του Θ. Μπατρακούλη, από το Άρδην τ. 19-20, Απρίλιος-Ιούνιος 1999
Η μοίρα που έλαχε σε αυτή τη γη ήταν να είναι η καρδιά του κόσμου. Κι αυτή η καρδιά δεν θα σταματήσει ποτέ να αιμορραγεί…
Ανώνυμος, σε χειρόγραφο του 18ου αιώνα στη Ρουμανία.
Μπροστά μας κάθονται τα παιδιά που δεν γελούν, δεν παίζουν, δεν κλαίνε, μπορεί να ξέχασαν και να περπατούν. Αν κάποτε βγούν από το υπόγειο, θα πρέπει να είναι άγρια, απαίσια, επικίνδυνα, αλλιώς θα πεθάνουν. Εγώ θέλω να ζήσουν για χάρη της ζωής. 0 αρχηγός μας θέλει να ζήσουν για χάρη του επερχόμενου θανάτου.
Βίντοσαβ Στεβάνοβιτς, Η Νήσος των Βαλκανίων.
Για τα Βαλκάνια, η “εκπληκτική” περίοδος 1989-1991 ήταν προάγγελος τραγικών αναστατώσεων. Αντί να μπουν στον πολυδιαφημισμένο, ανεπτυγμένο καπιταλιστικό παράδεισο, οι λαοί της περιοχής γνωρίζουν μια νέα υπανάπτυξη και περιθωριοποίηση, με την EE στο ρόλο της μητρόπολης. Η κρίση του “Κόσοβο-Μετόχια” ήταν αυτή που έδωσε το έναυσμα για τον σπαραγμό που ακολούθησε. Έθρεψε τον σερβικό εθνικισμό και υποδαύλισε τους εθνικισμούς των άλλων συνιστωσών της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας. Η οικονομική κρίση, η παρέμβαση της Γερμανίας και η αρχικά παθητική στάση των άλλων Δυτικών, ευνόησαν τις ιδιοτελείς, μικροεθνικιστικές στάσεις των κυρίαρχων τάξεων των χωρών που την αποτελούσαν. Οδήγησαν στην διάλυση του μόνου πολυεθνικού αλλά και ισχυρότερου Κράτους της περιοχής.
Το πρόβλημα του Κοσσυφοπεδίου Η κρίση του ‘Κόσοβο-Μετόχια’1 αποτέλεσε τον παράγοντα που τροφοδότησε τον σερβικό εθνικισμό και που υποδαύλισε τους εθνικισμούς των άλλων συνιστωσών της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας. Στο Κοσσυφοπέδιο έχουν τεθεί αντιμέτωποι δύο κατ’ εξοχήν εθνοτικοί εθνικισμοί που χρησιμοποιούν ο καθένας τα επιχειρήματα του για να αποδείξει τα απαράγραπτα δικαιώματα κυριαρχίας του στο διαφιλονικούμενο έδαφος2. Είναι γνωστό ότι η επαρχία αυτή αποτέλεσε το λίκνο του Μεσαιωνικού Σερβικού Κράτους. Κατά την Οθωμανική περίοδο έγιναν σταδιακά έξοδοι μεγάλου αριθμού Ορθόδοξων Σέρβων και μαζικοί εποικισμοί Αλβανών μουσουλμάνων που ευνοούνταν από τους Σουλτάνους και τις τοπικές Οθωμανικές αρχές. Το Κοσσυφοπέδιο χρησίμευσε ως μυθικό σημείο αναφοράς στο σερβικό “Νασερτάνιε” (=Μεγάλο σχέδιο) του 19ου αιώνα.
Μετά τη νίκη των Γιουγκοσλάβων κομμουνιστών παρτιζάνων3 το Κόσοβο-Μετόχια (Κο-σμέτ) επιστρέφει στην Γιουγκοσλαβία. Δυνάμει του Συντάγματος του 1946, έγινε αυτόνομη περιοχή της Ομόσπονδης Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Σερβίας4. Οι ομοσπονδιακές κυβερνήσεις της Γιουγκοσλαβίας κατά την περίοδο Τίτο συνέβαλαν, με ορισμένους ελιγμούς σκοπιμότητας, στην συντήρηση του εθνοτικού και θρησκευτικού ανταγωνισμού. Ο σκοπός ήταν ταυτόχρονα να εξισορροπηθεί η πρωτοκαθεδρία των Σέρβων αλλά και να αναχαιτίσουν τις χωριστικές τάσεις των Αλβανών5. Αυτή η πολιτική είχε ως αποτέλεσμα την τροποποίηση της εθνοτικής σύνθεσης του πληθυσμού υπέρ των Αλβανών (από μια αναλογία 64% Αλβανοί, 28% Σέρβοι της δεκαετίας του ’60 πέρασε στο 90%/10% μέσα σε μια εικοσαετία). Με το Σύνταγμα του 1974 παραχωρήθηκε στο Κοσμέτ μιά ευρύτερη αυτονομία και αποκτούσε ιδιαίτερα εθνικά σύμβολα (σημαία και ύμνος). Το καθεστώς αυτό κατάργησε το 1989 η κυβέρνηση του Σλ. Μιλόσεβιτς και εδώ έγκειται η αρχή του ιστορικού λάθους του τελευταίου6.
Οικονομικές και γεωστρατηγικές αιτίες και συνέπειες των επιθέσεων Τους κατά κύματα βομβαρδισμούς επιλεγμένων στρατηγικών θέσεων από πλοία ή αεροπλάνα τους έχουμε πρωτοδεί στο Ιράκ. Deja vu λοιπόν ως προς την κυνική σύλληψη και την προβολή του εγκλήματος που προβάλλεται ως ένα απο τα φρικτότερα “ριάλιτυ σόου”. Στην σύγχρονη οργουελική Εσπεράντο των στρατηγικών αναλυτών ονομάζονται “χειρουργικά χτυπήματα” (surgical strikes).
Πίστευαν σοβαρά οι Αμερικανο-Νατοϊκοί ότι η σερβική νομενκλατούρα, για να διατηρηθεί στην εξουσία, θα υποχωρούσε γρήγορα και θα δέχονταν την εγκατάσταση των Νατοϊκών “ειρηνευτικών” δυνάμεων στο Κοσσυφοπέδιο; Ποια είναι τα πραγματικά ζητούμενα των βομβαρδισμών; Ποια είναι η “λογική” αυτού του πολέμου;
Οι Νατοϊκές κυβερνήσεις επικαλούνται για την δικαιολόγηση της εκστρατείας στην Γιουγκοσλαβία -“στρατιωτικές επιχειρήσεις άλλες πλην πολέμου” είναι η επίσημη ονομασία τους στο ιδίωμα του NATO”7- την αποφυγή μεγαλύτερης ανθρωπιστικής καταστροφής. Ωστόσο, ήταν φανερό ότι η επίθεση του NATO θα πολλαπλασίαζε τη βία στην περιοχή. Η τραγωδία των προσφύγων δεν έχει τέλος. Δεκάδες χιλιάδες ήταν οι άμαχοι Κοσοβάροι που εγκατέλειψαν πανικόβλητοι τις εστίες τους τις τελευταίες ημέρες πριν από τις Νατοϊκές επιχειρήσεις, εκατοντάδες χιλιάδες μετά από αυτές.
Ορισμένοι τονίζουν ότι κερδίζει συνεχώς έδαφος στις μέρες μας ο προβληματισμός σχετικά με την παγκοσμιότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι απολογητές των σοσιαλφιλε-λευθέρων ηγετών της σύγχρονης σταυροφορίας κάνουν λόγο για μια νέα εποχή στις διεθνείς σχέσεις, που σηματοδοτούν η υπόθεση Πινοσέτ και ο πόλεμος στην Γιουγκοσλαβία. Ο δικός μας Νίκος Μουζέλης π.χ. δεν διαφωνεί με τα “ανθρωπιστικά” κίνητρα του “πολέμου των προοδευτικών” (όπως τον αποκαλεί ο Μπλέρ), αλλά αμφισβητεί την αποτελεσματικότητα του μέσου που εφαρμόζεται8. Η διαδικασία που ακολουθήθηκε επιβεβαίωσε πράγματι ότι το “παγκόσμιο σύστημα” διαμορφώνει αμφιλεγόμενους θεσμούς, μηχανισμούς και κριτήρια, πέρα από τα ισχύοντα -τυπικά τουλάχιστον- μέχρι σήμερα, όπου ο ΟΗΕ αποτελούσε τον “στυλοβάτη της διεθνούς ειρήνης”. Το Κόσοβο προαναγγέλλει τις μελλοντικές αποστολές του NATO. Πρόκειται για μια αμφίβολη φάση αναζήτησης νέων πρακτικών “μεσολάβησης” και “επίλυσης συγκρούσεων”. Στο εξής, οι επιδιώξεις της “μόνης υπερδύναμης” και των συμμάχων της θα είναι δυνατό να προωθούνται, χωρίς τα εμπλεκόμενα μέρη να συναντώνται καν. Στο Ραμπουγιέ οι ενδιαφερόμενοι (Σέρβοι και Κοσοβάροι) δεν διαπραγματεύτηκαν στην ουσία ένα σχέδιο ειρηνευτικής συμφωνίας. Οι αποφάσεις πάρθηκαν, τροποποιήθηκαν και επιβλήθηκαν από τους “διεθνείς μεσολαβητές”. Η εξέλιξη αυτή συνιστά πολύ σοβαρό προηγούμενο και για άλλες εκκρεμείς διεθνοτικές διαμάχες. Και τέτοια ζητήματα είναι και το Κυπριακό, αλλά και η διαμάχη στο Αιγαίο, για τα οποία είναι γνωστή η οπτική της Ουάσιγκτον.
Οι επιθέσεις του NATO κατά των Γιουγκοσλαβικών στόχων είναι απλές δοκιμές νέων οπλικών συστημάτων; Μια τέτοια εξήγηση θα ήταν ασφαλώς ανεπαρκής. Εξάλλου, η εκδοχή της εγκαθίδρυσης της Νέας Πολιτικής Τάξης εμφανίζεται με πολλές παραλλαγές. Σύμφωνα με μια διατύπωσή της, η εκστρατεία είναι μια επιχείρηση προστασίας της αξιοπιστίας του NATO9.
Η μονομερής εκεχειρία καθώς και η πρόταση Μιλόσεβιτς για επανέναρξη του διαλόγου -που περιλάμβανε και επάνοδο των προσφύγων στις εστίες τους- φαινομενικά άνοιγε ένα δρόμο για τον τερματισμό της τραγωδίας. Και η πρώτη διπλωματική πρωτοβουλία του Πριμακώφ στο Βελιγράδι αντιμετωπίστηκε με παγερή αδιαφορία. Η απόρριψη από το NATO των κινήσεων αυτών, είναι αποκαλυπτική για την κύρια επιδίωξη των ιθυνόντων των ΗΠΑ. Οι δυνάμεις του NATO θέλουν να διαλύσουν την Γιουγκοσλαβία – μοναδικό ουσιαστικά σύμμαχο της Ρωσίας στη ΝΑ Ευρώπη- και να δημιουργηθούν αδύναμα, εύκολα χειραγωγούμενα κρατίδια. Διευκολύνεται έτσι η διαμόρφωση της σφαίρας επιρροής τους και η επιβολή των σχεδίων τους. Εδώ συμπίπτουν οι επιδιώξεις των Αμερικανών και των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων (Γερμανία, Γαλλία). Τα διακυβεύματα ωστόσο είναι πολλαπλά, ιδιαίτερα για τις ΗΠΑ. Επιδιώκεται να αποδυναμωθεί περισσότερο η άλλοτε υπερδύναμη και, ταυτόχρονα, να εξουδετερωθεί ο κίνδυνος στενότερης προσέγγισης Γερμανίας-Ρωσίας. Άλλοι
αναλυτές σημειώνουν ότι με τον πόλεμο καταφέρονται καίρια πλήγματα κατά της προώθησης της ευρωπαϊκής ενοποίησης και κυρίως αποτρέπεται· τυχόν απόπειρα της Ε.Ε να εγκαθιδρύσει ιδιαίτερη στρατιωτική δύναμη10. Βεβαίως, είναι υπαρκτή η πρόσφατη αντιπαράθεση μεταξύ των ΗΠΑ, από το ένα μέρος, και της Γαλλία και Γερμανίας, από το άλλο, για τη νέα δομή του NATO. Στο επίκεντρο της διαφοράς βρέθηκαν, κυρίως, δύο ζητήματα: α) Το δικαίωμα του NATO να αναλαμβάνει “ειρηνευτική δράση” χωρίς να προηγείται έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. β) Η δυνατότητα της Συμμαχίας να παρεμβαίνει έξω από τα όρια ευθύνης που είχε μέχρι την κατάρρευση της ΕΣΣΔ.
Ωστόσο, μεταξύ των άλλων παραμέτρων των στρατηγικών επιλογών των Νατοϊκών, μεγάλη σημασία έχουν αυτές που σχετίζονται με τις ενεργειακές ανάγκες των καπιταλιστικών μητροπόλεων: η μεγιστοποίηση του ελέγχου της κρίσιμης γεωστρατηγικά “Ευρασιατικής μάζας”11 και ο έλεγχος του θησαυρού που κρύβει το υπέδαφος του Κοσόβου12.
Για την Διοίκηση Κλίντον και μια ολόκληρη μερίδα ιθυνόντων των ΗΠΑ και της Ευρώπης, το μεγάλο στοίχημα είναι ο έλεγχος των “Αγίων Τόπων” της ενέργειας, της “Ευρασιατικής μάζας”. Οι εξελίξεις στα Βαλκάνια συνδέονται στενά με την εκμετάλλευση των πετρελαίων της Κασπίας, που πρόκειται να αρχίσει στις αρχές της νέας χιλιετίας. Επανεμφανίζεται το “Μεγάλο Παιχνίδι” του τέλους του 19ου αιώνα που αφορούσε στον τεράστιο φυσικό πλούτο της “Heartland” (Κεντρική Ασία, Σιβηρία). Αυτό υπαγορεύει και την χρησιμοποίηση από τους Δυτικούς της χρηματοδοτικής κάνουλας, για να ελέγχουν τις κυβερνήσεις των Κρατών που προέκυψαν μετά το 1991, αλλά και για να συγκρατούν στην επιθυμητή γι’ αυτούς τροχιά την πολιτική του Κρεμλίνου. Και για να μη ξεχνιόμαστε, σε ό,τι αφορά την Ελλάδα και τις διαφορές της με την Τουρκία, σε καθοριστικό παράγοντα αναδείχνεται η εκμετάλλευση του Αιγαίου, το ποιος θα αντλήσει το πετρέλαιο, και ποιος θα κερδίσει από αυτό.
Οι μεγάλες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου που θα χρειάζεται η ενεργοβόρα Δύση, πρέπει να περάσουν από τη Μεσόγειο. Και για να φθάσουν εκεί, πρέπει να διοχετευτούν είτε μέσω Τουρκίας, είτε από τις Βαλκανικές χώρες. Στελέχη των πολυεθνικών εκτιμούν ότι ο Τουρκικός αγωγός δεν συμφέρει, καθότι και μεγαλύτερος -άρα ακριβότερος- και μη ασφαλής. Έχει προταθεί και ο αγωγός Κωστάντζας-Τεργέστης, με χρηματοδότηση της EE, το πρόβλημα ωστόσο είναι, εκτός από το μεγάλο μήκος του, η διέλευσή του από τη Γιουγκοσλαβία. Ένα άλλο πολύ σημαντικό σενάριο είναι η ονομαζόμενη “Ενεργειακή Παραεγνατία Οδός”. Ο λόγος, για ένα πλέγμα ενεργειακών έργων που, με αφετηρία τα βουλγαρικά παράλια, παράλληλα προς τα ελληνο-βουλγαρικά σύνορα και περνώντας μέσα από την ΠΓΔΜ, θα καταλήγουν στις αλβανικές ακτές, στην Αδριατική. Στις χώρες αυτές, λοιπόν, χρειάζεται να εγκατασταθούν στην εξουσία οι, κατά το δυνατόν, περισσότερο ελεγχόμενες δυνάμεις.
Καθώς ο αναπροσδιορισμός των Ρωσο-αμερικανικών σχέσεων περνά σε μεγάλο βαθμό από την Ουκρανία και το Καζακστάν, το μήνυμα είχε περισσότερους αποδέκτες. Στις χώρες αυτές απευθύνεται η Ρωσία, ώστε να συγκροτηθεί και να εδραιωθεί ένας “στρατηγικός συνεταιρισμός”13 και περαιτέρω η σύσταση μιας νέας Ομοσπονδίας. Η τελευταία θεωρείται στη Μόσχα ότι θα έδινε πολιτική διέξοδο στα προβλήματα ανάπτυξης που συνεπάγεται ο μετασχηματισμός των κοινωνιών της “Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών”, στην κατεύθυνση της οικονομίας της αγοράς και της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Στις συνθήκες αυτές, η Ρωσία επέλεξε να απαντήσει με ιδιαίτερο τρόπο στην κρίση: ενώ οι ΗΠΑ και το NATO έχουν αναλάβει τον ρόλο του “χωροφύλακα”, και ενώ παίζουν, όπως και ο Μιλόσεβιτς, με τη Ρωσική μεσολάβηση, η Μόσχα εντρυφεί στο ρόλο του “ειρηνοποιού”. Αξιοσημείωτες είναι δύο τάσεις: Σε δεδομένη στιγμή έτεινε να επανεμφανισθεί σε λόγους και κινήσεις της Μόσχας, η ψυχροπολεμική λογική στις σχέσεις του NATO με την Ρωσία14. Ωστόσο το Κρεμλίνο αλλά και ο Πριμακώφ δείχνουν να επιθυμούν να αποφύγουν μια ευρεία διεθνή ψυχρότητα και πολωτική αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ. Αυτή φαίνεται ότι είναι η επιλογή και της Διοίκησης Κλίντον. “Επιθυμούμε εποικοδομητική συνεργασία με τη Ρωσία”, αναφέρεται στο κοινό ανακοινωθέν του NATO με την ευκαιρία της συμπλήρωσης των 50 ετών της Συμμαχίας. Ας δούμε την ανάλυση του Τσαρλς Κραουτ-χάμμερ: “Δεν χρειάζεται μυστική αποκωδικοποίηση για να διαβάσουμε το μήνυμα: Βγάλτε μας από το αδιέξοδο και θα σας ανταμείψουμε… Οι βασικές γραμμές της συμφωνίας γίνονται κάθε μέρα και πιο ορατές… Το ανακοινωθέν του ΝΑ ΤΟ: Ο Μιλόσεβιτς πρέπει να αποσύρει από το Κοσσυφοπέδιο τις στρατιωτικές, παραστρατιωτικές δυνάμεις και την Αστυνομία. Η λέξη-κλειδί “όλες’ λείπει από το κείμενο. Οι Αλβανοί θα επιστρέψουν σε κάποιο τμήμα του Κοσσυφοπεδίου, ίσως με την προστασία διεθνούς παρουσίας υπό τον ΟΗΕ (όπου η Ρωσία και η Κίνα έχουν δικαίωμα βέτο) και με τη συμμετοχή Ρώσων και άλλων Σλάβων. Παραδόξως, ενώ εργάζεται προς την κατεύθυνση της συμφωνίας, η κυβέρνηση ασκεί ταυτόχρονα πιέσεις για τον ναυτικό αποκλεισμό της Γιουγκοσλαβίας,ί5. 0 Αμερικανός αναλυτής αναφερόταν στην αμερικανο-ρωσική αντιπαράθεση για το εμπάργκο και στις νηοψίες εναντίον των πλοίων που θα μετέφεραν πετρέλαιο -και πιθανώς πολεμικό υλικό – προς την Γιουγκοσλαβία. Έκανε λόγο για τον “προσωπικό Κόλπο των Χοίρων” του Κλίντον και προέβλεπε ότι το NATO θα υποχωρήσει και οι Ρώσοι θα έχουν κερδίσει και σε διπλωματικό γόητρο και “…μερικά ακόμη δισεκατομμύρια δολάρια οικονομικής βοήθειας, που θα σταθμεύσουν προσωρινά στη Μόσχα, προτού καταλήξουν στις Ελβετικές Τράπεζες”. Η φωνή της Ρωσίας στον ΟΗΕ, τόσο σβησμένη από το 1991, θα υψωθεί πάλι δυνατή. Η επιρροή της στα Συμβούλια της Ευρώπης και του ΝΑ ΤΟ θα αυξηθεί (αν υπάρχει ακόμη ΝΑ ΤΟ). Σημαντικό: ο Πριμακώφ θα έχει αποδείξει στον κόσμο -και στους φιλοδυτικούς Ρώσους- ότι η αντιαμερικανική εξωτερική πολιτική έφερε πάλι στο προσκήνιο τη Ρωσία, ενώ η φιλοαμερικανική πολιτική που ακολούθησε μετά τον πόλεμο του Κόλπου δεν χάρισε στη Ρωσία παρά το εισιτήριο για τη λήθη”16.
Οι Δυτικοευρωπαίοι και τα Βαλκάνια
Οι πράξεις των “φρενόπληκτων” του NATO έχουν ολέθριες συνέπειες. Η Γιουγκοσλαβία πληρώνει βαρύτατο φόρο σε αίμα και σε υποδομές. Ταυτόχρονα συντελούνται τεράστιες οικολογικές καταστροφές που θα υποθηκεύσουν τη ζωή ανθρώπων, ζώων και φυτών για τις επόμενες δεκαετίες. Π.χ. από τα τοξικά αέρια κινδυνεύουν να μολυνθούν τα νερά του Δούναβη, από τον οποίο υδρεύονται πολλά εκατομμύρια ανθρώπων. Είναι, συνεπώς, φρι-κωδώς υποκριτική και εγκληματική η υποστήριξη των βομβαρδισμών από όλες τις κυβερνή-σεις-συναυτουργούς του εγκλήματος, καθώς και από τον ΟΗΕ και την EE που τείνουν να καταντήσουν “πλάσματα” του Διεθνούς Δικαίου.
0 έλεγχος των Βαλκανίων είναι “κλειδί” για την νέα πλανητική ηγεμονία που επιδιώκουν να εγκαθιδρύσουν στην αρχή του νέου αιώνα οι Αμερικανοί. Ωστόσο, η εθνοθρησκευτική σύγκρουση στο Κόσσοβο και οι ανελέητες επιθέσεις του NATO ανέδειξαν και την σύμπλευση των Ευρωπαϊκών κυρίαρχων ελίτ με τους Αμερικανούς αρχιτέκτονες της “νέας τάξης πραγμάτων”. “Γιατί πρέπει να διεξαγάγουμε ως το τέλος τον πόλεμο των Βαλκανίων;”, ρωτούσε ο Αλέν Λουγιό. Και απαντάει ο ίδιος: “To NATO δεν έχει άλλη επιλογή από το να κάνει τον Μιλόσεβιτς ανίκανο να βλάψει. Διακυβεύεται η αξιοπιστία του, η ισορροπία του συνόλου της περιοχής και το μέλλον εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων”17. Χρειάζονταν, ωστόσο, οι τελευταίες εξελίξεις για να διακρίνει κανείς τον χαρακτήρα της στάσης των Δυτικο-ευρωπαϊκών καπιταλιστικών μητροπόλεων απέναντι στους “απολίτιστους”, “υπανάπτυκτους” Βαλκά-νιους; Οι “μεσολαβήσεις” της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις υποθέσεις της περιοχής έχουν πρωταρχικά οικονομικά κίνητρα, που δεν αποκλείουν τίποτε στο βαθμό που αποδίδει “κέρδος”. Μας το λέει με τον τρόπο του και ο Γεράσιμος Κακλαμάνης: “ΗEE, ως οικονομικός και όχι πολιτικός οργανισμός που είναι, εργάζεται με έννοιες επιλεγμένης ασαφείας, οι οποίες δεν σκοπούν την λύση προβλημάτων αλλά μόνον ισοζύγια λογαριασμών… Αυτή είναι η “βάση”, διότι αυτή είναι η ιστορική σχέση της δυτικής Ευρώπης με τους χώρους της Ανατολικής Μεσογείου,..”18. Είναι δυνατό να εκληφθεί ως σοβαρή επιχειρηματολογία, αυτή που υποστηρίζει τον ρόλο αντίπαλου δέους στις ΗΠΑ που θα ήταν δυνατό να παίξει η EE; 0 Τάκης Φωτόπουλος την απορρίπτει κατηγορηματικά. 0 λόγος που τον οδηγεί στην εκτίμηση αυτή είναι ότι αυτό δεν είναι δυνατό “εφόσον (η EE) συμμερίζεται το γενικό στόχο των κυρίαρχων οικονομικών ελίτ, δηλαδή την προστασία της οικονομίας της αγοράς”19.
Συνεπαγωγές του πολέμου για την Ελλάδα
Οι κίνδυνοι για τους Βαλκάνιους μεγεθύνθηκαν και οι εξελίξεις είναι δύσκολο να προβλεφθούν. Οι επιθέσεις του NATO τροφοδότησαν και νέες εικασίες για γενίκευση της σύγκρουσης στην ευρύτερη περιοχή. Στο Βερολίνο (24 Μαρτίου), ο κ. Τ. Μπλέρ επανέλαβε έναν ισχυρισμό που πρωτοδιατύπωσε ο κ. Μ. Κλίντον για να δικαιολογήσει την επίθεση: Από την κρίση και την “αστάθεια” απειλείται ακόμη και ελληνο-τουρκική σύρραξη. Το έκανε μόνο για να αποτρέψει κάθε σκέψη διαφοροποίησης μέσα στην Συμμαχία; Κι αν η ελλαδική κυβέρνηση διαφώνησε με αυτές τις εκτιμήσεις, ο Μπουλέντ Ετσεβίτ έσπευσε να τις υιοθετήσει. Αραγε ήταν απλώς κίνηση για προεκλογικούς λόγους εσωτερικής κατανάλωσης; Η πλήρης επικράτηση των στρατιωτικών, η άνοδος του “Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης” (σημαιοφόρων των παντουρκιστικών οραμάτων) και η ισχυροποίηση συνολικά του εθνικιστικού και ακροδεξιού πολιτικού λόγου, είναι λογικό να μας ανησυχούν. Η ανασύνθεση του πολιτικού χάρτη της Τουρκίας μετά τις εκλογές της 18ης Απριλίου δείχνει ότι αυξάνεται η επιρροή των δυνάμεων που πρεσβεύουν γενικότερα ένα περισσότερο ανατολικό προσανατολισμό της χώρας.”Αναθεώρηση όλων των πτυχών του εγχειρήματος” της ένταξης στην EE και μετατόπιση του γεωστρατηγικού προσανατολισμού της Τουρκίας, ζήτησε ο ηγέτης του “Κινήματος Εθνικιστικής Δράσης”, δεύτερου σε δύναμη κόμματος στη νέα Εθνοσυνέλευση και πιθανότατα εταίρου στον υπό εκκόλαψη νέο κυβερνητικό συνασπισμό. 0 Ντεβλέτ Μπαχτσελί, προανήγγειλε ταυτόχρονα σύσφιγξη των δεσμών με τον Τουρκόφωνο κόσμο της Κεντρικής Ασίας20. 0 ιστορικός της Δυτικής Αναγέννησης Pierre Behar, υποστηρικτής της θεωρίας της “ευρωπαϊκής ισορροπίας” επισήμαινε ως εξής την εναλλακτική λύση που ανοίγεται στην Τουρκία, μετά την διάλυση της σοβιετικής αυτοκρατορίας και τού ανατολικο-ευρωπαϊκοΰ μπλόκ: “…Μέχρι τώρα, κάθε φορά που η Τουρκία απωθήθηκε από την Ευρώπη, βρέθηκε μπροστά σε δύο πειρασμούς: να προσεγγίσει τη Ρωσία -είναι αυτό που έκανε ακόμη και το 1990, ύστερα από την απόρριψη της αίτησης ένταξής της στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα- ή να επιχειρήσει μια επανεξισορρόπηση γύρω από το Ισλάμ. Στην παρούσα συγκυρία, έχει επιπλέον τα μέσα για να υιοθετήσει μια τρίτη στάση: να γίνει το ακρωτήρι ενός τουρανικού κόσμου, εχθρικού γενικά στη Δύση, και στην Ευρώπη ιδιαίτερα.’^. Οι πρόσφατες εξελίξεις, διεθνείς και στο εσωτερικό της Τουρκίας, κάθε άλλο παρά ευοίωνες είναι για το Κυπριακό και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις22.
Εφόσον διευρύνεται στους Αμερικανο-Νατοϊκούς η εκτίμηση ότι οι “χειρουργικές επιθέσεις” δεν επιτυγχάνουν γρήγορα τον στόχο τους, παραμένει ανοιχτό το ενδεχόμενο χερσαίων επιχειρήσεων. Στις ΗΠΑ, τις υποστήριξαν και οι αρχικοί επικριτές των επιθέσεων, όπως ο Χένρι Κίσινγκερ. Οι ΗΠΑ απαιτούν την ενεργότερη δυνατή συμμετοχή της Ελλάδας στην Νατοϊκή εκστρατεία. Στο πλαίσιο αυτό, η δήλωση του Σ. Ντεμιρέλ κατά της αλλαγής των συνόρων, ενδεχομένως να μην ήταν μόνον ένδειξη της ανησυχίας της Αγκυρας απο τέτοιες σκέψεις λόγω του Κουρδικού. Ίσως να ήθελε να προλειάνει το έδαφος, για την αποδοχή από τους δυσήνιους Έλληνες των απαιτήσεων των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ για παραχώρηση περισσότερων αεροπορικών και ναυτικών εγκαταστάσεων. Η χώρα μετατρέπεται σε εκτεταμένο “προγεφύρωμα” των Νατοϊκών επιχειρήσεων23. Το διάγγελμα Σημίτη της 5ης Απριλίου 1999, ήταν αποκαλυπτικό των πολιτικών αντιλήψεων που συμμερίζονται οι πολιτικοί εκπρόσωποι της “εκσυγχρονιστικής” ελίτ. Η κυβέρνηση προσανατολίζεται να παραχωρήσει την Θεσσαλονίκη στο NATO, για την υλοποίηση των χερσαίων επιχειρήσεων. Και ποια θα ήταν τα ανταλλάγματα· ή τα “αντισταθμιστικά οφέλη” για την πειθήνια στάση της; Η τουρκική απειλή κατά των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας είναι αναμφισβήτητα υπαρκτή και καθοριστική για την πορεία της Ελλαδικής κοινωνίας. Η επίκληση, όμως, της Ελληνοτουρκικής διαμάχης και των κινδύνων που προέρχονται από τις επιδιώξεις της τουρκικής στρατογραφειοκρατίας, μπορούν να δικαιολογήσουν την μετατροπή της χώρας μας σε ορμητήριο των “νεοταξικών” επιδιώξεων των ΗΠΑ και του NATO; Και πως είναι δυνατό να ενεργεί η κυβέρνηση έξω από το συνταγματικό πλαίσιο, φαλκιδεύοντας το άρθρο 27 παρ. 2; Η διάταξη αυτή αναφέρεται στο ότι “χωρίς νόμο που ψηφίζεται με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, δεν είναι δεκτή στην Ελληνική Επικράτεια ξένη στρατιωτική δύναμη ούτε μπορεί να διαμένει σ’ αυτήν ή να περάσει μέσα από αυτή\/’.
Όσοι γίνονται περιφερειακοί διερμηνευτές και εγχώριοι παρατρεχάμενοι των ΗΠΑ και του NATO, δεν ακολουθούν μόνο πολιτική υποτέλειας. Βεβαίως, οι αλλεπάλληλες υποχωρήσεις στις Αμερικανο-τουρκικές πιέσεις (Ιμια, Μαδρίτη, S-300, Οτσαλάν), βρίσκουν το συμπλήρωμά τους στην παραχώρηση των αναγκαίων διευκολύνσεων στις Νατοϊκές δυνάμεις της “K-FOR”. Ωστόσο, το διάγγελμα Σημίτη της 5 Απριλίου 1999, ήταν αποκαλυπτικό των πολιτικών αντιλήψεων που συμμερίζονται οι πολιτικοί εκπρόσωποι της “εκσυγχρονιστικής” ελίτ. Ένα μεγάλο τμήμα της ελλαδικής άρχουσας τάξης, πραγματιστικά σκεπτόμενο, ταυτίζει τα συμφέροντα της κοινωνίας και του έθνους με τα οικονομικά συμφέροντά του. Εξαρτά την προάσπιση των λαϊκών και εθνικών αιτημάτων από τις επιλογές των πολυεθνικών μονοπωλίων, των Αμερικανών ηγεμονιστών και των Δυτικο-ευρωπαίων οικονομισάριων.
Η ιδέα της “Μεγάλης Αλβανίας” και η μεταβολή των συνόρων
Αφότου άρχισαν οι γκαγκστερικοί ΝΑΤΟϊκοί βομβαρδισμοί, οι διάφορες διπλωματικές πρωτοβουλίες δεν στάθηκε δυνατό να αποδώσουν καρπούς. Η απόρριψη από τους ΗΠΑ-ΝΑΤΟ όλων αυτών των κινήσεων είναι αποκαλυπτική των επιδιώξεων των σύγχρονων “σταυροφόρων”. Η Ουάσιγκτον επέλεξε να πειραματισθεί με το σενάριο της “Μεγάλης Αλβανίας” ισοπεδώνοντας τις ελπίδες για ειρηνική λύση της διαμάχης. Ανοιξε, έτσι, τους ασκούς του Αιόλου και είναι πολύ δύσκολο να αποφευχθεί μια γενικότερη αναδιάταξη στα Βαλκάνια. Το βαλκανικό συνοριακό status quo, όπως είχε αναγνωριστεί από την Συμφωνία του Ελσίνκι και από την Διακήρυξη της ΔΑΣΕ των Παρισίων, κλονίζεται επικίνδυνα. Η ΠΓΔΜ (Σκόπια) διατρέχει δραματικό κίνδυνο αποσταθεροποίησης. Επανήλθαν τα σενάρια περί διαμελισμού ή/και διανομής της, μεταξύ Αλβανίας και Βουλγαρίας. Στις συνθήκες αυτές, δεν είναι καθόλου περίεργο που τα Σκόπια ζήτησαν επίσπευση της ένταξής τους στην Ατλαντική συμμαχία. Ο Κίρο Γκλιγκόρωφ δήλωσε, στο περιθώριο της Διάσκεψης του NATO στην Ουάσιγκτον, ότι “η Ελλάδα είναι στρατηγικός σύμμαχος της χώρας του”.
Παρά τους περί του αντιθέτου αφορισμούς από τους Αμερικανούς, στα πλαίσια μιας εξέλιξης ντόμινο, τα σενάρια περί αλλαγής συνόρων εκστομίζονται από αρκετά επίσημα χείλη. Ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσουν οι Κοσοβάροι αντάρτες του UCK στην επιχείρηση δημιουργίας της “Μεγάλης Αλβανίας”, καταγγέλθηκε ακόμη και από τον πρώην υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Λόρενς Ιγκλμπέργκερ. 0 επονομαζόμενος και “Λόρενς της Μακεδονίας”, λόγω της στενής του σχέσης με τα Σκόπια, χαρακτήρισε τους Κοσοβάρους αντάρτες του UCK “εμπόρους και διακινητές ναρκωτικών και αναποτελεσματικούς πολεμιστές”. Τόνισε ότι δεν πρέπει να υποστηριχτούν, ούτε να εκπαιδευτούν από τον Αμερικανικό στρατό24. Η “νομιμοποίησή” του UCK από τις ΗΠΑ και ο ιλιγγιώδης εξοπλισμός του από Γερμανούς, Αμερικανούς κ.ά. είναι πιθανό να αναδείξουν το ζήτημα σε ένα σοβαρό μελλοντικό πρόβλημα και για την Ελλάδα. Ενδεικτικό του εθνικιστικού παροξυσμού που επικρατεί στον UCK, είναι ότι αυτός περνάει ανοιχτά πλέον στα μέλη του το σύνθημα, “μετά το Κόσοβο η Τσαμουριά”. Έχοντας γνώση τέτοιων “αναπτυξιακών”, “καινοτομικών” σεναρίων, ορισμένοι εμπλέκουν σε αυτά τις περιοχές της Νότιας Αλβανίας (δηλ. της Βορείου Ηπείρου) όπου πλειοψηφεί ή κατοικεί το Ελληνικό μειονοτικό στοιχείο. Από μια μερίδα του ελληνικού τύπου προβλήθηκε με ιδιαίτερη έμφαση ο υπαρκτός κίνδυνος να εγκατασταθούν οι (Μουσουλμάνοι) Κοσοβάροι πρόσφυγες σε άδεια σπίτια μελών της Ελληνικής μειονότητας στη Νότια Αλβανία25. Η κυβέρνηση προσπάθησε να το αποσοβήσει, επιδιώκοντας να επηρεάσει τις αποφάσεις των Τιράνων με την προσφορά, ως βοήθεια, ενός όχι ευκαταφρόνητου ποσού (2,5 δις δρχ.). Ωστόσο, ο κίνδυνος αλλοίωσης της εθνολογικής σύνθεσης της περιοχής είναι υπαρκτός και μεγάλος. Με την παρέμβαση των Νατοϊκών δυνάμεων, οι πανικόβλητες αρχές των Σκοπίων εκκένωσαν τον καταυλισμό του Μπλάτσε και μεγάλο μέρος των προσφύγων διοχετεύθηκαν στο Αλβανικό έδαφος. Οι εκπρόσωποι της μειονότητας έστελναν αγωνιώδη μηνύματα στην Αθήνα. Ήδη, την Τετάρτη 7 Απριλίου, στο Πόγραδετς και στην Κορυτσά είχαν φθάσει χιλιάδες πρόσφυγες26. Αλλωστε, πως θα ήταν δυνατό να δεσμευθεί από μια απλή υπόσχεση η κυβέρνηση της Αλβανίας; Πρόκειται για μια χώρα που, μέσα στην αποδιοργάνωση και την εξαθλίωση της, δέχεται αλλεπάλληλα κύματα δεκάδων χιλιάδων προσφύγων. Το έδαφος, λοιπόν, είναι πρόσφορο για τους θιασώτες των εθνικιστικών οραμάτων, που βρίσκουν σοβαρή απήχηση και μέσα στην ίδια την κυβέρνηση των Τιράνων. Τέτοιες απόψεις εκφράσθηκαν τόσο από τον πρωθυπουργό Παντελή Μάϊκο, όσο και από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Ρετζέπ Μεϊντάνι.
Ορισμένοι κύκλοι στα Τίρανα αντιμετωπίζουν ευμενώς και προωθούν μια Αλβανο-τουρκική συμμαχία. Σε αυτήν υπάρχει το ενδεχόμενο -αν εξασφάλιζε το επιθυμητό μερίδιο στη λεία- να προστεθεί σε “εύθετο χρόνο” και η Βουλγαρία. Ήδη, έχει ενισχυθεί η Τουρκική παρουσία στην Αλβανία α) Τουρκικό ναυτικό στη βάση της Αυλώνας (το νησί Σάσων παραχωρήθηκε στην Ιταλία), β) Δημιουργία ναυτικής βάσης και στο Πόρτο Παλέρμο (Πάνορμο) -μεταξύ Αγίων Σαράντα και Χιμά-ρας. γ) Βάση με ραντάρ στην περιοχή της Κορυτσάς, δ) Σχέδιο νέας βάσης στο Λιμίωνα (Αγιοι Σαράντα). Η αποστολή ισχυρών Τουρκικών δυνάμεων στο Κόσοβο ή και στα Σκόπια, αποτελεί πρόσθετο βήμα στην σύσφιγξη του κλοιού γύρω από τη χώρα μας, που επιχειρεί η Αγκυρα.
Ένα άλλο σενάριο αναφέρεται σε αυτονόμηση της Δυτικής Θράκης. Τον τελευταίο καιρό έχει ενταθεί μιά διπλωματική “εκστρατεία” της Άγκυρας. Σκοπός είναι να προσελκυσθεί
το διεθνές ενδιαφέρον σε μειονότητες και μειονοτικές πολιτικές της Ελλάδας27. Δεν είναι αβάσιμοι οι φόβοι προβοκατόρικων ενεργειών στην ευπαθή αυτή ζώνη επαφής διαφορετικών κόσμων. Είναι άραγε σύμπτωση η ενεργοποίηση της “Ομοσπονδίας Τούρκων Δυτικής Θράκης στην Ευρώπη”; [Συνέδριο στην Κωνσταντινούπολη στις 30/1/1999, καταχώριση στους “Times” του Λονδίνου28, κλπ].
Η Ελλάδα, διατηρώντας τον γεωστρατηγικό έλεγχο του Αιγαίου, έχει -στην “ενδιάμεση περιοχή” της Ανατολικής Μεσογείου και τηρουμένων των αναλογιών- την στρατηγική αξία που έχει η Γαλλία στην Δυτική Ευρώπη. Αν η Ελλάδα χάσει τον έλεγχο του Αιγαιακού χώρου -όπως γίνεται με την υλοποίηση της νέας δομής του NATO- ανάγεται στην διάσταση ενός Βελγίου της ευρύτερης περιοχής. Η αναγκαιότητα μιας αποτρεπτικής στρατηγικής, μιας σθεναρής και ευέλικτης πολιτικής τακτικής είναι επείγουσες και κορυφαίας σημασίας προϋποθέσεις, για επιτυχημένους χειρισμούς στα ιδιαίτερα κρίσιμα προβλήματα.
Το στοίχημα για μάς αφορά τόσο στην ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της Ελλάδας όσο και στην ειρήνη στην ευρύτερη περιοχή. Οι δημοκρατικές, πατριωτικές πολιτικές δυνάμεις αλλά και ο κάθε πολίτης της χώρας οφείλουν να έχουν ως κύριο γνώμονα των ενέργειων τους, στο αμέσως προσεχές διάστημα, την επίτευξη αυτών των στόχων. Εκτός αν …αντί της θέσης των φτωχών συγγενών της EE (αλλιώς ευρωλιγούρηδες), οι Ελλαδίτες άρχισαν να ελπίζουν ότι οι ΗΠΑ θα δεχτούν να γίνει η Ελλάδα το 53ο (ή το 54ο, μετά την “Μεγάλη Αλβανία”) State των ΗΠΑ.
Η τελευταία φάση της γιουγκοσλαβικής τραγωδίας τόνισε και μια άλλη διάσταση της πολιτικής ζωής στην Ελλάδα: Την έλλειψη οράματος και στρατηγικής για τον ευρύτερο γεωπολιτικό της χώρο, τα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο. Ούτε το αλληθώρισμα προς την Δύση και η υποτέλεια, ούτε η εθνική αυτάρκεια επιτρέπουν να προβληθεί μια διαφορετική αντίληψη για τα Βαλκάνια από αυτή που τους επιφυλάσσει ή κυρίαρχη δυτική οπτική. Το ζήτημα αφορά, ειδικότερα, στις δυνάμεις της Αριστεράς. Χρειάζεται να επιζητήσουμε σύσφιγξη των σχέσεων μας με τις χώρες των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής. Να αγωνισθούμε για μια Ευρώπη ανοιχτή, που να προσφέρει δυνατότητες για την προώθηση του παραπάνω στόχου, που να “επιτρέπει την ενεργοποίηση του ενδιάμεσου αυτού χώρου μεταξύ Βορρά-Νότου, Ανατολής-Δύσης, που τείνει να συνθλίβει από τον Τουρκικό επεκτατισμό και τον Δυτικό ιμπεριαλισμό’29. Οι λαοί της περιοχής χρειάζεται να επαναπροσδιορίσουν το περιεχόμενο της “ανάπτυξης” και να δημιουργήσουν τους όρους που θα κάνουν εφικτή την αυτορρύθμιση και την πολιτική ενοποίηση των Βαλκανίων. Προωθώντας αυτούς τους στόχους συμβάλλουν και στο ζήτημα μιας ισόρροπης και δημοκρατικής ευρωπαϊκής οικοδόμησης.
Ο φαύλος κύκλος των τυφλών σωβινισμών, του φόβου του άλλου και των θρησκευτικών φανατισμών κοστίζει αμέτρητο αίμα, καταστροφές και δυστυχία στους βαλκανικούς λαούς. Εξυπηρετεί μόνο τη Νέα Οικονομική Τάξη, την συνακόλουθη αγοραιοποίηση και τις νεοαποικιακές μανίες. Είναι αρκετοί οι λόγοι για να πάρει τέλος. Οι προσπάθειες όλων μας χρειάζεται να συγκλίνουν στην επίτευξη αυτού του σκοπού. Να καταδειχθεί ο ρόλος της σύγχρονης Ιεράς Συμμαχίας, του “νέου NATO”. Μαζικό αντι-Νατοϊκό, αντιπολεμικό μέτωπο. Να παρεμποδιστεί η ανάπτυξη της πολεμικής του μηχανής στον χώρο της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Να μη χρησιμοποιηθεί το λιμάνι της θεσσαλονίκης ή άλλα λιμάνια και αεροδρόμια για την ανάπτυξη χερσαίων επιχειρήσεων.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 Επίσημη ονομασία της επαρχίας του Κοσσυφοπεδίου από τις δύο πεδιάδες που το αποτελούν.
2 Για την ιστορία του ζητήματος του Κοσσυφοπεδίου βλ. Michel ROUX, “Les Albanais en Yougoslavie; Minoriti nationale, territoire et developpement”, Έκδοση του Maison des Sciences de I’Homme, Παρίσι, 1992. Δημήτρης Κωστόπουλος, “Κόσσοβο: Μια Ιερουσαλήμ στα Βαλκάνια” στο Βαλκάνια: Η οικογεωγραφία της οργής, Στοχαστής, Αθήνα, 1993.
3 Ο νικηφόρος αυτός αγώνας, ωστόσο, οφείλει σε ένα βαθμό τις επιτυχίες του και στην συνεργασία των Γιουγκοσλάβων παρτιζάνων με το, υπό την ηγεσία του Εμβέρ Χότζα, εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα στην Αλβανία.
4 Σε ό,τι αφορά την πολιτική της Ένωσης Γιουγκοσλάβων κομμουνιστών βλ. Michel ROUX, “Guerre civile et enjeux territoriaux en Yougoslavie”, στην Επιθεώρηση Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής Herodote, Τεύχος 63, 4ο τρίμηνο 1991, σσ. 14-40.
5 Για τις εσωτερικές διχογνωμίες στην “Ένωση Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών” στο πρόβλημα του Κοσμέτ βλ. τις διευκρινίσεις του Dobritsa TCHOSSITCH (στο βιβλίο των συνεντεύξεων με τον Slavoliou Djoukitch), “Un homme dans son epoque” (Ένας άνθρωπος στην εποχή του), L ‘Age d’homme, Λωζάννη, 1991, κυρίως σελ. 239-246.
6 0 Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, προτού γίνει ηγέτης της “Ένωσης Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών” της Σερβίας, υπήρξε στέλεχος αμερικανο-γιουγκοσλαβικής Τράπεζας.
7 “Στρατιωτικές πρωτοβουλίες του NATO στην Σερβία” τις αποκαλεί, επί το διπλωματικότερον και ο Σωτήρης Ντάλης (Πολιτικός επιστήμονας-διεθνολόγος, Επιστημονικός συνεργάτης του Τομέα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών και ειδικός Σύμβουλος του Υφυπουργού Εξωτερικών), “Οι σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης και NATO”, Η Αυγή, 27 Απριλίου, 1999.
8 Νίκος Μουζέλης, “Κυνισμός ή ασχετοσύνη οι βομβαρδισμοί;”, Το Βήμα της Κυριακής, 4 Απριλίου 1999.
9 Την άποψη αυτή υποστήριξε και ο Νόαμ Τσόμσκι, Ελευθεροτυπία, 16 Απριλίου 1999.
10 Immanuel WALLERSTEIN, Znet, 5 Απριλίου 1999.
11 Την αναγκαιότητα να υποστηρίξει η Γαλλία και τα άλλα Κράτη της EE την σύσταση μιάς “Ευρασίας”, που είναι αναγκαία “…για την επιβίωση της Ευρώπης”, προβάλλουν με έμφαση και συγγραφείς που είναι ένθερμοι υποστηρικτές της ένταξης της Τουρκίας στην EE. Pier-re Behar, “Une Qeopolitique pour I’Europe” (Μια γεωπολιτική για την Ευρώπη), Παρίσι, Desjon-queres, 1992, ιδιαίτερα σσ. 159 και μετά.
12 Νίκος Καραμπάσης, “Κόσοβο: Το σύγχρονο “Ελ Ντοράντο””, Αθηναϊκή, 8 Απριλίου 1999.
13 Είναι ο όρος που έχει χρησιμοποιήσει ο Μπορίς Γέλτσιν. Βλ. την επισήμανση αυτής της παραμέτρου στην ανάλυση του Ευάγγελου Χωραφά, “Τα διεθνή συμφέροντα και η κρίση του Κοσσυφοπεδίου”, Αθηναϊκή, 8 Απριλίου 1999.
14 Έχει ενδιαφέρον η απόφαση της Μόσχας να κατεβάσει στην Μεσόγειο (Αδριατική) πολεμικά πλοία της. Στην δεύτερη εβδομάδα των Νατοϊκών επιθέσεων, ορισμένοι διερωτόνταν αν η ρωσική εμπλοκή ήταν μόνο για το θεαθήναι. 0 κρατικός μηχανισμός της Ρωσίας είναι βεβαίως αποδιοργανωμένος και η οικονομία της έχει επείγουσα ανάγκη των δανείων του ΔΝΤ. Οι Δυτικοί μπορούν έτσι να συγκρατούν στην επιθυμητή γι’ αυτούς τροχιά το Κρεμλίνο. Ωστόσο, ορισμένοι στρατηγικοί αναλυτές δεν υποτιμούν το ότι η Ρωσία κατέχει πάντοτε χιλιάδες πυρηνικούς πυραύλους, των οποίων τις θέσεις -οπως λέγεται- οι Δυτικοί δεν έχουν κατορθώσει να εντοπίσουν.
15 Βλ. την ανάλυση του Charles KRAUTHAMMER, “Η Ρωσία τρίβει τα χέρια της…”, The Washington Post. Αναδημοσιεύτηκε στο Βήμα, 29 Απριλίου 1999.
16 “… Η λατρεία προς τον Κένεντυ αγγίζει τα όριά της…”, Charles KRAUTHAMMER, “Η Ρωσία τρίβει τα χέρια της…”, όπ. π.
17 L’ Express international, 8-14 Απριλίου 1999.
18 Γεράσιμος Κακλαμάνης, “Το “Ανατολικόν ζήτημα” σήμερα”, Αθήνα, 1998, Εκδόσεις του 21ου, σ. 379.
19 Τάκης Φωτόπουλος, “Οι εγκληματίες της “αριστεράς και της “οικολογίας”, Ελευθεροτυπία, 24 Απριλίου 1999.
20 Millyet, 22 Απριλίου 1999.
21 Pierre Behar, “Une Qeopolitique pour I’Europe” (Μια γεωπολιτική για την Ευρώπη), όπ. π., α. 159-160.
22 Βλ. και τις εξαιρετικά ιταμές δηλώσεις του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, αμέσως μετά την υπογραφή της Συμφωνίας για το νέο NATO, Τα Νέα και Ελευθεροτυπία, 29 Απριλίου 1999.
23 The Washington Post, 25 Απριλίου 1999.
24 Βλ. την ομιλία του Λώρενς Ιγκλμπέργκερ στο συνέδριο με θέμα το “To NATO και η Νοτιοανατολική Ευρώπη”, που συνδιοργάνωσαν στην Ουάσιγκτον το Ίδρυμα Κόκκαλη και το Ινστιτούτο Εξωτερικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Ταφτς. Εθνος, 27 Απριλίου 1999.
25 Οι απόψεις αυτές προβλήθηκαν περισσότερο από εφημερίδες που πρόσκεινται στη ‘Νέα Δημοκρατία’, αλλά και από την Αθηναϊκή. Γιώργος Χαρβαλιάς, “Συνωμοσία Σκοπίων-Αλβανίας κατά Ελλάδας”, Τύπος της Κυριακής. 11 Απριλίου 1999 (Ενδεικτικός είναι ο υπότιτλος: “Λάδι στη φωτιά ρίχνουν τα Τίρανα- Πάσα τους πρόσφυγες στη. Αλβανία κάνει ο Γκλιγκόροφ’. “Η Βόρειος Ήπειρος στο έλεος Αλβανών”, Νίκος Σίμος, “Να μην ξεχνάμε τις βλέψεις των Αλβανών”, Η Βραδυνή της Κυριακής. 25 Απριλίου 1999.
26 Ελευθεροτυπία και Βραδυνή, 8 Απριλίου 1999.
27 Κ. I. Αγγελόπουλος, “Η Θράκη και τα τουρκικά αντίποινα”, Η Καθημερινή, 14 Φεβρουαρίου 1999. 28″Times”, 27/3/1999. Στην ανακοίνωση της “Ομοσπονδίας Τούρκων Δυτικής Θράκης στην Ευρώπη” γίνεται ευθεία παρομοίωση των προβλημάτων της μουσουλμαν-κής μειονότητας της Θράκης με το πρόβλημα των Αλβανόφωνων του Κόσοβο-Μετόχια.
29 “Το πολυεπίπεδο πρόβλημα της ανεργίας”, Εναλλακτικ-Απόπειρα, Τεύχος 7ο, Απρίλιος, 1999.
