Το Κουρδικό παροξύνει τις τριβές του Erdogan με την κυβέρνησή του

Του Κώστα Ράπτη

πηγή: capital.gr [Πέμπτη 26 Μαρτίου 2015]

Εκλογίστικος υπολογισμός με τον νου στραμμένο στα τρέχοντα ή αναγωγή της “τουρκο-ισλαμικής σύνθεσης” στα (ανησυχητικά) λογικά της όρια; Γεγονός πάντως είναι ότι ο Τούρκος πρόεδρος Tayyip Erdoğan έχει υιοθετήσει το τελευταίο διάστημα μια καθαρά ριζοσπαστική έως παρανοειδή ρητορική, ενώ ταυτόχρονα άνοιξε διαμάχη με την κυβέρνηση του υποδεδειγμένου από τον ίδιο Ahmet Davutoğlu, προκαλώντας μεγάλη απορία στους εξωτερικούς παρατηρητές των τουρκικών πραγμάτων.

Λόγου χάρη, σε τελετή που διεξήχθη στις 16 Μαρτίου για την απονομή παρασήμων σε βετεράνους του στρατού ή οικογένειες πεσόντων στρατιωτών ο Erdoğan διακήρυξε ότι “η μάχη που άρχισε πριν από 1400 χρόνια” προφανώς με την εμφάνιση του Ισλάμ “ανάμεσα στην αλήθεια και την πλάνη δεν έχει τελειώσει”. Επιπλέον υποστήριξε ότι “αυτοί που πριν από 100 χρόνια επιτέθηκαν στα Δαρδανέλλια και κατόπιν στη Μικρά Ασία, με τους ισχυρότερους στρατούς του καιρού τους, δεν έχουν ποτέ μετανιώσει”. Και ακόμη, ότι όσοι επιθυμούν να μετατρέψουν την χώρα του “σε μια νέα Ανδαλουσία, μια νέα Μέση Ανατολή ή Ανατολική Αφρική, και επιφυλάσσουν για την Τουρκία την τύχη της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, δεν εγκατέλειψαν ποτέ τις επιδιώξεις τους”.

Για τον Erdoğan, φαίνεται, ανάμεσα στους σύγχρονους γεωπολιτικούς τυχοδιωκτισμούς και την reconquista της Ιβηρικής τον 15ο αιώνα, οπότε οι Μουσουλμάνοι υποχρεώθηκαν είτε να αποχωρήσουν είτε να αλλαξοπιστήσουν, οι διαφορές είναι ανύπαρκτες. Άλλωστε, όπως επισήμανε, μόνο στη δική του χώρα αποτελεί ο όρος “Τούρκος” εθνολογικό προσδιορισμό – στα μάτια των Δυτικών “Τούρκοι” ήταν επί αιώνες όλοι οι Μουσουλμάνοι με τους οποίους αντιπαρατέθηκαν.

Η αριστερή εφημερίδα BirGun χαρακτήρισε την συγκεκριμένη ομιλία “κάλεσμα σε τζιχάντ”. Από την πλευρά του, ο Kadri Gürsel του al-monitor.com την ερμήνευσε με βάση το ιδεολόγημα της “τουρκο-ισλαμικής σύνθεσης”, που λάνσαρε η δικτατορία του Evren, για να εξασφαλίσει την ευρύτερη δυνατή κοινωνική στήριξη. Όμως ο ίδιος αρθρογράφος πρόσφερε και μια περισσότερο πεζή εξήγηση.

Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, ο Erdoğan επιθυμεί την μετατροπή του πολιτεύματος και τυπικά σε προεδρικό, με συνταγματική αναθεώρηση. Αυτό προϋποθέτει την κατάκτηση από το κυβερνών κόμμα στις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου είτε 400 εδρών στις 550, ώστε να μην είναι υποχρεωτική η διεξαγωγή δημοψηφίσματος επί του νέου σχεδίου Συντάγματος, είτε τουλάχιστον 330 εδρών, ώστε να μην χρειαστεί η συναίνεση άλλων πολιτικών δυνάμεων στην αναθεωρτητική διαδικασία. Όμως, ο πάντοτε ευαίσθητος στις ταλαντεύσεις της κοινής γνώμης Erdoğan βλέπει από τη μία μεριά το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης να κλέβει ψηφοφόρους από τους “ισλαμο-δημοκράτες” και από την άλλη το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP), μέτωπο των Κούρδων αυτονομιστών και αριστερών οργανώσεων, να βρίσκεται κοντά στο όριο κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης του 10% – όσο δηλ. συγκέντρωσε στις προεδρικές εκλογές ο χαρισματικός υποψήφιός του, Selahattin Demirtaş. Είναι σε αυτό το σημείο που τα πράγματα αρχίζουν να γίνονται ολοένα και πιο περίπλοκα.

Η πρωτοφανής κοινή συνέντευξη Τύπου που έδωσαν στις 28 Φεβρουαρίου στα ανάκτορα του Dolmabahçe αντιπροσωπείες της κυβέρνησης και του HDP υπήρξε σημείο καμπής στην διαδικασία επίλυσης του Κουρδικού, όπως άλλωστε και το μήνυμα του έγκλειστου Abdullah Öcalan για την Κουρδική Πρωτοχρονιά (21 Μαρτίου), οπότε πρότεινε την διεξαγωγή συνεδρίου του PKK με αντικείμενο την αναστολή της ένοπλης πάλης.

Ωστόσο, ο Erdoğan χαρακτήρισε ανάρμοστο το να μπαίνει στο ίδιο κάδρο η κυβέρνηση με το HDP και απαράδεκτη τη συμφωνία των δύο μερών για σύσταση επιτροπής κοινής αποδοχής που θα την τήρηση της διαδικασίας επίλυσης. Ο Τούρκος πρόεδρος ασφαλώς γνωρίζει ότι οι παραχωρήσεις προς το κουρδικό στοιχείο αναστατώνουν ένα μέρος του εκλογικού κοινού και πάντως δεν ξεχνά τη δήλωση Demirtaş ότι δεν θα συνεργήσει ποτέ σε μετατροπή του πολιτεύματος σε προεδρικό. Άλλωστε, στην τελευταία από τις αλληλοαναιρούμενες κατά καιρούς δηλώσεις του για το ζήτημα, ο Erdoğan διαπίστωσε ότι “δεν υπάρχει Κουρδικό πρόβλημα” στην Τουρκία.

Ακολούθησε σκληρή απάντηση του αντιπροέδρου και εκπροσώπου της κυβέρνησης Bülent Arınç (εκ των συνιδρυτών του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) ότι η διαδικασία επίλυσης του Κουρδικού αποτελεί αποκλειστικά κυβερνητική ευθύνη, καθώς και αμήχανη αντίδραση του έτερου αντιπροέδρου Yalçın Akdoğan, πρωταγωνιστή της επίμαχης συνέντευξης Τύπου, ο οποίος κατηγόρησε… το HDP και το ΡΚΚ ότι δυναμιτίζουν το κλίμα με το να καταγγέλλουν τον Erdoğan, “πραγματικό αρχιτέκτονα της διαδικασίας επίλυσης”. Ο λόγος του Προέδρου, πρόσθεσε, “είναι για μας διαταγή”.

Τα πράγματα εκτραχύνθηκαν όταν ο πιστός στον Erdoğan δήμαρχος Αγκύρας Melih Gökçek στράφηκε εναντίον του Arınç, ο οποίος με την σειρά του τον κατηγόρησε ότι “ξεπουλά την πρωτεύουσα οικόπεδο το οικόπεδο” στους ανθρώπους του αυτεξόριστου στις ΗΠΑ ιεροκήρυκα Fethullah Gülen, άλλοτε συμμάχου και νυν μεγάλου αντιπάλου των κυβερνώντων.

Λίγο πριν τα δύο κορυφαία στελέχη φθάσουν να λύνουν τις διαφορές τους στα δικαστήρια, επενέβη ο Πρωθυπουργός Davutoğlu, ο οποίος ξεκαθάρισε ότι δεν υπάρχει διαφωνία με τον πρόεδρο επί του Κουρδικού και ότι τα “συντροφικά μαχαιρώματα” θα τύχουν μηδενικής ανοχής κατά την προεκλογική περίοδο. Σε αντίθεση με τον Arınç, ο οποίος βάσει του κομματικού καταστατικού δεν μπορεί να διεκδικήσει τέταρτη βουλευτική θητεία, ο Davutoğlu θα πρέπει με προσοχή να εργασθεί για το πολιτικό του μέλλον…

Κάπου εκεί βρήκε τον χώρο να παρεμβληθεί ο στρατός, είτε με τη δήλωση του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Necdet Özel ότι οι “τρομοκράτες” του ΡΚΚ επιχειρούν να “νομιμοποιηθούν” στο πλαίσιο της μάχης κατά του Ισλαμικού Κράτους και ενισχύουν τον έλεγχό τους σε περιοχές της Συρίας και του Ιράκ. Την ίδια ώρα, τα δύο θερμά επεισόδια την Τετάρτη στην μεθοριακή επαρχία Hakkari, όπου στρατός και αντάρτες του ΡΚΚ αντάλλαξαν πυρά, υπενθύμισε ότι η “διαδικασία επίλυσης” είναι κάτι το εύθραυστο και πάντως σημαντικότερο από τα (ενδο)κομματικά παιχνίδια.

Από την πλευρά του ο Erdoğan “έκλεισε” το ζήτημα δηλώνοντας σε ομιλία του ότι η μετατροπή του πολιτεύματος σε προεδρικό θα απογειώσει το… κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Τουρκίας από τα 11.000 στα 25.000 δολάρια μέχρι το 2013, διότι θα εξαλείψει τη δυσαρμονική “πολυφωνία” στους κυβερνητικούς και διοικητικούς μηχανισμούς. Βέβαια, ο μεγαλύτερος παράγοντας δυσαρμονίας αποδεικνύεται ότι είναι ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος, είτε με τις απόψεις του για το Κουρδικό, είτε με τις φραστικές επιθέσεις του στην Κεντρική Τράπεζα για την επιφυλακτική νομισματική της πολιτική, είτε με τη δημόσια διαφωνία του προς τη μεταπήδηση στην ενεργό πολιτική του επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών Hakan Fidan, ο οποίος υποχρεώθηκε να οπισθοχωρήσει. Ο δε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Kemal Kılıçdaroğlu παρατηρεί για τους κυβερνώντες: “Άρχισαν να αλληλοκατηγορούνται. Θα το βλέπουμε αυτό όλο και πιο συχνά στο μέλλον”.