ΠΙΤΣΟΣ, η ιστορία μιας απεργίας

527

«Βία στη βία των αφεντικών»

Μια νέα ευκαιρία να φανεί η δυνατότητα “συμβιβασμού” και ταυτόχρονα η ανάπτυξη του ανταγωνισμού των εργατών με το κεφάλαιο δόθηκε με τη δίκη που έγινε στις 30 Ιούλη με θέμα παράνομες απολύσεις.

Και πάλι, γύρω απ’ αυτή τη δίκη, σπέρνονται στον κόσμο οι γνωστές αυταπάτες: “Αν κερδίσουμε το δικαστήριο…” “Όμως στην πράξη τι έγινε στο δικαστήριο; Πέρα από το ότι εμφανίστηκε η σπάνια περίπτω­ση ενός εισαγγελέα που δε θέ­λησε να ταυτιστεί με την ταξική δικαιοσύνη και την κατάγγειλε, για να φτάσει όπως μαθαίνουμε στη Βόρεια Ελλάδα, το κλίμα που δημιούργησαν οι εργάτες στο δικαστήριο κάθε άλλο παρά συμβιβαστικό ήταν. Κυνηγούσαν παντού τους διευ­θυντές και τους απεργοσπάστες “μάρτυρες”, τους έρριχναν δίφραγκα σα ζώα σε τσίρκο, τους χτυπούσαν όπου μπορούσαν να τους ξεμοναχιάσουν. Κι αυτά μέσα στο “ιερό” δικαστήριο. Δε φοβόντουσαν ούτε την αστυνο­μία ούτε την “τυφλή” εξουσία. Και πάλι οι εργάτες έβγαιναν έξω από το σενάριο που έβλεπε η διοίκηση του σωματείου.

Εμπρός σ’ αυτούς τους “εξτρεμισμούς” των εργατών, επεμβαί­νουν όλοι οι “συνετοί” για να επιβάλουν την “τάξη”. “Έτσι, τις υπόλοιπες μέρες στο δικαστήρια (γίνεται κάθε προσπά­θεια οι εργάτες να πάψουν να βρίσκονται σ’ ένα χώρο όπου έ­χουν την ευκαιρία να κυνηγάνε διευθυντές και απεργοσπάστες, και να μεταφερθούν στο …”δι­καστήριο”, δηλαδή να μπουν μέσα στο κλίμα της δίκης και να περιμένουν (πια να βγει κάτι απ’ αυτή. Κ’ αυτό τον τρόπο οι ρεφορμιστές περνούσαν το συμ­βιβασμό τους στους εργάτες.

Και επειδή η δίκη φυσικά χάθηκε (!), για δυο μέρες επικρατεί παγωμάρα στο εργοστάσιο.

“Αντίθετα, διευθυντές, προϊστάμενοι, εργοδηγοί εντείνουν τις πιέσεις. Οι 15 απεργοσπάστες διπλασιάζονται.

Είναι φανερό πως χρειάζε­ται μια απάντηση. Η ίδια η διοίκηση του σωματείου, που τόσο καιρό κρατάει τους εργάτες μέσα για να μην κάνουν  τίποτα, υποχρεώνεται να τους δώσει το “ελεύθερο”. Και στις 7 Αυγού­στου γίνεται το επόμενο σημαντικό βήμα: Βία στη βία των  αφεντικών. Αυτό το “προβοκατόρικο” σύνθημα περνάει επιτέ­λους στην πράξη.

Μαζικά, εκατοντάδες εργά­τες γυρίζουν σ’ όλο το εργοστάσιο, κυνηγάνε τους απεργοσπά­στες, τους διευθυντές και εργοδηγούς με κλωτσιές. Το κεν­τρικό σύνθημα της πορείας εί­ναι: “Όπου και να πάτε, το ξύλο θα το φάτε”, “Έξω όλοι οι πουλημένοι”, καθώς και η “πο­λεμική κραυγή” των εργατών του Πίτσου: “Εε-οοπ”, που ενώ από πρώτη άποψη δε λέει τίποτα, όμως έλεγε τόσα πολλά για τους εργάτες ώστε η δεξιά της απεργίας (διοίκηση, ΕΣΑΚτζήδες, υ­πεύθυνοι) έκανε ότι μπορούσε για να μην ακούγεται. Πάνω στους διευθυντές πέφτουν κα­φέδες, σκουπίδια και νερά. Τζάμια τινάζονται. Μπρος σ’ αυτή την πορεία των εργατών, φεύ­γουν πανικόβλητα τα ανθρωπά­ρια, οι λακέδες του αφεντικού.

Οι εργάτες ανεβαίνουν στα γραφεία συνεχίζοντας το κυνη­γητό στους διευθυντές, προϊστάμενους και υπάλληλους που τρέχουν να κλειδωθούν μέσα. Βγαίνουν από τα παράθυρα και με γροθιές υψωμένες χαιρετάνε τους απολυμένους. Το εργοστάσιο, μέσα σ’ ένα παραλήρημα ενθουσιασμού, έχει επιτέλους καταληφθεί στην πράξη. Έστω και για λίγο.

Το μίσος των εργατών ξε­σπάει συγκεκριμένα, όχι ενάν­τια στα αφηρημένα αφεντικά, την “Ανώνυμη Εταιρία, αλλά ενάντια στα όργανα του κεφαλαίου, ενάντια σε διευθυντές, εργοδηγούς, χαφιέδες. Και μ’ αυτούς έγινε η φυσική αντιπαράθεση.

Σ’ αυτόν βοήθησαν πολλά. Κατ’ αρχήν το ότι η πάλη δινότανε μέσα στο εργοστάσιο. Άρα αντιμετώπισε άμεσα τον ιεραρχι­κό μηχανισμό του κεφάλαιου.

Και το κυριότερο, ότι σ’ αυτή την απεργία υπήρχαν ελάχι­στοι απεργοσπάστες, ενάντια στους οποίους εκδηλώνεται συ­νήθως το μίσος των απεργών. Στον Πίτσο, αυτοί οι διάμεσοι ανάμεσα στο κεφάλαιο και τους εργάτες δεν υπήρχαν. Έτσι ο αγώνας μπόρεσε να αποχτήσει έναν πολύ καθαρότερο χαραχτήρα αντιπαράθεσης.

Κι αυτό είναι δεμένο και με τη φύση της κινητοποίησης, που δεν πρόκειται για μισθολογικές αυξήσεις αλλά για πάλη εξουσίας, για την εξουσία των εργατών να παρεμβαίνουν στους νόμους του κεφάλαιου.

Έτσι, (με βάση αυτή την κατάσταση), η σύγκρουση πήγε πιο πέρα. Έγινε σύγκρουση με όλο τον ιεραρχικό μηχανισμό εξουσίας του κεφάλαιου, με όλους εκείνους που μας επιβάλουν συγκεκριμένα τους νόμους των αφεντικών, μας  ελέγχουν, μας επιβάλουν τους ρυθμούς δουλειάς, μας επιβάλουν τη “γνώση” και την  επιστήμη” του κεφάλαιου. Κι αυτό ήταν μια κατάχτηση τεράστιας σημασίας. Από τη μια για πρώτη φορά μετά τη μεταπολίτευση, η εξάσκηση της βίας των εργατών, από την άλλη η όξυνση της αντιπαράθεσης με τον επιστημονικό μηχανισμό καταπίεσης του κεφάλαιου. Αυτό επέτρεψε να γίνει ένα άλμα στην ταξική συνείδηση της μά­ζας των εργατών. Οι εργάτες κατάλαβαν πως “επιστήμονας” θα πει όργανο του κεφάλαιου για το καλύτερο ξεζούμισμά μας. Κι όπως είπαν σ’ ένα μικρό χαφιεδάκο που τον είδαν με τα βι­βλία στο χέρι: “Διαβάζεις, ε, για να μάθεις  πως να εκμεταλ­λεύεσαι καλύτερα τους εργάτες”. Οι “μορφωμένοι”, που πα­ραδοσιακά τους θαύμαζε ο λαός μας, χάσανε αρκετό από το φωτοστέφανό τους στον Πίτσο, με κλωτσιές.

Αυτό το γεγονός αποτελούσε πράγματι και το αποκορύφωμα της απεργίας. Ο ενθουσιασμός είχε φτάσει στο ψηλότερο ση­μείο του. Έντρομοι οι διευθυντές υποχρεώθηκαν να (δεχτούν το σωματείο μέσα στο εργοστάσιο για να καλμάρουν τα πράγματα. Από κει και πέρα θα κρινόταν πράγματι η τύχη της απεργίας. Και εδώ, για μια ακόμη φορά, φάνηκε η έλλειψη μιας άλλης εργατικής πρωτοπορίας, που θα τραβούσε τα πράγματα στη συνέχειά τους. Όμως αντί γι’ αυτή την εργατική πρωτοπο­ρία το μόνο που υπήρχε ήταν μια διοίκηση που νόμισε πως είχε πετύχει μια νέα πίεση. Και τώρα θάπρεπε να σταματή­σει. Έτσι, αντί για κλιμάκωση διάλεξε τη φθορά. Γιατί ήταν φανερό. Μετά απ’ αυτή τη μέρα, υπήρχαν δυο δυνατότητες  ή να συνεχιστεί η εργατική επίθεση, που θα σήμαινε στην πράξη “κατάληψη”, έστω και αν δεν έπαιρνε την τυπική μορφή μιας κατάληψης, αλλά θα σήμαινε τον αποκλεισμό και το κυνήγι των απεργοσπαστών, την ουσιαστική κατοχή των εργατών πάνω στο εργοστάσιο. Αυτό το γεγονός εξάλλου θα πλάταινε από μόνο του και τη λαϊκή συμπαράσταση. Ή θα άρχιζε η φθορά της απεργίας.

Κι αυτή ήταν η γραμμή πού ακολουθήθηκε. Η γραμμή της φθοράς.

Η φθορά

 

Μετά από λίγες μέρες αναταραχής και μικροδιαδηλώσεων (όπου πέφτει και το σχετικό ξύ­λο), που όμως εμποδίζονται από τη διοίκηση, αρχίζει μια μακρόχρονη περίοδος φθοράς. Μια περίοδος που κράτησε κον­τά ένα μήνα.

Αρχικά απολύονται άλλοι 70 απ’ αυτούς που είχαν συμμε­τάσχει στην “πορεία ενάντια στα γραφεία”. Οι απολυμένοι ξεπερνάνε πια τους 200. Μέσα στο εργοστάσιο, στο βαθμό που εμποδίζεται η κλιμάκωση, τ’ αφεντικά παίρνουν σιγά-σιγά το πάνω χέρι. Οι προκλήσεις τους, όπως το να δουλεύουν οι ίδιοι οι προϊστάμενοι την ώρα της στάσης, περνάνε. Οι απεργοσπάστες αυξάνονται σταδιακά και αρχίζουν να δουλεύουν το απόγευμα. Τελικά ένα κομμάτι τής παραγωγής αρχίζει να βγαίνει.

Είναι φανερό πως η εσωτερική δυναμική έχει σχεδόν εξα­φανιστεί, εκτός από αναλαμπές. Και οι μέσα ζητάνε από εμάς τους απ’ έξω να πάρουμε την πρωτοβουλία. Όμως έξω τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα, στο βαθμό που δεν παίρνεται καμιά πρωτοβουλία, και αντίθετα γίνονται συστάσεις στους απολυμένους να πιάσει δουλειά όποιος έχει ανάγκη. Και άλλω­στε, στο βαθμό που σπάει η δυναμική “μέσα” στο εργοστάσιο, η απεργία αρχίζει να “ξεχνιέ­ται” ακόμα και από τις εφημε­ρίδες και γίνεται όλο και πιο δύσκολο  το έξω.

Με την εξέδρα τα πράγματα δυσκολεύουν όλο και περισσότερο.  Από τη μια η αστυνομία προσπαθεί να την κόψει, από την άλλη η διοίκηση κάνει ότι μπορεί για νά μην αποτελεί θέμα αντίθεσης με την αστυνομία και πόλο συσπείρωσης του κό­σμου. Η κατάληξη ήταν ότι τελικά η ίδια η διοίκηση κατάρ­γησε την εξέδρα. Είναι φανερό πως δεν αντέχει άλλο αυτό τον αγώνα και θέλει να βρει τρόπο να τον τελειώσει. Πρόκειται για έναν αγώνα τέτοιας έκτα­σης και κλίμακας που την ξε­περνούσε μερικές χιλιάδες μίλια.

Κι αυτό πια εντείνεται με­τά την περιβόητη συνέλευση των μετόχων της εταιρίας  στις 29 Αυγούστου, που πάλι η δεξιά γραμμή περίμενε πως “κάτι θα έδινε”. Ήταν η “τελευταία ευκαιρία”. Όταν όμως αποδείχτηκε ότι τίποτα δε μπορούσε να βγει κι από κεί, η δεξιά πήρε πια οριστικά την απόφασή της: η απεργία έπρεπε νά λήξει.

Μπροστά σ’ αύτή την κατάσταση αρχίζουν νά πληθαίνουν ανάμεσα στους εργάτες και κείνοι πού αρχίζουν πια νά βλέ­πουν τη φύση της διοίκησης κι αναζητάνε κάτι άλλο. Αυτό πού υπάρχει από την αρχή, η μόνι­μη παρεμπόδιση του αγώνα, αρ­χίζει να συνειδητοποιείται. Ο­ρισμένοι εργάτες, βλέποντας ότι τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο, δοκιμάζουν νά επέμβουν.

Απεργοσπάστες και ξεπούλημα

 

Όπως είδαμε, μερικές δε­κάδες εργάτες αρχίζουν να ξεπερνάνε πια τη διοίκηση και τη δεξιά ΣΥΝΕΙΔΗΤΑ. Βλέπουν την αναγκαιότητα να κάνουν κάτι άλλο. Τα απογεύματα έρχον­ται έξω από το εργοστάσιο και προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τους απεργοσπάστες. Ήδη τους έχουν κυνηγήσει στα αυτοκίνητά τους, από δω κι από κεί. Αυτό γίνεται προσπάθεια να γίνει πιο συστηματικά τα απογεύματα. Συνολικά καμιά πενηντα­ριά εργάτες νοιώθουν την ανάγκη νά δράσουν.

Στις 4 Σεπτέμβρη, το θρά­σος ενός απεργοσπάστη οδηγεί σε ξύλο. Πιάνονται μερικοί εργάτες και ένας απ’ αυτούς βα­σανίζεται από το φασίστα Σκομπλάκη, διοικητή της ασφάλειας του Ρέντη και μέτοχο στη σκευωρία ενάντια στο Σερίφη. Μια εργάτρια πού πηγαίνει κουβέρ­τες στο τμήμα χτυπιέται από τον ίδιο φασίστα.

Την επόμενη μέρα η αστυνομία διώχνει τούς απολυμένους μπροστά από το εργοστάσιο κουβαλώντας κλούβες: και ΜΑΤ που μένουν πια μόνιμα εκεί. Και τότε η διοίκηση αποφασίζει να δώσει τη χαριστική βολή. Ξα­φνικά, χωρίς να πουν τίποτα σε κανένα, στις 7 Σεπτέμβρη κηρύσσουν “αναστολή” της απεργίας για συνομιλίες”, μέσα σε συνθήκες αστυνομοκρατίας και τρομοκρατίας μέσα στο ερ­γοστάσιο, δηλαδή για το ουσιαστικό της σπάσιμο.

Η δυσαρέσκεια ανεβαίνει, ακούγεται η λέξη “πουλημένοι” για πρώτη φορά. Μετά από λί­γες μέρες η αναστολή παίρνε­ται πίσω αλλά τώρα πια έχει δοθεί το τελικό χτύπημα.

Και τότε οι ΕΣΑΚτζήδες (που αποτελούσαν μια ασήμαντη μειοψηφία αλλά είχαν ήδη παίξει το ρόλο τους σαν “υπεύθυνοι”) κρίνουν πως είναι καιρός να περάσουν στην “επίθεση”. Αφού πρώτα κριτικάρουν από τα “αριστερά” τη διοίκηση σε σχέση με την αναστολή, και ενώ πια αρκετοί έχουν μπει μέσα (πε­ρίπου 100 εργάτες), προτείνουν να μη γίνει πια απεργία αλλά “στάσεις”, δηλαδή ένας κόσμος πού είναι πια αρκετά αδύναμος να βρεθεί μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες τρομοκρατίας ώστε να σπάσει εντελώς (κι. αυτό όταν όλη την προηγούμενη περίοδο ζητούσαν να σταματήσουν οι στάσεις και να γίνει απεργία, για να κάνουν τους “αριστερούς”). Ο στόχος τους είναι σαφής. Ήδη υπάρχουν δικοί τους απεργοσπάστες μέσα στο εργοστάσιο. Υπολογίζοντας ότι η απεργία και το σωματείο έχουν πια τε­λειώσει, θέλουν να ξαναμπεί μέσα ο κόσμος για να μπορέ­σουν να ξαναστήσουν το κλαδι­κό τους, αφού πια θάχει σπά­σει το εργοστασιακό που “πού­λησε”.

Τελικά, σε συνέλευση που παρόλα αυτά συμμετέχουν 500 άτομα και όπου επικρατεί τρομερός ενθουσιασμός, αποφασίζεται απεργία.

Όμως πια με τις μανούβρες των ΠΑΣΟΚτζήδων της διοίκησης από τη μια και των ΕΣΑΚτζήδων από την άλλη, ο στόχος των εργατών, να κλείσει το “Νταχάου”, πέτυχε μόνο μερικά (μια και τελικά στο εργοστάσιο βρέθη­καν 350 εργάτες).

Δίκη και τέλος

 

Και γίνεται η δίκη, του σω­ματείου για παράνομη απεργία. Νέες … ελπίδες. Αν το δικα­στήριο… Κι όμως, πάνω από 250 άτομα έρχονται στη δίκη, μέσα στους διαδρόμους και στο δρόμο “περιποιούνται” όσο μπορούν τους λακέδες των αφεντι­κών, κάνουν και διαδήλωση στο Πειραιά.

Φυσικά το δικαστήριο κατα­δικάζει το σωματείο. Και αρ­χίζει να μπαίνει μέσα στο ερ­γοστάσιο κι άλλος κόσμος, με βάση τη γραμμή να μπούμε μέσα για να μη χαθεί η κατάσταση. Μέσα στο εργοστάσιο βασιλεύει ο πιο μαύρος φασισμός. Το τέ­λος φτάνει πια μετά και από εκλογές που κάνει το σωματείο όπου εκδηλώθηκε σε ασύλληπτο βαθμό η εκλογοθηρική αλητεία των ΕΣΑΚτζήδων με κομπίνες και ψηφοθηρίες πάνω στο νεκρό πια σώμα της απεργίας μας.

Η απεργία σβήνει. Αλλά ε­κατοντάδες εργάτες έχουν φύ­γει πια από το εργοστάσιο και δεν πρόκειται να ξαναπατήσουν. Παρόλες τις πιέσεις και τις “ταχτικές” δε θα ξαναμπούν σ αυτό το εργοστάσιο πού τόχανε κάνει κέντρο του εργατικού κινήματος και που τώρα έχει πα­ραδοθεί στην εκδίκηση των κορακιών του κεφάλαιου.

Σε μια από τις τελευταίες συγκεντρώσεις, στη Θηβών, ένας εργάτης σηκώνεται και μιλάει. Μιλάει για πρώτη φορά. Αλλά εκείνη τη στιγμή μίλαγε η εργατική τάξη. Μιλάει για το ότι ακόμα και οι τρακόσοι που έ­χουν απομείνει μπορούν να κά­νουν πολλά πράγματα. Μιλάει για τις παρατάξεις που είδαν όλοι ότι δεν κάνουν τίποτε. Μιλάει για το νόημα του αγώνα. Αυτού του αγώνα που οι εργά­τες του Πίτσου θα συνεχίσουν αλλού. Γιατί πια, μετά από 6 μήνες αγώνα και ξεπουλήματα, και οι “τρακόσοι” δε θα μπο­ρέσουν στον Πίτσο. Αλλού πια

Μια εργατική πρωτοπορεία στον Πίτσο;

Είναι φανερό απ’ όσα ήδη αναφέραμε, όπως και απ’ όλη την ιστορία των αγώνων του Πίτσου πως έχουμε να κάνουμε μ’ ένα εργοστάσιο που έφτασε σε ένα επίπεδο αγώνων πρωτοείδωτο για οποιοδήποτε ελληνικό εργοστά­σιο μέσα (στα τελευταία χρό­νια. Το ιστορικό των αγώνων του Πίτσου είναι ένα ολόκληρο βιβλίο.

Οπότε μπαίνει αυτόματα το ερώτημα: γιατί στον Πίτσο, ενώ από την αρχή υπήρχαν στο εργοστάσιο αγωνιστές της άκρας αριστεράς που πήραν την πρω­τοβουλία για το Σωματείο, που αποτέλεσαν πάντα μια πρωτοπό­ρο δύναμη σ’ όλους τους αγώνες, που προσπάθησαν να προωθήσουν νέες πραχτικές στο εργοστάσιο, για ποιο λόγο δε δημιουργήθη­κε, δε “βγήκε” μια εργατική πρωτοπορία που θα μπορούσε να πάρει στα χέρια της τον αγώνα;

Μ’ αυτό το ζήτημα πιάνουμε κατ’ αρχήν ένα γενικότερο θέμα που σχετίζεται με όλη την ι­στορία των πέντε χρόνων αγώνα των εργοστασιακών σωματείων. Το ότι δηλαδή, ΠΟΥΘΕΝΑ, σε κα­νένα εργοστάσιο δεν είδαμε να σχηματίζεται μια τέτοια πρωτοπορία με μια κάποια σταθερότητα και συνέχεια. Και εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα απο­φασιστικό πρόβλημα. Με το πρόβλημα του ίδιου του επίπεδου των αγώνων του εργοστάσιου, με τα όρια της συνείδησης που διαμόρφωνε. Και είναι φανερό πως σε μια φάση αγώνων που το κέντρο βρισκόταν ΜΟΝΟ στο ερ­γοστάσιο, που ο χαρακτήρας των αγώνων δεν ξεπέρναγε χοντρικά ορισμένα οικονομικά αιτήματα, που ακόμα δεν είχαν αναπτυχθεί αγώνες ενάντια στην ιεραρχία, για συνθήκες δουλειάς, ατυχήματα, και το σπουδαιότερο που δε μπόρεσαν να υπάρξουν αγώνες που να ΞΕΠΕΡΝΑΝΕ το ατομικό εργοστάσιο, είναι φα­νερό ότι το επίπεδο συνείδη­σης που διαμορφώνονταν δε μπορούσε να ξεπεράσει ορισμένα όρια. Κι αυτά ήταν τα όρια της εργατικής πρωτοπορίας που διαμορφώθηκε τα πρώτα χρόνια στα εργοστάσια: δημιουργία του σωματείου, πάλη ενάντια στις α­πολύσεις, μεροκάματα. Αυτά απαιτούσε η πραγματικότητα, αυτό μπόρεσε να γίνει στα εργοστάσια. Τα όρια αυτής της φά­σης έχουν αρχίσει μόλις να φαίνονται τα τελευταία χρόνια και δεν είναι εύκολο να ξεπερασθούν. Έτσι, σ’ όλους τους τελευταίους αγώνες, που απαιτούσαν μια πρωτοπορία που να ξεπερνάει αυτό το επίπεδο, ήταν χαρακτηριστική η αδυναμία του εργατικού κινήματος να προχωρήσει πιο πέρα.

Και στον Πίτσο; Εδώ η κατάσταση ήταν σχετικά διαφορε­τική. Είχαμε ένα εργοστάσιο που για 5 χρόνια δε λύγισε, ένα εργοστάσιο όπου, μέσα από αλλεπάλληλους αγώνες, δημιούρ­γησε ένα ΑΝΩΤΕΡΟ επίπεδο συ­νείδησης. Ένα επίπεδο συνεί­δησης που έφτασε αυθόρμητα να τείνει να ΞΕΠΕΡΑΣΕΙ το επίπεδο του υπόλοιπου εργατικού κινήματος. Και υπήρχαν μέσα στο εργοστάσιο και μερικά στοιχεία της άκρας αριστεράς που δεν ήταν περιθωριακά. Γιατί λοιπόν εδώ δεν είχαμε τη δη­μιουργία μιας τέτοιας σχετικά μαζικής εργατικής πρωτοπορίας;

Εδώ θα πρέπει να δούμε την ιδιομορφία του Πίτσου. Ο Πίτσος ήταν ένα εργοστάσιο σχετικά μεγάλο, 1.200 εργάτες, κι όχι όπως τα περισσότερα ελλη­νικά εργοστάσια με 200-500 εργάτες. Ταυτόχρονα, μέσα στο εργοστάσιο, με 5 χρόνια αγώνες, είχε καταχτηθεί τόσο ένα σχετικά ψηλό μισθολογικό επίπεδο όσο και αρκετές εγγυήσεις (ενάντια στην απόλυση, πολλά διαλείμματα, πολύ χαμηλώτεροι ρυθμοί δουλειάς). Και όλα αυτά είχαν καταχτηθεί μέ­σα από τη μορφή Σωματείο.

Αυτή η πραγματικότητα έκανε τους εργάτες του Πίτσου να βρίσκονται μέσα στο εργοστάσιο που δε συγκρινόταν με τα υπόλοιπα, απ’ όλες τις απόψεις. Αυτή η αναντιστοιχία με το υ­πόλοιπο εργατικό κίνημα και τις συνθήκες δουλειάς των υ­πόλοιπων εργατών, που τα τε­λευταία 2 χρόνια ήταν εξαιρε­τικά μεγάλη, επέτρεπε ένα προχώρημα της συνείδησης του σύνολου των εργατών (ή τουλάχι­στον της πλειοψηφίας τους) χωρίς να χρειάζεται ή να μπαί­νει πρόβλημα κάποιου επόμενου βήματος, κάποιου ξεχωρίσματος μιας σημαντικής πρωτοπορίας. Μπορούμε νά πούμε ότι οι ερ­γάτες του Πίτσου ήταν ΣΑ ΣΥΝΟΛΟ μια εργατική πρωτοπορία για όλο το εργατικό κίνημα. Μέσα σε συνθήκες που στα υπό­λοιπα εργοστάσια αυξάνονταν η εντατικοποίηση, οι απολύσεις, κλπ., ο Πίτσος φάνταζε σα μια όαση αυξημένης εργατικής εξουσίας και δικαιωμάτων. Έτσι, με βάση τις συνολικές συνθήκες της εργατικής τάξης και του εργατικού κινήματος, δεν υπήρχε καμιά ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ για κάποιο βήμα παραπέρα.

Γι’ αυτό το λόγο και η άκρα αριστερά του εργοστάσιου, που προχωρούσε τις προβληματικές ενός νέου προχωρήματος στον Πίτσο, πάλη ενάντια στην ιεραρ­χία, άρνηση της εντατικοποίησης, παρόλο που κατόρθωνε νά συσπειρώνει λίγους εργάτες στην αντίθεση με την ταχτική του σωματείου συνεργασίας με τη διεύθυνση του εργοστάσιου, δε μπορούσε ΑΚΟΜΑ να μαζικοποιηθεί, και πολλές φορές βρέθηκε απομονωμένη. Γιατί αυτά που είχε να προτείνει φάντα­ζαν στα μάτια της μάζας των εργατών σαν εξαιρετικά προχωρημένα πράγματα, σαν παραμύ­θια μπροστά στην πραγματικό­τητα του σύνολου του εργατι­κού κινήματος.

Επιπλέον και το ΕΞΩ από το εργοστάσιο, δηλαδή η γενι­κή πολιτική κατάσταση, δεν ευνοούσε μια τέτοια συνειδητο­ποίηση. Ακόμα περισσότερο μάλιστα που η συνείδηση ενός ισχυρού και μεγάλου σωματείου ΜΕΣΑ στο εργοστάσιο δεν δημιουργούσε την ΑΝΑΓΚΗ για την αναφορά προς τα ΕΞΩ. Ο καθέ­νας που ψάχνει για κάτι ΕΞΩ από το χώρο του, έξω από την δουλειά του, το κάνει μόνο όταν νοιώθει ότι το ΜΕΣΑ δεν αρκεί, δε μπορεί να τον καλύ­ψει. Και οι εργάτες του Πί­τσου ένοιωθαν πως ήταν τόσο δυνατοί μέσα, ώστε η εξωτερική τους πολιτικοποίηση δεν ξεπέρναγε μια απλή στροφή προς τα αριστερά και μια αφηρημένη αναφορά στα αριστερά κόμματα.

Έτσι, τους “εξτρεμιστές” μέσα στο εργοστάσιο, οι εργάτες τους εκτιμούσαν, τους θεωρούσαν πρώτους στους αγώνες, τους πιο αλύγιστους υπερασπι­στές των εργατικών δικαιωμά­των αλλά (δεν έβλεπαν το λόγο για τον οποίο θα πήγαιναν μα­ζί τους. Η στάση τους αυθόρμητα ήταν: “Μας χρειάζονται και οι εξτρεμιστές αλλά μας χρειάζεται και μια ρεφορμιστική διοίκηση πού, έστω κάτω από πιέσεις, τελικά εξασφαλίζει τα δικαιώματα και τις κα­ταχτήσεις μας”.

Αυτή η κατάσταση, της ύ­παρξης μιας “μαζικής πρωτοπο­ρίας” και της αδυναμίας να δημιουργηθεί μια πρωτοπορία άλ­λου τύπου, επρόκειτο να μπει σε κρίση μόνο μέσα από την ΗΤΤΑ. Έπρεπε να φανεί, μέσα από την απεργία, το τι μπορεί να δώσει μια ρεφορμιστική ηγεσία, να φανεί το τι σημαίνει η απομόνωση από το υπόλοιπο εργα­τικό κίνημα, να φανεί ο ρόλος των κομμάτων και των παρατά­ξεων, για να αρχίσουν να μπαίνουν τα πρώτα ερωτήματα. Μόνο μέσα από την αντίθεση, μόνο μέσα από την αντιμετώπιση άλυ­των άμεσα προβλημάτων, μπορούν να μπουν οι βάσεις για το πέ­ρασμα σ’ ένα ανώτερο επίπεδο.

Και πραγματικά άρχισε πια να μπαίνει ένας άλλος προβλη­ματισμός. Για πρώτη φορά φά­νηκε τι σημασία είχε η αντιμετώπιση των απεργοσπαστών και τι ρόλο έπαιξε η διοίκηση. Φά­νηκε τι σημασία είχε η σύνδε­ση με το υπόλοιπο εργατικό κίνημα και τι ρόλο παίζουνε τα κόμματα. Έτσι, οι εργάτες που στην αρχή βλέπανε τους βουλευτές σαν πολύ συμπαθητικά άτομα, που έρχονται να τους βοη­θήσουν, στο τέλος λέγανε: “Γιατί δε μας δίνουν το μισό τους μισθό”! Απόχτησαν συνείδηση λίγο για το ρόλο του βουλευτή Απέναντι στις “παρατάξεις” και τα κόμματα, η θέση τους ήταν “Τι τις θέλουν τις συγ­κεντρώσεις στο  Ακροπόλ και δεν έρχονται εδώ πέρα; Τι τον κάνουν αυτό τον κόσμο πού κα­τεβάζουν;” Πριν, όλα αυτά τα πράγματα τους ήταν ξένα. Τώρα άρχισαν να μπαίνουν στο νόημα.

Και αυτό το πάρσιμο συνεί­δησης πάει παραπέρα. Πάει παραπέρα μέσα από την αντιμετώ­πιση των νέων συνθηκών δουλειάς μπρος στις οποίες βρί­σκονται. Πηγαίνουν στα άλλα εργοστάσια, σε άλλες δουλειές και εκεί ή τους διώχνουν αμέσως μόλις ακούνε Πίτσο, ή όπου δουλεύουν αρχίζουν αμέσως τις διαμαρτυρίες, τις φωνές (μάλιστα, σε δυο-τρεις περιπτώσεις κιόλας άρχισαν και κινητοποιήσεις των υπόλοιπων εργατών. Οι εργάτες του Πίτσου που έ­φτασαν στο “Κλειστό το Ντα­χάου”, στο “Βία στη βία των αφεντικών”, σ’ ένα επίπεδο πά­λης δηλαδή που ξεπερνάει το παλιό εργατικό κίνημα, ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΟΥΝ αυτή την άλλη πραχτική τους ΜΕΤΑ, μετά την ήττα.

Τώρα, τουλάχιστον για ένα κομμάτι των εργατών, μπορεί να γίνει εκείνο το ιδεολογικό άλμα που θα τους οδηγήσει παρα­πέρα. Φυσικά, για τους περισ­σότερους, σχεδόν όλους, έξω πια από τον Πίτσο.

ΜΕΡΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ο αγώνας του Πίτσου ήταν ταυτόχρονα το κύκνειο άσμα της φάσης του εργατικού κινήματος “δημιουργία εργοστασιακού σωματείου” και από την άλλη το προϊδέασμα μιας άλλης πραχτικής, μιας άλλης φάσης.

Φάνηκε ξεκάθαρα απ’ αυτόν τον αγώνα πως το εργατικό κίνημα φτάνει αυθόρμητα μπρος στην αναγκαιότητα άλλων πραχτικών, που να ανταπο­κρίνονται στις σημερινές συνθήκες του αγώνα, ενώ από την άλλη η μορφή πού είχε το εργοστασιακό εργατικό κίνημα δεν μπορεί να εκφράσει αυτήν την αναγκαιότητα. Όταν δηλαδή χρειάζονται αγώνες που για να νικήσουν έχουν ανάγκη:

α. Από ένα επίπεδο οργάνωσης και συνείδη­σης που να ξεπερνάει την παλιά μορφή, δηλαδή τη διοίκηση που κάνει ότι θέλει, που κάνει τις διαπραγματεύσεις και τον αγώνα, ενώ οι εργάτες απλά συμμετέχουν σε μια απεργία, που γίνεται σχετικά “ήσυχα”, χωρίς να μπορούν να αντιμετωπίσουν την αστυνομία ή τους απεργοσπάστες.

Σήμερα χρειάζεται κι’ έχει φανεί, ανώτερο επίπεδο συμμετοχής των εργατών, πάει να πει και άλλο επίπεδο ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ. Κι’ αυτό είναι δεμένο και με την μορφή των αγώνων. Δεν μπορείς να νικήσεις σήμερα με την παραδοσιακή απεργία . Μόνο με μια διαρκή πάλη, έναν ανταρτοπόλεμο στο εργοστάσιο, που δεν αφήνει στιγμή ήσυχο το αφεντικό, μόνο με απεργίες που ξεπερνάνε την παραδοσιακή τους ησυχία και χτυπάνε σκληρά το αφεντικό και τους λακέδες του. Αυτές οι πραχτικές, που εμφανίστηκαν στον ΙΙίτσο, αλλά μόνο εμφανίστηκαν, απαιτούν άλλη οργάνωση, δεν αρκεί το σωματείο με τη μορφή που είχε Δεν αρκεί ένα σωματείο δεμένο απ’ τον 330 και την “νομιμότητά” του, που λειτουργεί σαν κε­φάλι και σώμα χωριστά. Χρειάζεται οργάνωση των εργατών, στη γραμμή, σε μικρή ομάδα πού κάνει συγκεκριμένες δουλειές, συνολικά με κέντρο τη Συνέλευση. Και οι εργάτες του ΙΙίτσου δεν αποτελούν ένα υπόδειγμα είναι γιατί αυτά τα χρόνια προχώρησαν προς μία τέτοια πραχτική ανταρτοπόλεμου, γιατί στην τελευταία απεργία τους ξεκίνησαν νέες πραχτικές. Όμως αυτό μένει μισό γιατί δεν κατόρθωσε νά ξεπεράσει την παλιά οργανωτική δομή και άρα την παλιά ηγεσία. Και φυσικά δεν ήταν δυνατό ένα εργοστάσιο μόνο του, πού ήταν ήδη εξαιρετικά προχωρημένο, να λύσει, να δώσει έτοιμη τη λύση γι’ αυτά τα προβλήματα. Το ζήτημα πάντως είναι ότι η βάση για μία τέτοια αλλαγή υπάρχει μια και οι νέες πραχτικές εμφανίστηκαν σε μαζικό επίπεδο στον Πίτσο.

β. Το δεύτερο αποφασιστικό στοιχείο είναι η ανάγκη πλατύτερης ενότητας του εργατικού κινήματος. Πάει να πει πώς πια δεν αρκεί το κάθε εργοστάσιο να κατεβαίνει μόνο του σε απεργία, και νά παλεύει απομονωμένο. Πια χρειάζεται να αρχίσει να υπάρχει κάποιο εργατικό μέτωπο, απέναντι στο μέτωπο που ήδη έχουν φτιάξει τ’ αφεντικά. Το εργατικό κίνημα δεν μπορεί να τα βγάζει πέρα μένοντας κομματιασμένο.

Πως γίνονται αυτά τα βήματα, βήματα που αφορούν μια ολόκληρη ιστορική περίοδο;

Και εδώ μπαίνουν τα προβλήματα. Μέσα στο εργατικό κίνημα δεν υπάρχει σήμερα μια τέτοια πρωτοπορεία που να μπορεί να απαντήσει σ’ αυτά τα δυο προβλήματα. Γιατί όπως φάνηκε και στον Πίτσο, για νά μπορέσει μια νέα πραχτική, μία νέα τάση να γίνει ηγεμονική, χρειάζεται παρέμβαση μιας κάποιας εργατικής πρωτοπορίας. Με τον ίδιο τρόπο που μερικά χρόνια πριν υπήρξε μια πρωτοπορεία εργατών ικανή να ξεκινή­σει την οικοδόμηση των εργοστασιακών σωματείων.

Το ίδιο και σε ακόμα μεγαλύτερη έκταση, ισχύει και για την ενοποίηση, του εργατικού κινήματος, που είναι ένα καθήκον που απαιτεί ακόμα περισσότερα πράγματα.

Έτσι ενώ, κι’ αυτό είναι το δίδαγμα του Πίτσου, υπάρχουν μέσα στην εργατική τάξη τάσεις και ανάγκες μιας νέας πραχτικής, αυτές δεν έχουν μεταβληθεί σε μια συνειδητή πραχτική και κατεύθυνση. Λείπει δηλαδή μια σχετικά ομοιογενοποιημένη εργατική πρωτοπορεία. Κ αυτό έχει φανεί γενικώτερα ενώ στους τελευταίους αγώνες έχουν αρχίσει να μπαίνουν όλο και καινούργια, ποιοτικά, αιτήματα (συνθήκες δουλειάς, ατυχήματα κλπ.), όμως αυτή η αλλαγή δεν έχει εκφραστεί ακόμα και στο επίπεδο μιας συνειδητής κατεύθυνσης. Το αποτέλεσμα είναι η ήττα αυτών των κινητοποιήσεων (Αμιαντίτ στην Πάτρα, Πετζετάκις κλπ.).

Είναι απλό και εύκολο να πούμε. Θα πρέπει να παλαίψουμε για να γίνει. Πάει να πει να προωθήσουμε και να προπαγανδίσουμε νέες πραχτικές και την αναγκαιότητά τους, να προετοιμάσουμε το έδαφος για μια νέα φάση.

Όμως αυτό δεν αρκεί. Δεν αρκεί να πεις: Κάποτε το κίνημα θα φτάσει ως εκεί, και εγώ βοηθάω. Για να μπορέσεις να επιταχύνεις τη διαδικασία θα πρέπει με βάση την πραγματικότητα να γίνει μια σωστή επιλογή για τον κύριο χώρο, και κατεύθυνση της παρέμβασης.

Δηλαδή η εμφάνιση και η μαζικοποίηση πραχτικών στο εργοστάσιο δεν περνάει μόνο και πάντα μέσα από το ίδιο το εργοστάσιο. Περνάει πολύ συχνά ΕΞΩ απ’ αυτό, από την γενική πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα.

Κι’ ας το δούμε πιο συγκεκριμένα.

Η αναγκαιότητα της πάλης και της οργάνωσης στο εργοστάσιο είχε φανεί και στη διχτατορία και είχαν γίνει αρκετές προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση.

Όμως ακριβώς από την έλλειψη μιας πρωτοπορίας – σχετικά μαζικής – μέσα στο εργοστάσιο, αυτό δεν μπόρεσε να γίνει. Μπόρεσε νά γίνει μόνο μερικούς μήνες μετά τη μεταπολίτευση.

Κι’ αυτό γιατί σ’ ένα πολιτικό κλίμα, που άρχισε από το Πολυτεχνείο και που κορυφώθηκε μετά τη μεταπολίτευση μπόρεσαν να διαμορφωθούν τόσο οι γενικώτερες πολιτικές πρωτοπορείες, όσο και οι συγκεκριμένες εργατικές και εργοστασιακές, που μπόρεσαν να δώσουν την ώθηση για το ξεκίνημα στο εργοστάσιο, μέσα σ’ ένα γενικό πολιτικό κλίμα πού έκανε δυνατή την πρωταρχική οργάνωση και πάλη.

Σήμερα όταν ΜΕΣΑ στα εργοστάσια δεν είναι διαμορφωμένες αυτές οι νέες πρωτοπορείες που χρειάζονται για μια νέα φάση αγώνα, θα είναι ουτοπικό να περιμένουμε πως η ανάπτυξη του κινήματος θα περάσει αυτόματα μέσα από τη δουλειά στο εργοστάσιο και μόνο.

Σήμερα μια νέα εργατική πρωτοπορεία χρειάζεται για να διαμορφωθεί, το χρειάζεται πολύ περισσότερο απ’ ότι τα προηγούμενα χρόνια, χρειάζεται επιτακτικά και το ΕΞΩ από το εργοστάσιο.

Χρειάζεται την ανάπτυξη εκείνου του γενι­κού πολιτικού και κοινωνικού κινήματος, πού θα επιτρέψει την ταχύτερη διαμόρφωση αυτών των πρωτοπορειών μέσα σε μια αντικαπιταλιστική ιδεολογία, που θα δώσει ΑΥΡΙΟ απάντηση και στο πρόβλημα της ανάπτυξης ενός ΝΕΟΥ κινήμα­τος μέσα στα εργοστάσια.

Σήμερα οι εργατικές πρωτοπορείες, περνάνε μέσα από την Αγία Βαρβάρα μέσα από την άρνηση του αστικού σχολείου, μέσα από τα γενικά κοινωνικά κινήματα, περνάνε μέσα από τη δια­δήλωση, τον άλλο τρόπο διασκέδασης ακόμα περνάνε μέσα απ’ τη γειτονιά, τη δουλειά στη γειτονιά, μέσα τελικά κι’ από τη γενική πολιτική πάλη, στον ίδιο βαθμό τουλάχιστο με την Αμιαντίτ, τον Πετζετάκι, τον Πίτσο.

Φυσικά ταυτόχρονα δεν παύουν νά εκφράζονται στους χώρους δουλειάς, αλλά μια συνειδητή αντίληψη, ακόμα εκφράζεται ατομικά και μειοψηφικά.

Όμως μόνο ένα κίνημα έμπραχτης κριτικής των γενικώτερων θεσμών της κοινωνίας και του κράτους θα μπορέσει ν’ ανοίξει το δρόμο, να ενισχύσει τις δυνατότητες ΜΕΣΑ στο εργοστάσιο.

Γι’ αυτό όχι μόνο μια γενική πολιτική δρα­στηριότητα αυτού του τύπου του κινήματος της νεολαίας π.χ., ανοίγει το δρόμο και για το εργατικό κίνημα, αλλά από τα σήμερα η προσπάθειά μας θα πρέπει να στραφεί στην συμμετοχή ήδη στοιχείων της εργατικής τάξης και ειδικά της νεολαίας σ’ αυτό το κίνημα, δουλειά προπαγάνδας και προετοιμασίας σε σχέση με τις γενικώτερες ανάγκες.

Ενώ παράλληλα θα πρέπει νά συνεχίζεται η προπαγάνδιση και η προώθηση μέσα από το εργοστάσιο αυτών των νέων αναγκαιοτητών.

Πάντως χωρίς ένα νέο πολιτικό – ιδεολογι­κό κίνημα – συνολικώτερο – η διαδικασία στο χώρο του εργοστάσιου θα πάει πολύ αργά.

Ο Πίτσος τελικά κλείνοντας οριστικά μια παλιά φάση, γεννιώντας τα πρώτα έμβρυα μιας νέας, μας βάζει μπρος το πρόβλημα της συνέχει­ας. Από που θα περάσει; και πιστεύουμε πως η απάντηση είναι καθαρή. Την δίνει ήδη η πραγματικότητα:

Με στήριγμα πάντα την πραγματικότητα του εργοστάσιου προωθώντας ακόμα εκείνους τους αγώνες που συνεχίζουν να γίνονται, προωθώντας τις πρωτοπόρες πραχτικές ΜΕΣΑ στο εργοστάσιο (κι άρα όχι ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ του εργοστάσιου) ανάπτύξη ενός κινήματος έξω απ’ αυτό. Μόνο έτσι μπορεί εκείνο το θεμελιακό στοιχείο που έλειπε από τα 5 χρόνια αγώνων, δηλαδή το δέσιμο του εργοστάσιου με το έξω, να πραγματωθεί. Κι’ αυτό σήμερα είναι ανάγκη.

Ο Πίτσος είναι το όριο της παλιάς φάσης.