του Κώστα Γεώρμα
Οι εξελίξεις στον τομέα της κοινωνικής προστασίας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές. Ασφαλώς, στον βαθμό που η κοινωνική προστασία αποτελεί ιστορικά στοιχείο ενός εθνικού σχεδιασμού, δεν θα ανέμενε κανείς από μία κυβέρνηση, η οποία διαθέτει την πρωτοτυπία να υπακούει σε τέσσερα αφεντικά (Αμερικάνοι, ΕΕ, Ισραήλ, Τουρκία), να προχωρήσει σε ενέργειες για την αντιμετώπιση φαινομένων όπως η ανεργία, η διεύρυνση της φτώχειας και ό,τι αυτή συνεπάγεται.
Σ τα τελευταία στοιχεία που παρουσίασε η ΕΛΣΤΑΤ υπάρχουν κάποιες ιδιαίτερα ανησυχητικές ενδείξεις. Η ένδειξη ότι η φτώχεια θα χτυπήσει σε μεγάλο βαθμό τους εργαζόμενους σχετίζεται με δύο παραμέτρους. Κατ’ αρχάς, όπως δείχνουν τα στοιχεία, ιδιαίτερα από την τελευταία τριμηνιαία έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ, από την ανεργία πλήττονται κατά κύριο λόγο άνδρες στην παραγωγική ηλικία, αλλά και νέοι. Τα μεγαλύτερα ποσοστά αύξησης της ανεργίας συναντώνται στις ηλικίες από 15-44. Εάν κοιτάξουμε και τη μηνιαία έρευνα της ΕΣΤΑΤ, βλέπουμε ότι η ανεργία των νέων έχει εκτοξευτεί στα ύψη, ενώ κατά πόδας ακολουθούν οι κατηγορίες 29-44 και οι μεγαλύτεροι. Μάλιστα, είναι ενδιαφέρον ότι τα ποσοστά ανεργίας των γυναικών δεν αυξάνονται όσο και των ανδρών.
Το τελευταίο συμβαίνει για δύο λόγους. Πρώτον, οι τομείς που αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα από την κρίση είναι κατ’ εξοχήν ανδροκρατούμενοι. Οικοδομή-κατασκευές, μεταποίηση, αλλά και γενικότερα, στον πρωτογενή και τον δευτερογενή τομέα, η μείωση της απασχόλησης είναι εντονότερη (7,7% και 13,8% αντίστοιχα), ενώ στον τριτογενή, όπου οι γυναίκες απασχολούνται σε μεγαλύτερο βαθμό, έφτασε μόλις το 2,2%. Μάλιστα, εάν συνυπολογίσουμε ότι τομείς όπως επισκευές οχημάτων, ενημέρωση, τέχνη και διασκέδαση, επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες, δεν παρουσιάζουν –ακόμα– μεγάλες μειώσεις στην απασχόληση, τότε πρέπει να αναμένουμε ότι, την επόμενη περίοδο, όταν η κρίση θα φθάνει σε παροξυσμό, η ανεργία των ανδρών θα αυξηθεί κατακόρυφα. Ένας δεύτερος παράγοντας, ο οποίος τώρα θα αρχίσει να αναδεικνύεται, είναι η μεταναστευτική εργασία. Με τον ερχομό της κρίσης, όλοι συμφωνούν ότι ο τομέας της παραοικονομίας έχει επεκταθεί. Σήμερα, οι εργοδότες, όντας συνηθισμένοι στη μαύρη εργασία, προτιμούν να συνεχίσουν να απασχολούν μετανάστες, παρά να προσλάβουν έναν Έλληνα. Όπως είναι γνωστό, λόγω της άφθονης προσφοράς μαύρης εργασίας, οι εργοδότες προσλαμβάνουν εργαζόμενους έπειτα από «πλειοδοσία». Οι εργοδότες, μάλιστα, όπως πιστεύουμε ότι θα δείξουν και τα νέα στοιχεία, προτιμούν όχι τους εγκατεστημένους μετανάστες, αλλά μετανάστες που ακόμα έχουν τη λογική του «οικονομικού ατόμου χωρίς άλλες ιδιότητες», γιατί οι τελευταίοι είναι οι πιο ευέλικτοι και είναι αυτοί που θα εργαστούν με έναν μισθό όσο όσο.
Το αποτέλεσμα αυτών των διεργασιών είναι ότι οι Έλληνες αρχηγοί οικογενειών, μέσα από την πολιτική της κυβέρνησης, ωθούνται μαζικά στην ανεργία. Εάν μάλιστα σε αυτούς συνυπολογιστούν οι δεκάδες χιλιάδες μικρομεσαίοι (έμποροι, βενζινάδες, ψιλικατζήδες κ.λπ.) οι οποίοι, μη κατορθώνοντας την κάλυψη των λειτουργικών τους εξόδων, προχωρούν στο κλείσιμο των επιχειρήσεών τους, οι μηχανικοί και άλλοι που, μολονότι άνεργοι, δεν καταγράφονται ως τέτοιοι, στην επόμενη περίοδο θα έχουμε σίγουρα την έκρηξη μίας κοινωνικής βόμβας. Γιατί όλοι αυτοί οι άνθρωποι, που ωθούνται στην ανεργία σήμερα, είναι βασικά αρχηγοί οικογενειών και είναι αυτοί που με το εισόδημά τους στήριζαν τα άλλα μέλη της οικογένειας.
Τι σημασία έχει όμως αυτό; Γνωρίζουμε ότι το υποτιθέμενο κοινωνικό κράτος στη χώρα μας δεν έχει διαμορφώσει κανένα δίχτυ στοιχειώδους ασφάλειας για τα πρόσωπα που βρίσκονται σε ανάγκη. Ακόμα και το επίδομα ανεργίας δίνεται μόνο υπό προϋποθέσεις και αδυνατεί να καλύψει κοινωνικές κατηγορίες όπως π.χ. έμποροι που κλείνουν από ανάγκη τα καταστήματά τους, μακροχρόνια άνεργοι, άτομα που δουλεύουν περιστασιακά ή με μερική απασχόληση, νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας. Όπως, άλλωστε, έχουν καταδείξει και μελέτες ερευνητών, όπως οι Ζωγραφάκης-Μητράκος, η κύρια στήριξη προς τους ανέργους στην Ελλάδα προέρχεται από οικογενειακούς πόρους και όχι από τα επιδόματα .
Το παραπάνω γεγονός έρχεται να συναντήσει τη συστηματική υπονόμευση του κοινωνικού κράτους από τον εσμό των μνημονιακών, με την προπαγάνδα περί κατασπατάλησης δημόσιου χρήματος μέσω επιδομάτων.
Στον βαθμό που ο κύριος φορέας στήριξης ήταν η οικογένεια, σήμερα αυτή βρίσκεται υπό πίεση. Οι φορομπηχτικές πολιτικές των Βενιζέλου-Πλασκοβίτη και η συνεχής υπονόμευση του εισοδήματος της οικογένειας μέσα από ανερμάτιστες πολιτικές, δυσχεραίνει ή και καθιστά αδύνατον πλέον τον ρόλο της οικογένειας ως θεσμού κοινωνικής προστασίας. Η Ελλάδα αποτελεί πλέον το πειραματικό εργαστήρι για τον τρόπο διάλυσης του νοτιοευρωπαϊκού μοντέλου κοινωνικού κράτους και της μετατροπής του σε άκρατο νεοφιλελεύθερο κράτος. Τα μοντέλα που εφαρμόστηκαν στις χώρες της Λατινικής Αμερικής ωχριούν μπροστά σε αυτά που μας ετοιμάζουν οι σοσιαλιστές του ΠΑΣΟΚ.
Η απομείωση των κοινωνικών επιδομάτων θα έχει αποφασιστική επίπτωση όχι μόνο στους ανέργους: Τα άτομα με ειδικές ανάγκες, τα παιδιά και οι δομές προστασίας των παιδιών, η διεύρυνση του φαινομένου των αστέγων, που παρατηρείται πλέον σε καθημερινό επίπεδο, η κατάρρευση της δημόσιας εκπαίδευσης μέσα από τις πολιτικές του υπουργείου Παιδείας, η μείωση της παροχής υπηρεσιών υγείας μέσα από τις πολιτικές του υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αναλγησίας, προμηνύουν ένα δυσοίωνο μέλλον για το ελληνικό σύστημα κοινωνικής προστασίας.
Κατά μία τραγική ειρωνεία, την ώρα που η οικογενειοκρατία οδηγεί στην κατάρρευση τη χώρα, καταρρέει και η οικογένεια ως παράγοντας κοινωνικής προστασίας. Αυτό θέτει το αίτημα για σχεδιασμό ενός συστήματος κοινωνικής προστασίας που θα βασίζεται σε καθολικές παροχές και θα καλύπτει το σύνολο των κοινωνικών ομάδων που πλήττονται. Ένα τέτοιο σύστημα πρέπει να θέσει άμεσες προτεραιότητες. Οι ομάδες που πρέπει να καλύπτει είναι οι αρχηγοί οικογενειών (άνδρες-γυναίκες), τα παιδιά, τα ΑΜΕΑ. Η κάλυψη αυτή θα πρέπει να στοχεύει τόσο στην παροχή εισοδήματος-επιδομάτων, όσο και στην παροχή υπηρεσιών. Τελικός στόχος, λόγω της σταδιακής εμβάθυνσης της κρίσης, πρέπει να είναι η παροχή ενός ελάχιστου αξιοπρεπούς, κοινωνικού και οικονομικού επιπέδου διαβίωσης για όλους. Για την εξεύρεση των πόρων οι πολιτικές είναι απλές και προφανείς: καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής, κατάργηση των ασφαλιστικών προνομίων συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, όπως οι δημοσιογράφοι, οι μηχανικοί, οι υπάλληλοι της Τράπεζας της Ελλάδος και των ΔΕΚΟ, καθώς και η δημιουργία ενός συστήματος κοινωνικής προστασίας με βάση τις αρχές της αλληλεγγύης και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η πελατειακή ανάπτυξη του συστήματος κοινωνικής προστασίας έφθασε πλέον στα όριά της. Καιρός για τη ριζική μεταρρύθμισή του.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Σταύρος Ζωγραφάκης-Θόδωρος Μητράκος, «Ο κίνδυνος χαμηλού εισοδήματος στα νοικοκυριά με ανέργους στη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης», παρουσίαση στην ημερίδα της Τράπεζας της Ελλάδος Κοινωνική πολιτική και κοινωνική συνοχή στην Ελλάδα σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, Αθήνα, 13 Μαΐου 2011.
2. Ναι, είναι αυτά τα επιδόματα που όλος ο νεο-σοσιαλφιλελεύθερος εσμός των μνημονιακών προσπαθεί να μας πείσει ότι είναι πολλά. Γι’ αυτό άλλωστε η κ. Κατσέλη έδωσε στον ΟΟΣΑ 680.000 ευρώ για να κάνει …μελέτη πώς θα περικοπούν!
