Επαναπροσεγγιστικά ιδεολογήματα

508

του Σ. Παύλου, από το Άρδην τ. 9, Αύγουστος 1997

Κλεί­στε τις πόρ­τες κλεί­στε κα­λά
μην τύ­χει κ’ έ­μπει ο θά­να­τος
μην τύ­χει κ’ έ­μπει η φρί­κη
μην τύ­χη κ’ έ­μπει το ψω­μί
και μα­λα­κώ­σουν τα σα­γό­νια
και δεν μπο­ρούν τα δό­ντια μας
να σφί­ξου­νε το μα­χαί­ρι.

Η τύ­χη ε­νός δη­μο­σιο­γρα­φι­κού ση­μειώ­μα­τος

Το α­κό­λου­θο δη­μο­σιο­γρα­φι­κό ση­μεί­ω­μα γρά­φτη­κε ύ­στε­ρα α­πό συ­νεν­νό­η­ση με την ε­φη­με­ρί­δα “Βή­μα” για να α­πα­ντή­σει στο άρ­θρο του Τσού­κα
που δη­μο­σιεύ­τη­κε
στις σε­λί­δες του.
Ό­μως ο υ­πεύ­θυ­νος του Βή­μα­τος, ό­ταν έ­φτα­σε στα χέ­ρια του και το διά­βα­σε, με διά­φο­ρες προ­φά­σεις (με­γά­λο σε έ­κτα­ση κ.λ.π) α­πέ­φευ­γε να το δη­μο­σιεύ­σει. Γνω­ρί­σμα­τα αυ­τά των προ­ο­δευ­τι­κών και πλου­ρα­λι­στι­κών
ε­φη­με­ρί­δων
που δια­κη­ρύσ­σουν
για τις πο­λυ­πο­λι­τι­στι­κές
και πο­λυ­φω­νι­κές
κοι­νω­νί­ες

Στο άρ­θρο του κ. Τσού­κα με τί­τλο «Δια­νο­ού­με­νοι και κοι­νή λο­γι­κή»(Το Βή­μα, 2 Ιου­λί­ου 1996) με­τα­τί­θε­ται το Kυ­πρια­κό α­πό θέ­μα ει­σβο­λής και κα­το­χής σε θέ­μα ε­πα­να­προ­σέγ­γι­σης των δύ­ο κοι­νο­τή­των.

Οι θα­να­τό­πνο­οι στό­χοι του τουρ­κι­κού ε­πε­κτα­τι­σμού δια­γρά­φο­νται και υ­πο­δει­κνύ­ε­ται η μό­νη κί­νη­ση σω­τη­ρί­ας και κατ’ ε­πέ­κτα­ση η βά­ση του κυ­πρια­κού προ­βλή­μα­τος: Οι δύ­ο «κοι­νό­τη­τες» πα­ρά το ό­τι οι μνή­μες δεν ε­ξα­λεί­φο­νται εύ­κο­λα εν τού­τοις πρέ­πει να ξε­χά­σουν, για να ξα­να­σμί­ξουν και να στα­μα­τή­σει έ­τσι ο φαύ­λος κύ­κλος του μί­σους.

Το Βή­μα έ­φτα­σε στην Κύ­προ το βρά­δυ της 2ας Ιου­νί­ου. Δέ­κα πε­ρί­που ώ­ρες αρ­γό­τε­ρα, ο 19χρο­νος στρα­τιώ­της Στέ­λιος Πα­να­γής έ­πε­φτε νε­κρός α­πό τις σφαί­ρες των Τούρ­κων. Ή­ταν ά­ο­πλος και γε­μά­τος φι­λι­κά συ­ναι­σθή­μα­τα πή­γε να συ­να­ντή­σει έ­ναν Τουρ­κο­κύ­πριο στη νε­κρή ζώ­νη, ό­μως έ­πε­σε σε κα­λο­στη­μέ­νη πα­γί­δα.1 Δεν υ­πο­στη­ρί­ζω ό­τι ο νε­α­ρός στρα­τιώ­της ή­ταν α­να­γνώ­στης του Βή­μα­τος. Ού­τε γε­νι­κεύ­ω. Η συ­γκυ­ρί­α της δη­μο­σί­ευ­σης του άρ­θρου του κ. Τσού­κα, α­να­πλη­ρω­τή κα­θη­γη­τή στο Πα­νε­πι­στή­μιο Κύ­πρου, και της ει­δε­χθούς δο­λο­φο­νί­ας του Στ. Πα­να­γή, ε­πι­βάλ­λει να δού­με τη στά­ση των προ­ο­δευ­τι­κών λε­γό­με­νων δια­νο­ού­με­νων α­πέ­να­ντι στο κυ­πρια­κό και τα ι­δε­ο­λο­γή­μα­τα που αυ­τοί α­να­πα­ρά­γουν ό­σον α­φο­ρά στις σχέ­σεις των δύ­ο «κοι­νο­τή­των». Ό­λοι γνω­ρί­ζουν ό­τι α­κό­μη και αν ό­λα τα μέ­λη της ελ­λη­νι­κής πλειο­ψη­φί­ας πο­ρευ­τούν με τον ί­διο τρό­πο που πο­ρεύ­τη­κε ο στρα­τιώ­της Στέ­λιος Πα­να­γή αυ­τό δεν θα δια­φο­ρο­ποι­ή­σει τον τουρ­κι­κό ε­πε­κτα­τι­σμό α­πό τις ε­πι­διώ­ξεις του.

Ό­λοι γνω­ρί­ζουν ό­τι, α­κό­μη κι αν ό­λα τα μέ­λη της τουρ­κο­κυ­πρια­κής μειο­νό­τη­τας εκ­φρά­σουν α­νά­λο­γα αι­σθή­μα­τα, τα δε­δο­μέ­να της κα­το­χής θα πα­ρα­μεί­νουν τα ί­δια. Ε­κτός του ό­τι το κα­θε­στώς της Τουρ­κί­ας θε­ω­ρεί τους Τουρ­κο­κύ­πριους μη­δα­μι­νό πα­ρά­γο­ντα στις ευ­ρύ­τε­ρες γε­ω­πο­λι­τι­κές ε­πι­διώ­ξεις του έ­χει κα­τα­φέ­ρει ε­πί πλέ­ον να τον εκ­μη­δε­νί­σει και στο ί­διο το ε­σω­τε­ρι­κό της Κύ­πρου. Για κά­θε Τουρ­κο­κύ­πριο (μιας η­μέ­ρας έ­ως 100 χρό­νων) α­να­λο­γεί 1 ½ πε­ρί­που έ­νο­πλος στρα­τιώ­της του Ατ­τί­λα ή έ­ποι­κος.

Εν τέ­λει η συ­νε­χής προ­πα­γάν­δα της ε­πα­να­προ­σέγ­γι­σης, πέ­ραν της καλ­λιέρ­γειας του α­πο­προ­σα­να­το­λι­σμού και ευ­σε­βο­πο­θι­σμού, δεν λει­τουρ­γεί πα­ρά ως α­κό­μη μια πί­ε­ση για πε­ρισ­σό­τε­ρες υ­πο­χω­ρή­σεις της ελ­λη­νι­κής πλευ­ράς α­πέ­να­ντι στις α­παι­τή­σεις του Ατ­τί­λα και ε­νι­σχύ­ει την τά­ση για συμ­βι­βα­σμό.
Εί­ναι γε­γο­νός ό­τι με­τά το 74 σ’ ό­λο το φά­σμα των πο­λι­τι­κών δυ­νά­με­ων στην Κύ­προ και την Ελ­λά­δα ε­πε­κρά­τη­σε η γραμ­μή του συμ­βι­βα­σμού για το μεί­ζον θέ­μα του κυ­πρια­κού. Η γραμ­μή αυ­τή του συμ­βι­βα­σμού εκ­φρά­στη­κε μέ­σα α­πό δύ­ο δια­φο­ρε­τι­κές ε­πι­χει­ρη­μα­το­λο­γί­ες. Η πρώ­τη, της «ρε­α­λι­στι­κής» λε­γό­με­νης σχο­λής, το­νί­ζο­ντας το συ­σχε­τι­σμό δυ­νά­με­ων και την α­δυ­να­μί­α α­να­τρο­πής των κα­το­χι­κών δε­δο­μέ­νων, υ­πο­στή­ρι­ξε την α­να­γκαιό­τη­τα του συμ­βι­βα­σμού που θα ε­πι­τύγ­χα­νε του­λά­χι­στον μια «βιώ­σι­μη λύ­ση». Η δεύ­τε­ρη, των προ­ο­δευ­τι­κών α­ρι­στε­ρών κλπ κύ­κλων, προ­πα­γάν­δι­ζε υ­πέρ του συμ­βι­βα­σμού στο πλαί­σιο της ι­δε­ο­λο­γί­ας της προ­ο­δευ­τι­κό­τη­τας, του διε­θνι­σμού κλπ.

Παρ’ ό­λον ό­τι και οι δύ­ο τά­σεις κα­τέ­λη­γαν στον ί­διο πα­ρο­νο­μα­στή εν τού­τοις η πρώ­τη εί­ναι προ­τι­μό­τε­ρη, για­τί α­φή­νει τις ε­πι­λο­γές του κυ­πρια­κού σε μια διά­φα­νη συ­ζή­τη­ση για το συ­σχε­τι­σμό των δυ­νά­με­ων.

Η δεύ­τε­ρη τά­ση, ε­κτός του α­πο­προ­σα­να­το­λι­σμού για τη φύ­ση του κυ­πρια­κού, ε­γκλω­βί­ζει το μυα­λό του πο­λί­τη σε μύ­χιες α­γκυ­λώ­σεις συ­ναι­σθη­μα­τι­κής πα­νού­κλας, α­γιο­ποιεί το συμ­βι­βα­σμό και τον νο­μι­μο­ποιεί με τα εύ­ση­μα του προ­ο­δευ­τι­κού.

Μέ­νει να ε­ρευ­νη­θεί μέ­σα α­πό ποιες υ­πό­γειες στο­ές και στρε­βλούς δρό­μους οι λε­γό­με­νοι προ­ο­δευ­τι­κοί δια­νο­ού­με­νοι κά­λυ­ψαν την πρό­τα­ση του συμ­βι­βα­σμού με τα ι­δε­ο­λο­γή­μα­τα αυ­τά. Οι λό­γοι εί­ναι πολ­λοί και χρειά­ζε­ται ει­δι­κό άρ­θρο για να τους α­να­λύ­σου­με. Ε­δώ, ας μου ε­πι­τρα­πεί να α­να­φέ­ρω έ­ναν, με την συν­δρο­μή της ψυ­χο­λο­γί­ας, για να ερ­μη­νεύ­σου­με κα­λύ­τε­ρα το φαι­νό­με­νο. Οι άνθρωποι λοιπόν που δήλωναν επαναστάτες, που πάλευαν εναντίον του κατεστημένου, εκστασιάζονταν με την έφοδο στα χειμερινά ανάκτορα, έδιναν όρκους υπέρ του Τσεγκουεβαρισμού και διαδήλωναν υπέρ των εθνικών απελευθερωτικών κινημάτων σ’ όλες τις χώρες του κόσμου και υπέρ των ανατρεπτικών αλλαγών, ήταν αδύνατο, γι’ αυτούς να δηλώσουν ότι υποστηρίζουν το συμβιβασμό στην Κύπρο, επειδή απλώς η Τουρκία είναι πιο ισχυρή.

Έ­πρε­πε λοι­πόν ο συμ­βι­βα­σμός να α­γιο­ποι­η­θεί, να α­πο­κτή­σει προ­ο­δευ­τι­κές ι­δε­ο­λο­γι­κές προ­ε­κτά­σεις, να γί­νει α­γώ­νας ε­να­ντί­ον του ξε­πε­ρα­σμέ­νου σο­βι­νι­σμού, να με­τα­τρα­πεί σε μά­χη για την πρό­ο­δο. Έ­τσι στή­νε­ται έ­να βο­λι­κό σκη­νι­κό. Ο τουρ­κι­κός ε­πε­κτα­τι­σμός α­που­σιά­ζει, ο κα­το­χι­κός στρα­τός ε­ξα­φα­νί­ζε­ται και ως δια μα­γεί­ας α­πο­μέ­νουν οι δύ­ο «κοι­νό­τη­τες» που με λί­γη κα­λή θέ­λη­ση θα μπο­ρού­σαν να προ­χω­ρή­σουν στην ε­πι­θυ­μη­τή συμ­φι­λί­ω­ση.
Για να συ­μπλη­ρω­θεί το κα­λο­τυ­λιγ­μέ­νο πα­κέ­το του ι­δε­ο­λο­γή­μα­τος αυ­τού, έ­πρε­πε να στη­θεί α­κό­μη έ­να σκη­νι­κό. Να ε­φευ­ρε­θούν και οι ε­χθροί, οι ξε­πε­ρα­σμέ­νοι ε­θνι­κι­στές που δεν ά­φη­ναν να ο­λο­κλη­ρω­θεί το ευ­κταί­ο της ε­πα­να­προ­σέγ­γι­σης.

Γι’ αυ­τό και η εμ­μο­νή σε στοι­χειώ­δη αν­θρώ­πι­να δι­καιώ­μα­τα κα­θώς και τα α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κά ο­ρά­μα­τα της ελ­λη­νι­κής πλειο­ψη­φί­ας πή­ραν δυ­σώ­νυ­μους χα­ρα­κτη­ρι­σμούς. Το ση­μα­ντι­κό­τε­ρο: Οι εκ­πρό­σω­ποί του, δια της προ­ο­δευ­τι­κής ο­δού, συμ­βι­βα­σμού έ­πρε­πε να φαί­νο­νται ό­τι α­ντι­με­τω­πί­ζουν δυ­σκο­λί­ες και πα­λεύ­ουν με αυ­το­θυ­σί­α.

Έ­να τε­ρά­στιο λοι­πόν σκη­νι­κό στή­νε­ται ό­που βυσ­σο­δο­μούν ε­θνι­κι­στές και σο­βι­νι­στές, ό­μως αυ­τοί προ­τάσ­σουν τα στή­θια τους η­ρω­ι­κά και πα­ρά τις δυ­σκο­λί­ες δί­νουν ε­πι­τυ­χη­μέ­να τη μά­χη. Πράγ­μα­τα που θυ­μί­ζουν έ­ναν ή­ρω­α της ρω­σι­κής λο­γο­τε­χνί­ας που κρυ­βό­ταν και ε­κι­νεί­το συ­νω­μο­τι­κά για­τί πί­στευε πως, ό­ντας με­γά­λος ε­πα­να­στά­της, η τσα­ρι­κή α­στυ­νο­μί­α τον εί­χε διαρ­κώς στο στό­χα­στρο. Στην ε­ξέ­λι­ξη α­πο­δει­κνύ­ε­ται το τρα­γε­λα­φι­κό: Η τσα­ρι­κή α­στυ­νο­μί­α α­γνο­εί α­κό­μη και την ύ­παρ­ξή του. Στο θέ­μα του κυ­πρια­κού έ­χου­με πα­ρό­μοια δυ­στυ­χώς νο­ο­τρο­πί­α α­πό έ­να ο­ρι­σμέ­νο ι­δε­ο­λο­γι­κό κύ­κλο. Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά στο άρ­θρο του κ. Τσού­κα α­να­πα­ρά­γε­ται αυ­τή η ε­ντύ­πω­ση της «η­ρω­ι­κής» στά­σης: Α­να­φέ­ρε­ται στον άν­θρω­πο με τις α­ντι­δη­μο­φι­λείς α­πό­ψεις, στο δια­νο­ου­με­νι­σμό που λέ­γο­ντας τις πι­κρές α­λή­θειες εί­ναι μο­νί­μως σε «ε­ξο­ρί­α», στους ε­νο­χλη­τι­κούς που ε­πι­μέ­νουν να «δεί­χνουν το φεγ­γά­ρι την ώ­ρα που οι πε­ρισ­σό­τε­ροι κοι­τά­νε το δά­κτυ­λο».

Ό­μως αυ­τά που προ­τεί­νει ο κ. Τσού­κας δεν τα ε­πι­βάλ­λει μό­νο ο τουρ­κι­κός στρα­τός κα­το­χής, εί­ναι και δια­κη­ρυγ­μέ­νη πο­λι­τι­κή της Α­με­ρι­κής, της Αγ­γλί­ας, του ΝΑ­ΤΟ, της Ε­ΟΚ, η κυ­ρί­αρ­χη γραμ­μή σ’ Ελ­λά­δα και Κύ­προ.
Το ό­τι δεν αι­σθά­νε­ται τα τό­σα πολ­λά χνώ­τα γύ­ρω του δεν ση­μαί­νει ό­τι συ­νει­δη­τά μας πα­ρα­πλα­νά και με­λο­δρα­μα­τι­κά α­φη­γεί­ται μο­νή­ρεις μά­χες.
Μπο­ρεί να ση­μαί­νει ό­τι οι υ­πέ­ρο­γκες αρ­χι­τε­κτο­νι­κές των ι­δε­ο­λο­γη­μά­των, τα σκη­νι­κά που έ­χουν στη­θεί, έ­χουν α­φο­μοιώ­σει και τους αν­θρώ­πι­νους πρω­τα­γω­νι­στές τους τό­σο που πια ξέ­χα­σαν ό­τι παί­ζουν σ’ έ­να ι­δε­ο­λο­γι­κό θέ­α­τρο.

*Ο Σάββας Παύλου
είναι Φι­λό­λο­γος.

1 «Το­νί­ζε­ται ό­τι ό­ταν ο ά­τυ­χος ε­θνο­φρου­ρός Στέ­λιος Πα­να­γή μπή­κε στη «νε­κρή ζώ­νη» φώ­να­ξε στο «φί­λο» του τουρ­κο­κύ­πριο με τον ο­ποί­ο θα συ­να­ντά­το «Γκελ Πε κάρ­τας» («έ­λα ρε α­δέλ­φι»), αλ­λά ο Τουρ­κο­κύ­πριος στρα­τιώ­της στο α­πέ­να­ντι φυ­λά­κιο τον γά­ζω­σε με το αυ­τό­μα­το στο θώ­ρα­κα και την κοι­λιά». Εφ. Ε­λευ­θε­ρο­τυ­πί­α, Α­θή­να, 5/6/96, σ.12.