του Ναφές Μαχμούντ*
Πηγή: Al-Monitor, 30 Ιανουαρίου 2020, Μετάφραση: Νικόλας Δημητριάδης [Άρδην τ. 119]
Το 1988, ο αξιωματικός της αντιτρομοκρατικής Αχμέτ Σ. Γιαϋλά είχε ένα απρόσμενο συναπάντημα, όταν συνέλαβε έναν ύποπτο τρομοκρατίας, με διασυνδέσεις με το ΡΚΚ: «Δεν έχω συλλάβει ποτέ κάποιον, που να μου δείξει τόσο σεβασμό. Ήταν αξιοπρεπής και ευγενικός. Ήταν προετοιμασμένος». Ο Γιαϋλά συμπλήρωσε πως οι περισσότεροι ύποπτοι για τρομοκρατία αντιστέκονται έντονα κατά τη σύλληψή τους και αρνούνται κάθε κατηγορία. Αλλά ο άνθρωπος εκείνος παραδέχθηκε την κατοχή παράνομου υλικού και διατήρησε την ηρεμία του, μέχρι την ώρα που βγήκε από το σπίτι του. «Η συμπεριφορά του άλλαξε όταν είδε έξω τα κανάλια και τους οπαδούς του. Τότε άρχισε να φέρεται σαν κλασικός απείθαρχος τρομοκράτης». Σήμερα ο Γιαϋλά ζει στις Η.Π.Α. Το διαβατήριό του έχει ανακληθεί, με την υποψία ότι συμμετείχε στο δίκτυο του Γκιουλέν, το οποίο κατηγορείται από την Τουρκία ότι οργάνωσε το πραξικόπημα του 2016. Στην Τουρκία, οι γκιουλενιστές ήταν εχθρικοί απέναντι στους φανατικούς οπαδούς του κοσμικού κράτους.
Ο άνθρωπος που είχε συλληφθεί ήταν ο Ντογού Περιντσέκ, παλιός ηγέτης των φανατικών κοσμικών της Τουρκίας, ιδρυτής και ηγέτης του υπερεθνικιστικού κόμματος «Πατρίδα» (Vatan Partisi). Σήμερα, παρά το γεγονός ότι το κόμμα του δεν έχει ούτε μία έδρα στο κοινοβούλιο (καθώς έλαβε μόλις 0.2% στις εκλογές του 2018), ο Περιντσέκ ασκεί μεγάλη επιρροή στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Είναι υπεύθυνος για την ισχυροποίηση των δεσμών με τη Ρωσία και την Κίνα, αλλά και για την επανεμφάνιση, στους κόλπους της τουρκικής ελίτ, μιας ιδεολογίας που προκρίνει τη σκλήρυνση των σχέσεων με τις Η.Π.Α. και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτή η ιδεολογία, γνωστή ως ευρασιανισμός, προκρίνει την απομάκρυνση της Τουρκίας από τη Δύση και το ΝΑΤΟ και τη διαμόρφωση μιας ανεξάρτητης εξωτερικής πολιτικής, που θα συμπλέει με τον ρωσοκινεζικό άξονα.
Όπως δήλωσε στο Al-Monitor ο Περιντσέκ, οι Ευρασιανιστές πιστεύουν ότι οι δυτικές δυνάμεις επιζητούν να διαμελίσουν την Τουρκία, στηρίζοντας τις αποσχιστικές προσπάθειες των Κούρδων. Αντιθέτως, η Ρωσία και η Κίνα συνιστούν καλύτερους συμμάχους, καθώς προσφέρουν ισότιμη και αμοιβαία επωφελή συνεργασία. Έμπρακτη υλοποίηση αυτής της φιλοσοφίας αποτελούν η ρωσοτουρκική συνεργασία στη Συρία και τη Λιβύη, η αγορά του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400, ο αγωγός τούρκστρημ και η απροθυμία του Ερντογάν να κατηγορήσει την Κίνα για την καταπίεση των μουσουλμάνων Ουιγούρων. Την ίδια στιγμή, απειλεί να κλείσει τη νατοϊκή βάση του Ιντσιρλίκ και να προχωρήσει σε αντίμετρα, αν υποστεί κυρώσεις από τις Η.Π.Α. Όπως λέει ο Περιντσέκ: «Οι οπαδοί της αμερικάνικης πολιτικής θα πρέπει να ανησυχούν».
Τον Μάρτιο του 2014 έλαβε χώρα ένα ακόμη περίεργο για τη τουρκική πολιτική ζωή συμβάν: Ο Περιντσέκ αποφυλακίστηκε μετά από έξι μόλις χρόνια, παρ’ ότι είχε καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη, κατηγορούμενος για ανάμειξη στη συνωμοσία για την ανατροπή του Ερντογάν, που έγινε γνωστή ως «υπόθεση Εργκένεκον». O Περιντσέκ πιστεύει ότι φυλακίστηκε το 2008 κατόπιν σκευωρίας των γκιουλενιστών. Όσο για τον Γιαϋλά, ο Περιντσέκ δήλωσε: «Έφυγε στις Η.Π.Α. και από εκεί διοργανώνει ψυχολογικές επιχειρήσεις».
Μετά την αποφυλάκισή του, ο Περιντσέκ άρχισε να συνεργάζεται με την κυβέρνηση Ερντογάν. Όταν ρωτήθηκε για τον ρόλο του στην τουρκική πολιτική σκηνή, ο άνθρωπος που αποκαλείται «σκιώδης υπουργός Άμυνας» (ο οποίος μιλάει για τον εαυτό του σε τρίτο πρόσωπο) δήλωσε: «Μετά το 2014, έχει αποκτήσει τη δυνατότητα να καθορίζει τον προσανατολισμό της πολιτικής ασφάλειας και της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας».
* * *
Ο Περιντσέκ γεννήθηκε στη συνοριακή επαρχία του Γκαζιάντεπ, στη νοτιοανατολική Τουρκία, το 1942. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας και έλαβε το διδακτορικό του στην ίδια επιστήμη. Κατά τις σπουδές του, ήταν αριστερός ακτιβιστής. Έγινε πρόεδρος στο κόμμα που κατέληξε να ονομάζεται «Τουρκική Επαναστατική Ομοσπονδία Νεολαίας», (Dev Jenc) μία μαρξιστική οργάνωση, παρακλάδια της οποίας ευθύνονται για σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων, μεταξύ των οποίων και ο φόνος τριών αξιωματούχων του ΝΑΤΟ, το 1972.
Έχει φυλακιστεί πολλές φορές, συνολικά για δεκατέσσερα χρόνια, με την κατηγορία της διεύθυνσης ή υποστήριξης τρομοκρατικών οργανώσεων, μεταξύ των οποίων και του ΡΚΚ (σήμερα, πάντως, ο Περιντσέκ αντιτίθεται στο ΡΚΚ). Ηγήθηκε μίας σειράς αριστερίστικων και αντιδυτικών οργανώσεων και κομμάτων, με διάφορες ονομασίες. Π.χ. το 1992 ίδρυσε το «Εργατικό Κόμμα», το οποίο μετονομάστηκε το 2015 σε «Πατριωτικό Κόμμα». Συνεχίζει να ηγείται του κόμματος αυτού, με στόχο την ενοποίηση «των εθνικιστών, των λαϊκιστών και των σοσιαλιστών».
Οι συμμαχίες που έχει αλλάξει είναι σχεδόν τόσες όσα και τα ονόματα των οργανώσεών του.
Ο Αχμέτ Γιαϋλά, που τώρα διευθύνει το «Center for Homeland Security» στο πανεπιστήμιο DeSales, μας λέει: «Για πολλά χρόνια ο Περιντσέκ είχε επαφές με το ΡΚΚ, αλλά τώρα χρησιμοποιεί τον φόβο της κουρδικής ανεξαρτησίας για να κερδίσει οπαδούς μεταξύ των αριστερών εθνικιστών και των κεμαλιστών. Το κόμμα του συνειδητοποίησε ότι η σχέση με το ΡΚΚ το έβλαπτε πολιτικά, οπότε ανέκρουσε πρύμνα – όχι γιατί διαφωνούν ιδεολογικά με το ΡΚΚ, αλλά γιατί χρειάζονται την πολιτική και ιδεολογική στήριξη των κεμαλιστών».
Παρά τις συχνές αυτές αλλαγές, υπάρχει ένα πράγμα που έχει μείνει σταθερό: Οι σχέσεις του Περιντσέκ με τη Ρωσία και την Κίνα, οι οποίες ξεκινάνε ήδη από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Το «Πατριωτικό Κόμμα» έχει σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης με το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’70. Όσο για τη Ρωσία, ο Περιντσέκ μας είπε: «Οι σχέσεις μας με τη ρωσική κυβέρνηση ξεκίνησαν τη δεκαετία του 2000 –στη βάση της ευρασιατικής στρατηγικής– και έκτοτε αναπτύσσονται επωφελώς». Σ’ αυτό έχει συμβάλει και ο αμφιλεγόμενος Ρώσος φιλόσοφος Αλεξάντερ Ντούγκιν, ο οποίος πιστεύεται ότι βρίσκεται κοντά στο Κρεμλίνο: «Η φιλία μας με τον Αλ. Ντούγκιν έχει δοκιμαστεί στην πράξη. Ο ρωσικός και ο τουρκικός πατριωτισμός συναντώνται στη θεωρία του ευρασιανισμού. Στις συναντήσεις μας με τον καλό μου φίλο Ντούγκιν έχουμε ανταλλάξει γόνιμες απόψεις για το μέλλον του κόσμου και, ειδικότερα, της Δυτικής Ασίας».
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ο Περιντσέκ είχε στρατολογήσει πολλούς σπουδαστές στρατιωτικών σχολών. Πολλοί εξ αυτών έφτασαν να γίνουν ανώτατοι αξιωματικοί. Αυτή η επιρροή που απέκτησε στο στράτευμα του προσέφερε διασυνδέσεις και σε άλλους τομείς. Όπως λέει ο Γιαϋλά: «Είχε μεγάλη επιρροή στο δικαστικό σύστημα, καθώς και στο υπουργείο Εξωτερικών. Ήταν σε θέση να αποκτήσει πρόσβαση στους πιο σημαντικούς τομείς του τουρκικού κράτους».
Αυτό μπορεί να εξηγήσει την αλλαγή στη συμπεριφορά του, όταν συνελήφθη και όταν βγήκε από το σπίτι του. Ο Περιντσέκ και οι ακόλουθοί του έχουν διασυνδέσεις στον κρατικό μηχανισμό. Από την άλλη, όμως, θα πρέπει να εμφανίζονται δημόσια ως εχθρικά διακείμενοι έναντι του κράτους. Όπως λέει ο Γιαϋλά: «Κάθε του κίνηση είναι καλά υπολογισμένη». Ο ίδιος ο Περιντσέκ, βέβαια, μας δίνει μια διαφορετική εξήγηση: «Η ηρεμία και η αυτοπεποίθησή μου, κατά τη διάρκεια των συλλήψεών μου, οφείλονται στην πείρα και την προσωπικότητά μου. Δεν φοβάμαι τις πιέσεις, τις διώξεις, τις απειλές. Στην Τουρκία, είχα πάντα το θάρρος να αντιστέκομαι στις συνωμοσίες και στον ιμπεριαλισμό των Η.Π.Α. Γι’ αυτό και πολλοί που αντιμάχονται τις Η.Π.Α. μας εμπιστεύονται και φροντίζουν ανά πάσα στιγμή να μας προειδοποιούν».
* * *
Με τον Περιντσέκ έχουν στοιχηθεί και στρατιωτικοί, οπαδοί του ευρασιανισμού, όπως ο αντιστράτηγος Ζεκάι Ακσακαλί και ο αντιστράτηγος ε.α. Ισμαήλ Χακί Πεκίν, τέως αρχηγός της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών και νυν υπαρχηγός στο κόμμα του Περιντσέκ. Οι οπαδοί του στο στράτευμα, παρ’ ότι οπαδοί του κοσμικού κράτους, έχουν με τον ισλαμιστή Ερντογάν έναν κοινό εχθρό: τους γκιουλενιστές. Αυτοί υπήρξαν κάποτε σύμμαχοι με τον Ερντογάν, υπό την σκέπη του πολιτικού ισλάμ, αλλά είναι ατλαντιστές, φιλικά διακείμενοι στις Η.Π.Α. και το ΝΑΤΟ. Ο Περιντσέκ ισχυρίζεται πως οι γκιουλενιστές βρίσκονται πίσω από τη φυλάκισή του το 2008, στο πλαίσιο της υπόθεσης Εργκένεκον, καθώς προσπαθούσαν να περιορίσουν την επιρροή του κοσμικού ευρασιανισμού. Έπειτα, όταν χώρισαν οι δρόμοι του Ερντογάν με τους γκιουλενιστές, η καταδίκη του Περιντσέκ ανακλήθηκε. Ο Σελτζούκ Τσολάκογλου, σύμβουλος του Κέντρου Στρατηγικών Ερευνών του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, ισχυρίζεται πως «το ΑΚΡ χρειαζόταν τη στήριξη του κόμματος Πατρίδα, στον αγώνα του εναντίον του κινήματος του Γκιουλέν». Πράγματι, όσο μεγάλωνε η υποψία του Ερντογάν, ότι οι νέοι του εχθροί συνεργάζονταν με το ΝΑΤΟ και τις Η.Π.Α. για τον ρίξουν από την εξουσία, τόσο πιο πολύτιμο φαινόταν να είναι ένα πρόσωπο που θα μπορούσε να σφυρηλατήσει στενότερους δεσμούς με τη Ρωσία και την Κίνα. Έτσι, καθώς οι ατλαντιστές εκκαθαρίζονταν από το στράτευμα, οι άδειες θέσεις καλύπτονταν από τους ευρασιανιστές του Περιντσέκ. Όταν ρωτήθηκε για τον ρόλο του σε αυτή τη διαδικασία, ο Περιντσέκ δήλωσε πως «η στρατηγική της ‘‘Πρωτοβουλίας Asia Anew’’, που υλοποιείται επίσημα από την κυβέρνηση, δημιουργήθηκε και καθοδηγείται από το κόμμα Πατρίδα». Ενώ πολλοί, εντός και εκτός Τουρκίας, βλέπουν τη χώρα σαν μία γέφυρα Ανατολής και Δύσης, ο Περιντσέκ έχει μια διαφορετική οπτική: «Η ανθρωπότητα μπαίνει σε μία νέα εποχή, κατά την οποία η Ασία βρίσκεται σε άνοδο. Η Τουρκία πρωτοστατεί σε αυτή την εποχή. Καθώς στρέφεται προς την Ευρασία, απομακρύνεται από το ατλαντικό σύστημα. Είναι ένας δρόμος χωρίς επιστροφή».
Σε κάθε περίπτωση, τα παιχνίδια εξουσίας που οδήγησαν στην ανάδυση του Περιντσέκ, μπορούν να οδηγήσουν και στην πτώση του. Ο Τσολάκογλου θεωρεί πως η συμμαχία ισλαμιστών και ευρασιανιστών είναι πρόσκαιρη και η σύγκρουσή τους αναπόφευκτη. Ο δε Γιαϋλά, δεν είναι σίγουρος για το ποιος θα επιβληθεί στο τέλος: «Προς το παρόν, ο ένας χρειάζεται τον άλλο, αλλά, στο προσεχές μέλλον, ο ένας θα πρέπει να ρίξει τον άλλο».
Η πρωτοβουλία αυτή, που ανακοινώθηκε πριν έναν χρόνο από τον Τούρκο υπ. Εξ. Τσαβούσογλου, προβλέπει την ισχυροποίηση των δεσμών της Τουρκίας με χώρες της Ασίας, τόσο στο πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, όσο και σε άλλα πεδία, όπως η Άμυνα και ο Πολιτισμός (σ.τ.μ.).
*Ο Ναφές Μαχμούντ είναι ανεξάρτητος δημοσιογράφος, που ζει και εργάζεται στην Κωνσταντινούπολη. Έχει συνεργαστεί με Μέσα όπως το Russia Today, το TRT, τον Guardian και το Al-Monitor.
