Το πρώτο πείραμα εργοστασιακής αυτοδιαχείρισης στην Ελλάδα του μνημονίου
Από τη συνέλευση του Άρδην Θεσσαλονίκης δημοσιεύτηκε στη Ρήξη φ. 91
Πριν από τέσσερα χρόνια, η Φίλκεραμ Τζόνσον όδευε, όπως και εκατοντάδες άλλες εργοστασιακές επιχειρήσεις της συμπρωτεύουσας[1] για λουκέτο.
Η Φιλκεράμ είχε ιδρυθεί το 1962, και μέχρι πριν από μία δεκαετία ήταν εταιρεία που πρωταγωνιστούσε[2] στους κλάδους των κεραμικών πλακιδίων, απασχολούσε περίπου 500 εργαζόμενους, αποτελούσε μια από τις μεγαλύτερες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, και εξήγαγε τα προϊόντα της σε πολλές από τις χώρες της. Ωστόσο, από το 2008 μπήκε σε σφοδρή κρίση –για την οποία τα δημοσιεύματα στον τύπο ισχυρίζονται ότι φταίει το ταυτόχρονο ξέσπασμα της κρίσης στην οικοδομή, και η κάμψη των κατασκευαστικών δραστηριοτήτων, αλλά και η κακοδιαχείριση των επιγόνων του ιδρυτή της εταιρείας, οι οποίοι δεν επιδείκνυαν –όπως είθισται στους γόνους της ελληνικής αστικής τάξης– τον ίδιο επιχειρηματικό ζήλο με την προηγούμενη γενιά.
Θυγατρική της Φίλκεραμ ήταν και η Βιομηχανική Μεταλλευτική, εταιρεία κατασκευής δομικών υλικών, η οποία εξαγοράστηκε στις αρχές του 2000, στο πλαίσιο του τελευταίου μεγάλου επενδυτικού προγράμματος της εταιρείας της οικογένειας Φιλίππου, το οποίο και είχε προκαλέσει εγκωμιαστικά σχόλια στον κατεστημένο τύπο της εποχής[3].
Ωστόσο, αυτά ήταν μακρινά και περασμένα μεγαλεία, από το 2008 ξεσπάει μεγάλη κρίση στο εσωτερικό της εταιρείας που οδηγεί σ’ έναν επαναλαμβανόμενο κύκλο περικοπών, απολύσεων, κλείνοντας διαρκώς μονάδες για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα ρευστότητας που αντιμετώπιζε, το οποίο εν τω μεταξύ επιδεινώνονταν περαιτέρω από την κρίση στις τράπεζες και την άρνησή τους να χορηγούν τα εύκολα δάνεια του παρελθόντος. Έτσι, η επιχείρηση κατέληξε να απασχολεί 220 άτομα στις αρχές του 2011, με τους εργαζόμενους να είναι απλήρωτους και την ίδια να αδυνατεί να συνεχίσει στη λειτουργία της. Λίγους μήνες αργότερα, θα καταθέσει αίτηση για πτώχευση και οι εργαζόμενους προχωρούν σε αίτηση για την κατάσχεση της κινητής και ακίνητης περιουσίας, ώστε να εξασφαλίσουν τα δεδουλευμένα. Αργότερα, τον Μάρτη του 2012, ο 81χρονος ιδιοκτήτης της εταιρείας συλλαμβάνεται για χρέη προς το δημόσιο και η εταιρεία κλείνει οριστικά.
Όπως υποστηρίζουν και οι ίδιοι στο σχετικό ντοκιμαντέρ που έχουν αναρτήσει στην ιστοσελίδα τους, το κίνημα για την αυτοδιαχείριση της θυγατρικής, Βιομηχανικής Μεταλλευτικής, ωρίμασε αργά μέσα από τα διαδοχικά στάδια του αγώνα τους για την διεκδίκηση των δεδουλευμένων. Μέσα από τον αγώνα, άρχισε να δίνεται μεγαλύτερη βάση στις γενικές συνελεύσεις, ενώ η ιδέα για την αυτοδιαχείριση της παραγωγής ξεπήδησε μέσα από τα ίδια τα εμπόδια και τα προσκόμματα που προέκυπταν στην διεκδίκηση αυτών που δικαιούνταν. Όσο για την σταδιακή εξέλιξη της πολιτικής τους συνείδησης, ότι θα πρέπει να διεκδικήσουν μόνοι τους το μέλλον τους, πέρα από την πεπατημένη του επίσημου συνδικαλισμού που βουλιάζει στην απαξίωση πελαγοδρομώντας μεταξύ της γραφειοκρατικοποίησης και της αρτηριοσκλήρωσης ο πρόεδρος του Σωματείου, Α. Αντωνίου, λέει χαρακτηριστικά:
«Όταν ξεκίνησε να λειτουργεί το σωματείο πηγαίναμε στο Εργατικό Κέντρο. Εκεί είδαμε ότι η στάση τους δεν ήταν αυτή που περιμέναμε. Δηλαδή, για παράδειγμα, έβγαιναν διάφοροι στις απεργιακές κινητοποιήσεις και έλεγαν ότι θα πρέπει να παρακαλέσουμε τα αφεντικά να φέρουν πίσω τα κεφάλαια. Εμείς δεν συμφωνούσαμε. Θέλαμε έναν πιο ταξικό δρόμο και πήγαμε στο Π.Α.ΜΕ. Εκεί φτάσαμε στο σημείο να είμαστε το μοναδικό σωματείο που κρατούσε πανό μαζί με το Π.Α.ΜΕ. και το Π.Α.ΜΕ. έκανε πως δεν μας βλέπει επειδή δεν συμφωνούσε μαζί μας σε κάποια πράγματα. Το ΠΑΜΕ έχει ταξικότητα, αλλά μπορεί να πει κάποιος πως εμείς σαν σωματείο βάσης δεν έχουμε ταξικότητα; Το ότι δεν συμφωνούμε με το Π.Α.ΜΕ. σε επί μέρους ζητήματα δεν μας κάνει αντιπάλους. Αλλά σίγουρα η στάση του Π.Α.ΜΕ. επειδή δεν συμφωνούμε σε όλα και δεν ακούμε τυφλά τις συμβουλές δεν είναι μάλλον η αναμενόμενη από την γενική συνέλευση και για αυτό πάρθηκαν αυτές οι αποφάσεις[4]».
Για την επαναλειτουργία του εργοστασίου, οι εργαζόμενοι έχουν εκπονήσει σχέδιο πρότασης το οποίο έχουν καταθέσει στο Υπουργείο Εργασίας. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, όπου και κατέληξε το «καραβάνι αλληλεγγύης» των εργαζόμενων, που ξεκίνησε από την Θεσσαλονίκη, πέρασε από τη Λάρισα, το Βόλο και κατέληξε στη Αθήνα.
Το σχέδιο ζητάει να υπάρξει νομικό πλαίσιο για την διαχείριση από τους εργάτες των εγκαταλειμμένων από τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων. Επίσης, την εφάπαξ επιδότησή τους από τον ΟΑΕΔ, την καταβολή του επιδόματος επίσχεσης, αλλά και την ευρωπαϊκή επιδότηση ως ανέργων που ξεκινούν τη δική τους επιχείρηση –όλα αυτά, προκειμένου να εξασφαλίσουν τα κεφάλαια για την επανεκκίνηση της επιχείρησης. Επίσης, ζητούν να δημοσιοποιηθούν τα στοιχεία κίνησης των λογαριασμών της οικογένειας Φιλίππου, και ακόμα, να αποδοθεί μέρος του δανείου (1,9 εκ. ευρώ) που πήρε η Φιλκεράμ σε βάρος της ΒΙΟΜΕΤ στους εργαζόμενους, αλλά και να καλυφθούν τα χρέη που άφησε η διοίκηση προς τις τράπεζες και τους προμηθευτές κατά το διάστημα που το εργοστάσιο παρέμεινε κλειστό.
Υπό αυτές τις προϋποθέσεις, λένε οι εργαζόμενοι είναι σε θέση να περάσουν άμεσα στην παραγωγή προϊόντων, τα οποία θα έχουν διαφορετική πολιτική διανομής από εκείνην της προηγούμενης διεύθυνσης, θα είναι φτηνά και θα απευθύνονται στην πλειοψηφία των υπό πτώχευση λαϊκών οικογενειών. Όπως έχουν επανειλημμένα δηλώσει, από τούδε και στο εξής η επιχείρηση θα λειτουργεί σε καθεστώς εργατικής αυτό-διεύθυνσης, με ανακλητό διοικητικό συμβούλιο, μεταφορά του κέντρου βάρους των αποφάσεων στις γενικές συνελεύσεις, 1 μετοχή ανά εργάτη και ρήτρες ώστε να μην μπορεί κανείς να απαιτήσει περισσότερες.
Ωστόσο, ο εκπρόσωπος των εργαζομένων Α. Αντωνίου, δηλώνει ότι ακόμα και εάν η ελληνική πολιτεία δεν ανταποκριθεί στα αιτήματά τους, θ’ αναζητήσουν πόρους από το ελληνικό και το διεθνές κίνημα αλληλεγγύης. Ήδη, δηλώνει σε συνέντευξή του, έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον το διεθνές ταμείο αλληλεγγύης Working World (που συγκροτήθηκε με αφορμή το ντοκιμαντέρ της Ναόμι Κλάιν, The Take, για το κίνημα των εργοστασιακών καταλήψεων στην Αργεντινή) αλλά και ο βασκικός μεγά-συνεταιρισμός του Modragon[5]. Σε αυτήν την περίπτωση, σχεδιάζουν να ανοίξουν το εργοστάσιο δοκιμαστικά, παράγοντας ότι μπορούν με τις πρώτες ύλες στις οποίες έχουν πρόσβαση.
Οι εργαζόμενοι, σκοπεύουν να αποκαταστήσουν τις σχέσεις τους με τους παλιούς πελάτες της επιχείρησης (όσους τουλάχιστο ενδιαφέρονται) αλλά δεν θα μείνουν μέχρι εκεί. Σκοπεύουν να διευρύνουν την διάθεση των νέων προϊόντων τους, φτηνών και προσιτών για τις φτωχές οικογένειες τους, και σε σημεία λιανικής, π.χ. στις μάντρες που διαθέτουν οικοδομικά υλικά, ενώ ταυτόχρονα θα αναζητήσουν συνεργασίες και στις γειτονικές, Βαλκανικές αγορές.
Πολύ σημαντικό ρόλο στον αγώνα των εργαζόμενων, έπαιξε το κίνημα αλληλεγγύης, παράγοντες που τους συγκράτησαν σε δύσκολες καμπές του αγώνα και σε στιγμές που σκέφτηκαν ακόμα και να εγκαταλείψουν. Ακόμα, οι δομές έμπρακτης, υλικής αλληλεγγύης, στις οποίες ανταποκρίθηκε πάρα πολύς κόσμος, τόσο από την Θεσσαλονίκη όσο και από την υπόλοιπη Ελλάδα, αλλά και το εξωτερικό, τους επέτρεψαν να αντιμετωπίσουν τις δύσκολες βιοτικές συνθήκες που απαιτεί ένας μακροχρόνιος αγώνας, με το εργοστάσιο κλειστό, τις υποχρεώσεις να τρέχουν, και το επίδομα της επίσχεσης κάποια στιγμή να εξαντλείται.
Ο αγώνας των εργαζόμενων της Βιομηχανικής Μεταλλευτικής, είχε μια κορύφωση κατά το τριήμερο 10-12 Φεβρουαρίου, καθώς η γενική συνέλευση αποφάσισε να μην περιμένει άλλο επίσημη απόκριση, και να προχωρήσει άμεσα στην επανεκκίνηση του εργοστασίου. Αυτή, έγινε έπειτα από ένα τριήμερο αλληλεγγύης, όπου πραγματοποιήθηκε πανελλαδική συνέλευση των κινήσεων αλληλεγγύης, και μεγάλη συναυλία συμπαράστασης στο Ιβανώφειο της Θεσσαλονίκης, όπου συμμετείχαν χιλιάδες κόσμου. Την Τρίτη 12 Φεβρουαρίου, οι εργαζόμενοι και οι συμπαραστάτες πορεύτηκαν και άνοιξαν το εργοστάσιο, το οποίο θα λειτουργήσει αρχικά υποτυπωδώς, με πρώτες ύλες που θα εξασφαλίσει μέσω των πόρων από την αλληλεγγύη.
Πρόκειται για έναν αγώνα που οφείλουμε όλοι να τον στηρίξουμε, καθώς «ανοίγει δρόμο» μέσα από τα ερείπια της αποβιομηχάνισης και της «αποικίας χρέους» προς την αναζωογόνηση της παραγωγής σε συνεργατική βάση. Αφού, «τα κεφάλαια δεν έχουν πατρίδα», και οι άρχουσες τάξεις αυτού του τόπου μπορούν άνετα να μετακινούν (όταν δεν βρίσκουν μισθούς πείνας για να επιτείνουν την κερδοφορία) τα λεφτά τους από τη γραμμή παραγωγής στον νέο μαυραγοριτισμό, αδιάφορες για τις κοινωνικές καταστροφές που προκαλεί η κερδοσκοπική τους δραστηριότητα –τότε η ανασυγκρότηση του παραγωγικού ιστού, που θα στήσει αυτόν τον τόπο ξανά στα πόδια του, είναι έργο του ίδιου του λαού. Εξ άλλου, αξίζει να αναφερθεί ότι αν δεν έπαιρναν την πρωτοβουλία οι εργαζόμενοι της ΒΙΟ. ΜΕΤ, οι εγκαταστάσεις του εργοστασίου θα πήγαιναν για σκραπ, και η έκταση (100 στρεμμάτων) θα πωλούνταν, καθώς η περιοχή θεωρείται εμπορικό φιλέτο καθώς «συνορεύει με το αναπτυσσόμενο οικονομικό κύτταρο που έχει στηθεί με «πυρήνα» το εμπορικό κέντρο Mediterranean Cosmos» [6].
Αυτό είναι το μάθημα που μας δίνει η ΒΙΟ. ΜΕΤ., ότι πλέον οι «καταλήψεις εργοστασίων» δεν είναι εικόνες στο σινεμά από την μακρινή Αργεντινή, αλλά συμβαίνουν δίπλα μας.
Ο ‘παραδειγματικός’ αγώνας της ΒΙΟ. ΜΕΤ. εγκαινιάζει το πέρασμα των εναλλακτικών δομών (που ο καθένας μπορεί να τις ονομάσει όπως θέλει, δομές κοινοτισμού/κοινωνικής οικονομίας/ αλληλέγγυας οικονομίας κ.ο.κ.) σε ευρύτερη κλίμακα. Το πρώτο βήμα έγινε με τους άτυπους καταναλωτικούς συνεταιρισμούς για την παράκαμψη των μεσαζόντων μέσα στις μεγάλες πόλεις, αλλά και στα παραδείγματα συνεργατικής, πρότυπης βιολογικής παραγωγής στο χωράφι. Το δεύτερο, ξεκινάει τώρα, και αφορά στον «βαρύτερο» δευτερογενή τομέα. Ας κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας, για να συμβάλουμε στην επιτυχία του.
– Δείτε: Το μικρό ντοκιμαντέρ για τον αγώνα των εργαζόμενων στη ΒΙΟ.ΜΕΤ.:
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=aQ1dzUG9UmI
– Επικοινωνήστε με το σωματείο εργαζόμενων ΒΙΟ. ΜΕΤ
Τηλέφωνο: 6944547047, mail: protbiometal@gmail.com
– Eπισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Σωματείου:
http://biom-metal.blogspot.gr/2013/01/blog-post_19.html
[1] Η κρίση της βιομηχανίας στην πόλη πέρασε από δύο φάσεις. Πρώτη, κατά την δεκαετία του 1990, όπου πρυτάνευσαν οι αρπακτικές πρακτικές της μεταφοράς των επιχειρήσεων σε άλλες χώρες των Βαλκανίων προς αξιοποίηση της τεράστιας μισθολογικής απόκλισης. Έτσι, βάσει έρευνας του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου της Θεσσαλονίκης, κατά τη δεκαετία 1995-2005 καταγράφεται μείωση της τάξης του 42.5% στις βιομηχανικές επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από 10 άτομα στο Νομό, και μια ευρύτερη κρίση στη μεταποίηση, που μεταβάλει την οικονομία της Θεσσαλονίκης σε οικονομία υπηρεσιών (65% του ΑΕΠ).
Η δεύτερη φάση ξεκινάει από το 2008, με την κρίση και αποτελειώνει τον παραγωγικό ιστό της πόλης. Η αποβιομηχάνιση είναι σαρωτική και αγγίζει κάθε κλάδο: Οι ξένες εταιρείες (π.χ. Ζήμενς) εγκαταλείπουν τη χώρα, η κλωστοϋφαντουργία δέχεται την χαριστική βολή από τις εισαγωγές των κινέζικων προϊόντων, οι σχετιζόμενες με τις κατασκευές βιομηχανίες πλήττονται από την πτώση της οικοδομής και την μείωση των δημοσίων έργων, ενώ η χρηματοπιστωτική αστάθεια, η κρίση στις τράπεζες και οι πιο σκληρές πιστώσεις στις εισαγωγές των πρώτων υλών, παροξύνουν τα προβλήματα ρευστότητας των υπόλοιπων επιχειρήσεων κ.ο.κ.
[2] Αξίζει να αναφερθούμε, για τη ιστορία, στο κάτωθι: «Στη Θεσσαλονίκη έγιναν τα εγκαίνια μιας νέας βιομηχανικής μονάδος κατασκευής πλακιδίων,η οποία αποτελεί ένα ακόμη θετικόν βήμα εις την εν γένει προσπάθεια εκβιομηχανίσεως της χώρας. Η προσπάθεια αυτή έχει ήδη αποδώσει τους καρπούς της, όπως αποδεικνύεται και από την άνοδον της εξαγωγής ελληνικών βιομηχανικών προϊόντων. Οι εξαγωγές των βιομηχανικών προϊόντων εσημείωσαν αύξησιν κατά 99,3 εκατ. δολάρια, δηλαδή αυξήθηκαν κατά 46% έναντι του προηγουμένου έτους». Πρόκειται για αναφορά των Ελληνικών Επίκαιρων, του προπαγανδιστικού μηχανισμού που διέθετε το υπουργείο Προεδρίας της Χούντας, επί τη ευκαιρία των εγκαινίων εργοστασιακής μονάδας από τον υπουργό Βιομηχανίας της δικτατορίας Κ. Κυπραίο. Πηγή: Το Βήμα, Ντόμινο από πτωχεύσεις και απολύσεις, 31/07/2010. Ως γνωστόν, η δικτατορία διατηρούσε αγαστές σχέσεις με τους βιομηχάνους, καθώς καθήλωνε (δια ροπάλου) τα ημερομίσθια στο ελάχιστο ανεκτό όριο, επιτρέποντάς τους να παραμένουν ανταγωνιστικοί γλυτώνοντας τις επενδύσεις στους κεφαλαιουχικούς εξοπλισμούς και την οργανική σύνθεση του κεφαλαίου.
[3] Το Βήμα, Αυξάνει τα κέρδη της η Φιλκεράμ Τζόνσον, 29/04/2000. Ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=121857.
[4] ΒΙΟ.ΜΕ: Νόμος είναι το δίκιο του εργάτη και όχι ο αστικός νόμος, συνέντευξη του Μ. Αντωνίου στην εφημερίδα Νέα Προοπτική, 19/01/2013. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του Σωματείου Εργαζομένων. Διεύθυνση: http://biom-metal.blogspot.gr/2013/01/blog-post_19.html. Προσπελάστηκε: 13/02/13.
[5] Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από: Σταυρούλα Πουλημένη, BIO.MET: Ένα βήμα πιο κοντά στην αυτοδιαχείριση, alterthess.gr, 21/11/2012. Ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.alterthess.gr/content/biomet-ena-bima-pio-konta-stin-aytodiaxeirisi.
Συνέντευξη τύπου εκπροσώπων ΒΙΟ.ΜΕΤ, 21/12/12. Διαθέσιμη στο διαδίκτυο. Ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.youtube.com/watch?v=31vjqwmfjbo&feature=youtube. Προσπελάστηκαν: 13/02/2013.
[6] Πηγή: Deal News, Πωλητήριο στην Φίλκεραμ-Johnson, 12/06/2012. Ηλεκτρονική διεύθυνση: http://goo.gl/u4TNz. Προσπελάστηκε 13/02/2013.
