του Γιάννη Ξένου, από το Άρδην τ. 105, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2016
Η πληθώρα μεγάλων ή μικρότερων σκανδάλων που «παράγει» η κυβέρνηση τους τελευταίους μήνες εκπλήσσει για το πώς μέσα σε τόσο μικρό διάστημα οι τωρινοί κυβερνώντες έγιναν ίδιοι και χειρότεροι με τους προηγούμενους. Η σκανδαλώδης περίπτωση Καλογρίτσα που λαμβάνει δημόσια έργα από τον κουμπάρο του υπουργό Υποδομών Χρ. Σπίρτζη, έχει λάβει τους τελευταίους μήνες δάνεια δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ από την τράπεζα Αττικής και κέρδισε μια τηλεοπτική άδεια με εντελώς αδιαφανείς διαδικασίες είναι η κορυφή του παγόβουνου. Το σκάνδαλο με την τράπεζα Αττικής που τείνει να μετατραπεί σε μια νέα τράπεζα Κρήτης, η όλη διαδικασία αδειοδότησης των καναλιών, όπου για παράδειγμα πήρε άδεια ο Ε. Μαρινάκης, όταν εκκρεμούν εναντίον μια σειρά από ποινικές υποθέσεις, είναι άλλες τρανταχτές περιπτώσεις.
Αλλά καθημερινά δημοσιοποιούνται και μικρότερα σκάνδαλα που απασχολούν την επικαιρότητα για μια δυο μέρες και στην συνέχεια ξεχνιούνται. Τέτοια περίπτωση είναι οι καταγγελίες της βουλευτίνας του Σύριζα, Αφροδίτης Σταμπουλή, ότι ο αναπληρωτής συντονιστής της νομαρχιακής επιτροπής του Σύριζα στις Σέρρες, Δημήτρης Τάπας, κέρδισε διαγωνισμό σίτισης προσφύγων που διαμένουν στις Σέρρες ενώ συντονίστρια του Κέντρου Προσφύγων και αυτή που υποτίθεται θα ελέγχει τον προμηθευτή είναι η κόρη του, Χρύσα Τάπα. Τέτοιες ιστορίες είναι καθημερινές, ειδικότερα στο μεταναστευτικό/προσφυγικό, όπου υπάρχει χρηματοδότηση αρκετών εκατοντάδων εκατ. ευρώ και εκμεταλλευόμενοι τις πιεστικές συνθήκες και κάτω από ένα δήθεν ανθρωπιστικό πέπλο γίνεται όργιο κακοδιαχείρισης.
Πολλοί απορούμε πως οι Συριζαίοι μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα διακυβέρνησης παρουσιάζουν τέτοια δείγματα διαφθοράς. Και το Πασόκ στην πρώτη περίοδο διακυβέρνησής του παρουσίασε τέτοια φαινόμενα διαπλοκής, αλλά χρειάστηκαν 6-7 χρόνια εξουσίας για να γίνει η ατμόσφαιρα αποπνικτική από τις οσμές σκανδάλων και να οδηγηθούμε στο ’89.
Μας διαφεύγει ίσως το γεγονός ότι η ηγεσία του Σύριζα αποτελείται από τρεις ομάδες οι οποίες για αρκετά χρόνια κατείχαν ή βρίσκονταν κοντά σε διάφορες θέσεις εξουσίας. Είναι η ομάδα των Πασόκων με υπουργούς, όπως ο Σπίρτζης, ο Κουρουμπλής, η Τζάκρη αλλά και δεκάδες άλλους λιγότερο γνωστούς που έχουν θέσεις εξουσίας με τον Σύριζα, αλλά κατείχαν θέσεις εξουσίας και επί Πασόκ. Ο Σπίρτζης είναι η πλέον χαρακτηριστική περίπτωση. Ο Χρήστος Σπίρτζης σε ηλικία μόλις 28 εκλέχτηκε για πρώτη φορά στο ΔΣ του ΤΕΕ, το 1996 και έκτοτε για σχεδόν 20 χρόνια, μέχρι την υπουργοποίηση του, κατείχε θέσεις εξουσίας στο ΤΕΕ, στο οποίο και διατέλεσε πρόεδρός από το 2010 έως το 2015.
Δεύτερη είναι η ομάδα των παλαιών στελεχών του ΚΚΕ. Στελέχη που ανδρώθηκαν στη δεκαετία του ’70 και του ’80, όταν το ΚΚΕ συγκέντρωνε ποσοστά γύρω στο 15% και ήταν η τρίτη υπολογίσιμη πολιτική δύναμη του τόπου. Τότε που το ΚΚΕ εκπροσωπούσε στην Ελλάδα την μια από τις δύο υπερδυνάμεις της εποχής και ως εκπρόσωπος της, ο λόγος του είχε αυξημένη βαρύτητα. Ήταν οι δεκαετίες που από τους κόλπους του ΚΚΕ ξεπήδησαν επιχειρηματίες όπως ο Κόκκαλης, ο Μπόμπολας, ο Γερμανός κ.ά. που από τη δεκαετία του ’90 αποτέλεσαν τους μεγάλους κρατικούς προμηθευτές ή τους κρατικούς εργολάβους. Εκπρόσωπος αυτών των στελεχών του Σύριζα είναι ο αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Γιάννης Δραγασάκης. Συμμετείχε ως Αναπληρωτής Υπουργός Εθνικής Οικονομίας στην Οικουμενική Κυβέρνηση του Ζολώτα το ’89. Διεκδίκησε ως εκπρόσωπος των Ανανεωτών την ηγεσία του ΚΚΕ το 1991, όπου και έχασε για τέσσερις ψήφους ενώ στη συνέχεια παρέμεινε στον Συνασπισμό και εκλέχτηκε αρκετές φορές βουλευτής. Πριν ανέλθει ο Σύριζα στην εξουσία ήταν υπεύθυνος της Επιτροπής Προγράμματος του κόμματος, δηλαδή ήταν αυτός που «θωράκισε» ιδεολογικά τον Σύριζα για την διαπραγμάτευση της πρώτης φάσης και για την διακυβέρνηση που βιώνουμε εδώ και έναν χρόνο.
Τρίτη ομάδα είναι αυτή των «σοφών παιδιών» των Τσίπρα, Παππά και λοιπών που είναι εγκατεστημένοι στο Μαξίμου. Είναι όλοι αυτοί που πιστεύουν ότι τον Ιούνιο του 2012 χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία να πραγματοποιήσουν ήδη το ρεσάλτο στην εξουσία. Από τον Μάιο του 2012 και μέχρι τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 ήρθαν σε επαφή με τους σημαντικότερους οικονομικούς παράγοντες της χώρας (όπου σε όλους υποσχέθηκαν και κάτι), αλλά και με σειρά ξένων χωρών και προετοίμασαν με μαεστρία την κατάληψη της εξουσίας. Αυτοί βρήκαν και έφεραν στο κόμμα τους Πασόκους για να αξιοποιήσουν την κυβερνητική τους εμπειρία και χρησιμοποίησαν τις κυβερνητικές εμπειρίες και γνωριμίες στελεχών, όπως ο Δραγασάκης.
Η περίπτωση της τράπεζας Αττικής
Στην τράπεζα Αττικής και τα τρία συστήματα εξουσίας του Σύριζα έβαλαν το λιθαράκι τους για την φτάσουν ένα βήμα πριν την τοποθέτηση Επιτρόπου (τελευταία φορά στα ελληνικά χρονικά που συνέβη ήταν στην τράπεζα Κρήτης του Κοσκωτά). Η τράπεζα Αττικής είναι μια μικρή τράπεζα από αυτές που θα τις λέγαμε «ειδικού σκοπού», όπως παλαιότερα ήταν η Αγροτική τράπεζα. Τράπεζα όπου ανέκαθεν το Ταμείο των Μηχανικών (ΤΣΜΕΔΕ) είχε ισχυρή παρουσία, και έδινε συχνά, χωρίς επαρκείς εγγυήσεις, δάνεια σε κατασκευαστές και τεχνικές εταιρείες. Υπό την διοίκηση του ΤΣΜΕΔΕ τα λειτουργικά έξοδα της τράπεζας εκτοξεύτηκαν. Σύμφωνα με το πόρισμα της Τράπεζας της Ελλάδος, το 1999, δύο χρόνια μετά την απόκτηση του ελέγχου της τράπεζας από το ΤΣΜΕΔΕ, τα γενικά διοικητικά έξοδα της Αττικής διαμορφώνονταν στα 11 εκατ. ευρώ. Εκτοξεύτηκαν στα 35 εκατ. το 2006 και στα 45 εκατ. το 2013. Η τράπεζα υπό την διοίκηση του ΤΣΜΕΔΕ δαπανούσε πακτωλό χρημάτων κάθε χρόνο σε συμβούλους, συνδικαλιστές και συμβουλευτικές εταιρείες. Ο εκτελεστικός πρόεδρος της Αττικής, Ι. Γαμβρίλης, ήταν παράλληλα και πρόεδρος του ΤΣΜΕΔΕ, δηλαδή διοικούσε την τράπεζα και παράλληλα ήλεγχε αν διοικούνταν σωστά η τράπεζα για να μην χάσει τα λεφτά του το Ταμείο.
Με την πρώτη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μετά το PSI, το 2013, οι ιδιοκτήτες των μεγάλων ελληνικών τραπεζών αρνήθηκαν να βάλουν νέα κεφάλαια στις τράπεζές του και τα πρόσθετα κεφάλαια τα έβαλε το Ελληνικό Δημόσιο μέσω του ΤΧΣ. Στην τράπεζα Αττικής ακολουθήθηκε άλλος δρόμος, το ΤΣΜΕΔΕ, δηλαδή η διοίκηση Σπίρτζη στο ΤΕΕ που το ήλεγχε και που είχε επενδύσει 200 εκατ. ευρώ μέχρι τότε στην τράπεζα, έριξε άλλα 200 εκατ. ευρώ φτάνοντας το ποσοστό που ήλεγχε στην τράπεζα άνω του 50% (51,3%).
Πέρυσι το φθινόπωρο μετά την καταστροφική διαπραγμάτευση Σύριζα του πρώτου εξαμήνου του 2015 οι τράπεζες χρειάζονταν νέα ανακεφαλαιοποίηση, διαφορετικά θα προχωρούσαν σε κούρεμα καταθέσεων. Οι τέσσερις συστημικές τράπεζες ξεπουλήθηκαν έναντι πινακίου φακής σε ξένα φαντς. Για την τράπεζα Αττικής όμως ο «εγκέφαλος» της κυβέρνησης, Γ. Δραγασάκης είχε άλλα σχέδια. Δήλωνε από το βήμα της Βουλής: «Η ανακεφαλαιοποίηση δεν είναι επαρκής από μόνη της. Απαιτείται η δημιουργία ενός παράλληλου συστήματος τραπεζών το οποίο δεν θα τελεί υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Απ’ αυτή την άποψη έχει σημασία η στήριξη των συνεταιριστικών τραπεζών και της τράπεζας Αττικής». Επομένως για την τράπεζα Αττικής δεν θα έπρεπε να γίνει ότι με τις άλλες τράπεζες, αλλά τα κεφάλαια της ανακεφαλαιοποίησης να βρεθούν και πάλι από το ΤΣΜΕΔΕ, αλλά και από τα αποθεματικά των ΔΕΚΟ. Με αυτό τον τρόπο η τράπεζα θα συνέχιζε να ελέγχεται από την πολύ πιο ελαστική Τράπεζα της Ελλάδος και όχι από την αυστηρή Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Να προσθέσουμε ότι σύμφωνα με δημοσίευμα του Βήματος, ο Γ. Δραγασάκης ήταν σύμβουλος διοίκησης στην τράπεζα Αττικής. Αποχώρησε από τον Μάιο του 2012, όταν εξελέγη βουλευτής και λόγω ασυμβίβαστου δεν μπορούσε να παραμείνει.
Το πρόβλημα που είχαν οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι ήταν ότι η Αττικής απαιτούσε αναλογικά πολύ περισσότερα κεφάλαια από ότι για παράδειγμα η πολύ μεγαλύτερη Εθνική Τράπεζα. Η Αττικής χρειάζονταν 700 εκατ. ευρώ, ενώ η Εθνική 1,4 δισ. ευρώ. Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι έριξαν όλη τους την πίεση, ώστε να βρεθούν. Το ΤΣΜΕΔΕ έριξε άλλα 400 εκατ. ευρώ, το ΤΑΠΙΛΤ (Ταμείο Αλληλοβοήθειας Προσωπικού Ιονικής – Λαϊκής Τράπεζας και Άλλων Τραπεζών) 55 εκατ. ευρώ και οι δημόσιες επιχειρήσεις που υπόκεινται στο υπουργείο του Σπίρτζη, όπως η ΕΥΔΑΠ και ο Αερολιμένας Αθηνών, πρόσθεσαν 20 και 10 εκατ. ευρώ αντίστοιχα. Φυσικά δεν έλειψαν οι καταγγελίες για τον τρόπο που έγινε η ανακεφαλαιοποίηση. Ο πρόεδρος της ΕΥΔΑΠ διαφώνησε να συμμετάσχει η ΕΥΔΑΠ, αλλά ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, Γιάννης Μπενίσης (σύντροφος της Ρένας Δούρου) έφερε το θέμα στο διοικητικό συμβούλιο και έτσι μόνο η ΕΥΔΑΠ έλαβε απόφαση να συμμετάσχει. Ο μεγαλοκερδοσκόπος Τζον Πόλσον που έχει σημαντικά ποσοστά μετοχών στις τράπεζες Πειραιώς και Άλφα Μπανκ, αλλά και ένα 10% της ΕΥΔΑΠ, κατηγόρησε την διοίκηση της ΕΥΔΑΠ ότι «ασκεί κυβερνητική πολιτική με τα δικά τους χρήματα». Μετά την περυσινή ανακεφαλαιοποίηση το ΤΣΜΕΔΕ βρίσκεται στην δυσμενέστατη θέση να έχει τοποθετήσει περισσότερα από 800 εκατ. ευρώ τα τελευταία χρόνια για την διάσωση της τράπεζας Αττικής.
Η περυσινή ανακεφαλαιοποίηση ήταν μια προσωρινή ανάσα για την Τράπεζα Αττικής. Στο τέλος Μαρτίου το ποσοστό των δανείων της Αττικής που δεν εξυπηρετούνταν έφτασε το 57% (σήμερα είναι πάνω από 60%), όταν στις υπόλοιπες συστημικές τράπεζες ήταν 45%. Οι Ευρωπαίοι άρχισααν να πιέζουν την Τράπεζα της Ελλάδος να ασχοληθεί με την Αττικής και να αλλάξει την διοίκηση και πρώτον από όλους να απομακρύνει από την διοίκηση τον πρόεδρο του ΤΣΜΕΔΕ, Κώστα Μακέδο, που έλυνε και έδενε. Ο Μακέδος αν και προέρχεται από την γαλάζια παράταξη έχει μακρόχρονες αγαστές σχέσεις με τον Σπίρτζη. Τον Ιούλιο υπήρξε συμφωνία να αλλάξει η διοίκηση, αλλά υπήρξε νέα εμπλοκή όταν το Μαξίμου ήθελε να τοποθετήσει ως πρόεδρο τον Μάκη Σαπουντζόγλου που συμμετείχε στο παρελθόν στην διοίκηση της Proton Bank και είχε διατελέσει σύμβουλος της Λ. Κατσέλη, όταν αυτή ήταν υπουργός Οικονομίας επί ΓΑΠ. Για την θέση του διευθύνοντα συμβούλου επιθυμούσε να τοποθετήσει τον Παναγιώτη Ρουμελιώτη και να παραμείνει στο ΔΣ ο Μακέδος. Ο Στουρνάρας δεν δέχτηκε αυτήν την σύνθεση και έτσι ακολούθησαν τα γεγονότα με την έφοδο των εισαγγελέων στο γραφείο της συζύγου του κεντρικού τραπεζίτη, ως μια ύστατη προσπάθεια του Μαξίμου να πιέσει τον Στουρνάρα.
Ως είθισται όταν η κυβέρνηση προβαίνει σε τέτοιες επιθετικές κινήσεις είναι ένδειξη ότι ετοιμάζεται για άτακτη οπισθοχώρηση. Ο Στουρνάρας με την στήριξη της ΕΚΤ, δηλαδή του Ντράγκι και του Σόιμπλε, έμεινε σταθερός και επέβαλλε ως διευθύνοντα σύμβουλο την δική του επιλογή και για τα μάτια του κόσμου τοποθέτησε τον Ρουμελιώτη στην θέση του μη εκτελεστικού προέδρου. Η υποχώρηση της κυβέρνησης έγινε με το πλέον επίσημο τρόπο μετά από συνάντηση Στουρνάρα – Τσίπρα στο Μαξίμου.
Μετά από εκείνη την συνάντηση οι αποκαλύψεις για τα θαλασσοδάνεια της Αττικής και την κατάσταση της τράπεζας είναι καταιγιστικές. Πρώτα από όλα η χρηματιστηριακή αξία της τράπεζας έχει κατρακυλήσει σε λιγότερα από 200 εκατ. ευρώ. Η τιμή της μετοχής από 25 λεπτά του ευρώ στην τελευταία ανακεφαλαιοποίηση διαμορφώνεται στα 5 λεπτά ανά μετοχή. Η αξία των μετοχών του ΤΣΜΕΔΕ μόλις που ξεπερνούν τα 100 εκατ. ευρώ, δηλαδή έχει χάσει πάνω από 700 εκατ. Το ταμείο ΤΑΠΙΛΤ-ΑΤ καταγράφει απώλειες σχεδόν 40 εκατ. ευρώ, μιας και η αξίας 55 εκατ. ευρώ μετοχές που αγόρασε τον 2015 δεν αποτιμώνται πλέον πάνω από 16 εκατ. Παρόμοιες απώλειες έχουν η ΕΥΔΑΠ και ο Αερολιμένας Αθηνών.
Η τράπεζα Αττικής βρίσκεται ένα βήμα πριν την καταστροφή, λόγω των δανείων που έχουν λάβει επιχειρηματίες, όπως ο Καλογρίτσας. Οι επιχειρήσεις του από το 2011 έως σήμερα έχουν λάβει 127,6 εκατ. ευρώ. Την τετραετία 2011-14 έλαβαν 50 εκατ. ευρώ, το 2015, 55 εκατ. και στη διάρκεια του 2016 πρόλαβε να λάβει 22,6 εκατ. Τον Ιούλιο μόνο, λίγες μέρες πριν την έναρξη της διαδικασίας για τις τηλεοπτικές άδειες έλαβε 15 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Άλφα η τράπεζα του είχε εγκρίνει αλλά 19 εκατ. ευρώ σε δάνεια, αλλά η Τράπεζα της Ελλάδος τα πάγωσε. Από τις αρχές του 2015 και ενώ η τράπεζα έχασε καταθέσεις άνω του 1,2 δισ. ευρώ, χορήγησε δάνεια αξίας άνω των 400 εκατ. ευρώ. Το 2015 οι τέσσερις συστημικές τράπεζες μείωσαν τις χορηγήσεις δανείων προς επιχειρήσεις και ιδιώτες κατά 8 δισ., αλλά η Αττικής αύξησε τα δάνεια που χορήγησε κατά 10%. Ίδια εικόνα και το πρώτο τρίμηνο του 2016, οι καταθέσεις της τράπεζας μειώθηκαν κατά 130 εκατ. ευρώ, αλλά η τράπεζα χορήγησε 76 εκατ. ευρώ σε επιχειρηματικούς ομίλους. Σε συνολικό χαρτοφυλάκιο 4 δισ. σε δάνεια τα 2,2 δισ. είναι «κόκκινα», δηλαδή δεν εξυπηρετούνται. Με τέτοια κακοδιαχείριση η απόφαση της Τράπεζας της Ελλάδος να απαγορέψει στην Αττικής να δίνει νέα δάνεια ήταν φυσική κατάληξη.
Στην τράπεζα Αττικής η κυβέρνηση είναι από όλες τις πλευρές ακάλυπτη, γιατί το σύστημα διαπλοκής και διαφθοράς που υπήρχε στην τράπεζα, όπου το ΤΕΕ έπαιζε τον ρόλο του τραπεζίτη και μοίραζε δάνεια στους «δικούς του», η νυν κυβέρνηση το διόγκωσε τόσο, που η τράπεζα πάει για εκκαθάριση και τα ασφαλιστικά ταμεία και οι δημόσιες επιχειρήσεις θα χάσουν τα λεφτά τους. Η προσπάθεια της κυβέρνησης να περάσει στην αντεπίθεση προβάλλοντας το επιχείρημα ότι η τράπεζα Αττικής έχει δώσει δάνεια σε ΝΔ και Πασόκ (πάνω στην χυδαία λογική του «και οι προηγούμενοι τα ίδια έκαναν») δεν στέκει όσο πρωτοκλασάτος υπουργός της παραμένει ο Χρ. Σπίρτζης. Γιατί οι διοικήσεις Σπίρτζη ήταν αυτές που έδιναν τα προηγούμενα χρόνια δάνεια σε Πασόκ και ΝΔ.
