H επιδότηση της εργασίας και το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα
Του Νίκου Ντάσιου
Η επόμενη ημέρα της άρσης των περιοριστικών μέτρων απαιτεί έναν νέο σχεδιασμό των πολιτικών απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας της χώρας, που να συνδυάζει ενεργητικά και παθητικά μέτρα.
Τα στοιχεία σε σχέση με τις ροές απασχόλησης την περίοδο της καραντίνας δικαιολογούν εν πολλοίς την έντονη ανησυχία των πολιτών για την οικονομική κατάσταση την επόμενη μέρα της άρσης των μέτρων κοινωνικής απομόνωσης.
Σύμφωνα με την ΕΡΓΑΝΗ, η επίσημη ανεργία τον Φεβρουάριο ήταν 16,1%. Το τετράμηνο Ιανουάριος- Απρίλιος παρουσίασε για πρώτη φορά από το 2012 αρνητικό ισοζύγιο θέσεων εργασίας κατά 27 χιλ., ενώ το αντίστοιχο τετράμηνο του 2019 οι θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν έφτασαν τις 159 χιλ. Τα στοιχεία είναι ανησυχητικά για τα ελληνικά δεδομένα, αφού οι μήνες Μάρτιος και Απρίλιος αποτελούν την απαρχή της τουριστικής περιόδου, παρουσιάζοντας διαχρονικά μεγάλη αύξηση των προσλήψεων. Ενδεικτικά τον φετινό Απρίλιο το σύνολο των προσλήψεων ανήλθε στις 48,6 χιλ. άτομα έναντι 282 χιλ. τον ίδιο μήνα πέρυσι. Τα αποτελέσματα θα ήταν πολύ χειρότερα αν δεν είχαν εφαρμοστεί μέτρα όπως η αναστολή καταβολής ασφαλιστικών και φορολογικών υποχρεώσεων στις επιχειρήσεις και το πλαίσιο της ρήτρας περιορισμού των απολύσεων, μέτρα που περιόρισαν τις απολύσεις στις 41 χιλ. τον ίδιο μήνα φέτος έναντι 171 χιλ. τον Απρίλιο του 2019. Μόνο οι υπηρεσίες εστίασης και παροχής καταλυμάτων παρουσίασαν απώλεια 43 χιλ. θέσεων εργασίας τους μήνες της καραντίνας.
Η επόμενη ημέρα της άρσης των περιοριστικών μέτρων απαιτεί έναν νέο σχεδιασμό των πολιτικών απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας της χώρας, που να συνδυάζει ενεργητικά και παθητικά μέτρα. Στον πυρήνα αυτού του σχεδιασμού είναι η επιδότηση της εργασίας και το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.
Στο πεδίο του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, ο αρμόδιος επίτροπος για θέματα απασχόλησης στην Ε.Ε Νίκολας Σμιτ δήλωσε πρόσφατα στους Άιρις Τάιμς ότι είναι πρώτη φορά που οι συνθήκες στην Ευρώπη είναι τόσο ώριμες για τον σχεδιασμό του καθολικού ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Ο σχεδιασμός θα ανατεθεί στα κράτη-μέλη ενώ οι Βρυξέλλες θα θέσουν το γενικότερο πλαίσιο υποχρεώσεων στήριξης κοινωνικών ομάδων και κατηγοριών.
Στις χτεσινές εξαγγελίες του ο πρωθυπουργός και οι συναρμόδιοι υπουργοί Οικονομίας, Εργασίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού παρουσίασαν τη δέσμη μέτρων ύψους 24 δισ. € για τη στήριξη της απασχόλησης, τις φορολογικές και ασφαλιστικές ελαφρύνσεις και την τόνωση της επιχειρηματικότητας για την αμέσως επόμενη περίοδο.
Ειδικότερα για την απασχόληση, στον πυρήνα των κυβερνητικών εξαγγελιών είναι η ενίσχυση της εργασίας σε τομείς και σε επιχειρήσεις που το επόμενο διάστημα θα παρουσιάσουν μειωμένες ανάγκες θέσεων πλήρους απασχόλησης σε σύγκριση με την περίοδο προ καραντίνας. Ο μηχανισμός ενίσχυσης της απασχόλησης θα έχει ισχύ από 1/6 έως και 30/9 και θα χρηματοδοτηθεί μεταξύ άλλων με πόρους της νέας κοινοτικής πρωτοβουλίας SURE ύψους ενός δισ. €. Το νέο πρόγραμμα επιδότησης της εργασίας «Συν-εργασία», έχει τη φιλοσοφία της γερμανικής πολιτικής κρατικής επιχορήγησης της απασχόλησης (Kurzarbeit). Σύμφωνα με αυτή, οι πλήρως απασχολούμενοι σε μια επιχείρηση που μειώνει τον χρόνο απασχόλησής τους δικαιούνται αναπλήρωση έως 60% του μισθού τους από κρατική επιχορήγηση.
Στον κυβερνητικό σχεδιασμό, οι κλάδοι της εστίασης, του τουρισμού, των μεταφορών, του πολιτισμού και του αθλητισμού κατατάσσονται στους πληττόμενους και οι επιχειρήσεις τους διατηρούν το δικαίωμα αναστολής συμβάσεων για τους μήνες Μάιο, Ιούνιο και Ιούλιο σε ποσοστό 100% καθώς και όσες επιχειρήσεις των υπολοίπων κλάδων παραμείνουν κλειστές. Στους εργαζόμενους των οποίων οι συμβάσεις είναι σε αναστολή θα καταβάλλεται από το κράτος το ποσό των 534€ μηνιαίως και θα διασφαλίζεται η κάλυψη των ασφαλιστικών εισφορών επί του ονομαστικού μισθού.
Τέλος, για τους εποχικά εργαζόμενους που δεν θα προσληφθούν την τουριστική περίοδο θα καταβληθεί επίδομα εποχικής ανεργίας μέχρι τον Σεπτέμβριο, ενώ θα καλυφθούν οι ασφαλιστικές εισφορές των εποχικά εργαζόμενων μερικής απασχόλησης. Τέλος, όσοι εργαστούν κατοχυρώνουν επίδομα ανεργίας το φθινόπωρο με 50 ημερομίσθια αντί 100.
Η κρίση δίνει στο κράτος για πρώτη φορά τη δυνατότητα να ασκήσει πολιτική απασχόλησης, ανακατευθύνοντας το εργατικό δυναμικό σε νέες και βιώσιμες θέσεις εργασίας, ώστε να είναι σε θέση επιβίωσης μετά το πέρας των κρατικών ενισχύσεων τον Σεπτέμβριο. Είναι αυταπόδεικτο ότι μια τέτοια ευκαιρία για την Ελλάδα θα σήμαινε σχέδιο ενίσχυσης της παραγωγικής οικονομίας, δίνοντας έμφαση στον πρωτογενή και στον δευτερογενή τομέα σε συνδυασμό με κίνητρα αποκέντρωσης. Κάτι τέτοιο όμως δεν φαίνεται να υπάρχει ως προοπτική αφού ο κυβερνητικός σχεδιασμός περιορίζεται στους πληττόμενους τομείς δίνοντας έμφαση στην επανεκκίνηση του τουρισμού, είτε με το βιαστικό άνοιγμα των συνόρων είτε με την τόνωση του κοινωνικού τουρισμού. Από τις χτεσινές εξαγγελίες, η αναπτυξιακή πολιτική φαίνεται πως περιορίζεται στα χρηματοδοτικά εργαλεία, στην εξασφάλιση της ρευστότητας των επιχειρήσεων μέσω δανείων της Αναπτυξιακής Τράπεζας – με πόρους από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης- , στις μεγάλες επενδύσεις, στις συμπράξεις ιδιωτικού και δημοσίου τομέα, υπό το πρίσμα της πάταξης της γραφειοκρατίας και της επιτάχυνσης των διαδικασιών.
Ο τομέας της Πράσινης και Κυκλικής Οικονομίας αποτελεί ένα σημαντικό κοίτασμα δημιουργίας νέων και βιώσιμων θέσεων εργασίας που θα μπορούσε να αποτελέσει διέξοδο πολλών εργαζομένων σε επισφάλεια. Η κυκλική οικονομία αποτελεί μια ριζική ανακατεύθυνση του αναπτυξιακού μοντέλου με σκοπό την ανοικοδόμηση του φυσικού και κοινωνικού κεφαλαίου μέσα από αποτελεσματικές ροές φυσικών πόρων, υλικών, ενέργειας και πληροφοριών. Το τελικό αποτέλεσμα συνίσταται στην παραγωγή προϊόντων μεγάλης διάρκειας ζωής και κοινωνικής χρησιμότητας ελαχιστοποιώντας σε όλο τον κύκλο παραγωγής και κατανάλωσης την εισροή ενέργειας και την παραγωγή αποβλήτων.
Η εγχώρια κατασκευή ηλεκτρικών αυτοκινήτων και σταθμών φόρτισης μπαταριών, η επαναμεταποίηση ανταλλακτικών αυτοκινήτων, η επέκταση της χρήσης βιολογικών-φυσικών μεθόδων καλλιέργειας, η εκτεταμένη παραγωγή βιοαερίου από οργανικά απόβλητα στις αγροτικές περιοχές, η επέκταση της παραγωγής τροφής σε αστικά οικοσυστήματα με τεχνικές υδροπονίας και αεροπονίας, η ανάπτυξη νέων πηγών παραγωγής πρωτεϊνών, η ανάκτηση και η επαναχρησιμοποίηση δομικών υλικών, τα κυκλικά συστήματα διαχείρισης νερού και αποβλήτων στις πόλεις κ.ο.κ αποτελούν ένα ενδεικτικό πλαίσιο τομέων που θα μπορούσαν από σήμερα να υποστηριχτούν και να τύχουν μιας ευρείας στήριξης με προγράμματα ενδοεπιχειρησιακής κατάρτισης, με νέα χρηματοδοτικά εργαλεία, με κίνητρα για την ίδρυση και λειτουργία συνεργατικών σχημάτων. Αν σήμερα δεν γίνει αυτή η στροφή ο επερχόμενος χειμώνας προβλέπεται δύσκολος, είτε επανακάμψει ο ιός είτε όχι…
