Η στρατηγική της Τουρκίας στη Λιβύη

Η θεραπεία έχει γίνει χειρότερη από την ασθένεια

Του Φεχίμ Ταστεκίν* από την Ρήξη φ. 157 

Οι τακτικές της Τουρκίας στη Λιβύη άνοιξαν τον δρόμο για τη σύνοδο κορυφής του Βερολίνου, καθώς ανάγκασαν τη διεθνή κοινότητα να αναλάβει δράση ενάντια στις μονομερείς της κινήσεις. Το τελικό ανακοινωθέν όμως είναι αντίθετο στα συμφέροντα και τα στρατιωτικά σχέδια της Άγκυρας. Οι κυρώσεις στα κράτη τα οποία παραβιάζουν το εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ αποτελούν εμπόδιο στο στρατιωτικό εγχείρημα της Τουρκίας. Το ανακοινωθέν απαιτεί επίσης τη συγκρότηση μιας κυβέρνησης ενότητας, που να αναγνωρίζεται από το κοινοβούλιο του Τομπρούκ (…), πράγμα που υπονομεύει τη συμφωνία που υπέγραψε η Τουρκία με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (ΚΕΣ) της Λιβύης περί στρατιωτικής συνεργασίας και ορισμού θαλάσσιων συνόρων.
Ο οδικός χάρτης της Άγκυρας στη Λιβύη εκτροχιάστηκε όταν κινητοποιήθηκαν διάφοροι αποτρεπτικοί παράγοντες στα σχέδια του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων, παρά την κοινοβουλευτική έγκριση που αυτή έλαβε στις 2 Ιανουαρίου.
Η Ρωσία, η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) ενισχύουν τη στήριξή τους στον ηγέτη του Εθνικού Λιβυκού Στρατού (ΕΛΣ), Χαλίφα Χαφτάρ, ο οποίος ανακοίνωσε στις 18 Ιανουαρίου ότι θα σταματήσει τις εξαγωγές πετρελαίου από τα κύρια λιμάνια της χώρας σε αντίποινα για τις ενέργειες της Τουρκίας. Η διακοπή της εξαγωγής πετρελαίου μπορεί να έχει «καταστροφικές συνέπειες, πρώτα και κύρια για τον λαό της Λιβύης», προειδοποίησε ο ειδικός απεσταλμένος των Ηνωμένων Εθνών.
Ο Ερντογάν συμφώνησε να συνεργαστεί με τη Ρωσία, αλλά οι συνομιλίες για την κατάπαυση του πυρός μεταξύ της ΚΕΣ υπό την ηγεσία του Φαγιέζ αλ Σαράτζ και της αντιπροσωπείας του Χαφτάρ δεν έχουν επιτύχει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Η Τουρκία ετοιμαζόταν να καταγράψει τη σύνοδο κορυφής του Βερολίνου ως επιτυχημένη έκβαση της τακτικής σκληρής ισχύος που ακολούθησε, αλλά ο Χαφτάρ έφυγε από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων χωρίς να υπογράψει τη συμφωνία.
Γιατί η στρατηγική έντασης της Τουρκίας δεν απέδωσε τα αποτελέσματα που είχε υποσχεθεί ο Ερντογάν; (…) Μεταξύ των αντιρρησιών ιδιαίτερη ενόχληση επέδειξαν τα γειτονικά κράτη της Λιβύης με τον παρεμβατισμό της Τουρκίας. Τα προβλήματα έμψυχου δυναμικού που αντιμετωπίζει η πολεμική αεροπορία της Τουρκίας, μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, σε συνδυασμό με την απόσταση που χωρίζει τις δύο χώρες, εμποδίζουν τη διεξαγωγή αποτελεσματικών αεροπορικών επιχειρήσεων στον εναέριο χώρο της Λιβύης. Οι ελπίδες της Τουρκίας να χρησιμοποιήσει τις γειτονικές χώρες ως λογιστικά κέντρα και αεροπορικές βάσεις, διαψεύστηκαν από τη πάγια ουδετερότητα της Τυνησίας και της Αλγερίας στη λιβυκή κρίση.
Ο Ερντογάν απογοητεύθηκε ιδιαίτερα από το κίνημα Εννάχντα στη Τυνησία, όταν ο πρόεδρος του κοινοβουλίου Ρασίντ Γκανουσί, επικεφαλής του κινήματος και στενός φίλος του Ερντογάν στα πλαίσια των Αδελφών Μουσουλμάνων, δήλωσε ότι η Τυνησία δεν θα συμμετάσχει στη σύγκρουση στη Λιβύη. Ο δε πρόεδρος της Τυνησίας Καΐς Σαγιέντ απέρριψε τους ισχυρισμούς της Τουρκίας ότι η Τύνιδα υποστήριζε τη κυβέρνηση της Τρίπολης υπό την ηγεσία του Σαράτζ.
Η Αλγερία έχει επίσης υιοθετήσει παρόμοια θέση, ανακοινώνοντας ότι η χώρα θα διατηρήσει αποστάσεις από τα αντιμαχόμενα στρατόπεδα της Λιβύης, τη στιγμή μάλιστα που δύο τουρκικές φρεγάτες αναμένονταν να ελλιμενιστούν σε αλγερινούς λιμένες.
Η Αίγυπτος, ένας από τους πιο κρίσιμους συμμάχους του Χαφτάρ, αμφισβήτησε με τη σειρά της τα σχέδια της Τουρκίας, πιο ανοιχτά από ποτέ. Ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι ανακοίνωσε ότι το Κάιρο είναι αποφασισμένο να λάβει τα απαραίτητα μέτρα ενάντια σε οποιαδήποτε τουρκική παρέμβαση,αφήνοντας το ενδεχόμενο ανοιχτό να μετατραπεί η Λιβύη σε πεδίο ένοπλης αντιπαράθεσης μεταξύ της Τουρκίας και του μπλοκ Αιγύπτου-Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, σε αντίθεση με τις επιλογές της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας από το 2013. (…)
Το εγχείρημα της Τουρκίας στη Λιβύη ενέτεινε τον ανταγωνισμό για τους υδρογονανθράκες της Ανατολικής Μεσογείου. Ο Ερντογάν υποστήριξε ότι η συμφωνία που υπέγραψε η Τουρκία με την κυβέρνηση της Τρίπολης για τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων θα εξαλείψει τις προσπάθειες των κυβερνήσεων της Κύπρου, της Ελλάδας, του Ισραήλ και της Αιγύπτου (…) για δημιουργία αγωγού που θα διοχετεύει φυσικό αέριο στην Ευρώπη. Ωστόσο, στις 8 Ιανουαρίου, οι υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας, της Αιγύπτου και της Κύπρου συναντήθηκαν στο Κάιρο για να κηρύξουν άκυρη τη συμφωνία που υπέγραψε η Άγκυρα με την Τρίπολη, σε μια κίνηση που επιδεινώνει περαιτέρω τη διεθνή απομόνωση της Τουρκίας.
Ταυτόχρονα, οι υπερβολικές διατυπώσεις φιλοκυβερνητικών κύκλων της Τουρκίας σχετικά με τον «κεντρικό ρόλο της Τουρκίας στη Λιβύη», αγνοούν την αλλαγή του ανέμου στη Λιβύη. Οι υποστηριζόμενες από την Τουρκία ισλαμιστικές δυνάμεις, υπό πολιορκία στη Τρίπολη και στη Μισράτα, ήλπιζαν στην υποχώρηση των δυνάμεων του Χαφτάρ με τη στρατιωτική συνδρομή της Τουρκίας, αλλά τελικά έχασαν τη Σύρτη. Οι κοινές ρωσοτουρκικές εκκλήσεις για κατάπαυση του πυρός ήρθαν άλλωστε τη στιγμή που οι δυνάμεις του Χαφτάρ διείσδυαν στη Σύρτη.
Ο Εθνικός Λιβυκός Στρατός ανέκτησε τη πόλη χωρίς πολλές απώλειες, όταν μια σαλαφιστική τζιχαντιστική φατρία εγκατέλειψε την κυβέρνηση και εντάχθηκε στις τάξεις των δυνάμεων του Χαφτάρ. Το περιστατικό αυτό δείχνει και τη ρευστή φύση της σύγκρουσης στη Λιβύη. Παρ’ ότι οι σαλαφιστές, με έδρα την Τρίπολη, που υποστηρίζουν σήμερα τη ΚΕΣ, είναι αρκετά ισχυροί, θα πρέπει πάντα να έχουμε κατά νου την πραγματικότητα του πεδίου: οι τοπικές ομάδες και φυλές τείνουν να ευνοούν την ισχυρότερη παράταξη, όπως είχε συμβεί και στη Συρία. (…)
Η Μόσχα από τη πλευρά της, κάλεσε την Άγκυρα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για να αποτρέψει πιθανή τουρκική στρατιωτική παρέμβαση, διατηρώντας παράλληλα την υποστήριξή της προς τον Χαφτάρ μέσω της ιδιωτικής ρωσικής μισθοφορικής Ομάδας Βάγκνερ. Ο Ερντογάν έκανε βήματα πίσω και προώθησε την ιδέα της πρόσληψης μισθοφόρων από τη Συρία, ώστε να περιορίσει τον ρόλο του τουρκικού στρατού. Το σχέδιο της Τουρκίας ήταν να ενισχυθεί η αεράμυνα της Τρίπολης (…). Ωστόσο, οι προσπάθειές της να προσλάβει Σύρους μαχητές φαίνεται να έχει προκαλέσει ρήξεις στις τάξεις της συριακής αντιπολίτευσης. Ως εκ τούτου, η Τουρκία δεν είχε άλλη επιλογή παρά να καθίσει στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης.
Το αρχικό σχέδιο ήταν να ξεκινήσει μια διαδικασία παρόμοια με αυτή στην Αστάνα, αλλά η λιβυκή εξίσωση δεν επιτρέπει μια τέτοια πρωτοβουλία. Στην Αστάνα, η Τουρκία μιλά εξ ονόματος της συριακής αντιπολίτευσης, ενώ η Ρωσία και το Ιράν μιλούν εξ ονόματος της κυβέρνησης της Δαμασκού. Στη σύγκρουση της Λιβύης, όμως, η Τουρκία έχει χάσει τη δυνατότητά της για διαμεσολάβηση, ενώ η Ρωσία τη διατηρεί. Επιπλέον, το διεθνές μέτωπο ενάντια στην Τουρκία ενισχύεται σταθερά.
Σύμφωνα με το ειδησεογραφικό πρακτορείο Sky News Arabia, ο Χαφτάρ όρισε επτά προϋποθέσεις πριν υπογράψει εκεχειρία: Μεταξύ αυτών, ότι ο ΕΛΣ θα αναπτυχθεί εντός της Τρίπολης, ότι οι μαχητές από τη Συρία θα αποχωρήσουν, ότι η Τουρκία θα αποκλειστεί από τη διεθνή δύναμη που θα αναπτυχθεί για τη διατήρηση της ειρήνης, ότι κάποιες ένοπλες παρατάξεις στην Τρίπολη θα διαλυθούν και ότι θα δημιουργηθεί μια νέα κυβέρνηση ενότητας που θα αναγνωρίζεται από το κοινοβούλιο του Τομπρούκ.
Κανένας από αυτούς τους όρους δεν συνάδει με τα συμφέροντα της Τουρκίας στη Λιβύη και οι αντιφατικές δηλώσεις του Ερντογάν δεν εξυπηρετούν τα σχέδιά του. (…) Το μόνο θετικό αποτέλεσμα της «στρατηγικής εντάσεως» της Τουρκίας ήταν ότι άνοιξε τον δρόμο για τη συνάντηση του Βερολίνου στις 19 Ιανουαρίου. Ο σημαντικότερος στόχος της Τουρκίας ήταν να καταστεί μόνιμη η συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορα, όμως το αποτέλεσμα της συνόδου κορυφής του Βερολίνου καθιστά κάτι τέτοιο ακόμα πιο δύσκολο.

Al-Monitor, 20/01/2020 Μετάφραση: Δ. Παπαμιχαήλ