από το Άρδην τ. 12, Φεβρουάριος-Μάρτιος 1998
Συχνά πολλοί φίλοι από τη θράκη απορούν. Ποιο µπορεί να εἷναι το πραγµατικό ενδιαφέρον ενός περιοδικού που εκδίδεται στην Αθήνα, για τη Θράκη; Πόσο ειλικρινές µπορεί να είναι ένα τέτοιο ενδιαφέρον κάποιων που δεν ζουν και δεν συμμερίζονται τα προβλήματα των ανθρώπων της περιοχής; θα προσπαθήσουμε λοιπόν να απαντήσουμε κατά το δυνατόν στην απορία όλων όσων θέτουν αυτό το ερώτημα.
Κατ’ αρχάς θᾳ πρέπει να διευκρινίσουµε ότι σήµερα, σε ό,τι αφορά στη θράκη, πλέον δεν υπάρχει καμιά δικαιολογία για τις καθυστερήσεις, την άγνοια, τα σφάλματα πολιτικής και νπροσανατολισμού’ τα προβλήματα και οι δυνατότητες της θράκης είναι γνωστά και καταγεγραμμένα και οἱ πιθανές λύσεις ευρύτατα αποδεκτές. Αρκεί κανείς να διαβάσει την έρευνα της Ομάδας Μελέτης της Ακαδημίας Αθηνών του 1995, ή την Έκθεση της διακομµατικής Επιτροπής της Βουλής, για να πειστεί. Ουδείς πλέον κοµίζει γλαύκα επισηµαίνοντάς τα. Ποιο είναι λοιπόν το. βαθύτερο πρόβλημα, Τι λείπει; Αυτό που απουσιάζει γενικότερα από την ελληνική πολιτική ζωή, η βούληση.
Ας υπενθυµίσουµε συνοπτικά ποια είναι τα πορίσματα και οἱ διαπιστώσεις όλων των ερευνών.
Α. Τα. μεγάλα προβλήματα της θράκης
Τα δύο μεγαλύτερα προβλήµατα της Θράκης σε άµεση διασύνδεση μεταξύ τους είναι:
- Το πληθυσμιακό. Το πληθυσμιακό ζήτημα συνδέεται µε το πρόβλημα της ανάπτυξης της περιοχής Και βεβαίως µε το µεγαλύτερο χωροταξικό πρόβληµα της Ελλάδας, τον Αθηνοκεντρισµό. 0 πληθυσμός της θράκης –και των τριών νοµών– ήταν 338.000. άτομα το 1991, έναντι 345.000 το 1981, 329.000 το 1971 και 303.000 το 1928. Το 1940 κατεγράφη το υψηλότερο πληθυσμιακό σηµείο, 370.000 πληθυσµός. Αν περιλάβουμε το σύνολο της περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-θράκης που περιλαμβάνει εκτός από τους νομούς Έβρου, Ροδόπης Και Ξάνθης Και τους νομούς Καβάλας και Σερρών, φτάνουμε γύρω στις 570.000. Μπορούμε λοιπόν να υπολογίσουµε το σημερινό πληθυσμό γύρω στις 360.000. κατοίκους για τη Θράκη και 600.000 για την περιφέρεια, περιλαμβάνοντας και τις 18.000 περίπου νεοπρόσφυγες Ποντίους, αν υποθέσουμε ότι δεν έχει υπάρξει περαιτέρω πληθυσμιακή συρρίκνωση.
Η Θράκη έχει έναν πληθυσμό ανάλογο µε εκείνον δύο, περίπου, µεγάλων δήμων του. οικιστικού συγκροτήµατος της Αθήνας, Και µε εισόδηµα μικρότερο, δεδομένου ότι το εισόδημα της θράκης είναι -μαζί µε την Ἡπειρο- το Κατώτερο της Ελλάδας, Και όµως, στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει Καμία σύγκριση ανάµεσα στα πραγματικά μεγέθη, όχι µόνον γιατί πρόκειται για ένα χώρο συμπυκνωµένης ιστορίας, αλλά Και για ένα χώρο όπου η ιστορία. συνεχίζει! να διαµορφώνεται Και όχι µόνο η ιστορία µε µικρό ι, της Καθηµερινότητας των ανθρώπων, αλλά και η ιστορία µε κεφαλαίο |, η ιστορία που αφορά το σύνολο του ελληνισμού και. της βαλκανικής. Το Ιστορικό βάρος της θράκης είναι αντιστρόφως ανάλογο µε το πληθυσμιακό και το οικονομικό της βάρος.
Υπολογίζεται πως, αν η θράκη διατηρούσε το δυναμικό της εσωτερικής. δηµογραφικής της ανάπτυξῃ.µε βάση τον πληθυσμό του 1940, θα είχε σχεδόν 200.000 ανθρώπους πέρισσότερους από ό,τι σήµερα (δεδοµένης της υψηλότερης γεννητικότητας του πληθυσμού) και θα πλησίαζε τις 550.000. κατοίκους µε όλες τις συνέπειες στο αναπτυξιακό και το µειονοτικό ζήτημα µιας τέτοιας εξέλιξης.
- Το µειονοτικό.
Είναι γνωστό το ζήτηµα, Και θα το συζητήσουμε δια µακρών στις σελίδες του αφιερώματος, ότι δηλαδή οἱ μουσουλμανικές μειονότητες µε την πολιτική του εληνικού κράτους τείνουν να µεταβληθούν σε µια ενιαία «τουρκική μειονότητα. Από εγγύηση για την φαρµογή της συνθήκης της Λοζάνης και της διατήρησης της ελληνικής μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη, την Ίμβρο και την Τένεδο, η οποία αποτέλεσε την αιτία της παραμονής στην Ελλάδα και την εξαίρεσή τοι από την καθολική ανταλλαγή πληθυσµών, τείνουν να µεταβληθούν σε εργαλείο του τουρκικού επεκτατισµού. Πώς, από τους 105.000. µουσουλµάνους Κατοίκους της Θράκης (µε 48 %τουρκογενείς, 35% Ποµάκους Και 17% Ρόμα), η ελληνική πολιτική έτεινε νασυγκροτήσει µια νέα ενιαία κοινότητα, δήθεν Τούρκων, επαναλαμβάνοντας, µέσα στην Ελλάδα, την διαδικασία εθνογένεσης της σύγχρονης Τουρκίας. Το αποτέλεσµα αυτής της πολιτικής είναι η τάση συγκρότηση µέσα στα σύνορα της Ελλάδας, σε άµεση γειτνίαση µε τους πολυαριθµότερους μουσουλμανικούς. πληθυσµούς της Βουλγαρίας, ενός τουρκικού θύλακα, που µπορεί στο µέλλον να δυναμιτίσει όχι µόνον την ανάπτυξη της Θράκης αλλά και την ἴδια την ισορροπία της Ελλάδας, καθώς και την Βαλκανική ισορροπία στο σύνολό τῆς.
Β.Το άνοιγμα των Βαλκανίων, ευκαιρία και διακινδύνευση
Η Ελλάδα είναι –πολιτισμικά– µια χώρᾳ των συνόρων. Σύνορα µε όλες τις έννοιες του όρου. Σύνορα μεταξύ Ανατολής-Λύσης, σύνορα μεταξύ χριστιανικού και ισλαμικού κόσμου, σύνορα μεταξύ Ανατολικού και Δυτικού στρατοπέδου, σε όλη την μακρά περίοδο του ψυχρού πολέμου. Αυτή τη διαλεκτική των συνόρων η θράκη την έχει εκµετρήσει ή συνεχίζει να την εκµετρά µε τον πλέον βίαιο και τραγικό τρόπο:
Η υποδούλωση στους Τούρκους ήταν η πιο µακρά από κάθε ελληνική περιοχή. -κράτησε 550 χρόνια-η Βουλγαρική κατοχή ήταν εξαιρετικά οδυνηρή (µείωση του πληθυσμού κατά 6% στην περίοδο 1940-50) η περιοχή ὅιαμορφώθηκε ως ένα. Πολυπολιτισμικό μωσαϊκό που περιλαµβάνει Πόντιους της πρώτης και της πρόσφατης προσφυγιάς, Ανατολικοθρακιώτες, Μικρασιάτες, τρεις μουσουλμανικές μειονότητες. Ως χώρος λοιπόν των συνόρων σε αλληλοαποκλειόµενους κόσµους –εκείνους του ψυχρού πολέμου– όχι µόνο ακολούθησε τη µοίρα της συρρίκνωσης του ελληνισμού ή του εκπατρισµού., αλλά αποτέλεσε το σύνορο του συνόρου. Το σύνορο της Ελλάδας όχι απλώς µε τον «εχθρικό κόσµο» του. Ανατολικού στρατοπέδου αλλά µε µια Βουλγαρία που μόλις πριν λίγο καιρό είχε αἰµατοκυλήσει τη θράκη. Κατά συνέπεια η πορεία της θράκης ήταν για πάρα πολλά χρόνια, Και ιδιαίτερα τα µεταπολεµικά, µια πορεία συρρίκνωσης και ενδοστρέφειας.
Όμως µετά την κατάρρευση του «ανατολικού στρατοπέδου», το άνοιγμα των Βαλκανίων μεταβάλλει το ζήτηµα. Τώρα πλέον η θράκη µπορεί να μεταβληθεί σε σύνορο µε εκείνη την άλλη την αρχέγονη λογική του ελληνισµού, µε την έννοια της γέφυρας, µε την έννοια της επανασύνδεσης µε τον ιστορικό χώρο του ελληνισμού, τα Βαλκάνια και τον Εύξεινο Πόντο. Όµως για να γίνει πράξη κάτι τέτοιο πρέπει να ανασυγκροτηθεί η ανθρωπογεωγραφία Και η γεωοικονοµία της Ελλάδας. Πρέπει να μεταφερθούν πόροι! Και πληθυσμός σε αυτήν τη νέα πλατφόρμα εξόρµησης του ελληνισµο, που µπορεί να αποτελέσει η Θράκη. Διαφορετικά, όπως συμβαίνει πάντοτε µε τις μεταβάσεις, µπορεί από ευκαιρία να μεταβληθεί στο ᾱντίστροφό του, δηλαδή σε αιτία νέων περιπλοκών, τόσο µε την Τουρκία που καραδοκεί. όσο και µε την Βουλγαρία. Καθώς επίσης και µε την πυροδότηση νέων συγκροτήσεων μειονοτικών ταυτοτήτων που διαπερνούν τα παλιά αδιαπέραστα σύνορα ανάμεσα στα «στρατόπεδα».
Οι προὐποθέσεις λοιπόν για τη µεταβολή της περιοχής σε «γέφυρα», «ευκαιρία» και «πλατφόρμα», φράσεις που τόσο συχνά επαναλαμβάνονται την τελευταία περίοδο, είναι οι ακόλουθες:
- Ἡ επιτάχυνση της οικονοµικής αγάπτυξης είναι η πρώτη και οὐσιαστική προὐπόθεση. Και όµως, η σιδηροδροµική «Εγνατία» που έπρεπε να αποτελέσει βασική παράμετρο για µια αναπτυξιακή πορεία καρκινοβατεί και δεν έχει καν ξεκινήσει. Τα κονδύλια για την οδική Εγνατία δεν απορροφώνται ικανοποιητικά. Οι ενεργειακοί άξονες που θᾳ έπρεπε να προωθηθούν -όπως ο περιβόητος αγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, το τρίγωνο στην βόρεια εσχατιά της θράκης, που θα έπρεπε ήδη να έχει θεσμοθετηθεί ως ζώνη ελευθέρων ανταλλαγών, έχουν καθυστερήσει απελπιστικά. Σήμερα μόλις που προωθείται για ψήφιση µια ζώνη ελεύθερων ανταλλαγών.
Συνέπεια είναι η καθυστέρηση στη βιομηχανική μετεξέλιξη της περιοχής. Όπως είναι γνωστό, η θράκη παρουσίασε τα τελευταία χρόνια µια κάποια βιομηχανική εξέλιξη. Οι απασχολούµενοι στη µεταποίηση πέρασαν από 11.858 το 1978 σε 17.510 το 1988. Αυτό έγινε λόγω των κινήτρων και των. επιδοτήσεων. Στις ευνοϊκές διατάξεις του Νόμου 1262/82 είχαν υπαχθεί µέχρι το 1992, 929 επενδύσεις -εκ των οποίων µόνο το 37% υλοποιήθηκε. Στη συνέχεια έχουµε µια επιτάχυνση των επενδυτικών σχεδίων. Επίκεντρο αυτής, έστω, της ᾱναιµικής βιομηχανικής ανάπτυξης υπήρξε το ένδυµα-φασόν, σε ποσοστό µεγαλύτερο του 30%. Η. κατάρρευση του «παραπετάσµατος» µε την Ανατολική Ευρώπη Και η ανάπτυξη των ανταλλαγών µε τα Βαλκάνια και τη Βουλγαρία. είχαν το αντίστροφο από τα αναμενόμενα αποτελέσµατα, εξ αἰτίας της υφής της βιομηχανίας. Υπήρξε µεταφορά των βιομηχανικών μονάδων στην Βουλγαρία, Αλβανία κυρίως, και δευτερευόντως στη Ρουμανία .. Κατά συνέπεια η ελληνική βιομηχανία, και Ιδιαίτερα εκείνη της περιοχής, είναι υποχρεωμένη να αλλάξει χαρακτήρα. Το άνοιγμα λοιπόν των συνόρων δεν αρκεί από µόνο του, αντίθετα –όπως ήδη τονίσαµε- αν δεν υπάρξει µια ενεργητική πολιτική µπορεί να µεταβληθεί σε παράγοντα νέων περιπλοκών και προβλημάτων.
Όσο για την αγροτική παραγωγή, εδώ κυριαρχεί η εγκατάλειψη και η απογοήτευση που έχουν αρχίσει να εκτρέφουν ένα νέο κύμα µετανάστευσης προς τη Γερμανία, από έναν οικονομικό τοµέα που παραμένει ο σηµαντικότερος της περιοχής Και απασχολεί –μόνο στους νομούς της θράκης– πάνω από το 45% του ενεργού πληθυσμού. Σύμφωνα µε την απογραφή του 1991 υπήρχαν στη θράκη 395.727 αγροτεµάχια για 48.670 εκµεταλλεύσεις, δηλαδή πάνω από 8 αγροτεµάχια ανά εκμετάλλευση (!) µε µέσο όρο 6,8 στρέμματα ανά τεμάχιο, έναντι 7,2 στο σύνολο της χώρας, και 11,2 στη Θεσσαλία -και στον ορεινό όγκο φθάνει σε πολύ µεγαλύτερη κατάτµηση. Και όλα αυτά παρόλο που ο αγροτικός Κλήρος είναι από τους µεγαλύτερους στην Ελλάδα.
- Μια από τις βασικές προτεραιότητες για τη θεραπεία του πληθυσμιακού ήταν Και εξακολουθεί να παραμένει η εγκατάσταση Των νεοπροσφύγων, στην πραγματικότητα ενός ποσοστού ανάμεσά τους, που ανέλαβε η ελληνική πολιτεία µέσω του ΕΙΥΑΠΟΕ (του Εθνικού Ιδρύματος Υποδοχής και Αποκατάστασης Παλιννοστούντων Όμογενών Ελλήνων ). Από το σύνολο των 200.000 που ήρθαν από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης µέχρι το 1996 είχαν εγκατασταθεί περίπου 17.000. στη θράκη και 1.100 περίπου στην Καβάλα µέσω του Ιδρύματος. Πρόκειται για ένα ποσοστό που αφορά μόλις το 1/10 των νεο-προσφύγων, ενώ αντίθετα η θράκη είναι από τις πιο αραιοκατοικηµένες περιοχές της χώρας. Και όµως το ελληνικό κράτος δεν μπόρεσε να λύσει καν τα προβλήματα της κατοικίας, της απασχόλησης Και της εκπαίδευσης αυτών των 18.000 ανθρώπων, µε ένα Ίδρυμα που τον μισό προὔπολογισμό του τον αφιερώνει για τη µισθοδότηση των υπερτετρακοσίων υπαλλήλων του! Ιδιαίτερα άθλια είναι η κατάσταση στον τοµέα της εργασίας, όπου σε πολλές περιοχές είναι άνεργο το 50% των προσφύγων, όταν μάλιστα πάρουμε υπόψη µας τις Ιδιαιτερότητες αυτού του προσφυγιΚού πληθυσµού. Ενός πληθυσμού που έρχεται ξεριζωµένος για πολλαπλή φορά µέσα σε 80 χρόνια, χωρίς συχνά καμιά γνώση της γλώσσας και µε µια εξαιρετικά ιδιαίτερη εργασιακή παράδοση. (Σε αντίθεση µε τοὺς παλιούς πρόσφυγες προέρχονται από µια κοινωνία κολεκτιβιστικής, χωρίς παράὅοση ατομικής πρωτοβουλίας και ϱίχνονται χωρίς καμιά ιδιαίτερη βοήθεια σε µια ανταγωνιστική και ατοµοκεντρική κοινωνία). Τις συνέπειες τις γνωρίζουµε, αποξένωση, αδυναμία προσαρµογής, ακόµα και εγκληµατικότητα και βύθισμα στα ναρκωτικά. Η ελληνική πολιτεία όχι µόνο λοιπόν έφερε ένα μικρό ποσοστό των νεοπροσφύγων στη θράκη αλλά δεν µπορεί ούτε αυτό να το διατηρήσει στην περιοχή εξασφαλίζοντάς του εργασία.
- Το µεγαλύτερο πρόβλημα της θράκης, η βασική αιτία της αποδυνάµωσής της, είναι η Αθήνα, είναι οι ελληνικές ελίτ, είναι η Αθηνοκεντρική διανόηση, διότι µε την συρρίκνωση που έχει υποστεί η περιοχή οι µεγάλες ευκαιρίες μπορούν να µεταβληθούν σε μεγάλους κινδύνους. Τι. πράγματι σηµαίνει η ηγεμονία των Αθηνών; Τι σηµαίνει το γεγονός ότι το 40% του πληθυσμού της χώρας Και το 60% του οικονομικού δυναµικού συγκεντρώθηκε στην Αττική µέσα από την απομύζηση και την περιθωριοποίηση του υπόλοιπου πληθυσµού; Τι σηµαίνει ένα πολιτικό και ιδεολογικό μοντέλο που μεταβάλλει τους πρόσφυγες σε «παλιννοστούντες», που μεταβάλει την θράκη σε «απομακρυσμένη περιφέρεια», που θέλησε να χαρίσει τις μειονότητες βορά στον τούρκικο επεκτατισµό, που είναι ανίκανη να οργανώσει την εγκατάσταση εκατό ή διακοσίων χιλιάδων προσφύγων, Ἠ μήπως θέλετε να θυµίσουµε το διχασµό του Α᾿ Πολέμου, και τη θέση των Αθηνοκεντρικών ελίτ και του παλατιού, την Κατοχή και την Αντίσταση, την εγκατάλειψη της Κύπρου, της Κων/πολης, των Βορειοηπειρωτών, το σκάνδαλο της προσφυγιάς, Το αθηνοκεντρικό κρύτος αποτελεί µια προέκταση του καθεστώτος τῃς εξάρτησης, και, όσο δεν αἷρεται αυτή η πραγματικότητα, η Ελλάδα και η θράκη, ως συμπύκνωση της μοίρας της, θᾳ Κἀρκινοβατεί, θα περιθωριοποιείται, θα χάνει τις ευκαιρίες που αναδεικνύονται.
Αρκεί -για να κατανοήσουμε ότι η Αθήνα αποτελεί το κατ’ εξοχήν όχηµα της εξάρτησης και του παρασιτισμού καθώς και της διευρυµένης αναπαραγωγής τους– να δούµε σε όλη την Θράκη ειδικότερα, τα στοιχεία που µας δίνουν τα Κατά τόπους τελωνεία για τις ανταλλαγές των Αθηνών της Καβάλας, της Αλεξανδρούπολης.
Όχι µόνο λοιπόν η Αθήνα αποτελεί το στρατηγικό επίκεντρο της εξάρτησης, αλλά Και η ανισορροπία µε την περιφέρεια προσλαμβάνει Τροµακτικές διαστάσεις. Ενώ οι εισαγωγές της θράκης εἶναι μόλις το 1,7% των εισαγωγών της Αθήνας, οι εξαγωγές της είναι το 20%, δηλαδή αναλογικά δώδεκα φορές μεγαλύτερες! Η θράκη λοιπόν, όπως Και όλη η υπόλοιπη Ελλάδα, τροφοδοτεί την Αθήνα µε τους πόρους τους οποίους αυτή µεταβάλλει σε εισαγωγές!
Γ. Στόχοι και δυνατότητες
Όμως οἱ δυνατότητες αναστροφής δεν παύουν να είναι υπαρκτές και ενεργές. Και οι. στόχοι εφικτοί, αρκεί να υπάρχει η βούληση. Και πριν απ΄ όλα αφορούν την ενίσχυση του πληθυσμού και της ανάπτυξης της περιοχής, που αποτελεί τη βάση για την αναστροφή των αρνητικών δεδοµένων.
- Το Πανεπιστήµιο. Σήµερα το Πανεπιστήµιο έχει περίπου 8.000: φοιτητές. Σε Κάθε 1.000. φοιτητές αντιστοιχούν 900 θέσεις εργασίας (σύµφωνα με τη µελέτη της Οµάδας εργασίας – 400. μόνιμοι υπάλληλοι και 500. Στον Ιδιωτικό τοµέα -στέγαση –αναψυχή διατροφή κλπ). Στην πραγματικότητα µε την επέκταση των πολιτιστικών δραστηριοτήτων, τη διασύνδεση µε επιχειρηµατικές πρωτοβουλίες, κλπ. ο αριθµός των απασχολούµενων µπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερος. Κατά συνέπεια ήδη το Πανεπιστήμιο προ- φέρει πάνω από 15.000 άτοµα στον πληθυσμό της περιοχής. Η Οµάδα εργασίας της Ακαδηµίας Αθηνών προτείνει την αύξηση των φοιτητών έως τις 20.000 φοιτητές µέχρι το 2001. 0ι συνέπειες θα είναι η αύξηση του πληθυσμού κατά 25.000 άτοµα µέσα σε ελάχιστα χρόνια| Και βέβαια, πέρα ᾱπό τις άµεσες πληθυσμιακές Και πολιτιστικές επιπτώσεις, θα µεταβληθεί η θράκη σε µια «Πανεπιστημιούπολη» µε δυνατότητες διασύνδεσης με την Οικονομία, τόσο την τοπική όσο και µε τα Βαλκάνια. Και σε αυτή την κατεύθυνση το Κέντρο Βαλκανικών Μελετών Και η Τεχνόπολη του Πολυτεχνείου Ξάνθης θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση τόσο για την επαφή µε την διανόηση των Βαλκανίων, όσο και για την τεχνολογική αναβάθµιση της περιοχής.
- Εγκατάσταση των προσφύγων. Αν και το σχέδιο της Ακαδημίας Αθηνών προέβλεπε εγκατάσταση 20.000 προσφύγων, αριθµός που έχει σχεδόν καλυφθεί, θα μπορούσαμε εύκολα να. περάσουµε σε διπλάσιο αριθμό, αν προγραμματιστεί κυρίως η απασχόληση, µε Ιδιαίτερο το ρόλο του στρατού, του κράτους, των περιφερειών και της τοπικής αυτοδιοίκησης, στην πρώτη φάση Και στη συνέχεια ενίσχυση της ατομικής πρωτοβουλίας. θα μπορούσε να θεσπιστεί µια ποσόστωση απασχόλησης για τους πρόσφυγες Και να τους παραχωρηθεί η ανταλλάξιµη περιουσία… Σε αυτό το πλαίσιο Ιδιαίτερο Και σηµαντικό ρόλο µπορεί να παίξει η υλοποίηση του σχεδίου της Ρωμανίας, που επί πλέον ενέχει Και έναν τεράστιο συµβολικό χαρακτήρα.
- 0 οικονομικός Και αναπτυξιακός ρόλος του στρατού στην περιοχή θα μπορούσε να είναι καταλυτικός: στήριξη του εισοδήµατος του πρωτογενή τοµέα, σε επίπεδο κατανάλωσης, -όπως ήδη γίνεται σε ένα βαθµό- και του δευτερογενή τόσο µε τις προµήθειες όσο και µε τη δηµιουργία µονάὅων από κρατικούς συνεταιριστικούς φορείς ή από τον ίδιο το στρατό. Και θα ήταν δυνατό να υπάρχει µια κλιµάκωση των επενδύσεων Και των µονάὅων κατά ζώνες. Τα τρόφιμα και η ένὄυση Κατά προτεραιότητα στον Έβρο και στις ορεινές ζώνες που µπορεί να υπάρξει εύκολα ανειδίκευτο προσωπικό, από τους πρόσφυγες Και τα Ποµακοχώρια. Στη Ροδόπη, την Ξάνθη, την Καβάλα, τη Δράμα ανάπτυξη µονάδων προμηθειών για το στρατό, επισκευών ή και κατασκευών οχημάτων, και σε σύνδεση µε το Πανεπιστήμιο δημιουργία μονάδων ακόµα και ύψηλής τεχνολογίας για το στρατό. Έχει προγραμματιστεί µια µονάδα ενδυµάτων συνεταιριστικού χαρακτήρα στο Σουφλί και αυτή καρκινοβατεί. Ο στρατός πρέπει να συμμετέχει στους ᾱναπτυξιακούς φορείς της περιοχής, στον οικονομικό Και κοινωνικό σχεδιασµό καθώς Και στην κοινωνική Και πολιτιστική ζωή Και όχι απλώς να γεµίζουν οι φαντάροι, εντελώς αποξενωµένοι, τα Καφενεία του Έβρου. Τηρουµένων των αναλογιών θα μπορούσε να αποτελέσει δεύτερη βάση, εκτός από το Πανεπιστήµιο, για την ενίσχυση Και την αναζωογόνηση. της πολιτιστικής ζωής της περιοχής Και για την επαφή του συνόλου της ελληνικής Κοινωνίας, µέσω των νέων, µε τα προβλήματα και τις ανάγκες της περιοχής. Το «Διδυμότειχο μπλουζ» δεν αποτελεί μονόδρομο και την μοναδική εικόνα –τουλάχιστον δυνητικά—των έων Ελλήνων για το νστρατό και τη θράκη.
- Οικονομική ανάπτυξη. Στον πρωτογενή τοµέα ο τόσο αναγκαίος αναδασµός καρκινοβατεί στο σύνολο της χώρας. Αν όµως δοθεί προτεραιότητα στη θράκη και τα νησιά του Αιγαίου, η δηµιουργία βιώσιµων εκµεταλλεύσεων µπορεί να πραγµατοποιηθεί µέσα σε µερικά χρόνια, τουλάχιστον από την άποψη της συνένωσης των αγροτεμαχίων. Η διασύνδεση της παραγωγής µε προμήθειες του στρατού, ανάπτυξη γεωπονικών σχολών και ἰνστιτούτων τεχνολογίας τροφίµων, στον Έβρο είναι µέσα στους άμεσα υλοποιήσιμους στόχους που έχουν τεθεί.
Επί πλέον σε µια περιφέρεια µε τόσο µεγάλο βάρος του πρωτογενή τοµέα η εκβιομηχάνιση θα πρέπει να εκμεταλλεύεται και να αναπτύσσει τους τοπικούς πόρους. Για παράδειγμα στο Στρατηγικό Σχέδιο, Ανταγωνιστικά Πλεονεκτήματα της θράκης του «Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος» προτείνονται δεκαοκτώ µεγάλες µονάδες εκμετάλλευσης της πρωτογενούς παραγωγής, που περιλαμβάνουν ποικίλες δραστηριότητες από εκτροφή µανιταριών έως εκµετάλλευση της γεωθερµίας.
Γενικότερα στον τοµέα της ανάπτυξης θᾳ πρέπει να εγκαταλειφθούν οι στρατηγικές της αδιέξοδης πλέον επιµονής σε προϊόντα χαμηλής τεχνολογικής στάθµης Και θα πρέπει να υπάρξει στροφή. προς δύο κατευθύνσεις; πρώτον, της ισχυρής διασύνδεσης µε την τοπική οικονομία (π.Χ. επεξεργασία λαχανικών, µέταξας, παραγωγή αιθανόλης κλπ. οικό-τουριστικές δραστηριότητες, δηµιουργία οικο-τουριστικού Κέντρου κλπ. Δεύτερον, εξωστρεφής παραγωγή µε µονάδες υψηλής τεχνολογίας σε διασύνδεση µε το Πανεπιστήµιο – ιδιαίτερα µε το Πολυτεχνείο και την Τεχνόπολη. Για παράδειγµα θα έπρεπε να ενισχυθεί η παραγωγική και επιστηµονική σύνδεση µε την ισχυρή βιοµηχανία των ηλεκτρονικών της Βουλγαρίας, που σήµερα βρίσκεται σε κρίση, αλλά διαθέτει τόσο τις µονάδες όσο και το ειδικευμένο προσωπικό και να εγκαταλειφθεί η λογική των αρπαχτών και φασονατζήδικου.
- Είναι προφανές πως αποφασιστικής σημασίας είναι το θέµα των µειονοτήτων. Ως προς αυτό είναι ανάγκη να εφαρμοστεί µια πολιτική ισονοµίας και σεβασμού των δικαιωμάτων από τη µία, καθώς Και σταδιακού εξοβελισμού του αρνητικού ρόλου του Τουρκικού Προξενείου. Ο Σεβασμός των δικαιωμάτων σηµαίνει και απόρριψη της ταύτισης των ρόμα και των Ποµάκων µε τους τουρκογενείς͵ την οποία προώθησε µέχρι σήµερα η ελληνική πολιτεία, Καθώς και επιμονή στην ανάπτυξη της εκπαίδευσης της κάθε μειονότητας στη γλώσσα τῆς και στα ελληνικά, έτσι ώστε να αναπτυχθεί τόσο η ιδιαίτερη ταυτότητα της κάθε µιας όσο και η ένταξή τους στην τοπική Κοινωνία. Και προς αυτήν την κατεύθυνση μόλις τα τελευταία χρόγια έχουν αρχίσει να γίνονται Κάποια πράγματα, µε πρωτοβουλίες αρχικά των ίδιων των πολιτών, τις οποίες καθυστερηµένα Και µετά βίας παρακολουθεί η ελληνική πολιτεία. Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στη ὅράση του ΠΑΚΕΘΡΑ και του Ταµιείου θράκης, στην εκπαίδευση στα Ποµακοχώρια της Ξάνθης, της θρακικής Εταιρείας στην Κομοτηνή, και της δουλειάς που έχει γίνει από το Κέντρο Λαϊκών Δρώμενων, της ανάπτυξης πολιτιστικών Κέντρων των ρόµα, τέλος της σημαντικής δουλειάς του Πρόδροµου Εμφιετζόγλου για την έκὅοση Ἑλληνο-Πομακικού Λεξικού και Αλφαβηταρίου (που ακολούθησε στη συνέχεια και ο στρατός), τέλος, της πρόσφατης έκδοσης Πομακικής εφημερίδας µε ελληνικούς χαρακτήρες’.
