Η οικονομία της Τουρκίας

Η οικονομία της Τουρκίας αποτελεί ένα πολύπλοκο μείγμα παραδοσιακής βιοτεχνίας και σύγχρονης  βιομηχανίας, με την τελευταία να κυριαρχεί ολοένα και περισσότερο. Διαθέτει έναν διευρυνόμενο ιδιωτικό τομέα, παρ’ όλο που το κράτος διατηρεί τον πρωταγωνιστικό ρόλο στη βιομηχανία, τις τράπεζες, τις μεταφορές και τις τηλεπικοινωνίες. Κατά τα τελευταία χρόνια, η τουρκική οικονομία βρίσκεται σε τροχιά έντονης μεγέθυνσης, ενώ το 2004 και το 2005 σημείωσε ρυθμούς ανάπτυξης 8,9% και 7,4%.

Η CIA τοποθετεί την Τουρκία στις ανεπτυγμένες χώρες. Συχνά, η χώρα κατηγοριοποιείται από τους οικονομολόγους και τους πολιτικούς επιστήμονες στις Νέες Βιομηχανικές Χώρες. Είναι ιδρυτικό μέλος του ΟΟΣΑ (1961) και της ομάδας των 20 βιομηχανικών κρατών G-20. Από τις 31 Δεκεμβρίου του 1995, η Τουρκία βρίσκεται σε εμπορική σύνδεση με την Ε.Ε. Το κατά κεφαλήν εισόδημά της, την εντάσσει στις χώρες με ανώτερα μεσαία εισοδήματα. Σύμφωνα με το Forbes, στην Κωνσταντινούπολη, χρηματιστική πρωτεύουσα της χώρας, διαμένουν περί τους 35 δισεκατομμυριούχους, νούμερο που την κατατάσσει 4η στον σχετικό πίνακα, στον οποίο προηγούνται η Μόσχα (74), η Νέα Υόρκη (71) και το Λονδίνο (36) και ξεπερνάει το Χονγκ Κoνγκ, το Λος Άντζελες, τη Βομβάη, το Τόκιο κ.λπ.

Η μεγαλύτερη βιομηχανία είναι αυτή των υφασμάτων και των ρούχων (το 2005 αναλογούσαν στο 16,3% της συνολικής βιομηχανίας). Ακολουθούν αυτές της διύλισης (14,5%), των χημικών (10,3%), του σιδήρου και του χάλυβα (8,9%), των αυτοκινήτων (6,3%) και των μηχανημάτων (7%). Το 2006, οι τούρκικες εταιρείες εξήγαγαν ρούχα συνολικής αξίας 13,98 δισ. $. Από αυτά, τα 10,67 δισ. $ (το 76,33%) κατευθύνθηκαν προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η τουρκική εταιρεία Vestel Electronics είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός τηλεοράσεων στην Ευρώπη, κατασκευάζοντας το ¼ της συνολικής παραγωγής όλων των συσκευών που κατασκευάζονται και πωλούνται στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Μέχρι τον Ιανουάριο του 2005, η Βέστελ και η κύρια τουρκική ανταγωνιστική εταιρεία της, η Μπέκο, παρήγαγαν πάνω από τις μισές τηλεοράσεις που κατασκευάζονται στην Ευρώπη.

Η Τουρκία διαθέτει επίσης μία μεγάλη και διαρκώς επεκτεινόμενη αυτοκινητοβιομηχανία, η οποία παρήγαγε περί τα 1.024.87 οχήματα το 2006, καταλαμβάνοντας την 6η θέση στον σχετικό ευρωπαϊκό κλάδο, πίσω από τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιταλία. Η αυτοκινητοβιομηχανία κατέχει πολύ σημαντικό ρόλο στην οικονομία από τις αρχές του 1990. Οι περισσότερες εταιρείες του κλάδου έχουν την έδρα τους στην περιοχή του Μαρμαρά. Η ετήσια παραγωγή επιβατικών αυτοκινήτων όλων των εταιρειών για το 2002 έφτασε τα 726.000 οχήματα, για να αυξηθεί στα 991.621 το 2006, αριθμός που κατατάσσει την Τουρκία 17η παραγωγό αυτοκινήτων στον κόσμο. Έχοντας διευρύνει τις δραστηριότητές τους στη συναρμολόγηση οχημάτων και ανταλλακτικών, οι τουρκικές επιχειρήσεις εξήγαγαν το 2002 οχήματα και ανταλλακτικά η αξία των οποίων ξεπερνούσε τα 14 δισ. $.

Η Τουρκία αποτελεί επίσης μία από τις μεγαλύτερες κατασκευάστριες πλοίων στον κόσμο. Το 2007, η χώρα ήταν βάσει των παραγγελιών που δέχθηκε 4η τόσο στον κλάδο κατασκευής εμπορικών πλοίων (πίσω από την Κίνα, τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία), όσο και σ’ αυτόν της κατασκευής πολυτελών μεγα-γιότ (πίσω από την Ιταλία, τις ΗΠΑ και τον Καναδά).

Ο τουρισμός αποτελεί έναν από τους πιο γοργά αναπτυσσόμενους κλάδους της χώρας. Το 2005, τη χώρα επισκέφτηκαν 24.124.501 τουρίστες, οι οποίοι άφησαν 18,2 δισ. $ στα ταμεία της, δαπανώντας κατά μέσον όρο 679$ ο καθένας. Το 2007, ο αριθμός των επισκεπτών ανήλθε στους 27.214.988, συνεισφέροντας συνολικά 18,5 δισ. $ στα έσοδα της χώρας.

Η Τουρκία είναι η 10η χώρα στον κατάλογο των χωρών με την ποικιλία του ορυκτού πλούτου που βρίσκεται στο υπέδαφός της. Το δίκτυο των αγωγών που τη διατρέχει αποτελείται από 1.738 χλμ. αγωγών αργού πετρελαίου, 2.312 χλμ. αγωγών πετρελαιοειδών και 708 χλμ. φυσικού αερίου (1999), χωρίς τον αγωγό Μπακού-Τιφλίδας-Τσεϊχάν, ο οποίος μεταφέρει πετρέλαιο από τις πηγές της Κασπίας και είναι ο μακρύτερος αγωγός στον κόσμο, ούτε τους υπό κατασκευή νέους αγωγούς φυσικού αερίου.

Τα τελευταία χρόνια, η οικονομική κατάσταση χαρακτηρίστηκε από ανισόμετρη ανάπτυξη και σοβαρές ανισορροπίες. Η ανάπτυξη του πραγματικού ΑΕΠ προσέγγισε για πολλά χρόνια το 6%, αλλά αυτή η μεγέθυνση διακόπηκε πολλές φορές από απότομες πτώσεις, όπως συνέβη το 1994, το 1999 και το 2001. Εν τω μεταξύ, το δημοσιονομικό έλλειμμα κυμαίνεται μονίμως άνω του 10% του ΑΕΠ –γεγονός που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην τεράστια επιβάρυνση των τόκων, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν πάνω από το 50% του συνόλου των δαπανών της κεντρικής κυβέρνησης. Επιπλέον, ο πληθωρισμός συνέχισε να κινείται σε υψηλά επίπεδα. [ ]

Οι τούρκικες εξαγωγές έφτασαν τα 115,3 δισ. $ το 2007, αλλά οι εισαγωγές αυξήθηκαν στα 162,1 δισ. $ κυρίως εξαιτίας των αυξανόμενων αναγκών σε φυσικό αέριο και αργό πετρέλαιο. Η Τουρκία στοχεύει να προσεγγίσει τα 200 δισ. $ εξαγωγές το 2013, ενώ το σύνολο των ανταλλαγών θα φτάσει τα 450 δισ. $. Κύριοι εμπορικοί εταίροι της χώρας είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση (το 59% των εξαγωγών και το 52% των εισαγωγών), οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Ιαπωνία. Η Τουρκία επωφελήθηκε από την τελωνειακή ένωση με την Ε.Ε., που υπογράφηκε το 1995, προκειμένου να αυξήσει την παραγωγή που προορίζει για τις εξαγωγές, ενώ την ίδια στιγμή απολαμβάνει την αύξηση των ξένων άμεσων επενδύσεων που πραγματοποιούνται στη χώρα από τα μέλη της Ε.Ε. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις προσέγγισαν τα 21,9 δισ. δολάρια το 2007.
Τέλος, τον Ιανουάριο του 2007, η Ευροστάτ υπολόγισε τον κατώτερο μισθό στην Τουρκία στα 298€, ποσό που κατατάσσει την Τουρκία 9η στον σχετικό κατάλογο των ευρωπαϊκών χωρών (πίσω από τη Βουλγαρία, τη Λιθουανία, τη Σλοβακία, την Εσθονία, την Πολωνία, την Ουγγαρία και την Τσεχία). Το μέσο ημερομίσθιο κυμαίνεται μεταξύ 32 – 39$.

[Τα στοιχεία προέρχονται από το  Factbook της CIA και άλλες σχετικές ιστοσελίδες και τα συνέλεξε ο Γιώργος Ρακκάς]