Tο φαινόμενο NEETS στην Ελλάδα

Οι άνεργοι νέοι της κρίσης

Του Δημήτρη Ναπ. Γιαννάτου από την Ρήξη φ. 135

Το κοινωνικό φαινόμενο των νέων που ονομάζονται, στην επιστημονική ορολογία, NEETS (αρκτικόλεξο για Νο Employment, Education, Training-Νeets – Νέοι χωρίς εργασία-εκπαίδευση-κατάρτιση), αποτελεί φαινόμενο που μορφοποιήθηκε κυρίως λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.
Πρόκειται για 40 εκατομμύρια νέους που δεν έχουν εργασία, δεν σπουδάζουν και δεν καταρτίζονται επαγγελματικά Αποτελούν το 15% του συνόλου των νέων ηλικίας 15 έως 29 ετών των χωρών του ΟΟΣΑ και σχεδόν οι δυο στους τρεις, έχουν πάψει να ψάχνουν για δουλειά.
Αρχικά παρουσιάστηκε και ταυτοποιήθηκε στην Μεγάλη Βρετανία, αλλά εξαπλώνεται σε πολλές περιοχές του πλανήτη και παίρνει διαφορετικά πρόσωπα ανάλογα με το οικονομικοκοινωνικό ανάγλυφο της κάθε χώρας. Αποτελεί έναν υποπληθυσμό που καθορίζεται από πολλές ψυχολογικές και εκπαιδευτικές παραμέτρους, συγκροτώντας ένα νεοπρολεταριάτο, ανάμεσα στην γκρίζα ζώνη της διακοπής ή της ολοκλήρωσης του σχολείου και τις δυσκολίες στην εξεύρεση σταθερής ή περιστασιακής απασχόλησης. Οι επισφαλείς συνθήκες στην αγορά εργασίας της ΕΕ, συνδράμουν δραματικά στην αύξηση του πληθυσμού που εμπλέκεται στις λεγόμενες μηδενικές ώρες παραγωγής.
Συνδέεται με την πρόωρη διακοπή του σχολείου, αλλά το φαινόμενο NEETS, δεν εξαντλείται και δεν ταυτίζεται μ’ αυτήν, καθώς είναι ανομοιογενές ως τάση και περιγραφή, έχοντας διαβαθμίσεις, από το Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι την Ιαπωνία.
Το σίγουρο είναι ότι διαμορφώνει μια κοινωνική ομάδα που βιώνει φτώχεια, έλλειψη ευκαιριών, μείωση κινήτρου ή φιλοδοξιών. Το προσωπικό κόστος είναι μεγάλο, δημιουργώντας εφήβους που περιπλανώνται με παγωμένο πρόσωπο και χωρίς στόχο σε ευρωπαϊκές πόλεις, όπως το Σουώνση που αποτελεί την εμβληματική περιοχή του φαινομένου. Οι μακροχρόνιοι NEETs, συχνά βιώνουν κοινωνικό αποκλεισμό, ανασφάλεια, παραβατική συμπεριφορά, χρήση ναρκωτικών, εφηβική εγκυμοσύνη, προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας, κ.α. Παράλληλα, πολλοί «αντιστέκονται» στον παραδοσιακό ρόλο ένταξης ως αναλώσιμοι μισθωτοί και δεν επιδιώκουν την περαιτέρω κατάρτιση για απόκτηση εμπορεύσιμων δεξιοτήτων.
Στην Ε.Ε, τα ποσοστά NEETs, στα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ για άτομα ηλικίας 20-24 ετών με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης κυμαίνονταν μεταξύ 20% και 50% το 2015, ενώ τα χαμηλότερα ποσοστά βρίσκουμε στην Ολλανδία (18,0%), τη Δανία (15,8%) και το Λουξεμβούργο (12,1%).
Στην Ελλάδα κατά την περίοδο της κρίσης αυξήθηκε κατά 50% το ποσοστό των συγκεκριμένων νέων, φθάνοντας –σύμφωνα με τη Eurostat– το 29,5% το 2014, το υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ, με την Ιταλία (27,4%) να έπεται. . Η διαφορά μας σε σχέση με άλλες χώρες, είναι ότι έχουμε το υψηλότερο ποσοστό NEETs που κατέχουν πανεπιστημιακούς τίτλους, γεγονός που εξηγεί εν μέρει και την μετανάστευση των εξειδικευμένων νέων ως διέξοδο.
Επίσης, έχουμε το υψηλότερο ποσοστό ΝΕΕΤs που ζουν με την οικογένειά τους, γεγονός που λειτουργεί ως προστατευτικός θεσμός έναντι ψυχολογικών και παραβατικών προβλημάτων και παράλληλα ενθαρρύνει τους νέους στη συνέχιση της προσπάθειά τους. Συναντάμε μικρή τάση διακοπής από το σχολείο έως τώρα, παρόλο που η όξυνση της κρίσης μεγαλώνει το ποσοστό αυτό, λόγω της αύξησης του κόστους εκπαίδευσης και της προσπάθειας ολοένα και περισσότερων νέων να βρουν μεροκάματο.
Η έρευνα που διεξήγαγαν εν μέσω κρίσης (2013), το Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ και το ΚΕΑΔΙΚ του Πανεπιστημίου Κρήτης, σε συνεργασία με την GPO, μας δίνει μια ελληνική αποτύπωση του φαινομένου NEETs :
• Η «γενιά» αυτή αποτελείται κατά 54% από γυναίκες και κατά 46% από άνδρες
• Το 41% προέρχεται από οικογένειες με εισόδημα κάτω από 1.000 ευρώ, ενώ το 11% από οικογένειες με εισόδημα μέχρι 1.500 ευρώ.
• Το υψηλότερο ποσοστό τους εντοπίζεται στα νησιά του νοτίου Αιγαίου, τη Στερεά Ελλάδα και τα νησιά του Ιονίου.
• Το 66,2% έχει εργαστεί στο παρελθόν κυρίως στον τριτογενή τομέα (παροχή υπηρεσιών), ενώ το 26,2% βρίσκεται σε μακροχρόνια ανεργία. • Το 75% δεν έχει παρακολουθήσει κανένα πρόγραμμα κατάρτισης.
• Το 42,9% έχει εγκαταλείψει πρόωρα το σχολείο για οικονομικούς λόγους.
• Το 83,3% βρίσκεται σε αναζήτηση εργασίας.
• Το 96,6% θεωρεί ότι ο ρόλος του κράτους είναι να προστατεύει όλους τους πολίτες ανεξαρτήτως κόστους και το 78,4% φοβάται ότι οι η έλλειψη κοινωνικών δαπανών δεν θα τους επιτρέψει να εξέλθουν από την κατάσταση αυτή.
• Το άγχος αποτελεί για το 54,6% ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα για τη σωματική υγεία τους.
• Σε πολύ μεγάλο βαθμό οι νέοι-NEETs, απέχουν από την πολιτική ενασχόληση και δράση.
Στην χώρα μας που το δημογραφικό πρόβλημα είναι τεράστιο, η ματιά μας δεν αφορά μόνο στο ποσοτικό μέρος, αλλά συνδέεται άμεσα και με το ποιοτικό. Δεν είναι μόνο οι νέοι που φεύγουν το ζήτημα, αλλά και η φροντίδα και η ποιοτική κατάσταση που θα βρίσκονται όσοι νέοι μείνουν στον τόπο μας. Ο κίνδυνος αύξησης μιας «περιπλανώμενης» εντός των συνόρων γενιάς, χωρίς ορατό μέλλον και με πλήθος απειλών (κατάθλιψη, ναρκωτικά, παραβατική συμπεριφορά κ.ά.) να τους περιτριγυρίζουν χρήζει την προσοχή του κινήματός μας. Το πλησίασμα και η ενεργοποίησή τους σε ένα κοινό όραμα συνολικής αναγέννησης και ανασυγκρότησης , δεν είναι κάτι απλό, αλλά σίγουρα είναι αναγκαίο.