Του Κωνσταντίνου Μαυρίδη από τη Ρήξη φ. 101
Η Κυριακή 7 Δεκεμβρίου 1941 ή τουλάχιστον το πρώτο της μισό, ήταν η τελευταία ήσυχη Κυριακή στην Ουάσιγκτον πριν την έναρξη του Β΄ ΠΠ. Στην πόλη, όπως και στις υπόλοιπες ΗΠΑ, οι άνθρωποι βρίσκονταν λίγο πολύ στον κόσμο τους ασχολούμενοι με το μπέιζμπολ και την κυριακάτικη βόλτα τους. Στο κοντινό Πίτσμπουργκ της Πενσυλβανίας το κίνημα του «Πρώτα η Αμερική» διοργάνωνε εκείνη την ημέρα μια συγκέντρωση ενάντια στον πόλεμο και τις φήμες που έφεραν την κυβέρνηση να εξετάζει το ενδεχόμενο αποστολής εκστρατευτικού σώματος στην Ευρώπη για να «σώσουμε πάλι τα λεμόνια, βλ. Άγγλους». Όσο για τον πρόεδρο, Φραγκλίνο Ρούζβελτ, αυτός πάλι ήταν απασχολημένος με την τεράστια συλλογή γραμματοσήμων του, μεταφέροντας στο άλμπουμ τα προσφάτως αποκτηθέντα τρίγωνα γραμματόσημα από την Ιαπωνία. Όλα αυτά θα άλλαζαν οριστικά στις δύο παρά τέταρτο το απόγευμα της ίδιας μέρας.
Το τηλεφώνημα στον Ρούζβελτ έγινε από τον Φρανκ Νοξ, υπουργό του Ναυτικού, ο οποίος χωρίς περιστροφές του ανακοίνωσε ότι «Μας χτύπησαν, οι Ιάπωνες επιτέθηκαν στο Περλ Χάρμπορ». Εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχαν στοιχεία για την επίθεση, ούτε λεπτομέρειες για την αμερικανική αντίδραση και τις πιθανές απώλειες, αλλά ο Νοξ του ξεκαθάρισε ότι «αυτό είναι, τα πράγματα φαίνονται άσχημα». Όσο παράδοξο κι αν ακούγεται αυτό σήμερα, με τις δορυφορικές συνδέσεις και το διαδίκτυο, με το πέρας του τηλεφωνήματος ο Ρούζβελτ δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο από το να περιμένει για περισσότερα νέα από τη Χαβάη. Κατ’ αρχάς, δεν υπάρχει απ’ ευθείας σύνδεση ανάμεσα στον Λευκό Οίκο και τη στρατιωτική διοίκηση του ναυστάθμου του Περλ Χάρμπορ. Επιπλέον, κανείς δεν γνωρίζει τις δυνάμεις που χρησιμοποίησαν οι Ιάπωνες στην επίθεση και σχεδόν οι πάντες φαντασιώνονται πως θα πρέπει να έχει γίνει κοινή γερμανοϊαπωνική επίθεση στο νησί διότι, όπως θα παραδεχθεί ο αρχηγός του αμερικανικού επιτελείου Τζορτζ Μάρσαλ, «απλώς, είχαμε υποτιμήσει εντελώς τους Ιάπωνες». Στο πολεμικό συμβούλιο που θα συγκληθεί στις τρεις μ.μ. ο Ρούζβελτ θα ρωτήσει επανειλημμένως αν είχαν εντοπιστεί γερμανικά αεροσκάφη στην επίθεση και κάποια ελαφροΐσκιωτη αναφορά από τη Χαβάη θα κάνει λόγο για αεροπλάνα με σβάστικες στο πρώτο κύμα επίθεσης. Ο υπουργός Στρατιωτικών Στίμσον προσπαθεί μάταια να επικοινωνήσει με τον στρατηγό Μακάρθουρ στις Φιλιππίνες και αρχικά υπάρχει η λάθος εντύπωση ότι έχει γίνει επίθεση και εκεί. Γενικά, επικρατεί χάος και αντιφατικές πληροφορίες φτάνουν η μία μετά την άλλη, αλλά ο πρόεδρος Ρούζβελτ φαίνεται ατάραχος, κάποιοι θα τον περιγράψουν αργότερα σχεδόν ευδιάθετο.
Ο ιστορικός Κέισι Τζόνσον φαίνεται πως γνωρίζει τον λόγο για τη φαινομενική ηρεμία και απίστευτη ενεργητικότητα του Ρούζβελτ εκείνες τις δύσκολες στιγμές. Πάσχοντας από βαριάς μορφής χρόνια ιγμορίτιδα, ο πρόεδρος χρησιμοποιούσε το φάρμακο της εποχής κατά της ενοχλητικής ασθένειας, το οποίο δεν ήταν άλλο από την καθαρή κοκαΐνη. Το ότι η κοκαΐνη χρησιμοποιούνταν κατά της ιγμορίτιδας, με την έγχυση της σκόνης στο εσωτερικό της ρινικής κοιλότητας, είναι γνωστό. Για τον Τζόνσον, το θέμα είναι πόση κοκαΐνη έπαιρνε ο πρόεδρος και πόσο συχνά και η απάντηση στο ερώτημα είναι «μάλλον αρκετή και αρκετά συχνά». Παρ’ όλα αυτά, ποτέ δεν θα μάθουμε τις ποσότητες που του χορηγούσε ο προσωπικός του γιατρός, δρ. Ρος Μάκινταϊρ, διότι τα ιατρικά αρχεία του Ρούζβελτ καταστράφηκαν μετά το θάνατό του.
Όταν φύγουν τα μέλη του πολεμικού συμβουλίου, ο Ρούζβελτ θα καλέσει τη γραμματέα του, Γκρέις Τάλι, για να της υπαγορεύσει το διάγγελμα με το οποίο θα ζητήσει απ’ το Κογκρέσο να κηρύξει τον πόλεμο στην Ιαπωνία την επομένη, 8/12. Όλοι οι συγγραφείς των προεδρικών λόγων έχουν φύγει από την Ουάσιγκτον για το Σαββατοκύριακο και ο Ρούζβελτ πρέπει να γράψει τον λόγο του μόνος του. Αναρωτιέται, αρχικά, για το τι θα πρέπει να πει και το πόσο μακρύς θα πρέπει να είναι, αλλά ξαφνικά αποφασίζει να υπαγορεύσει στην Τάλι το συντομότερο διάγγελμα κήρυξης πολέμου στην ιστορία των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, θα είναι και το πιο δυνατό, χωρίς φτιασιδώματα και λεκτικές περιστροφές, και θα περάσει στον θρύλο, ειδικά η εισαγωγική του πρόταση:
«Χθες, την 7η Δεκεμβρίου, 1941, μια ημερομηνία που θα παραμείνει διαβόητη, οι ΗΠΑ έγιναν στόχος προμελετημένης και ταυτόχρονης επίθεσης από αεροπορικές και ναυτικές δυνάμεις της αυτοκρατορίας της Ιαπωνίας». Γνωρίζει πως ολόκληρος ο κόσμος θα θυμάται το συγκεκριμένο διάγγελμα και θέλει να δώσει ένα ξεκάθαρο, ηχηρό μήνυμα, σε φίλους και εχθρούς και θα το καταφέρει με τον μοναδικό του τρόπο. Για τον Τζόνσον, μάλλον δεν μπορούσε να κάνει και αλλιώς, καθώς ο πρόεδρος πρέπει να ήταν «τελείως μαστουρωμένος από τις δόσεις κοκαΐνης που λάβαινε ημερησίως για την ιγμορίτιδά του». Όταν θα κληθεί ο υπουργός Εξωτερικών, Κορντέλ Χολ, να διαβάσει το διάγγελμα, θα μείνει άναυδος και θα δηλώσει αργότερα: «Ήταν ο πιο απαράδεκτος λόγος που είχα ακούσει ποτέ… Κανένα κατηγορώ εναντίον των Ιαπώνων και κανένα επιχείρημα για την κήρυξη πολέμου… Ο πρόεδρος ήταν εμφανώς μεθυσμένος και απέρριψε κάθε διόρθωσή μου…».
Στις 5.00 μ.μ. ο Ρούζβελτ θα περάσει πάνω από μια ώρα στο γραφείο του δρ Μάκινταϊρ, από το οποίο θα βγει εντελώς ανανεωμένος και έτοιμος για δράση. Στο δείπνο που θα έχει αμέσως μετά με τον στενότερο φίλο του, Χάρι Χόπκινς, ο οποίος μένει στο υπνοδωμάτιο του Λίνκολν στον Λευκό Οίκο, ο Ρούζβελτ είναι αισιόδοξος, αλλά ακόμα δεν έχει λάβει την πλήρη αναφορά για το τι ακριβώς έχει συμβεί στη Χαβάη και ανησυχεί για ενδεχόμενη απόβαση των Ιαπώνων στη δυτική ακτή των ΗΠΑ. Παρ’ όλα αυτά επικεντρώνεται στην επόμενη μέρα, που θα πρέπει να μεταβεί στο Κογκρέσο για την κήρυξη του πολέμου. Το κύριο μέλημά του είναι να δώσει μια εικόνα δύναμης και αυτοπεποίθησης και η αναπηρία του είναι το μεγάλο του πρόβλημα.
Σήμερα, πολύ λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν ότι ο Ρούζβελτ ήταν τελείως παράλυτος από τη μέση και κάτω, μετά την προσβολή του από πολιομυελίτιδα στα 39 του. Το θέμα τώρα ήταν πώς θα έμπαινε στο κτήριο, αλλά και στην κατάμεστη αίθουσα, δίνοντας την αίσθηση ότι μπορούσε να περπατήσει. Το είχε ξαναπροσπαθήσει με τη χρήση ειδικών υποστηριγμάτων που κρατούσαν σταθερά τα πόδια του, υποβασταζόμενος από τον γιο του Τζέιμς και το μπαστούνι του. Όλα έπρεπε να γίνουν τέλεια, μια πτώση θα ήταν καταστροφική.
Πραγματικά, την 8η Δεκεμβρίου 1941, ακριβώς 24 ώρες μετά την επίθεση, θα έμπαινε στο πλευρό του γιου του στο κατάμεστο Καπιτώλιο και κάτω από επευφημίες θα εκφωνούσε το περίφημο διάγγελμα των εξήμισι λεπτών και θα περνούσε στην ιστορία. Η κοκαΐνη στις ρινικές του κοιλότητες θα στέγνωνε τις όποιες βλέννες θα μπορούσαν να τον κάνουν να ρουφήξει τη μύτη του στη διάρκεια του διαγγέλματος και τα υποστηρίγματα ποδιών θα έδιναν, ακόμη και εβδομήντα χρόνια μετά, την ψευδαίσθηση ότι ο Ρούζβελτ μπορούσε να περπατήσει. Ήταν πραγματικά ο αδιαφιλονίκητος μάγος της εικόνας.
