Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθιστά την άμυνα κορυφαία προτεραιότητα, με σχέδια για τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης Άμυνας. Η ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας της Ευρώπης είναι βασικός στόχος, αλλά τα ανταγωνιστικά εθνικά συμφέροντα και τα ζητήματα χρηματοδότησης θέτουν εμπόδια στην υλοποίηση αυτής της φιλοδοξίας.
Του Απόστολου Τσιμογιάννη* από την ιστοσελίδα ambassadorsatlarge.com
Η Τουρκία επιχειρεί να εκμεταλλευτεί την πίεση που υπάρχει μετά την εκλογή Τραμπ και τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία για αύξηση των αμυντικών δυνατοτήτων της Συμμαχίας, καθώς και την ανάγκη ανάπτυξης της ευρωπαϊκής άμυνας.
Έτσι, απλώνει τα πλοκάμια της στην ευρωπαϊκή ήπειρο και διεκδικεί συμμετοχή στα προγράμματα και τις επενδύσεις υλοποίησης ενός αυτόνομου αμυντικού πλαισίου. Ας μην ξεχνάμε ότι είναι μέλος του ΝΑΤΟ, έχει ειδική τελωνειακή σχέση με ΕΕ και κατέχει υψηλή θέση στην έρευνα, ανάπτυξη και παραγωγή οπλικών συστημάτων (11η παγκόσμια εξαγωγέας) και συστημάτων υψηλής τεχνολογίας.
Από τη άλλη η ΕΕ αποφεύγει την εξάρτηση και την απόδοση ενός ιδιαίτερα στρατηγικού ρόλου στην Τουρκία, λόγω της αναξιοπιστίας της, του ασταθούς οικονομικού περιβάλλοντος, της ανταγωνιστικότητας έναντι αντίστοιχων ευρωπαϊκών βιομηχανιών και του αυταρχικού και απρόβλεπτου καθεστώτος.
Με «όχημα» την αναπτυσσόμενη αμυντική βιομηχανία της, η Τουρκία στοχεύει στο να ξεπεράσει αυτά τα εμπόδια και να αποκτήσει κρίσιμο ρόλο στην ευρωπαϊκή άμυνα. Έτσι, επιδιώκει να δημιουργήσει μία εκ των πραγμάτων ειδική στρατηγική σχέση με την ΕΕ, ούτως ώστε, χωρίς να είναι πλήρες μέλος, να μπορεί να έχει λόγο σε σημαντικές αποφάσεις της.
Ως χώρα εκτός ΕΕ, οι πωλήσεις σε ευρωπαϊκές χώρες προσδίδουν αξιοπιστία και κύρος στο επιχείρημα ότι η Τουρκία είναι σημαντικός παράγοντας στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και στην αμυντική βιομηχανία. Επιπλέον, αποτελεί εργαλείο για την προώθηση διμερών σχέσεων.
Παρά τις επιφυλάξεις ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, επιδιώκουν να συνεργαστούν μαζί της, ως ένας σημαντικός σύμμαχος του ΝΑΤΟ, που έχει βασικό ρόλο σε θέματα ασφαλείας στη Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, προωθώντας ανάλογα συμφέροντά τους στις υπόψη περιοχές .
Οι εξαγωγές εξοπλισμού της Τουρκίας σε ευρωπαϊκές χώρες (κυρίως Βαλκάνια και Ανατ. Ευρώπη), παρουσιάζουν την τελευταία 5ετία σημαντική αύξηση και στο τέλος του 2024, έφθασαν τα 7,15 δις$, αύξηση περίπου 30% σε σχέση με τη προηγούμενη χρονιά.
Δύο πρόσφατες πολύ σημαντικές συνεργασίες δείχνουν την βαθύτερη διείσδυση της τουρκικής βιομηχανίας. Τον Δεκέμβριο 2024, η Ισπανία υπέγραψε συμφωνία συνεργασίας με την Τουρκία για ένα νέο εκπαιδευτικό αεροσκάφος τζετ, το Hürjet της TAI. Αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος μιας ευρύτερης συμφωνίας ανταλλαγής, με την αγορά από την Τουρκία των ισπανικής κατασκευής μεταφορικών αεροσκαφών Airbus A400M (με αυξημένες δυνατότητες έναντι των C-130).
Επίσης επιτεύχθηκε η εξαγορά από τη γνωστή Baykar, της προβληματικής ιταλικής αεροδιαστημικής εταιρείας Piaggio Aerospace, που εξειδικεύεται σε κινητήρες αεροσκαφών (υπόψη πρόβλημα κινητήρων για το αφος KAAN), με την ελπίδα ότι θα αποτελέσει ένα ακόμη σημείο εισόδου στην ιταλική και ευρύτερη ευρωπαϊκή αγορά.
Στο τομέα του ναυτικού, η Τουρκία ξεκίνησε την κατασκευή τριών (εθνικών) πολεμικών πλοίων. Ενός αεροπλανοφόρου 60.000 τόνων, ενός υποβρυχίου και ενός αντιτορπιλικού αντιαεροπορικής άμυνας TF-2000.
Τον Δεκέμβριο του 2024, η Τουρκική STM Defence Technologies, υπέγραψε συμφωνία για τον σχεδιασμό και την κατασκευή δύο πλοίων αναπλήρωσης στόλου για το πορτογαλικό ναυτικό. Η σύμβαση των 123 εκατομμυρίων ευρώ (134,03 εκατ. USD) είναι η πρώτη πώληση πλοίων της χώρας σε μέλος του ΝΑΤΟ ή της ΕΕ, καθώς και η πρώτη σημαντική ευρωπαϊκή αμυντική εξαγωγή πέρα από τα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη.
Η Ουγγαρία υπέγραψε πρόσφατα συμφωνία συνεργασίας με τη Τουρκία, σε θέματα αμυντικής βιομηχανίας και τεχνολογίας. Εγκρίθηκε επίσης η ίδρυση κοινής επιχείρησης παραγωγής τροχοφόρων θωρακισμένων οχημάτων σε Ουγγρικό εργοστάσιο. Ανάλογη συμφωνία είχε προηγηθεί με την Εσθονία.
Η εταιρία Otocar, συμμετείχε σε διαγωνισμό της Ρουμανίας για 1059 ελαφρά τεθωρακισμένα οχήματα, με πρόθεση να μεταφέρει τεχνολογία σε Ρουμανικά εργοστάσια, ώστε η χώρα να καταστεί κόμβος παραγωγής εντός της Ευρώπης.
Το 2023 η τουρκική Nurol Technology, απέκτησε την πλειοψηφία των μετοχών της Γερμανικής Industrie Keramic Horchhein, που ασχολείται με τη παραγωγή α΄ υλών κεραμικών, απαραίτητων σε πολλούς τομείς της βιομηχανίας
Οι τουρκικές εταιρείες, τόσο του ιδιωτικού τομέα, όσο και αυτές που ανήκουν στο Ίδρυμα των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, είναι ενσωματωμένες σε μεγάλο βαθμό, στο ευρωπαϊκό αμυντικό-βιομηχανικό οικοσύστημα, καθώς έχουν διαμορφώσει μακροχρόνιες επιχειρηματικές σχέσεις με αντίστοιχες ευρωπαϊκές.
Η Ιταλία, ειδικά η Leonardo, μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες αεροναυπηγικής στον κόσμο, επιθυμεί τη διεύρυνση της συνεργασίας με την Άγκυρα και δη την Baykar, μάλιστα οι δύο πλευρές αναζητούν τον ακριβή τρόπο, κυρίως στον τομέα των μη επανδρωμένων αεροχημάτων. Η Ιταλία έχει στο παρελθόν προμηθεύσει την Τουρκία με ελικόπτερα και κάποια ραντάρ μέσου βεληνεκούς.
Το Ηνωμένο Βασίλειο, δεδομένου ότι δεν παρεμποδίζεται από κάποια ανάγκη για ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, έχει σταθερές σχέσεις με την Τουρκία, αφού τα τελευταία δέκα χρόνια υπολογίζεται ότι έχουν υπογραφεί συμβόλαια αξίας περί τα 2,2 δισ. ευρώ, τα περισσότερα από αυτά κρίσιμα για τη μελλοντική περαιτέρω ανάπτυξη της τουρκικής αεροναυπηγικής βιομηχανίας.
Υπενθυμίζεται επίσης, ότι για το ελικοπτεροφόρο Anadolu, το οποίο οι Τούρκοι έχουν μετατρέψει σε πλωτή πλατφόρμα μεταφοράς UAV, την τεχνογνωσία έχουν παράσχει οι Ισπανοί.
Επίσης η Τουρκία διαθέτει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα αφενός μεν λόγω χαμηλότερου κόστους παραγωγής και πληθώρας εργατοτεχνικού προσωπικού, αφετέρου δε λόγω μη υποχρέωσης συμμόρφωσης με περιβαλλοντικούς και εργασιακούς κανονισμούς της ΕΕ. Αντίθετα οι ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες αντιμετωπίζουν περιορισμούς τόσο στη χρηματοδότησή τους από τράπεζες, όσο και στη διαμόρφωση ανταγωνιστικών κοστολογίων, από την εφαρμογή ή μη αυτών των κανονισμών.
Εν κατακλείδι, η Τουρκία καλλιεργεί συστηματικά τις συνθήκες συμμετοχής της στο ευρωπαϊκό αμυντικό σύστημα, αλλά και στη περίπτωση που επικρατήσουν αρνητικές γι’ αυτήν εξελίξεις, θα μπορεί να συμμετάσχει έμμεσα, μέσω εξαγορασμένων εργοστασίων ή άλλων στα οποία έχει μεταφερθεί τεχνογνωσία και λειτουργούν επ’ ωφελεία της, εντός κάποιων ευρωπαϊκών χωρών.
*Ο Απόστολος Τσιμογιάννης είναι Υποστράτηγος (ε.α), με μεγάλη επιτελική και διοικητική εμπειρία στον τομέα των Millitary Logistics. Έχει υπηρετήσει σε ανάλογη επιτελική θέση του NATO/NSPA. Είναι τακτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Logistics.
