένα μπακάλικο Κοσέρ, έδωσαν τηλεφωνικές συνεντεύξεις στο BFMTV λίγες ώρες πριν σκοτωθούν από τις αστυνομικές επιδρομές. Ο Κουασί υποστήριξε ότι κινητοποιήθηκε από την επιθετικότητα των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή. Η μεταστροφή του στην Τζιχάντ ξεκίνησε την εποχή της αμερικάνικης επιδρομής στο Ιράκ, όταν δημοσιοποιούνταν φωτογραφίες ιρακινών που βασανίζονταν από τους Αμερικάνους στο Αμπού Γκράιμπ.
Τα αδέρφια Κουασί ισχυρίστηκαν ότι ενεργούσαν εκ μέρους του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και την Συρία. Ο Κουλιμπαλί είπε ότι εκτελούσε διαταγές από την Αλ Κάιντα στην Υεμένη – πεδίο πολλαπλών επιδρομών αμερικάνικων μη-επανδρωμένων αεροσκαφών που έχουν δολοφονήσει αμέτρητους αμάχους. Ο Κουλιμπαλί είπε ότι αφού εξέτισε μια ποινή στη φυλακή για ληστεία, τριγυρνούσε στα τζαμιά προσπαθώντας να προσηλυτίσει πιστούς στην Τζιχάντ.
Είναι απολύτως κατανοητό ότι το βασικό κίνητρο για την επίθεση στο Σαρλί Εμπντό δεν είναι ούτε καν η «εκδίκηση στ’ όνομα του προφήτη», αλλά στόχος του ήταν να εντυπωσιάσει, να εμπνεύσει και να κινητοποιήσει υπέρ της μεγάλης Τζιχάντ για την αποκατάσταση του Χαλιφάτου στην Μέση Ανατολή. Το Σαρλί Εμπντό ήταν ένας εύκολος στόχος με συμβολική αξία. Στον βαθμό που η καταστροφή υπηρετεί την ενίσχυση του αισθήματος αποξένωσης των νεαρών Μουσουλμάνων, υπάρχει ο κίνδυνος να αυξηθεί η συχνότητα των στρατολογήσεων.
Η Γαλλία είναι υποχρεωμένη να λάβει μέτρα για τον περιορισμό των μετακινήσεων πολιτών της μεταξύ της χώρας και του Ιερού Πολέμου που σοβεί στην Συρία. Υπάρχει βέβαια διαρκής συζήτηση για την αποκατάσταση της κυριαρχίας, και των «ρεπουμπλικανικών αξιών» εντός των σχολικών αιθουσών. Αλλά οι Γάλλοι ηγέτες πρέπει να κοιτάξουν κατάματα την δική τους, ασυνάρτητη εξωτερική πολιτική, και δεν υφίσταται καμία ένδειξη ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο αυτή την στιγμή. Αναλαμβάνοντας τη συμβολική ηγεσία στην αλλαγή του καθεστώτος στην Λιβύη, η Γαλλία μετέβαλε αυτήν την χώρα σε μαύρη τρύπα για την ανάπτυξη των εξτρεμιστών ισλαμιστών. Η Γαλλία συνέπραξε στην δολοφονία του Καντάφι, του οποίου η φιλοσοφία, το «Πράσινο Βιβλίο», αποτέλεσε στόχο χλευασμών από την πλευρά της Δύσης, ωστόσο αποτελούσε μια προσπάθεια να εισηγηθεί μια εκσυγχρονιστική και μοντέρνα εκδοχή των μουσουλμανικών αξιών που στόχευε στην αντιμετώπιση του ισλαμικού φανατισμού –του σοβαρότερου εσωτερικού εχθρού του καθεστώτος– ο οποίος και επικράτησε με την έκλειψή του. Η καταστροφή της κανταφικής Λιβύης από το ΝΑΤΟ, έσυρε την Γαλλία σ’ ένα πόλεμο στο Μαλί, προς αναζήτηση ενός άπιαστου αντιπάλου, τον οποίο ο Καντάφι είχε καταφέρει να ελέγξει.
Όπως και οι ΗΠΑ, η Γαλλία ανακηρύσσει την ισλαμική τρομοκρατία στον μεγάλο της αντίπαλο, την ίδια στιγμή που κάνει τα πάντα για να ευνοήσει την ανάπτυξη και την εξάπλωσή του. Η συστηματική υποστήριξη του Ισραήλ, ακόμα και κατά την διάρκεια των δολοφονικών βομβαρδισμών της αβοήθητης Γάζας, ακόμα και όταν η Μοσάντ δολοφονεί επιστήμονες στο Ιράκ ή το Ιράν, ή ακόμα όταν τα ισραηλινά αεροσκάφη βυθίζουν εσκεμμένα ένα αμερικανικό πολεμικό πλοίο, το USS Liberty, οδηγεί τις ΗΠΑ να εμφανίζεται σαν να ελέγχεται από το Ισραήλ, και την Γαλλία σαν να ελέγχεται εξίσου από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ.
Για πάνω από μισό αιώνα, η Δύση αντιτάχθηκε συστηματικά στα κοσμικά εθνικιστικά κράτη της Μέσης Ανατολής, ξεκινώντας από την Αίγυπτο του Νάσερ, απαιτώντας μάταια μια δυτικού τύπου δημοκρατία που στερείται των απαραίτητων κοινωνικών ριζωμάτων. Το Ισραήλ πάντοτε φοβόταν τον αραβικό εθνικισμό, καθώς θα μπορούσε να οδηγήσει δυνητικά σε μια ελεύθερη Παλαιστίνη. Ο θρησκευτικός φανατισμός φαινόταν ασφαλέστερος. Ο Αραβικός εθνικισμός αποτελούσε την θετική πολιτική ελπίδα της περιοχής, και από την στιγμή που αυτή η ελπίδα ματαιώθηκε, ο ισλαμικός εξτρεμισμός καλύπτει το κενό του. Αυτός ο αγώνας συνεχίζεται στη Συρία, με την Γαλλία να ηγείται στην αμφισβήτηση του Άσαντ, που σημαίνει, κατά συνέπεια, ότι υποστηρίζει τους Ισλαμιστές την ίδια στιγμή που προετοιμάζεται να εξαπολύσει πόλεμο εναντίον τους.
Η προφανής παράνοια αυτής της κατάστασης αποτελεί αντανάκλαση μιας γαλλικής κυβέρνησης η οποία δεν φαίνεται πλέον ικανή να καταρτίσει μια πολιτική εξυπηρετώντας το δικό της εθνικό συμφέρον, και παραδέρνει μεταξύ των αντικρουόμενων τάσεων της παγκοσμιοποίησης.
Βλασφημία και Πορνογραφία
Η Γαλλία δονείται με δηλώσεις ότι θα πρέπει να συνεχίζουμε την δημοσίευση σκίτσων αλά «Σαρλί Εμπντό», επιτιθέμενοι στους Μουσουλμάνους, ειδάλλως θα παραδοθούμε στις απαιτήσεις των ισλαμιστών. Για να διατρανώσουμε την ελευθερία μας, θα πρέπει να αποδείξουμε ότι δεν φοβούμαστε να διαπράξουμε βλασφημία.
Κάποιος πρέπει να διακατέχεται από θρησκευτικό πνεύμα για να πάρει στα σοβαρά την βλασφημία. Έτσι, στα δικά μου μάτια αυτή η έννοια δεν σημαίνει τίποτα.
Η βλασφημία σημαίνει κάτι εφόσον τολμάς να εξοργίζεις τον δικό σου θεό, που σε έχει προειδοποιήσει ότι τέτοιες πράξεις θα σε βάλουν σε μεγάλα προβλήματα.
Με το να προσβάλεις τον θεό κάποιου άλλου, αυτό δεν είναι βλασφημία. Δεν επηρεάζει τις δικές σου σχέσεις με τον Θεό (πράγμα που αποτελεί το νόημα της βλασφημίας) αλλά τους άλλους ανθρώπους που πιστεύουν στον θεό τον οποίο εσύ προσβάλεις.
Η αντίληψη ότι είναι πολύ τολμηρό να διαπράττεις «βλασφημία» ενάντια σ’ έναν θεό στον οποίο δεν πιστεύεις, δεν έχει κανένα νόημα για μένα. Ειδικότερα όταν πρόκειται για έναν θεό που δεν λατρεύεται επισήμως στην χώρα που ζεις, αλλά είναι ο θεός μιας κατά κάποιον τρόπο αντιδημοφιλούς μειοψηφίας. Συγκεκριμένα, στο περιβάλλον του «Σαρλί Εμπντό», η προσβολή των ισλαμικών πεποιθήσεων ήταν ο πιο ασφαλής τρόπος για να εντυπωσιάσει κανείς τους φίλους του. Και υποτίθεται ότι συνέβαλε στην πώληση φύλλων.
Από την άλλη πλευρά, το να σχεδιάζεις γελοιογραφίες που εξοργίζουν μάζες ανθρώπων σε βαθμό μάλιστα που να φτάνουν στην δολοφονία, ισοδυναμεί με κάποιου είδος τόλμης, που δεν έχει να κάνει με την βλασφημία. Ο καθένας είναι ελεύθερος να λαμβάνει τέτοια ρίσκα, αλλά η κοινή λογική υπαγορεύει να αναρωτηθείς αν αξίζει τον κόπο κάτι τέτοιο.
Ας υποθέσουμε ότι κάποιος αντιπαθεί κάποιες πτυχές μιας συγκεκριμένης θρησκείας, και θα ήθελε να τις καταπολεμήσει. Το να σχεδιάζει γελοιογραφίες που θα συσπειρώσουν εκατομμύρια ανθρώπους εναντίον του, είναι αποτελεσματικός τρόπος για την καταπολέμηση αυτών των πεποιθήσεων; Εάν όχι, τότε αυτό είναι κάτι περίπου σαν το «μπάντζι τζάμπινγκ». «Κοιτάξτε πόσο τολμηρός είμαι!». Ε, και;
Υπάρχουν πολύ πιο αποτελεσματικοί τρόποι για να αμφισβητήσεις μια θρησκεία. Ας πάρουμε για παράδειγμα τους διαφωτιστές φιλοσόφους του 18ου αιώνα. Οι επαναλαμβανόμενες προσβολές είναι πολύ πιο πιθανόν να συσπειρώσουν τους ανθρώπους προς υπεράσπιση της πίστης τους. Πρόκειται για ένα πρακτικό συμπέρασμα, που είναι ανεξάρτητο από τις «ελευθερίες».
Από την άλλη πλευρά, η προσβολή θα μπορούσε να είναι μια προβοκάτσια που θα αποσκοπούσε να εξαναγκάσει τους πιστούς να εκδηλωθούν δημοσίως, ώστε να μπορεί να τους επιτεθεί κανείς. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα υπόγειο κίνητρο της προώθησης τέτοιων σκίτσων. Το να προβοκάρει κανείς τους Μουσουλμάνους για να υπερασπιστούν την θρησκεία τους, με ένα τρόπο που φαίνεται στα μάτια της πλειοψηφίας εντελώς παράλογος, έτσι ώστε να μπορεί να τους γελοιοποιήσει, ή να πάρει μέτρα εναντίον τους – έναν πόλεμο στην Μέση Ανατολή (στο πλευρό του Ισραήλ) ή ακόμα για την έξωση τους από τις χώρες μας (μια ιδέα που τώρα τελευταία κερδίζει έδαφος).
Στην συγκεκριμένη περίπτωση του Σαρλί Εμπντό, η μεγάλη πλειοψηφία των υποτιθέμενων «βλάσφημων» σκίτσων δεν είχαν σε τίποτα να κάνουν με τις μουσουλμανικές πεποιθήσεις, αλλά ήταν λίγο ως πολύ πορνογραφίικά, περιλαμβάνοντας απεικονίσεις ανδρικών οργάνων. Η παρουσία του φαλλού ήταν «το αστείο». Αυτό το μείγμα τείνει να περιπλέκει το ζήτημα. Το πρόβλημα ήταν η «βλασφημία» ή η προσβολή των ηθών; Ο καθείς είναι ελεύθερος να διαπράξει και τα δύο, ωστόσο, πρόκειται για μια διαμάχη σχετικά με την θρησκεία ή ένα άλμα στο κενό;
Παραδόξως, αυτό χαρακτηρίζει εντελώς το τελευταίο τεύχος του «Σαρλί Εμπντό», που εκδόθηκε σε επτά εκατομμύρια αντίτυπα με επιδότηση ενός εκατομμυρίου ευρώ από την γαλλική κυβέρνηση. Στο πλατύ κοινό, το εξώφυλλο που σχεδιάστηκε από τον επιζώντα καρτουνίστα Λουζ (Ρενάλντ Λυζιέρ), ήταν μια εικόνα ειρηνικής συμφιλίωσης, δείχνοντας το κεφάλι ενός άνδρα να φορά τουρμπάνι, μια αναπαράσταση του ίδιου του Μωάμεθ, δακρύζοντας και κρατώντας ένα πλακάτ «Είμαστε όλοι Σαρλί», με μια δήλωση: «Τα πάντα συγχωρέθηκαν». Το δάκρυ ήταν αυθεντικό. Ο Λουζ έκλαιγε όταν σχεδίαζε αυτό το εξώφυλλο. Όπως εξήγησε λεπτομερώς κατά την κηδεία του διευθυντή του εντύπου, του Σάρμπ (Στεφάν Σαρμπονιέ), οι δυο τους ήταν εραστές. Αλλά ο Λουζ ήθελε να κάνει τους συνεργάτες του να γελάσουν με το εξώφυλλό του, και αυτοί όντως γέλασαν. Γιατί; Σύμφωνα με σχόλια του διαδικτύου, το σκίτσο αποτελούσε κι ένα εσωτερικό αστείο της εφημερίδας, καθώς περιλάμβανε κρυμμένες αποτυπώσεις δύο φαλλών –το σύμβολο του Σαρλί. Και αυτό ήταν παλιά, καλή «βρώμικη» πλάκα από τα παιδιά του Σαρλί: «Κάνουμε σαν παιδιά», είπε ο Λουζ.
Καθώς πραγματοποιούνταν η κηδεία του Σάρμπ στην Γαλλία, ταραχές ξέσπαγαν έξω από τις γαλλικές πρεσβείες σε διάφορες μουσουλμανικές χώρες, από το Πακιστάν μέχρι την Νιγηρία. Πλήθη έκαιγαν γαλλικές σημαίες και συγκρούονταν στο Αλγέρι. Έχω βρεθεί στο Αλγέρι ορισμένες φορές, βλέποντας αρκετά για να κατανοήσω την βαθύτατη διαίρεση που υφίσταται σε αυτήν την χώρα, μεταξύ μιας μοντέρνας, κοσμικής τάξης διανοουμένων που πασχίζουν να απελευθερώσουν την χώρα τους από τα δεσμά του ανορθολογισμού, και μάζες άθλια εκπαιδευμένων νέων ανθρώπων, πιστών σε υπεραπλουστευτικές ερμηνείες του Κορανίου. Υπάρχει μια βαθιά και δραματική σύγκρουση ιδεών στην Αλγερία. Και υπάρχουν διανοούμενοι που έχουν το κουράγιο να υπερασπιστούν δημοσίως τον αθεϊσμό τους, ελπίζοντας πως έτσι θα επηρεάσουν τους συμπατριώτες τους.
Οι Μουσουλμάνοι ερμήνευσαν το τελευταίο εξώφυλλο του Σαρλί ως μια επανάληψη των ακραίων προσβολών που στοχεύουν στον προφήτη τους –ταυτόχρονα βλάσφημες και πορνογραφικές. Οι ταραχές αντιπροσωπεύουν έναν κίνδυνο για τους διανοουμένους του Αλγερίου, που προσπαθούν να προωθήσουν τον ορθό λόγο και την κοσμικότητα στην χώρα τους. Τώρα η ασφάλειά τους εξαρτάται από την προστασία του στρατού. Και εάν η ισλαμική οργή εναντίον της Δύσης επηρεάσει ένα μεγάλο μέρος των απλών στρατιωτών, τότε οι συνέπειες θα είναι δραματικές. Οι σχετικές με το Σαρλί ταραχές έχουν δημιουργήσει συγκριτικό πλεονέκτημα για τους ισλαμιστές εξτρεμιστές, εναντίον των δυνάμεων του διαφωτισμού.
Οι γελοιογράφοι του Σαρλί Εμπντό είναι κατά κάποιο τρόπο ανεύθυνα παιδιά που παίζουν με τα σπίρτα που έκαψαν το σπίτι τους. Ή, που, ίσως, έκαψαν και σπίτια αρκετών άλλων.
Μετάφραση Γ.Ρ.
