του Σπύρου Κουτρούλη από τη Ρήξη που κυκλοφορεί
H εθνική διαμόρφωση του κυπριακού ελληνισμού ταυτίζεται με την εθνογενετική εξέλιξη όλων των Ελλήνων.
Το Δελτίο Φίλων Νέων Χωρών (Κίνηση Αντιαποικιακής Αλληλεγγύης) δημιουργήθηκε από τον ιστορικό Νίκο Ψυρούκη και ορισμένους νέους που προέρχονταν από την πλέον ριζοσπαστική πτέρυγα της νεολαίας της ΕΔΑ. Όλοι οι συνεργάτες, για ευνόητους λόγους, έγραφαν με ψευδώνυμα. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται ο μετέπειτα εκδότης του ΚΑΛΒΟΥ Γ. Χατζόπουλος, που παλαιότερα διηύθυνε το περιοδικό ΠΑΝΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗ, ο Μ. Παπούλιας, ο Λ. Ριζάς, ο Δ. Ιατρόπουλος, ο Π. Σίμιτσεκ και άλλοι.
Η έκδοση χωρίζεται σε δύο περιόδους, η πρώτη περιλαμβάνει το 1964 και η δεύτερη τα έτη 1965–1967. Στα τελευταία μάλιστα τεύχη μετονομάζεται σε Αντιιμπεριαλιστής. Τον Φεβρουάριο του 1967 εκδίδεται το τελευταίο τεύχος.
Όπως αποκαλύπτει και ο τίτλος της, η κίνηση ΦΝΧ, είναι επηρεασμένη από τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα της μεταπολεμικής περιόδου και ιδιαίτερα την κινέζικη επανάσταση. Από το πρώτο τεύχος της είναι σταθερή η αναφορά στον αγώνα του κυπριακού ελληνισμού για Αυτοδιάθεση – Ένωση και στην ανάδειξή του ως του κορυφαίου εθνικού μας ζητήματος. Στα πλαίσια αυτά δεν καταδικάζονται μόνο οι φιλοδυτικές ηγεσίες για εγκατάλειψη της Κύπρου, αλλά και οι ηγεσίες του ΑΚΕΛ και της ΕΔΑ.
Το αρτιότερο κείμενο για το Κυπριακό είναι του Νίκου Ψυρούκη –το οποίο υπογράφει ως Ε. Νικητάκος– και δημοσιεύεται τον Ιανουάριο του 1965, στις σελίδες 5-20, με τον τίτλο «Το Κυπριακό: Tο οξύτερο εθνικό μας ζήτημα». Αφού αναδεικνύεται η κορυφαία σημασία της Κύπρου στην Ανατολική Μεσόγειο και στη διαμόρφωση του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων, καθορίζονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του: «Το Κυπριακό είναι πρώτα απ’ όλα πρόβλημα εθνικοαπελευθερωτικό. Προκλήθηκε από την αποικιακή καταπίεση στο Νησί, καταπίεση που νομοτελειακά έφερε και την εθνικοαπελευθερωτική πάλη των καταπιεζομένων. Ο ελληνικός εθνολογικός χαρακτήρας της Κύπρου καθόρισε και την ιθαγένεια της εθνικοαπελευθερωτικής της πάλης. Ο αγώνας στην Κύπρο είναι εθνικός αγώνας όλου του ελληνικού λαού. Και επειδή οι καταπιεστές υπήρξαν και είναι οι κηδεμόνες της οικονομικής και πολιτικής ζωής της Ελλάδας, η πάλη για την συντριβή τους παίρνει βαθύτερο και καθολικότερο χαρακτήρα. Είναι αγώνας που κλονίζει τα θεμέλια της εθνικής υποτέλειας». Μάλιστα, για όσους μαρξιστές υποτιμούν το εθνικό ζήτημα, ο Ψυρούκης αντιτείνει τη συμβουλή του Ένγκελς προς τους Πολωνούς σοσιαλιστές: «Μέχρι να λυθεί το εθνικό πρόβλημα της πατρίδας τους έχουν όχι μόνο δικαίωμα, αλλά και υποχρέωση να είναι πρώτα απ’ όλα εθνικιστές και ύστερα διεθνιστές».
Η αποικιοκρατία επιχείρησε να δημιουργήσει κοινωνικά στρώματα που να έχουν ταυτίσει την τύχη τους μαζί της και να έχουν, κατά συνέπεια, συνείδηση ανθενωτική, ενώ έντεχνα χρησιμοποιούσε τους Τουρκοκύπριους κατά των Ελληνοκυπρίων.
Ο Ψυρούκης θεωρεί ότι η πορεία της εθνικής διαμόρφωσης του κυπριακού ελληνισμού ταυτίζεται με την εθνογενετική εξέλιξη όλων των Ελλήνων. Την πορεία αυτή δεν θα την αντιμετωπίσει στενά οικονομίστικα, αλλά θα δει τον δραστικό ρόλο που έχουν παράγοντες όπως η κοινότητα του εδάφους, η γλωσσική ενότητα, η ψυχοσύνθεση. Γι’ αυτό, για να κατανοήσουμε το εθνικό ζήτημα, «δεν αρκεί να γνωρίζουμε πώς σχηματίστηκε η οικονομική κοινότητά του. Πρέπει να γνωρίζουμε τον ρόλο που έπαιξαν όλες οι σχέσεις που συγκροτούν ένα έθνος και που αντανακλώνται στην εθνική συνείδηση». Η εθνογενετική εξέλιξη του ελληνισμού θα ξεκινήσει από τους Πελασγούς και του Κρήτες και θα συνεχίσει να συγκροτείται ως ιδιαίτερη ταυτότητα ως τους νεώτερους χρόνους. Οι διάφοροι κατακτητές, Ενετοί, Οθωμανοί, Άγγλοι, δεν θα καταφέρουν να καταστείλουν την ελληνική ταυτότητα, αλλά θα προκαλέσουν, ως αντίδραση, την ενίσχυσή της.
Ο Ν.Ψυρούκης μνημονεύει τη δήλωση του νομοθετικού σώματος της Κύπρου το 1903: «Τον κυπριακό λαό ούτε τα πλούτη της Προστάτριας θαμβούσιν, ούτε η πενία της Ελλάδος τον φοβίζει. Ο μόνος πόθος, το μόνον αυτού όνειρον, είναι η μετά της μητρός Ελλάδος ένωσις». Θα διαπιστώσει ότι οι πολλαπλές εξαρτήσεις και κηδεμονίες του νεότευκτου ελληνικού κράτους θα εμποδίσουν τη λύση του εθνικού ζητήματος, ώστε «το κράτος αυτό ακολούθησε την πολιτική των φιλικών σχέσεων με τον σουλτάνο και έφτασε να καταδιώκει και τους αγωνιστές της Κρήτης».
Σε κάθε ιστορική περίοδο, το κυρίαρχο αίτημα για την Κύπρο είναι η Ένωση. Η συμφωνία της Ζυρίχης είναι για τον Ν.Ψυρούκη προδοσία. Η εξήγηση είναι ότι ήδη από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο η ελληνική άρχουσα τάξη «είναι κοσμοπολίτικη και βρίσκεται σε άμεση σύνδεση και συνεργασία με τα παγκόσμια μονοπώλια των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων». Ιδιαίτερο ρόλο στη διαμόρφωση αυτών των χαρακτηριστικών θα παίξει ο χρηματοοικονομικός και εφοπλιστικός κλάδος, οπότε ο ηρωικός αγώνας της ΕΟΚΑ το 1955-1959 και οι θυσίες και τα μαρτύρια των αγωνιστών δεν θα έχουν το προσδοκώμενο αποτέλεσμα της εθνικής ολοκλήρωσης. Επίσης, η προσπάθεια να αναδειχθεί ως κύριο πρόβλημα η σχέση ανάμεσα στους Έλληνες και Τούρκους της Κύπρου, απομειώνει και συγκαλύπτει την κύρια πλευρά του κυπριακού ζητήματος, το οποίο θα λυθεί μόνο με την «ένωση της Κύπρου με μια αντιμπεριαλιστική Ελλάδα».
Βεβαίως, όπως επισημάναμε, αναφορές στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του κυπριακού ελληνισμού υπάρχουν στα περισσότερα τεύχη. Στο τεύχος 2 του 1964 παρατίθεται άρθρο των Νιου Γιόρκ Τάιμς, όπου αναφέρεται ότι το σύνθημα της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα είναι «δηλητήριο» που εκθέτει σε κίνδυνο την ειρήνη και ότι «η απαγόρευση της Ένωσης έχει την ίδια θέση στο διεθνές δίκαιο, όπως η απαγόρευση ενός αυστριακού Άνσλους στη Γερμανία». Στο τεύχος 3/1964 αναφέρονται δηλώσεις του Β. Λυσσαρίδη για την Ένωση. Στο τεύχος 4/1964 επισημαίνεται ότι η Ελλάδα ήταν «υποχρεωμένη να θυσιάζει τα εθνικά μας συμφέροντα, την υπόθεση της Κύπρου, για να ικανοποιεί τις απαιτήσεις και να εξυπηρετεί τα αποικιακά στρατηγικά σχέδια των Αγγλοαμερικάνων». Στο τεύχος 6/1964 αναφέρεται ψήφισμα από συγκέντρωση των Φ.Ν.Χ. για την Κύπρο, στις 12.8.1964, που τονίζεται: «Μία είναι η λύση του κυπριακού προβλήματος: η Ένωση με την Ελλάδα, και θ’ αγωνιστούμε μέχρι την τελική επιβολή της. Δεν υπάρχει κυπριακός λαός και ανεξάρτητο κυπριακό κράτος. Υπάρχει ελληνικός λαός, στην Ελλάδα και την Κύπρο, ελληνικό έθνος και ελληνικό κράτος. Δεν μπορούν να υπάρχουν δύο Ελληνικά κράτη, το Ελληνικό έθνος κομματιασμένο, επειδή έτσι θέλουν οι οποιοιδήποτε μεγάλοι «Σύμμαχοι και Φίλοι» και οι οποιοιδήποτε αφελείς συνθηκολόγοι», ενώ καλεί την ελληνική κυβέρνηση να ενισχύσει ένοπλα τους Ελληνοκύπριους «στο ξεκαθάρισμα όλου του νησιού απ’ τις ένοπλες συμμορίες των Τουρκοκυπρίων», και θα καταλήξει με το σύνθημα «Ζήτω η Κύπρος – πρωτοπορία του εθνικοαπελευθερωτικού μας αγώνα, Ζήτω η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, Ζήτω η αδέσμευτη αντιιμπεριαλιστική Ελλάδα».
Με την παρέλευση δεκαετιών και τη μεσολάβηση τραγικών ιστορικών γεγονότων, η απελευθέρωση της Κύπρου και η ενοποίηση του γεωπολιτικού χώρου Ελλάδας- Κύπρου είναι αναγκαία συνθήκη επιβίωσης του ελληνισμού, που προϋποθέτει όμως τη χειραφέτηση από τις διεθνείς του δεσμεύσεις και δουλείες.
