Τι αλλαγές φέρνει η ανακεφαλαιοποίηση στις τράπεζες
του Γιώργου Τοζίδη από τη Ρήξη (φ. 92) που κυκλοφορεί
Οι ανάγκες για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών προέκυψαν από τις ζημιές που προκάλεσε το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων και από τα δάνεια που δεν εξυπηρετούνται εξαιτίας της μεγάλης μείωσης των εισοδημάτων των νοικοκυριών και της τεράστιας ύφεσης που πλήττει την ελληνική οικονομία. Το ποσό που έχει προβλεφθεί για την ανακεφαλαιοποίηση ανέρχεται σε 50 δισ. ευρώ.
Η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών συστημικών τραπεζικών ομίλων (Όμιλος Εθνικής – Eurobank, Όμιλος Πειραιώς, Όμιλος Alpha – Εμπορικής) εξελίσσεται σε ένα μεγάλο μετασχηματισμό του τραπεζικού συστήματος που, σε ορισμένες πτυχές του, λαμβάνει τη μορφή οικονομικού σκανδάλου:
1. Ενώ η ανακεφαλαιοποίηση θα γίνει με κεφάλαια που θα επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος, η διοίκηση των τριών τραπεζικών ομίλων θα ασκείται είτε από τους ιδιώτες μετόχους (εφόσον ανταποκριθούν και καλύψουν το 10% της απαιτούμενης αύξησης κεφαλαίου) είτε από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Τ.Χ.Σ.), μέσω του οποίου θα διατεθούν τα απαιτούμενα κεφάλαια. Σημειώνεται ότι, στη διοίκηση των τραπεζών, συμμετέχουν, ήδη, επίτροποι που έχουν διορισθεί από το Τ.Χ.Σ. και οι οποίοι έχουν αυξημένες αρμοδιότητες (δικαίωμα βέτο) όσον αφορά στον έλεγχο των δανείων (προς επιχειρήσεις, πολιτικά κόμματα, μετόχους κ.λπ.), τον καθορισμό των όρων ρυθμίσεων και διαγραφών των δανείων σε καθυστέρηση και της επιτοκιακής πολιτικής. Έχουν, επίσης, λόγο στη διαμόρφωση της πολιτικής μισθών, των εργασιακών σχέσεων και της συνταξιοδοτικής πολιτικής.
2. Οι ιδιώτες μέτοχοι, που θα συμμετέχουν στις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου, θα αποκτήσουν το δικαίωμα αγοράς εννέα επιπλέον μετοχών, εντός 5ετίας, έτσι ώστε να μπορέσουν να ανακτήσουν τον πλήρη έλεγχο των τραπεζών. Το σκάνδαλο έγκειται στο ότι η τιμή των νέων μετοχών θα προσδιορίζεται με βάση τα σημερινά χαμηλά επίπεδα, που είναι αποτέλεσμα υποτιμητικής κερδοσκοπίας. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι η χρηματιστηριακή αξία της Εθνικής Τράπεζας υπολείπεται της αξίας των έργων τέχνης που έχει στην κατοχή της.
3. Με πρόσχημα τις ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών, βρίσκεται σε εξέλιξη μια διαδικασία συγκέντρωσης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος πρωτοφανής σε παγκόσμιο επίπεδο. Τους τελευταίους μήνες είχαμε :
Α. Τη σκανδαλώδη παράδοση της Αγροτικής Τράπεζας στην Τρ. Πειραιώς η οποία, στη συνέχεια, απέκτησε τη Γενική Τράπεζα, τα καταστήματα των τριών κυπριακών τραπεζών (Κύπρου, Λαϊκή, Ελληνική) και διαπραγματεύεται την απόκτηση της Millenium Bank. Με βάση τα stress-tests που διενήργησε η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή, η Τρ. Πειραιώς ήταν ουσιαστικά μια πτωχευμένη τράπεζα.
Β. Την απόκτηση από την Alpha Bank της Εμπορικής Τράπεζας, έναντι συμβολικού τιμήματος, από τη γαλλική Crèdit Agricole.
Γ. Την απόκτηση από την Εθνική της Eurobank.
Παραμένει πάντα σε εκκρεμότητα το θέμα του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου που αποτελεί «μήλον της έριδος», λόγω της μεγάλης καταθετικής βάσης που διαθέτει.
Οι παραπάνω εξελίξεις έχουν σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία τριών τραπεζικών ομίλων το ενεργητικό των οποίων, ως ποσοστό του ελληνικού Α.Ε.Π., κυμαίνεται μεταξύ 40 και 100%. Την ίδια περίοδο κατά την οποία η συζήτηση σε όλο τον κόσμο, μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, είναι το πώς θα βρεθούν τρόποι να σμικρύνουν τα μεγέθη των τραπεζών (διαχωρισμός δραστηριοτήτων, συνθήκες ανταγωνισμού) ώστε να μην ισχύει το αξίωμα «πολύ μεγάλος για να πτωχεύσει», στην Ελλάδα, ακολουθείται μια αντίστροφη πορεία. Οι αντιρρήσεις που φαίνεται να διατυπώνει η τρόικα εξωτερικού για τη συγχώνευση Εθνικής–Eurobank περισσότερο παραπέμπει στα σχέδια και τις επιδιώξεις του γερμανικού τραπεζικού κεφαλαίου για την επόμενη μέρα (απόκτηση της Εθνικής χωρίς τα βάρη που θα φορτωθεί από την Eurobank) παρά στην «αγωνία» της για τη δημιουργία μιας «πολύ μεγάλης για να πτωχεύσει» τράπεζας.
4. Ο τρόπος αντιμετώπισης της κρίσης στην Κύπρο προϊδεάζει ότι ο περιορισμός του τραπεζικού συστήματος θα επιχειρηθεί και στην Ελλάδα γιατί, πολύ σύντομα, θα αποδειχθεί ότι οι ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης είναι σημαντικά μεγαλύτερες (λόγω ύφεσης, συνεχιζόμενης αύξησης της ανεργίας και μείωσης των εισοδημάτων). Η σμίκρυνση των ελληνικών τραπεζών θα επιδιωχθεί είτε με «κούρεμα» των καταθέσεων, ανάλογου με αυτό που έγινε στην Κύπρο, είτε με το ξεπούλημα του δικτύου εξωτερικού των ελληνικών τραπεζών, που λειτουργούν άκρως ανταγωνιστικά με τράπεζες του γερμανικού τόξου (κύρια γερμανικές και αυστριακές).
Συμπεράσματα
Ο επιχειρούμενος μετασχηματισμός του ελληνικού τραπεζικού συστήματος θα έχει σαν αποτέλεσμα τον, άμεσο ή έμμεσο, έλεγχό του από το ξένο κεφάλαιο. Το ελληνικό παράδοξο, η διάσωση των τραπεζών να γίνεται με κεφάλαια που δανείζεται το ελληνικό δημόσιο και ο έλεγχός τους να μεταβιβάζεται είτε σε Έλληνες είτε σε ξένους ιδιώτες πρέπει να αποτραπεί. Η καταγγελία των μνημονίων και η επαναδιαπραγμάτευση της δανειακής σύμβασης θα πρέπει να έχει ως προμετωπίδα τον πλήρη δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο όλων των τραπεζών που θα διασωθούν με κρατικά κεφάλαια.
Στη σημερινή συγκυρία, το τραπεζικό σύστημα πρέπει να «στρατευθεί» σε ένα πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης ώστε να ξεπερασθεί η κρίση και αυτό μπορεί να γίνει μόνο εάν βρίσκεται υπό δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο.
*Ο Γιώργος Τοζίδης είναι οικονομολόγος
