Του Χρήστου Κλειώση
Η ιστορική μνήμη δεν είναι συνυφασμένη μόνο με συγκεκριμένο χρόνο, αλλά και με συγκεκριμένο χώρο όπου εξελίχθηκαν τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται. Κάθε χώρος της ελληνικής πολιτισμικής επικράτειας, η οποία δεν ταυτίζεται, αλλά υπερβαίνει την κρατική επικράτεια, έχει μια ιστορία να πει, μια συνήθεια να διατηρήσει και έναν πολιτισμό να μεταλαμπαδεύσει. Εξάλλου η τοπική πολιτισμική ταυτότητα, ως ψηφίδα της εθνικής ταυτότητας την ενισχύει και την κάνει πιο ακμαία, αφού η σχέση του προσώπου με τον πολιτισμό του έθνους του γίνεται πιο άμεση και πιο προσωπική όταν η αναφορά του προσώπου δεν είναι αφηρημένη, αλλά συγκεκριμένη και προσδιορισμένη στον τόπο και τον χρόνο.
Η σημασία επομένως της τοπικής ιστορίας, αλλά και του τοπικού πολιτισμού γενικότερα είναι ουσιώδης για την ανάπτυξη και διατήρηση μια ακμαίας εθνικής συνείδησης. Κάθε ψηφίδα τοπικής ιστορίας και κάθε ίχνος τοπικού πολιτισμού δίνει χρώμα στη σχέση του Έλληνα με την πατρίδα του, αφού η τοπική πατρίδα γίνεται ένας πανίσχυρος σύνδεσμος με την ενιαία πολιτισμική κληρονομιά. Ο Κρητικός, ο Μανιάτης, ο Αρκάς, ο Μακεδόνας, ο Ηπειρώτης, ο Επτανήσιος, ο Χιώτης κ.λπ. έχουν όλοι διαφορετικούς λόγους να νιώθουν περήφανοι για τη συνεισφορά της ιδιαίτερης τους πατρίδας στην εθνική ιστορία και πολιτισμό. Αυτή ακριβώς η τοπική περηφάνια πρέπει να αναδειχθεί γιατί θα ενισχύσει με τρόπο φυσικό και υγιή την ανάπτυξη μιας εθνικής συνείδησης προσηλωμένης στην έννοια της διατήρησης της διαχρονίας του Ελληνισμού σε επίπεδο τοπικό. Κάθε τοπική μνήμη είναι ένα πολιτισμικό κύτταρο σε έναν ιστό τεκμηρίωσης της διαχρονικής παρουσίας του ελληνικού πολιτισμού και για αυτό η διάσωση, διατήρηση και ανάπτυξή της είναι χρέος όλων όσοι αισθάνονται μέσα τους την ηθική υποχρέωση να μη σπάσει η αλυσίδα της μεταλαμπάδευσης της εθνικής συνείδησης από τη μια γενιά στην άλλη.
Άλλωστε η περιφέρεια είναι από τη φύση της πολύ πιο ικανή να διατηρήσει την ανόθευτη αίσθηση συμμετοχής σε έναν εθνικό πολιτισμό, εν αντιθέσει με τα μητροπολιτικά κέντρα στα οποία το εθνικό πολιτισμικό φαινόμενο αντιμετωπίζεται αδικαιολόγητα ως κάτι παρακατιανό με αρνητικό πολιτισμικό πρόσημο λόγω μιας ψευδεπίγραφης ηθικής ανωτερότητας του πολυπολιτισμού, φαινόμενο το οποίο τροφοδοτείται περισσότερο από την εμμονική αρνησιπατρία και τη συμπλεγματική οικοφοβία και λιγότερο από γνήσιο ενδιαφέρον για τον ξένο, τον οποίο προσποιείται ότι θέλει να εντάξει στην κοινωνία, ενώ στην ουσία τον εργαλειοποιεί στη σταυροφορία της πλήρους πολιτισμικής αλλοίωσης του υφιστάμενου εθνικού χαρακτήρα ενός τόπου.
Είναι ανάγκη λοιπόν να δομηθεί μια πρωτοβουλία με αίτημα την ενίσχυση της τοπικής μνήμης από την ίδια την τοπική αυτοδιοίκηση γιατί, σε αντίθεση με την κεντρική διοίκηση ή τα μητροπολιτικά κέντρα, υπάρχουν ακόμη εστίες όπου το εθνικό φρόνιμα συντηρείται από την τοπική μνήμη ενώ παράλληλα την κρατά ζωντανή. Το αίτημα μιας τέτοιας πρότασης θα συνίστατο στην ανάπτυξη δράσεων των ΟΤΑ σε θέματα τοπικής ιστορίας και πολιτισμού. Τέτοιες δράσεις ενδεικτικά θα μπορούσαν να είναι:
- Η διδασκαλία τοπικής ιστορίας και πολιτισμού στα σχολεία της περιφέρειας ενός δήμου, στα πλαίσια της ελεύθερης ζώνης, «Ευέλικτη Ζώνη Διαθεματικών και Δημιουργικών Δραστηριοτήτων», που αποτελεί τμήμα του εβδομαδιαίου προγράμματος δίωρης τουλάχιστον διάρκειας.
- Η έκδοση έργων και η παραγωγή οπτικοακουστικών έργων σχετικά με την ιστορία και τον τοπικό πολιτισμό.
- Η οικονομική ενίσχυση διδακτορικών σπουδών και αρχειακών μελετών πάνω σε θέματα τοπικής ιστορίας και πολιτισμού.
- Η ψηφιοποίηση δημοτικών και άλλων τοπικών αρχείων (ενοριακά, συμβολαιογραφικά κ.λπ.) και η διάθεσή τους στο κοινό.
Άλλωστε είναι σκόπιμο λοιπόν να προβληθεί συντεταγμένα και με επιμονή ένα τέτοιο αίτημα επειδή ταυτόχρονα ενισχύει την πορεία προς την παραγωγική ανασυγκρότηση της Ελλάδας. Το παράδειγμα της Ιταλίας, όπου σε ένα πλαίσιο πανίσχυρων τοπικών αυτοδιοικήσεων η τοπική ταυτότητα προϊόντος ενισχύει την εμπορευσιμότητά του, αρκεί για να αντιληφθεί κανείς τη δυναμική μιας τέτοιας πρωτοβουλίας. Η τοπική ταυτότητα δημιουργεί αφενός ηθικό κίνητρο για την αναζωογόνηση της υπαίθρου αφετέρου όμως διαμορφώνει πολιτισμικά διακριτικά στοιχεία που μπορούν να περάσουν και στο ίδιο το τοπικό προϊόν κάνοντας το να ξεχωρίσει και να αποκτήσει εμπορική υπεραξία, ειδικά μάλιστα όταν μια ιστορία είναι συνυφασμένη με αυτό. Και στην Ελλάδα κάθε πέτρα έχει από μια ιστορία να πει.
Είναι χρέος μας, λοιπόν, απέναντι στις επόμενες γενιές, να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας, να συγκρουστούμε με τις αγκυλώσεις που πηγάζουν από μια εμμονική προώθηση της μεταεθνικής πολυπολιτισμικότητας και αντιμετωπίζουν την τοπική πολιτισμική παράδοση ως παρακατιανή ή ξεπερασμένη προκειμένου να διεκδικήσουμε να στηθούν φάροι τοπικής μνήμης σε όλη την ελληνική πολιτισμική επικράτεια ως ανάχωμα στην παρακμή και την εθνική αλλοτρίωση. g
