Ποια η σχέση Ελληνικής και Αμερικάνικης Eπανάστασης;

Η σύγκριση της ελληνικής επανάστασης του 1821 με την αμερικάνικη επανάσταση του 1776 άρχισε να προωθείται επί κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ. Την έκαναν όλοι οι Υπουργοί Παιδείας που πέρασαν και ήταν ένδειξη του γενικότερου αμερικανισμού τους –ας μην ξεχνάμε ότι ο Τσίπρας υπήρξε ευνοούμενος του Ιδρύματος Κλίντον– ο οποίος οδήγησε και στο φιάσκο της Συμφωνίας των Πρεσπών. Το ιστορικό αφήγημα που προωθούσαν τότε οι υπουργοί ήταν πως η Ελλάδα είναι, σαν τις ΗΠΑ, ένα «νεαρό έθνος», πραγματοποιώντας μια εθνογένεση-επανάσταση την ίδια πάνω κάτω εποχή, απηχώντας τις ίδιες πάνω κάτω ιδέες. Το ιστορικό αυτό σχήμα, άρεσε και σε εθνοαποδομητές ιστορικούς που πρόσκεινται στην Νέα Δημοκρατία, και αποδείχθηκε μακροβιότερο των κυβερνήσεων που το πρωτολάνσαραν.
Έστω και με μια γρήγορη ματιά, βέβαια, στο τι συνέβη όντως με την αμερικανική επανάσταση, θα διασκεδάσει κανείς με αυτούς τους ισχυρισμούς ως εξαιρετικά ευφάνταστους. Γιατί η ελληνική ήταν εξαρχής μια εθνική επανάσταση. Ενώ εκείνη των ΗΠΑ ξεκίνησε ως εξέγερση των αποικιών εναντίον του Στέμματος, για την άδικη φορολογία που τους επέβαλε όταν ο τελευταίος γαλλο-αγγλικός πόλεμος είχε στεγνώσει τα θησαυροφυλάκια της Μεγάλης Βρετανίας. Μεταβλήθηκε δε σε εθνική επανάσταση μέσα στην ίδια τη δυναμική της σύγκρουσης.
Έτσι, ένα χρόνο πριν την περίφημη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας (1776), ο ίδιος ο Τόμας Τζέφερσον, στην Πρώτη Διακήρυξη του Ηπειρωτικού Κογκρέσου, έσπευσε να καθησυχάσει: «Τους φίλους μας και τους συνυπηκόους μας σε οποιοδήποτε μέρος της αυτοκρατορίας [ ] ότι δεν έχουμε σκοπό να καταλύσουμε τη μακροχρόνια και ευτυχή ένωση ανάμεσά μας, η οποία ευχόμαστε ειλικρινά να αποκατασταθεί», ζητώντας «συμφιλίωση με λογικούς όρους […] ώστε να απαλλάξουμε την αυτοκρατορία από τις καταστροφές που επιφέρει ο εμφύλιος πόλεμος». Ένα χρόνο μετά (1777), ο Τόμας Πέιν στο φυλλάδιό του, Κοινός Νους, υποστήριζε ότι οι Αμερικάνοι δεν θα κερδίσουν στην αντιπαράθεσή τους με το Στέμμα, αν δεν κηρύξουν πρώτα επίσημα την ανεξαρτησία τους, γιατί «το εθιμικό δίκαιο όλων των μοναρχικών αυλών είναι εναντίον μας [] και θα παραμείνει έτσι, μέχρι τη στιγμή που με την ανεξαρτησία μας θα καταλάβουμε τη θέση μας ανάμεσα στα άλλα έθνη». Γι’ αυτό, συνέχιζε, «πρέπει να δημοσιευθεί ένα μανιφέστο και να αποσταλεί στις ξένες μοναρχικές αυλές».
Αντίθετα, στην ελληνική περίπτωση, η οπτική σύσσωμης της επανάστασης, και της παράταξης των πολιτικών, αλλά και εκείνης των στρατιωτικών, ήταν ότι το ελληνικό έθνος σκλαβώθηκε από τους Οθωμανούς το 1453, και ότι απλώς τώρα γυρεύει την εθνική του αποκατάσταση. Διαβάζουμε στο πρώτο Σύνταγμα της Επιδαύρου: «Ο κατά των Τούρκων πόλεμος ημών, μακράν του να στηρίζεται εις αρχάς τινάς δημαγωγικάς και στασιώδεις ή ιδιωφελείς μέρους τινός του σύμπαντος ελληνικού έθνους σκοπούς, είναι πόλεμος εθνικός, πόλεμος ιερός, πόλεμος του οποίου η μόνη αιτία είναι η ανάκτησις των δικαίων της προσωπικής ημών ελευθερίας…».
Και είναι γνωστές και οι τοποθετήσεις του Κολοκοτρώνη για το ζήτημα: «Η Επανάστασις η δική μας δεν ομοιάζει με καμμίαν απ’ όσας γίνονται την σήμερον εις την Ευρώπην. Της Ευρώπης αι επαναστάσεις εναντίον των διοικήσεών των είναι εμφύλιοι πόλεμοι. Ο ιδικός μας όμως πόλεμος ήταν ο πλέον δίκαιος, ήταν έθνος με άλλο έθνος, ήταν μ’ ένα λαόν». Και, βέβαια, το: «Εμείς, καπιτάν Αμιλτον, ποτέ συμβιβασμό δεν εκάμαμε με τους Τούρκους. Αλλους έκοψε, άλλους σκλάβωσε με το σπαθί και άλλοι, καθώς ημείς, εζούσαμε ελεύθεροι από γενεά εις γενεά. Ο βασιλεύς μας εσκοτώθη, καμμία συνθήκη δεν έκαμε, η φρουρά του είχε παντοτινό πόλεμο με τους Τούρκους και δύο φρούρια ήτον πάντοτε ανυπότακτα». Και φυσικά υπάρχουν αντίστοιχες αναφορές στον Μακρυγιάννη ή στις προκηρύξεις του Αλ. Υψηλάντη.
Άρα; Ποια η σχέση της ελληνικής με την αμερικάνικη επανάσταση; Πρόκειται για δύο περιπτώσεις που διαγράφουν αντίθετη πορεία –ένα ώριμο έθνος που γυρεύει την αποκατάστασή του, κι ένα κίνημα αποίκων που μεταβάλλεται σε έθνος για να αποσχιστεί από τη μητρόπολη. Συναντιούνται, φυσικά, ως δύο κινήματα που πιστεύουν ότι βρίσκονται «στη σωστή πλευρά της Ιστορίας». Στην Αμερική το φιλελληνικό κίνημα είναι ακμαίο, μετέχουν σε αυτό ενεργά πολλοί αξιωματούχοι της κυβέρνησης Άνταμς, και αρκετοί καταφθάνουν στην Ελλάδα προς υποστήριξη της Επανάστασης. Και οι Έλληνες, όμως, βλέπουν με συμπάθεια του «Βάσιγκτον την γη», ενώ, ελληνικά σώματα θα πολεμήσουν στο πλευρό των Αμερικάνων στις πρώτες επιχειρήσεις που διεξάγει το νεότευκτο σώμα των πεζοναυτών στις αρχές του 19ου αιώνα, στους «Πολέμους της Μπαρμπαριάς», δηλαδή, στην σύγκρουση των νεαρών ΗΠΑ με τα οθωμανικά πειρατικά προτεκτοράτα της Τρίπολης (στη σημερινή Λιβύη).