Σημειώσεις για την Διάσκεψη της Σαγκάης

503

του Γιώργου Ρακκά

Θα μπορούσε να γράψει κανείς ότι πρόκειται για την εκδίκηση της Ιστορίας. Ο άλλοτε “παγκόσμιος Νότος” ξεπροβάλλει με ηγεμονικές διαθέσεις στο παγκόσμιο σύστημα, την ίδια στιγμή που η άλλοτε αποικιοκρατική Δύση βιώνει την ενδόρρηξή της, με τις κοινωνίες της να βυθίζονται στην πολυπολιτιστική σχετικοποίηση, και να βιώνουν τους σπασμούς των ποικυλώνυμων ταυτοτικών συγκρούσεων.

Όμως, ακριβώς αυτή τη στιγμή είναι που γίνεται κατανοητό πεντακάθαρα ότι “παγκόσμιος Νότος” δεν υφίσταται, τουλάχιστον πια. Και ότι αν κάποτε υπήρξε αυτό συνέβη γιατί τον δημιουργούσε το χάσμα που είχε διανοιχτεί μεταξύ του πρώτου κόσμου και των υπολοίπων.

Αυτό, όμως, είναι πλέον παρελθόν. Και δεν έχει κανένα νόημα πια. Δεν υπάρχει κάτι που να συνδέει τη μοίρα και τα συμφέροντα της Κίνας με τη Μιανμάρ, ή την Ταϋλάνδη. Αντίθετα, είναι η Κίνα που επιδιώκει να ασκήσει επιβολή – με τον ίδιο τρόπο που το κάνει στην Ταϊβάν ή το Χονγκ Κονγκ. Εξ άλλου αρεσκόμαστε να λέμε ότι η Κίνα, σε αντίθεση με τη Δύση, δεν επεκτάθηκε ποτέ, ότι έχτισε το Σινικό Τείχος, και ότι έκαψε τα πλοία του ναυάρχου Χε στο Λιμάνι, όταν εκείνος ετοιμαζόταν να πραγματοποιήσει μια εκστρατεία ανακαλύψεων αντίστοιχη με εκείνην του Κολόμβου.

Για το εάν η Κίνα επεκτάθηκε ιστορικά ή όχι, όμως, θα πρέπει να ρωτήσουμε τους γειτονικούς της λαούς (τους Κορεάτες, ή τους Βιετναμέζους – το Θιβέτ), ή να αντιπαραβάλουμε τους χάρτες της αυτοκρατορικής Κίνας μεταξύ του 15ου αιώνα και του 19ου για να διαπιστώσουμε εάν επεκτάθηκε ή όχι και σε βάρος ποιων.

Για τη Ρωσία, ας μην το ψάχνουμε, ήταν και είναι ο ορισμός της ιμπεριαλιστικής δύναμης. Σήμερα, την εκφράζει με τον πλέον παραδοσιακό τρόπο της εδαφικής επέκτασης στην Ουκρανία και την εθνοκάθαρση των Ουκρανών στις κατεχόμενες περιοχές της. Αξίζει να σημειώσουμε δε κάτι και για τον ‘ιμπεριαλισμό’ του Λένιν, μια θεωρία που στρογγύλευε με μαεστρία την ιμπεριαλιστική υφή της ίδιας της Ρωσίας (θεωρώντας την… παρεμπιπτόντως) για να προωθήσει υπόρρητα την ιδέα ότι ο μοναδικός συστηματικός ιμπεριαλισμός είναι των δυτικών καπιταλιστικών δυνάμεων (πράγμα που σε δεύτερο χρόνο διευκόλυνε τη… χρησιμοποίηση της ίδιας θεωρίας ως όχημα για τον ιμπεριαλισμό… της Μόσχας).

Το Ιράν αποπειράθηκε να συστήσει το δικό του ηγεμονικό άξονα, τον οποίον επίσης αποκάλεσε, με οργουελιανό τρόπο και διαθέσεις, ‘άξονα της αντίστασης’ – ο οποίος ωστόσο ασκούσε πραγματική επιβολή στον Λίβανο (βλ. τις διαδηλώσεις των Λιβανέζων, πέρα από κάθε θρησκευτικό διαχωρισμό, εναντίον της Χεζμπολά, ιδίως μετά τη φονική έκρηξη που προκλήθηκε στο λιμάνι της Βηρυτού το 2020), ή ασκεί στην Υεμένη.

Να μιλήσουμε μήπως για την Τουρκία και την νέα Pax Ottomanica που επιδιώκει να χτίσει όχι μόνον επανερχόμενη στην άλλοτε επικράτεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά δοκιμάζοντας να επεκτείνει την επιρροή της έτι περαιτέρω, μέσα στην Ευρώπη, και την Αφρική;

Ή μήπως για το Ισλάμ που βρίσκεται στο απόγειο της εξάπλωσής του, την ίδια στιγμή που προχωράει στην εξάλειψη των αλλόδοξων όχι μόνο στη Μέση Ανατολή (βλ. την ακραία συρρίκνωση των κοινοτήτων που υπήρξαν η κοιτίδα του Χριστιανισμού) αλλά και, αν όχι κυρίως, την Υποσαχάρια Αφρική;

Για να μην πολυλογούμε. Πίσω από τη ρετσέτα του παγκόσμιου Νότου, συνυπάρχουν παλαιές αυτοκρατορίες, οι οποίες, καθώς η περίφημη δυτική ηγεμονία βρίσκεται σε αποδρομή και κατακερματισμό, αξιώνουν να αναβιώσουν μετασχηματιζόμενες σε ηγεμονικούς πόλους στο παγκόσμιο σύστημα. Αυτή είναι η περίφημη ‘πολυπολικότητα’: στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα ολιγοπώλιο δυνάμεων οι οποίες βρίσκουν και μια σύμπτωση στην αυταρχική υφή των καθεστώτων τους.

Επομένως δεν είναι η Δύση και ο παγκόσμιος Νότος, πια.

Είναι η Δύση που, εν τέλει, στο έσχατο στάδιο του δικού της ιμπεριαλισμού, επιφυλάσσει την ενδόρρηξή της – η εικόνα που δείχνει σήμερα το φυλετικοποιημένο Παρίσι, Λονδίνο ή οι Βρυξέλλες, στα όρια μιας εσωτερικής αντιπαράθεσης που λόγω του μεταναστευτικού έχει και εθνοθρησκευτικό χαρακτήρα. Και είναι επίσης και μια ιδεολογία που αναδύεται σε μια πτέρυγα των ελίτ, και των ευκατάστατων τάξεων, η οποία δεν είναι πια Woke αλλά είναι ανοιχτά εθνομηδενιστική, και θέλει να συμμαχήσει με κάθε δυνατό παίκτη εναντίον του συλλογικού εαυτού – της Δύσης, του ευρωπαϊκού πολιτισμού, των επιμέρους εθνικών του συνιστωσών και πάει λέγοντας.

Η φυλετιστική Επανάσταση, του Mathieu Bock-Côté

Όσο για τη μορφή που παίρνει το παγκόσμιο σύστημα; Εμείς, με την παράδοση ενός εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα εναντίον μιας ευρασιατικής αυτοκρατορίας θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε τι σημαίνει «Έθνη Εναντίον Αυτοκρατοριών».

Αρκεί βέβαια να επιστρέψουμε σε αυτήν την παράδοση δημιουργικά. Το ίδιο, μπορεί να μας βοηθήσει και ο Θουκυδίδης, με την Ιστορία του να είναι –όπως έλεγε ο Κορνήλιος Καστοριάδης– μια τραγωδία των διεθνών σχέσεων που πραγματεύεται την ύβρη της υπερεπέκτασης και της διολίσθησης στην ωμή ισχύ. Στον 21ο αιώνα, λοιπόν, Θουκυδίδης αντί Λένιν.

Απέναντι σε αυτήν τη νέα τάξη πραγμάτων, η απάντηση δεν μπορεί να είναι μόνον η Δύση για την Δύση ή η Ευρώπη για την Ευρώπη. Σίγουρα, η ευρωπαϊκή αυτοδυναμία –οικονομική, αμυντική, γεωπολιτική– είναι απαραίτητος όρος και εμείς ως Ελληνισμός θα πρέπει να την έχουμε σαν πρωταρχική μας επιδίωξη ώστε να πάρει αυτή η Ευρώπη μορφή και σχήμα που θα μας προστατεύει και απέναντι στην Τουρκία.

Υπάρχει όμως και ένα άλλο επίπεδο. Τα έθνη εναντίον της αυτοκρατορίας αφορούν και μια παράδοση χειραφέτησης που μας φέρνει πιο κοντά και στους Κούρδους, και στο κίνημα του Ιράν εναντίον των μουλάδων, και στις μεγάλες δημοκρατίες της Ανατολής, τη Νότια Κορέα ή την Ινδία. Μας φέρνει κοντά και στη χριστιανική Αφρική, την οποία θα μπορούμε να προσεγγίσουμε με όρους ισοτιμίας και να την βοηθήσουμε να προστατευθεί καθώς βιώνει τη γενοκτονική πίεση του Ισλάμ. Άρα δεν είναι –πια– η Δύση εναντίον της Ευρασίας.

Όλα τα παραπάνω δεν μπορεί να είναι μόνο στοιχεία μιας κρατικής πολιτικής, αλλά στοιχεία μιας νέας ιδεολογίας χειραφετησιακής (χειραφετησιακής, πρωτίστως από την παρακμή που μας έχει βρει). Η οποία βρίσκεται υπό διαμόρφωση και καλείται να εκφραστεί από ενεργές κοινωνικές δυνάμεις καθώς σε αυτό το πεδίο υφίσταται ένα κενό, μιας και η αριστερά έχει μεταβληθεί σε αντιδραστική πολιτική δύναμη, δεκανίκι ολοκληρωτισμών, συμ-μέτοχος και συνδιαμορφωτής της παρακμής την οποία βιώνουμε τριγύρω.

Υ.Γ. Ο Τραμπ απαντά σε αυτήν τη νέα εποχή των αυτοκρατοριών μ’ ένα εγχείρημα να μεταβάλει την Αμερική μόνη της σ’ ένα τέτοιο πόλο. Εξ ου και η επιθετικότητά του απέναντι στην Ευρώπη, ή η διάθεσή του να υποβαθμίσει τις σχέσεις ισοτιμίας με χώρες όπως η Ιαπωνία η Ινδία, σε άνισες εμπορικά σχέσεις. Το αν αυτή η απάντηση φέρνει αποτελέσματα το είδαμε στην συνάντηση της Σαγκάης, στο πώς η Αμερική καταφέρνει να αποξενώσει και συμμάχους στους οποίους έπρεπε να στηρίζεται, όπως είναι η Ινδία.