Desk Russia[1] και Αλεξάντερ Σκόμποφ
Στις 3 Απριλίου, ο Αλεξάντρ Σκόμποφ, 66 ετών, πρώην σοβιετικός πολιτικός κρατούμενος, συνελήφθη στην Αγία Πετρούπολη. Με την κατηγορία της «υπεράσπισης της τρομοκρατίας», αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης έως και 7 ετών. Καταδικάζοντας τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο της Ρωσίας, ο Σκόμποφ έχει ταχθεί υπέρ της καταστροφής της γέφυρας της Κριμαίας, του στόλου της Μαύρης Θάλασσας, των στρατιωτικών αεροδρομίων κ.λπ. Το Desk Russie δημοσιεύει μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις του Σκόμποφ, πριν από τη σύλληψή του, ενώ προηγείται ένα βιογραφικό σημείωμα γι’ αυτή την εμβληματική μορφή της ρωσικής πνευματικής αντίστασης.
Ποιος είναι ο Alexandre Skobov;
Νεαρός αριστερός ακτιβιστής, ο Σκόμποφ συνελήφθη για πρώτη φορά το 1978 επειδή μοίραζε φυλλάδια που καλούσαν «στην ανατροπή της τυραννίας των σοβιετικών αξιωματούχων και στον αγώνα για έναν γνήσιο, ανθρώπινο σοσιαλισμό». Οι εκκλήσεις αυτές του κόστισαν μια τριετή παραμονή σε ψυχιατρική κλινική, την οποία ακολούθησε ένας νέος εγκλεισμός για μικρότερο διάστημα τέσσερα χρόνια αργότερα. Το 1988, ο Σκόμποφ προσχώρησε στο πρώτο κόμμα της αντιπολίτευσης, τη Δημοκρατική Ένωση (που ιδρύθηκε από τη Βαλέρια Νοβοντβόρσκαγια -Valeria Novodvorskaya).
Κατά τη μετασοβιετική περίοδο, ο Σκόμποφ δίδαξε Ιστορία σε ένα σχολείο και έγραψε ένα σχολικό βιβλίο. Διαμαρτυρήθηκε ενεργά κατά των δύο πολέμων της Τσετσενίας και συμμετείχε σε συγκεντρώσεις κατά του Πούτιν.
Το 2014, δέχθηκε επίθεση κοντά στην πολυκατοικία του, με χτυπήματα στο κεφάλι και πολλές μαχαιριές. Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, υποστηρίζει τακτικά την άποψη ότι πρέπει να δοθεί σθεναρή απάντηση στον επιτιθέμενο. Σε άρθρα που δημοσιεύονται σε ιστότοπους όπως οι Grani.ru και Kasparov.ru, έχει απευθύνει έκκληση για τη «διάλυση της ναζιστικής Ρωσίας».
Παρά τις απειλές που δέχεται, αρνείται να εγκαταλείψει τη Ρωσία. Να πώς εξηγεί τη θέση του: «Γιατί θεωρώ σωστό να μην φύγω, εκθέτοντας έτσι σαφώς τον εαυτό μου στον κίνδυνο καταστολής και σύλληψης; Θέλω η φωνή μου να προστεθεί στη συλλογική φωνή των Ρώσων πολιτικών προσφύγων, η οποία θέλει να πείσει τη δυτική κοινή γνώμη, τις ελίτ, για την ανάγκη αύξησης της στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία. Το γεγονός ότι παραμένω στη Ρωσία δίνει λίγο μεγαλύτερη βαρύτητα στα λόγια μου. […] Και αν με συλλάβουν, αυτό θα δώσει στα λόγια μου ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα».
Ο Σκόμποφ είναι μέλος του Φόρουμ Ελεύθερη Ρωσία, ενός συνεδρίου που διοργανώνεται από και για τη ρωσική αντιπολίτευση και διεξάγεται δύο φορές το χρόνο στο Βίλνιους. Επίσης, αρθρογραφεί στο Desk Russie.
Συνέντευξη
Πώς συγκρίνετε τη σημερινή καταστολή με την εμπειρία σας από τη σοβιετική τιμωρητική ψυχιατρική;
Από τη δεκαετία του 1970 και μετά, τα ψυχοτρόπα φάρμακα δεν χρησιμοποιούνταν πλέον συστηματικά για τη «θεραπεία» των αντιφρονούντων. Εγώ ήμουν τυχερός. Οι περισσότεροι από τους γιατρούς που συνάντησα προσπάθησαν να αποφύγουν να παίξουν το ρόλο του βασανιστή. Όταν ήμουν στο νοσοκομείο, το σοβιετικό καθεστώς ήταν ήδη κουρασμένο και τεμπέλικο. Οι σημερινοί βασανιστές είναι πολύ πιο ενεργοί. Το καθεστώς μπορεί να κινηθεί μόνο προς μία κατεύθυνση: προς όλο και περισσότερες φρικαλεότητες. Και υιοθετεί ευχαρίστως τις σοβιετικές πρακτικές.
Με την παραμονή σας στη Ρωσία, δεν φοβάστε που συμμετέχετε στο έργο του Φόρουμ Ελεύθερη Ρωσία, το οποίο έχει κηρυχθεί «ανεπιθύμητη» οργάνωση;
Είμαι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Φόρουμ, μιλάω, συμμετέχω στη σύνταξη δηλώσεων και επίσημων εκκλήσεων, μερικές από τις οποίες έχω συντάξει εγώ ο ίδιος. Η συμμετοχή μου στο Φόρουμ είναι πραγματική και δεν πρόκειται να σταματήσω. Τα μέλη του Φόρουμ έχουν διαφορετικές αντιλήψεις και απόψεις – δεν αποτελούν ένα ενιαίο πολιτικό κόμμα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αγαπώ τη συμμετοχή μου στο Φόρουμ: είναι η μόνη οργάνωση που, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, έχει ταχθεί απερίφραστα στο πλευρό της Ουκρανίας, που είναι θύμα μιας επίθεσης. Σήμερα, το Φόρουμ απορρίπτει κατηγορηματικά τις ψευδοφιλειρηνικές εκκλήσεις για πάγωμα της σύγκρουσης. Βλέπω σε αυτές τις εκκλήσεις μια άμεση συνενοχή με τον επιτιθέμενο. Υποστηρίζουμε τη νίκη της Ουκρανίας, την απελευθέρωση όλων των εδαφών που έχουν καταληφθεί από τη Ρωσία, την αποκατάσταση των συνόρων του 1991, τις αποζημιώσεις για την επίθεση και την παραπομπή στη δικαιοσύνη των μελών της στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας της Ρωσίας που ξεκίνησε τον πόλεμο. Προσπαθούμε να βοηθήσουμε τον ουκρανικό στρατό, τις ομάδες των Ρώσων εθελοντών που πολεμούν στους κόλπους του ουκρανικού στρατού, και καλούμε όλον τον κόσμο να μας βοηθήσει.
Είναι τρομακτικό να μένει κανείς στη Ρωσία;
Η ζωή είναι γενικά τρομακτική. Εμένα με φοβίζει αυτό που κάνει η χώρα μου στην Ουκρανία και αυτό που κάνουν οι ισλαμιστές τρομοκράτες στο Ισραήλ. Όλα αυτά είναι πολύ τρομακτικά. Πράγματι, όποιος διαφωνεί με το ναζιστικό καθεστώς του Πούτιν παίρνει ρίσκο μένοντας στη Ρωσία. Ακόμα και αν κρατάει χαμηλό προφίλ. Ακόμα και αν δεν εκφράζεται δημόσια. Αλλά επειδή το καθεστώς έχει γίνει ολοκληρωτικό, δεν αρκείται στη σιωπή – απαιτεί την έγκριση για τα εγκλήματά του. Ακόμη και η στρατηγική της αποφυγής τοποθέτησης μπορεί να είναι επικίνδυνη.
Κατά τη γνώμη σας, πόσοι αντιτιθέμενοι στον πόλεμο και τη δικτατορία υπάρχουν στη Ρωσία;
Περίπου 14% με 15%. Ορισμένοι από αυτούς έχουν ήδη μεταναστεύσει. Περίπου ο ίδιος αριθμός υποστηρίζει ενεργά τη δικτατορία και τον πόλεμο. Και στο ενδιάμεσο, οι μάζες, οι οποίες ακολουθούν πάντα όποιον είναι ισχυρότερος τη δεδομένη στιγμή. Οι άνθρωποι μπορούν να δικαιολογήσουν τον πόλεμο με διάφορους τρόπους, και δεν είναι απαραίτητα ικανοποιημένοι με αυτόν. Κάποια στιγμή, ένα μέρος αυτής της μάζας μπορεί να διστάσει, να αναρωτηθεί απλώς αν όλο αυτό έχει διαρκέσει πολύ καιρό και αν πληρώνουμε πολύ υψηλό τίμημα γι’ αυτό. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει καθόλου αυτή τη στιγμή. Αυτή η μάζα δεν έχει ακόμα νιώσει πραγματικά τον πόλεμο, ο πόλεμος δεν την έχει πλήξει ακόμα σκληρά.
Πρόκειται άραγε για μια ρωσική ιδιαιτερότητα ή και οποιαδήποτε άλλη χώρα θα συμπεριφερόταν με τον ίδιο τρόπο σε τέτοιες περιστάσεις;
Νομίζω ότι αυτή τη στιγμή εμείς είμαστε οι πιο αχρείοι. Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε και για τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Χίτλερ, επειδή εγκατέλειψαν οικειοθελώς τη συνείδησή τους. Ο φασισμός είναι η ανθρώπινη επιθυμία να απαλλαγούμε από τα πολιτιστικά και πολιτισμικά όρια που αναπτύχθηκαν μέσα στους αιώνες και να βυθιστούμε στην αγριότητα. Σε μια φυσιολογική κοινωνία, από τη βιομηχανική κοινωνία και μετά, και ακόμη περισσότερο στη μεταβιομηχανική κοινωνία, οι άνθρωποι απορρίπτουν τη βία και τη σκληρότητα – έχουν ήδη αναπτύξει ένα εσωτερικό τείχος. Μόνο σε μια κοινωνία δηλητηριασμένη από τη ναζιστική ιδεολογία ο πόλεμος δεν γεννάει ερωτήματα.
Οι προϋποθέσεις δημιουργήθηκαν τη δεκαετία του 1990. Διότι απέτυχαν οι μεταρρυθμίσεις και οδήγησαν την κοινωνία σε μαζική απογοήτευση από τα ιδανικά που είχαν εμπνεύσει το δημοκρατικό κίνημα της περεστρόικα. Η κοινωνία αισθάνθηκε εξαπατημένη. Ως εκ τούτου, ήταν διατεθειμένη να αποδεχτεί ιδέες που απέρριπταν αυτές τις αξίες. Αλλά αν η νέα ελίτ του Πούτιν δεν είχε αναλάβει να φουντώσει αυτά τα συμπλέγματα, εμφυσώντας σταδιακά αυτή την ιδεολογία στη συνείδηση των Ρώσων, δεν θα είχαμε φτάσει σε αυτό το σημείο. Ο «ισχυρός πρόεδρος» είναι ένα μόνο συστατικό αυτής της ιδεολογίας. Ξεκινήσαμε από την ιδέα ότι ο νόμος είναι μια απάτη, ότι η νομιμότητα είναι μια απάτη, ότι ο ισχυρότερος έχει πάντα δίκιο, ότι είτε θα είσαι ο κυνηγός είτε θα είσαι το θήραμα, και ότι φτάνει πια να είναι η Ρωσία το θήραμα, ας δείξουμε ότι είμαστε οι ισχυρότεροι. Όλα αυτά έχουν σταδιακά ενσταλαχθεί στην κοινωνία. Μέσα από ένα πολύ σύνθετο σύστημα: τα μέσα ενημέρωσης, τον πολιτισμό, τις τηλεοπτικές σειρές που καλλιεργούν τη βία. Όλη αυτή η διαδικασία έχει αποδυναμώσει σταδιακά την ανοσία των ανθρώπων. Μέσα σε είκοσι χρόνια, την έχουν εξολοθρεύσει.
Και πότε το συνειδητοποιήσατε αυτό;
Μου έγινε σαφές ότι ο Πούτιν ήταν ένα τέρας ήδη από το 1999, όταν ανέλαβε πρωθυπουργός. Όταν μίλησε για τον δεύτερο πόλεμο της Τσετσενίας, έστειλε ένα συγκεκριμένο μήνυμα: «Παίδες, δεν ήρθαμε εδώ για να διαπραγματευτούμε. Ήρθαμε για να σας υπαγορεύσουμε τη θέλησή μας, είμαστε τα αφεντικά σας, όχι οι εταίροι σας». Αυτές οι επισημάνσεις ήταν απολύτως διαφανείς στις ομιλίες του. Όλοι θυμούνται την εμβληματική φράση του «Σκοτώστε τους τρομοκράτες μέχρι και στις τουαλέτες», αλλά έκανε και άλλες δηλώσεις σε αυτό το πνεύμα. Και συνειδητοποίησα ότι ένας θανάσιμος εχθρός των αρχών του δικαίου και του ανθρωπισμού είχε ανέβει στην εξουσία.
Μπορώ να δω όλα τα σημάδια του φασισμού στη Ρωσία σήμερα. Τη διαμόρφωση μηχανισμών για μαζική πολιτική κινητοποίηση, τον απόλυτο έλεγχο του εκπαιδευτικού συστήματος και του πολιτισμού, τη μετατροπή όλων αυτών σε μέσο ιδεολογικής εκπαίδευσης και εκμάθησης στην αφοσίωση. Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά ενός ολοκληρωτικού κράτους.
Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο απώτερος στόχος του Πούτιν σε σχέση με την εξωτερική πολιτική του;
Ο Πούτιν και το περιβάλλον του πιθανόν να μην ήταν έτσι από την αρχή, αλλά έχουν γίνει πραγματικά μανιακοί με αυτή την ιδέα: να συντρίψουν τη Δύση ως ένα είδος ιστορικής παρεξήγησης, να την πετάξουν έξω από το σκάφος της νεωτερικότητας, να τελειώνουν με τις «ψεύτικες ιδέες» του ανθρωπισμού και του φιλελευθερισμού. Έχουν ήδη επιταχύνει τη μηχανή τους τόσο ώστε να μην μπορεί να σταματήσει.
Είναι δυνατόν να συντριβεί η Δύση;
Γιατί να είναι αδύνατο; Οι βάρβαροι δεν συνέτριψαν τη Ρώμη; Αν η Δύση συνεχίσει να συμπεριφέρεται με τέτοια δειλία, ατολμία και μυωπία, θα το πετύχει. Παρά τις δηλώσεις του Μακρόν [σχετικά με το ενδεχόμενο αποστολής στρατευμάτων στην Ουκρανία], η Δύση δεν δείχνει καμία προθυμία να περάσει από τα λόγια στις πράξεις. Και ο Πούτιν, όπως ένας σπουδαίος γκάνγκστερ της Αγίας Πετρούπολης τη δεκαετία του 1990, στέλνει το μήνυμα: μέχρι να αποδείξετε τα λόγια σας με πράξεις, θα αδιαφορώ για τα λόγια σας. Αργά ή γρήγορα, αν η Δύση θέλει απλώς να επιβιώσει σε επίπεδο πολιτισμού, θα πρέπει να αποδείξει ότι είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τη Ρωσία του Πούτιν με τη ισχύ της. Νομίζω ότι ένα τακτικό πυρηνικό χτύπημα από τη Ρωσία είναι απολύτως πιθανό. Και ο Πούτιν θα δει αν θα υπάρξει αντίδραση ή όχι. Αν η αντίδραση είναι στιβαρή, δεν νομίζω ότι θα εξαπολύσει έναν ολοκληρωτικό πυρηνικό πόλεμο που θα κατέστρεφε ολόκληρο το βόρειο ημισφαίριο.
Είστε αισιόδοξος για το μέλλον;
Πιστεύω στην πρόοδο. Αυτή είναι η θρησκεία μου. Δεν πιστεύω στον Θεό, σε κανέναν θεό. Ακολουθώ αυτή την ιδεολογία, η οποία ονομάζεται θρησκεία της λογικής και της προόδου, όπως διαμορφώθηκε κατά τη περίοδο του Διαφωτισμού. Δεν μπορώ να πω πότε θα επιτευχθεί αυτή η νίκη. Για να αλλάξουν τα πράγματα, πρέπει να ανατραπεί το καθεστώς του Πούτιν. Αυτή είναι μια απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση. Η δεύτερη προϋπόθεση είναι ότι η δομή του κράτους πρέπει να μεταρρυθμιστεί πλήρως. Η ρωσική αυτοκρατορία πρέπει να καταστραφεί, τα τμήματά της πρέπει να γίνουν πιο ανεξάρτητα. Δεν προδικάζω τις μορφές που θα πάρει αυτό. Ίσως θα είναι απλώς μια διάσπαση σε δεκάδες ανεξάρτητες πολιτικές οντότητες. Ίσως τα περισσότερα από τα σημερινά κράτη της Ομοσπονδίας να διατηρήσουν μια ενότητα μεταξύ τους. Ίσως να υπάρξουν δύο ή τρεις μεγάλες οντότητες. Είναι αδύνατο να προβλέψει κανείς. Αλλά η αυτοκρατορική ουσία του ρωσικού κράτους πρέπει να συντριβεί. Η αυτοκρατορική ταυτότητα, αυτή η αίσθηση ότι ανήκεις σε ένα τεράστιο κράτος που είναι ισχυρότερο από όλα τα άλλα, πρέπει να εκλείψει. Δεν είμαστε εμείς αυτοί που θα γκρεμίσουν την αυτοκρατορία, αλλά οι τοπικές άρχουσες ελίτ. Όταν το κάνουν, μια νέα ταυτότητα θα αρχίσει να διαμορφώνεται μέσα στον πληθυσμό. Αντίθετα, αν το αυτοκρατορικό υποσυνείδητο επιμείνει, θα συνεχίσει να αναπαράγει επιθετικά αυταρχικά καθεστώτα.
Traduit du russe par Desk Russie.
[1] Το ενημερωτικό δελτίο και ο δικτυακός τόπος Desk Russie ξεκίνησαν τον Μάιο του 2021 από την ένωση A l’Est de Brest-Litovsk, η οποία δημιουργήθηκε τον Ιανουάριο του 2021 και έχει ως στόχο την προώθηση και τη διάδοση ποιοτικών πληροφοριών και αναλύσεων για τη Ρωσία και τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, καθώς και για τη ρωσική εσωτερική και εξωτερική πολιτική. Το Desk Russie διευθύνεται από μια ομάδα ειδικών για τη Ρωσία και την Ανατολική Ευρώπη: έμπειροι δημοσιογράφοι, ερευνητές, ιστορικοί, εμπειρογνώμονες σε διεθνή θέματα.
